EPOKA KAMIENIA

PALEOLIT( OKRES STARSZY)
- od pojawienia się przodkow człowieka współczesnego do konca epoki lodowcowej
- poczatek Afryka: 2,8 mln lat temu
-Europa: ok. 1,2 mln lat temu
-Polska: 500-400 tys lat temu
Koniec: wszedzie ok. 10 tys lat temu ( poczatek ocieplenia, kończący epoke lodowcowa)
Podział:
Dolny: 2,8 mln- 300 tys. p.n.e
od australopiteków, Homo habilis do Homo Erectus.
Kultura Olduvai: najstarsza kultura paleolitu, nazwa od wąwozu w pn-zach Tanzanii, pierwsze narzędzia prymitywne (otoczaki,rozłupce-nieobrobione)
700-400 tys lat temu opanowanie ognia, zasieg: Sr-wsch Afryka, Pl Iberyjski.
Kultura Aszelska:Afryka, Azja, Europa, nazwa od stanowiska Saint- Acheul nad Somaną, narzędzia rdzeniowe- zgrzebło, drapacz(krzemien lub szklo wulkaniczne), rozwoj 800-120 tys lat temu.
Kultura Klaktońska: nazwa od stanowiska Clacton-on- Sea UK, narzędzia wnękowe (ostre, duzo śladów odbic, obrabiane kamieniem o kamien), rozwoj 550-475 tys lat temu.
Kompleks z narzędziami mikroodłupkowymi: Wlochy, wytwarzanie mniejszych odlupkow niż zwykle, cieply klimat, znaleziska w interglacjałach, znajomość ognia, slabo rozpoznane zach społ. Budownictwo mieszkalne prymitywne, niewielkie gromady ludzi, polowali na mloda i chora zwierzyne, bolasy- narzędzia. Trzebnica, Rusko 440-370 tys lat temu.
Środkowy: 300-40 tys p.n.e
Od pojawienia się neandertalczyka w Europie. Pojawia się homo sapiens. 200-120 tys lat temu Afryka, 40 tys lat temu- kromaniończycy i homo sapiens przybyli do Europy.
Kultura Mustierska: nazwa od Le moustier we Francji, miekki tluczek do lupania kamienia, zamieszkiwano wyloty jaskin.
W PL. Kompleks lewaluaski, kultura mikocka, kultura prądnicka: 25-30 osob w gr, mieszkano u wylotow jaskin, znano piece wędzarskie, polowano na niedzwiedzie, ostrza kamienne.
Gorny: 40-12 tys p.n.e
Gdy rozwija się Homo Sapiens Sapiens, wydzielanie się ras, techniki wiorowe zdominowalay odłupkowe, kosci jako narzędzia
W PL. Kultury Ostrzy Lisciowatych, Kultury Ostrzy Rylcowych, Kultury Oryniackie: związane z homo sapiens sapiensis, zamieszkiwano strefe naddunajska, ostrza kościane, KROMANIONCZYCY, w Zach Europie wzieli się z Balkanow, najwięcej znalezisk: Malopolska, Krakow, wczesne przejawy sztuki- figurki Wenus- Kompleks Oryniacki.
Schylkowy: 12- 7,9 tys p.n.e
Osadnictwo zaczyna zajmowac strefy wolne od lądolodu. Sedymentacja lessu- przenoszony przez wiatr, ocieplenie klimatu.
Kultura Magdalenska: poczatkowa faza 17 tys l.p.n.e
13 tys p.n.e ekspansja na wyzyny srodkowoeurop, smukle ostrza do polowania, paleczki, plytki zdobione, zebra, berla, kalendarz lunarny, barwniki mineralne- ochra, ozdoby, bizuteria, pierwsze kopalnie odkrywkowe, wstępnie obrabiano surowce
Kultura Hamburska: 12-10 tys p.n.e, pn Niemcy, najstarsze osadnictwo na nizu polskim, jaskinie, otwarte obozowiska, mieszkano nad jeziorami, łowiectwo reniferow, ochrona przed drapieżnikami, polowania grupowe, wedrowanie.

MEZOLIT( OKRES SRODKOWY)
- etap typowy dla umiarkowanej strefy w Europie.
- rozwoj społeczności zbieracko- lowieckich ( kontynuacja gosp. przyswajalnej).
- na Bliskim Wsch. i w Pn. Wsch. Afryce zmiana gosp.nastapila już na początku holocenu- to zapoczątkowało neolit.
- mezolit i neolit wyst. rownolegle, w Pl. Ok. 5,400- 4 tys p.n.e. Polowania indywidualne, male narzędzia krzemienne tzw mikrolityzacja, lowcy przystosowali się do warunkow lesnych, ekologiczny sposób eksploatacji środowiska naturalnego, eksploatacja środowiska lesno- wodnego. 4 TECHNOKOMPLEKSY.
Kultura Maglemoska i Komornicka.
W PL. Kultura Postmaglemoska: 6 tys lat temu, wykorzystywano lokalny krzemien, narzedzia bardzo male z rogów i kości.
Kultura Chojnicko- Pieńkowska: wielosezonowe obozy, szałasów budownictwo, lekkie konstrukcje, gospodarka przyswajalna, zroznicowana fauna lesna, zmienila się technika polowania z łowiectwa w traperstwo, duzo rzek i jezior, kiedy brakowalo im jedzenia przenosili.
Kultura Janisławicka: Srodkowa Wlkp- Dniepr, 6 tys lat p.n.e, traperzy, obozowiska kilkusezonowe, krzemien czekoladowy, dalekosiężny import, lubili wydmy
Kultura Kundajska: Suwalszczyzna, cmentarzysko z wyspy Jemen, az po Syberie.
Kultura Tardenuaska: Niemcy, Czechy, Slowacja

NEOLIT (OKRES MLODSZY)
- Najstarsza kultura jest Kultura Ceramiki Wstegowej Rytej
- wyznacznik – STALE BUDOWNICTWO, GOSPODARKA WYTWORCZA
- poczatki na Bliskim Wsch.
( Palestyna, Syria, Irak)
- pojawiaja się kamienne domy, cmentarzyska, zwierzeta seantropijne
- intensywne zbieractwo roslin, obserwacja stad dziko zyjacych zwierzat ( ale to jeszcze NIE rolnictwo i hodowla)
- rolnictwo i hodowla zaczely się rozpowszechniac na tereny Europy ok. 8,200 lat p.n.e.
Przebiegalo to podczas neolitu przedceramicznego!
- 6,800- 6,500 l p.n.e ekspansja rolnictwa, hodowli, ceramiki na tereny europejskie.
- Obsylian powodowal kontakty handlowe oraz migracje, był doskonaly w produkcji narzedzi.
- Rolnicy ze wsch nie wchodzili w parade Europejczykom.
- pojawia się ceramika malowana czerwona i biala farba.
- migracja ludności wiaze się z powstaniem nowego typu rasy bialej- śródziemnomorskiej.
- ekspansja ludności neolitycznej była falowa.
- pojawiaja się nowe jdnst kult.
- brak cmentarzy, trupy układane w pozycji embrionalnej
Kultura Ceramiki Wstegowej Klutej: 4,7 tys p.n.e ceramika kluta, ornamentacja przez naklucia, Niemcy, Czechy, Dolny Slask, domy trapezowate, jednoroczne osady, ograniczenie kontaktow z ludnością miedzy zach a wsch cz.Polski
Kultura Lendzielsko- Polgarska: na bazie kultur wstęgowych, rowy i ploty wokół osad- fortyfikacja osad, podczas jej trwania wykształcenie kultur eneolitycznych
- Wielki kompleks kulturowy (ceramika malowana, budownictwo kamienne, eksploatacja rzek, intensywne uprawy typu ogrodowego, wypasanie owiec, koz, bydla)
Obejmowal on gl wsch Balkany.
-Neolit kordialny: Duzy udzial rybolostwa. Ceramika zdobiona odciskami muszli, zbierano malze
KCWR- ceramika zdobiona ornamentem rytych linii. Budownictwo drewniane ( konstrukcja slupowa), gosp rolna przy rzekach, wzrost udzialu bydla. Kompleks ten w Pl (Kujawy, Z. Chełminska)
OBEJMOWALA POL EUROPY!
Szeroka wymiana surowca.
Neolit anatolijsko- bałkański: naplyw nowej ludności.

ENEOLIT (pozny okres neolitu)
Bałkany 4400-4300 lat p.n.e
Polska 4100-3800 lat p.n.e
Udoskonalenie gospodarki ekstensywnej, etap protocywilizacji, intensywny rozwoj demograficzny,
pojawiaja się groby książęce!
Kultura Trypolska: ceramika malowana, teren: Bulgaria, Rumunia, Moldawia, Zach. Ukraina, udoskonalone rolnictwo ekstensywne, rozwoj hodowli bydla, trzody, Centrum osadnicze (struktura zabudowy, ogrodzenie, miejsce kultu, hierarchia społ), pismo podobne do klinowego, metalurgia miedzi, klimat zmienil się na suchy, napływ ludności ze wsch ( stepowej), w pn Europie akulturacja ze społ.mezolitycznymi
Kultura Pucharów Lejowatych: 4100/3900-3200/3100 p.n.e, nastapilo stepowienie krajobrazu, modyfikacja modelu gospodarczego, wspolna styl ceramiki, wypalano lasy, zmiana struktur hodowlanych stad ( kladziono nacisk na nabial), konstrukcje kamienne w grobach, slady stosowania magii, wzrost demograficzny, duze osady obronne- centra władzy, srednie- rezydencjonalne, male- gospodarcze, groby megalityczne na Kujawach, Pomorzu, Malopolsce, Dolnym Sl. Zapotrzebowanie na wyroby luksusowe (krzemien pasiasty), groby plaskie i szkieletowe, krepowanie zwlok.
Kultura Lendzielsko- Polgarska: plaskie, szkieletowe groby, groby ciałopalne, konstrukcje kamienne, groby bezkomorowe z Pn Europy, cmentarzyska z dala od osad, strach przed zmarłymi, kult przodkow, spluw wierzen mezolitycznych, wieksze znaczenie magii ( odcinanie glow, krepowanie zwlok)
Kultura Amfor Kulistych: 3-2 tys p.n.e
dorzecza Łaby, Odry, Wisły. Zach: Niemcy, Czechy; Wsch: Wolyn, Podole, Kijowszczyzna
Gosp Wytwórcza, neolityzacja, marne gleby, kultura znana GL z cmentarzysk, grobowce zbiorowe, pochowki zwierzat z wyposażeniem, zanik stalych osad
Kultura Ceramiki Sznurowej: schylek 4 tys
Pojawila się prawie wszedzie, powstala przez rozprzestrzenianie się Nomadów, pochowki w grobie w prostokątnej jamie, pozycja skurczona, puchary z odciskiem sznura, topory kamienne o lodkowatym zarysie, psy i swinie skladano w ofierze, liczne grupy lokalne np. Kultura Zlocka
Kultura Badenska: II Pol 4 tys p.n.e
Srodkowy Dunaj, wpływy na pd Polski (3400-3300) kanele- rowki jak w greckich kolumnach
Kultura Pucharów Dzwonowatych: puchary w kształcie odwróconego dzwonu, 3/2 tys p.n.e, bogate zdobienia, jest wszedzie, przyszla z zachodu, z Pl Pirenejskiego, nie ma osad, ludzie wędrują, groby (nomadyczny styl zycia), luki refleksyjne, kultura łowców, ludzie mieli krotkie Glowy, jest to czesc składów pozniejszych kultur, zbójnicki char ludności- plytki lucznicze.