Definicje podstawowych pojęć stosowanych w badaniach statystycznych wypadków przy pracy  Wypadek przy pracy - nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:  podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:  w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w pkt. 1, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań, podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe. Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:  uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe, wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pełnienia mandatu posła lub senatora pobierającego uposażenie, odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy, wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni, wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem Cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem Cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi, odbywania służby zastępczej, nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium, wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem Cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, pełnienia przez funkcjonariusza celnego obowiązków służbowych. Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku. Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby. Uraz to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. Do celów badania wypadków przy pracy klasyfikuje urazy według ich rodzaju i umiejscowienia.  Liczba dni niezdolności do pracy - informacja o liczbie dni niezdolności do pracy powodowanej wypadkiem obejmuje łączną kalendarzową liczbę dni niezdolności do  pracy spowodowaną wypadkiem przy pracy, ustaloną na podstawie zaświadczeń lekarskich. Szacunkowe straty materialne spowodowane wypadkiem to suma wartości uszkodzonych maszyn, urządzeń, narzędzi, surowców, wyrobów gotowych, budynków oraz ich wyposażenia itp. Miejsce powstania wypadku to miejsce, w którym przebywał poszkodowany w chwili wypadku (może to być zarówno pomieszczenie pracy, jak i inne miejsce). Klasyfikację miejsc wypadku przyjętą w badaniu przedstawiono w załączniku 3 (tablica 3). Rodzaj miejsca wypadku określa miejsce zdarzenia ze względu na lokalizację stanowiska pracy w zakładzie pracy lub poza nim. Rodzaj miejsca wypadku można określić jako:  nieokreślone miejsce wypadku, miejsce w jednostce lokalnej zakładu pracy, miejsce poza jednostką lokalną zakładu pracy, inne miejsce wypadku. Jednostka lokalna zakładu pracy jest to zorganizowana całość (zakład, oddział, filia, itp.) położona w miejscu zidentyfikowanym odrębnym adresem, pod którym lub z którego jest prowadzona działalność co najmniej przez jedną osobę pracującą, przy czym zakłady samodzielnie bilansujące zlokalizowane pod jednym adresem są odrębnymi jednostkami lokalnymi, a także organizacyjne części podmiotów objęte odrębną rejestracją prawną są odrębnymi jednostkami lokalnymi. Proces pracy to podstawowy rodzaj pracy wykonywanej przez poszkodowanego w czasie, kiedy wypadek miał  miejsce.  Czynność wykonywana przez poszkodowanego w chwili wypadku to czynność wykonywana przez poszkodowanego w sposób zamierzony, bezpośrednio przed wypadkiem. Wydarzenie będące odchyleniem od stanu normalnego to wydarzenie niezgodne z właściwym przebiegiem procesu pracy, które wywołało wypadek. Jeżeli wypadek nastąpił w wyniku szeregu następujących po sobie wydarzeń, to powinno zostać zarejestrowane ostatnie z tych wydarzeń. Wydarzenie powodujące uraz opisuje, w jaki sposób poszkodowany doznał urazu (fizycznego lub psychicznego) spowodowanego przez czynnik materialny. Czynnik materialny związany z czynnością wykonywaną przez poszkodowanego w chwili wypadku to maszyna, narzędzie lub inny obiekt używany przez poszkodowanego w chwili, gdy uległ on wypadkowi. Czynnik materialny związany z odchyleniem to maszyna, narzędzie, inny obiekt lub czynnik środowiska, który ma bezpośredni związek z wydarzeniem będącym odchyleniem od stanu normalnego. Jeśli z odchyleniem jest związanych kilka czynników materialnych, to wówczas musi być wskazany ostatni z tych czynników materialnych. Czynnik materialny będący źródłem urazu to maszyna, narzędzie, inny obiekt lub czynnik środowiska, z którym kontakt stał się przyczyną urazu (fizycznego lub psychicznego). Przyczyny wypadku są to wszelkie braki i nieprawidłowości, które bezpośrednio lub pośrednio przyczyniły się do powstania wypadku, związane z czynnikami materialnymi (technicznymi), z ogólną organizacją pracy w zakładzie lub organizacją stanowiska pracy oraz związane z pracownikiem. Wypadki zgłoszone w danym okresie - rejestracji statystycznej podlegają wszystkie wypadki przy pracy, jak również wypadki traktowane na równi z wypadkami przy pracy niezależnie od daty zaistnienia wypadku. Bieżące kwartalne oraz roczne informacje o wypadkach (zarówno po częściowej, jak i po ostatecznej weryfikacji skutków), opracowywane są w wersji: „Wypadki zgłoszone w danym okresie”. Wypadki zaistniałe w danym okresie - informacje o wypadkach zaistniałych w danym okresie sprawozdawczym opracowywane są za okres roku, według daty wydarzenia, niezależnie od tego czy wypadki te zgłoszone zostały w tym samym roku, w którym wypadek zaistniał. Podstawą do tworzenia zbioru według tej wersji jest wyłącznie informacja zawarta w pozycji  „Data wypadku” w części I statystycznej karty wypadku

Podstawowe zasady gromadzenia i rejestrowania informacji o wypadkach przy pracy w statystykach GUS

W Polsce informacje o wypadkach przy pracy (z wyłączeniem indywidualnych gospodarstw rolnych) są zbierane przez Główny Urząd Statystyczny z wykorzystaniem statystycznej karty wypadku przy pracy (Z-KW). Badaniem statystycznym objęte są wszystkie wypadki przy pracy, jak również wypadki traktowane na równi z wypadkami przy pracy, niezależnie od tego czy w karcie wykazana została niezdolność do pracy, czy nie (z powodu np. hospitalizacji poszkodowanego, czy odmowy przyjęcia zwolnienia lekarskiego). Za jeden wypadek przy pracy liczy się wypadek każdej pracującej osoby, poszkodowanej w wypadku indywidualnym, jak również zbiorowym.

Badanie statystyczne wypadków przy pracy jest badaniem stałym, obowiązkowym i prowadzone jest metodą pełną. Jest ono w pełnym zakresie dostosowane do metodologii przyjętej w Europejskich Statystykach Wypadków przy Pracy (ESAW), przy czym w statystykach polskich rejestruje się więcej informacji niż minimum wymagane w statystykach europejskich.

Statystyczne badanie wypadków przy pracy obejmuje osoby poszkodowane w wypadkach przy pracy pracujące w jednostkach gospodarki narodowej, z wyjątkiem jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego, w których informacje dotyczą tylko pracowników cywilnych. Podmioty zobowiązane do składania statystycznej karty wypadku to osoby prawne, jednostki nie mające osobowości prawnej, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą – według jednostek lokalnych, a także indywidualne gospodarstwa rolne w zakresie pracowników najemnych ubezpieczonych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych – w przypadku wystąpienia wypadku przy pracy. Podmioty te, zgodnie z przepisami prawa mają obowiązek przekazać statystyczną kartę wypadku przy pracy po zatwierdzeniu protokołu powypadkowego lub karty wypadku. 

Statystyczna karta wypadku zawiera wszystkie informacje przewidziane w Europejskich Statystykach Wypadków przy Pracy (ESAW) oraz szereg informacji dodatkowych, takich jak np. staż pracy i szkolenie poszkodowanego czy też szacunkowe straty materialne powodowane wypadkiem. Rejestrowane są również przyczyny wypadków przy pracy, które nie zostały dotychczas uwzględnione w statystykach europejskich. 

Uzupełnieniem badania prowadzonego przez GUS są dane o wypadkach w indywidualnych gospodarstwach rolnych uzyskiwane z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego; dotyczą one tylko tych wypadków, w wyniku, których poszkodowani otrzymali w danym roku jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego jest zobowiązana przekazywać do GUS dane zbiorcze ze sprawozdania KRUS-15 o wypadkach przy pracy rolniczej i chorobach zawodowych oraz o przyznaniu jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych, co kwartał – do 20 dnia drugiego miesiąca po kwartale sprawozdawczym, do końca stycznia – za rok sprawozdawczy (np. 30 stycznia 2009 roku z danymi za 2008 rok).

W statystykach wypadków przy pracy wykorzystywane są również dane ZUS o liczbie i kwocie odszkodowań jednorazowych wypłaconych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przekazuje do GUS informacje dotyczące osób prowadzących działalność pozarolniczą oraz współpracujących przy prowadzeniu takiej działalności w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. Są to dane zagregowane – w formie elektronicznej – o liczbie i kwocie odszkodowań jednorazowych wypłaconych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, przekazywane do GUS w terminie 45 dni po kwartale i ok. 49 dni po roku sprawozdawczym (np. 18 lutego 2009 roku z danymi za 2008 rok).

Statystyczną kartę wypadku przy pracy Z-KW sporządza się w dwóch egzemplarzach na podstawie zatwierdzonego protokołu powypadkowego, sporządzonego według wzoru określonego w przepisach prawa, w którym stwierdzono, że wypadek jest wypadkiem przy pracy lub wypadkiem traktowanym na równi z wypadkiem przy pracy lub na podstawie karty wypadku, również sporządzonej według wzoru określonego w przepisach [20]. Jeden egzemplarz statystycznej karty wypadku przy pracy, z wyjątkiem jej części II (uzupełniającej), pracodawca przekazuje do urzędu statystycznego właściwego dla województwa, na którego terenie znajduje się siedziba pracodawcy, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy lub w którym sporządzono kartę wypadku. Wypełnioną część II statystycznej karty wypadku przy pracy pracodawca przekazuje nie później niż z upływem 6 miesięcy od daty zatwierdzenia protokołu powypadkowego. Drugi egzemplarz statystycznej karty wypadku przy pracy pracodawca przechowuje, wraz z protokołem powypadkowym, w prowadzonej dokumentacji dotyczącej wypadków przy pracy, przez 10 lat.

Za pomocą statystycznej karty wypadku przy pracy gromadzi się informacje dotyczące: 

• pracodawcy, u którego zdarzył się wypadek przy pracy (działalność gospodarcza, wielkość przedsiębiorstwa);

• osoby poszkodowanej (nazwisko, płeć, data urodzenia, narodowość, status zatrudnienia, zawód, godziny przepracowane od podjęcia pracy do wypadku, staż na stanowisku pracy, szkolenie);

• skutków wypadku przy pracy (znanych w momencie wypełniania karty, jak i rzeczywistych skutkach wypadku, takich jak rodzaj urazu, umiejscowienie urazu, niezdolność do pracy w dniach kalendarzowych, straty czasu pracy innych osób, szacunkowe straty materialne spowodowane wypadkiem;

• przebiegu i okoliczności wypadku przy pracy (położenie geograficzne miejsca wypadku, data, godzina, proces pracy, miejsce powstania wypadku, ogólna charakterystyka miejsca wypadku, czynność wykonywana przez poszkodowanego w chwili wypadku, czynnik związany z czynnością wykonywaną przez poszkodowanego w chwili wypadku, wydarzenie będące odchyleniem od stanu normalnego, czynnik związany z odchyleniem, wydarzenie powodujące uraz, źródło urazu)

• przyczyn wypadku.

Przyczyny wypadku rejestrowane w statystykach polskich są definiowane jako wszelkie braki i nieprawidłowości, które bezpośrednio lub pośrednio przyczyniły się do powstania wypadku, związane z czynnikami materialnymi (technicznymi), z ogólną organizacją pracy w zakładzie lub organizacją stanowiska pracy oraz związane z pracownikiem. Klasyfikacja przyczyn wypadku ujmuje kategorie związane z ogólną organizacją pracy, organizacją i wyposażeniem stanowiska pracy, technologią, a przede wszystkim z działaniami pracownika, a w szczególności: 

• niewłaściwy stan czynnika materialnego (wyróżnia się tu 19 podkategorii)

• niewłaściwa ogólna organizacja pracy (15 podkategorii)

• niewłaściwa organizacja stanowiska pracy (7 podkategorii)

• brak lub niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem materialnym przez pracownika (9 podkategorii)

• nieużywanie sprzętu ochronnego przez pracownika (4 podkategorie)

• niewłaściwe samowolne zachowanie się pracownika (8 podkategorii)

• stan psychofizyczny pracownika nie zapewniający bezpiecznego wykonania pracy (6 podkategorii)

• nieprawidłowe zachowanie się pracownika(9 podkategorii).

Zwraca uwagę fakt, że aż pięć spośród ośmiu kategorii w tej klasyfikacji odnosi się do różnego rodzaju nieprawidłowości w wykonywaniu zadań przez pracownika. Ma to niewątpliwy wpływ na rejestrowanie przyczyn wypadków przy pracy i wyniki analiz danych statystycznych, z których co roku odczytać można, że ok. 45% przyczyn wypadków jest związanych ze sposobem realizacji tych zadań przez pracownika i jego postępowaniem.

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zbiera dane o wypadkach przy pracy rolniczej osób ubezpieczonych w KRUS oraz analizuje informacje o chorobach zawodowych ubezpieczonych na podstawie otrzymywanych wniosków o jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu bądź śmierci wskutek choroby zawodowej. Zgodnie z prawem każdy wypadek przy pracy rolniczej powinien być zgłoszony do właściwej jednostki organizacyjnej Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Resztę postępowania powypadkowego przeprowadzają pracownicy Kasy. Zgodnie z rozporządzeniem każdy zgłoszony wypadek umieszczany jest w rejestrze zgłoszeń wypadków, który zawiera: 

• datę i sposób zgłoszenia wypadku;

• nazwisko i imię osoby zgłaszającej wypadek;

• datę, godzinę i miejsce wypadku;

• dane identyfikacyjne poszkodowanych w wypadku obejmujące:

  • nazwisko i imię,

  • adres miejsca zamieszkania;

• krótki opis okoliczności wypadku;

• nazwisko i imię pracownika Kasy rejestrującego zgłoszenie wypadku;

• inne informacje, dotyczące wypadku uznane za niezbędne.

Po przeprowadzeniu postępowania powypadkowego, które w szczególności obejmuje ustalenie okoliczności i przyczyny wypadku, pracownicy Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego sporządzają protokół powypadkowy.

Dane o wypadkach przy pracy rolniczej i chorobach zawodowych rolników są okresowo publikowane przez KRUS (publikacja: Wypadki przy pracy i choroby zawodowe rolników oraz działania prewencyjne KRUS w … roku,http://www.krus.gov.pl/zadania-krus/prewencja/wypadki-przy-pracy-rolniczej/), a także przekazywane instytucjom współpracującym, w tym GUS.

Postępowanie i dokumentacja powypadkowa

Wypadek przy pracy

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
1)podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
2)podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
3)w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy
Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (Dz. U. Nr 199, poz. 1674) - traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
1)w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone dla wypadku przy pracy, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
2)podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
3)przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Śmiertelny wypadek przy pracy
Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.

Ciężki wypadek przy pracy
Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

Zbiorowy wypadek przy pracy
Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.

2. Zasady zgłaszania wypadku

1. Każdy pracownik, który zauważył wypadek przy pracy lub dowiedział się o nim, a w szczególności bezpośredni przełożony pracownika, ma obowiązek natychmiast udzielić pomocy poszkodowanemu oraz niezwłocznie zawiadomić telefonicznie Inspektora ds. BHP wykonującego zadania służby BHP w firmie.
2. Pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, jest zobowiązany zawiadomić o wypadku swego bezpośredniego przełożonego tego samego dnia. Jeżeli skutki wypadku ujawniły się w okresie późniejszym, pracownik jest zobowiązany zawiadomić swego bezpośredniego przełożonego niezwłocznie po ich ujawnieniu.
3. Pracownik, o ile to możliwe ze względu na stan zdrowia, składa w formie pisemnej zawiadomienie o wypadku i przekazuje je bezpośredniemu przełożonemu. Bezpośredni przełożony pracownika tego samego dnia lub najpóźniej następnego przekazuje zawiadomienie o wypadku w formie pisemnej Inspektorowi ds. BHP, wykonującemu zadania służby BHP w firmie.
4. Jeżeli stan zdrowia nie pozwala poszkodowanemu na zawiadomienie o zaistniałym wypadku, obowiązek taki spoczywa na jego bezpośrednim przełożonym. Bezpośredni przełożony pracownika tego samego dnia lub najpóźniej następnego, składa w formie pisemnej zawiadomienie o wypadku i przekazuje Inspektorowi ds. BHP, wykonującemu zadania służby BHP w firmie.
5. Zabezpieczenie miejsca wypadku oznacza, że do czasu ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku nie wolno uruchamiać maszyn i urządzeń, które w związku z wypadkiem zostały unieruchomione. Ponadto nie wolno zmieniać ich położenia, jak również położenia innych przedmiotów, a także nie wolno dopuszczać do miejsca wypadku osób niepowołanych.
6. Pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, jest zobowiązany zgłosić się do najbliższej placówki medycznej w celu uzyskania konsultacji lekarskiej o powstałym urazie. Oryginał dokumentacji medycznej z wizyty lekarskiej pracownik przekazuje do Inspektora ds. BHP, wykonującemu zadania służby BHP w firmie, w celu dołączenia jej do dokumentacji powypadkowej.

3. Powołanie zespołu powypadkowego

1. Okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy lub zrównanego z wypadkiem przy pracy, w szczególności wypadku śmiertelnego, ciężkiego i zbiorowego, ustala zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi Inspektor ds. BHP oraz przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie BHP.
2. Skład zespołu powypadkowego, każdorazowo po otrzymaniu zawiadomienia o wypadku, ustala odpowiednio do miejsca zdarzenia pracodawca.
3. Pracodawca jest zobowiązany niezwłocznie zawiadomić w formie pisemnej właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy. Zawiadomienie przygotowuje Inspektor ds. BHP, wykonujący zadania służby BHP w firmie.

4. Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku

1. Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku, najpóźniej następnego dnia, zespół powypadkowy jest zobowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, a w szczególności:
a)dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
b)jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku,
c)wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,
d)zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku;
e)zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku,
f)zebrać inne dowody dotyczące wypadku;
g)dokonać prawnej kwalifikacji wypadku,
h)określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.
2. Zespół powypadkowy jest obowiązany wykorzystać materiały zebrane przez organy prowadzące śledztwo lub dochodzenie, jeżeli materiały te zostaną mu udostępnione.

5. Protokół powypadkowy

1. Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku, zespół powypadkowy sporządza w ciągu 14 dni od daty pisemnego zgłoszenia wypadku "Protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku" wg wzoru przedstawionego w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz. U. Nr 227, poz. 2298).
2. Przedmiotowy protokół sporządza się w trzech (3) oryginałach: dla osoby poszkodowanej, dla firmy oraz dla potrzeb ZUS.
3. Zespół powypadkowy jest zobowiązany zapoznać poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem przez pracodawcę oraz poinformować go o możliwości ubiegania się o jednorazowe odszkodowanie do ZUS-u z tytułu zaistniałego wypadku.
4. Poszkodowany ma prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym, o czym zespół powypadkowy jest obowiązany pouczyć poszkodowanego.
5. Poszkodowany ma prawo wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii.
6. Zespół powypadkowy zapoznaje z treścią protokołu powypadkowego członków rodziny zmarłego pracownika oraz poucza ich o prawie do zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym.
7. Odpowiednio do miejsca zdarzenia, pracodawca po otrzymaniu protokołu powypadkowego, zatwierdza otrzymany protokół lub zwraca go zespołowi powypadkowemu w celu usunięcia stwierdzonych nieścisłości w ciągu 5 dni od daty jego wpłynięcia.
8. Po zatwierdzeniu protokołu, pracodawca przekazuje jeden egzemplarz protokołu w oryginale poszkodowanemu pracownikowi lub upoważnionemu członkowi rodziny poszkodowanego.

6. Polecenia powypadkowe

1. Polecenie powypadkowe, wydane odpowiednio do miejsca zdarzenia przez pracodawcę, Inspektor ds. BHP przekazuje do osób odpowiedzialnych za realizację tych poleceń.
2. Osoby odpowiedzialne za realizację poleceń powypadkowych przekazują na piśmie informację o sposobie i terminie wykonania ww. czynności odpowiednio do miejsca zdarzenia do pracodawcy.
3. W przypadku trudności z realizacją polecenia powypadkowego, osoba odpowiedzialna za wykonanie czynności zawartych w poleceniu przekazuje informację na piśmie o nowym terminie i sposobie realizacji polecenia.
4. Niewykonanie polecenia powypadkowego lub nieprzekazanie informacji na piśmie do właściwej osoby i/lub w określonym terminie przez osobę odpowiedzialną może skutkować nałożeniem kary porządkowej ze strony pracodawcy na podstawie Kodeksu Pracy.

7. Karta statystyczna wypadku

1. Po zatwierdzeniu protokołu powypadkowego Inspektor ds. BHP, wykonujący zadania służby BHP w firmie wypełnia kartę statystyczną wypadku wg wzoru przedstawionego w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 stycznia 2009 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (Dz. U. Nr 14, poz. 80) - dalej r.k.s.w.
2. Statystyczną kartę przekazuje się w formie elektronicznej na portal sprawozdawczy Głównego Urzędu Statystycznego lub oryginał sporządzony w formie pisemnej do Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy (§ 5 ust. 3 r.k.s.w.)
3. Kolejność numerów statystycznych kart jest bezpośrednio związana z numerem protokołu ustalenia przyczyn i okoliczności wypadków dla danego poszkodowanego.
4. Karty statystyczne są przechowywane w dokumentacji powypadkowej firmy.

8. Rejestr wypadków

1. Inspektor ds. BHP wykonujący zadania służby BHP w firmie jest obowiązany prowadzić i przechowywać rejestr wypadków przy pracy pracowników.
2. Pełna dokumentacja wypadkowa przechowywana jest w firmie przez 10 lat.

9. Rodzaje świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

1. Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują następujące świadczenia:
a)zasiłek chorobowy - dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,
b)świadczenie rehabilitacyjne - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy,
c)zasiłek wyrównawczy - dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
d)jednorazowe odszkodowanie - dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
e)jednorazowe odszkodowanie - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,
f)renta z tytułu niezdolności do pracy - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;
g)renta szkoleniowa - dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,
h)renta rodzinna - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;
i)dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnej,
j)dodatek pielęgnacyjny,
k)pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.
2. Pracownik może ubiegać się o jednorazowe odszkodowanie z ZUS. W tym celu pracownik wypełnia odpowiedni wniosek i przekazuje go odpowiednio do miejsca zdarzenia pracodawcy.
3. Dokumentacja wypadkowa jest wysyłana z firmy do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, właściwego do miejsca zamieszkania osoby poszkodowanej w wypadku.
4. Pracownik, który dodatkowo ubezpieczył się na życie za pośrednictwem pracodawcy, może również ubiegać się o odszkodowanie z tego ubezpieczenia. W tym celu powinien zwrócić się do pracodawcy w celu uzyskania informacji i wypełnienia odpowiednich dokumentów.
5. Pracownikowi, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje jednorazowe odszkodowanie.
6. Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nie rokujące poprawy.
7. Za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.
8. Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową dokonuje się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji.

10. Utrata prawa pracownika do świadczeń z tytułu ubezpieczenia wypadkowego

1. Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują pracownikowi, gdy wyłączną przyczyną wypadku przy pracy bądź zrównanego z wypadkiem przy pracy było udowodnione naruszenie przez praownika przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa:
a)umyślność zachowanie się pracownika, które on okazuje, przewidując skutki, jakie wynikają z jego zachowania i skutki te chce wywołać. Umyślność może polegać na zamierzonym podjęciu działania sprzecznego z obowiązkiem pracownika lub na zamierzonym powstrzymaniu się od działania, mimo, że istnieje obowiązek czynnego zachowania się.
b)rażące niedbalstwo - poszkodowany pracownik podejmuje działania z naruszeniem przepisów o ochronie zdrowia i życia, chociaż mógł i powinien był przewidzieć grożące mu niebezpieczeństwo, które zwykle występuje w danych okolicznościach faktycznych, co dla każdego człowieka o przeciętnej przezorności jest oczywiste; pracownik przejawia brak staranności, jakiej można domagać się od osób najmniej rozwiniętych.
4. Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują również pracownikowi, który będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

11. Zasady postępowania wobec pracownika, który mógł się znajdować w stanie nietrzeźwości

1. Jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że pracownik znajdował się w stanie nietrzeźwości, był pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, pracodawca kieruje pracownika na badanie niezbędne do ustalenia zawartości alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych w organizmie.
2. Pracownik jest obowiązany poddać się temu badaniu. Odmowa poddania się badaniu lub inne zachowanie uniemożliwiające jego przeprowadzenie powoduje pozbawienie prawa do świadczeń, chyba że pracownik udowodni, że miały miejsce przyczyny, które uniemożliwiły poddanie się temu badaniu.
3. W przypadkach, gdy po badaniu pracownika okazuje się, że pracownik znajdował się w stanie nietrzeźwości, był pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych koszty badań ponosi pracownik.
5. Stwierdzenie w protokole powypadkowym, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy albo że zachodzą okoliczności, które mogą mieć wpływ na prawo pracownika do świadczeń przysługujących z tytułu wypadku, wymaga szczegółowego uzasadnienia i wskazania dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia.
6. Do protokołu powypadkowego dołącza się zapis wyjaśnień poszkodowanego i informacji uzyskanych od świadków wypadku, a także inne dokumenty zebrane w czasie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności pisemną opinię lekarza lub innych specjalistów, szkice lub fotografie miejsca wypadku, a także odrębne zdanie złożone przez członka zespołu powypadkowego oraz uwagi i zastrzeżenia, stanowiące integralną część protokołu powypadkowego.

12. Inne

1. W firmie dokumenty związane z prowadzeniem dochodzenia powypadkowego podpisuje pracodawca.
2. Dokumentacja wypadkowa z wypadku przy pracy lub wypadku zrównanego z wypadkiem przy pracy jest tworzona w trzech (3) egzemplarzach (kompletach):
a)Jeden komplet dokumentacji wypadkowej przekazywany jest lub przesyłany przez pracodawcę poszkodowanemu pracownikowi lub upoważnionemu członkowi rodziny poszkodowanego.
b)Drugi komplet dokumentacji wypadkowej przesyłany jest przez pracodawcę na pisemny wniosek pracownika lub upoważnionego członka rodziny poszkodowanego do ZUS.
c)Trzeci komplet dokumentacji wypadkowej pozostaje w dokumentacji BHP w firmie.
3. Za wdrożenie postanowień niniejszej procedury odpowiedzialny jest pracodawca.
4. Procedura wchodzi w życie z dniem podpisania.

Krzysztof Zamajtys