OPRACOWANE SAME ZESTAWY

OPRACOWANE SAME ZESTAWY_____________________________________Jana Bąkowska

ZESTAW 1

1. Spermatogeneza_______________________________________________________________

1) Spermatogoniogeneza

- wytworzenie się spermatogonii z prespermatogonii i zróżnicowanie ich w
spermatocyty I rzędu

- w tym okresie zachodzą równocześnie dwa odrębne procesy
- jeden prowadzi do stałego odnawiania komórek macierzystych
- drugi jest procesem różnicowania

- komórki rozrodcze podlegają kolejnym podziałom mitotycznym
- spermatogonie ulegają 6 kolejnym podziałom

Kolejne pokolenia to spermatogonie A0, A1,A2,A3,A4, Im, B

A0 - najmniej zróżnicowane
- połączone mostkami cytoplazmatycznymi
- zapasowe komórki macierzyste

spermatogonie Im i B - elementy zróżnicowane
- wytwarzają spermatocyty

2) Spermatocytogeneza

- rozpoczyna się od momentu zakończenia podziału mitotycznego
spermatogonii B
- obejmuje oba podziały dojrzewania zachodzące w spermatocytach I i II
rzędu

w okresie dojrzewania następują dwa podziały :

redukcyjny - powstaje spermatocyt II rzędu 1n

ekwacyjny - podział spermatocytów II rzędu, powstają spermatydy

3) Spermiogeneza

- okres w którym spermatyda przekształca się w plemnik

Przebiega w kilku etapach:

- diktiosomy Aparatu Golgiego zlewają się i tworzą akroblast
- w obrębie akroblastu powstaje pęcherzyk akrosomalny z ziarnem
akrosomalnym
- błona ściany pęcherzyka zespala się z otoczką jądrową
- ziarno powiększa się i powstaje akrosom zawierający enzymy, dzięki którym
plemnik będzie mógł przeniknąć przez słonki komórki jajowej.

- kondensacja jądra, zajmuje ono miejsce pry jednym z biegunów komórki

- centrosom dzieli się na 2 centriole - włókno osiowe witki

- mankiet - pierścień zamykający

- mitochondria lokują się między centriolą a pierścieniem zamykającym i
wytwarzają osłonkę mitochondrialną

- z okolicy szyjki i wstawki spermatydy zostaje ściągnięty nadmiar cytoplazmy
w postaci tzw. ciałka resztkowego
- jest ono następnie fagocytowane przez sustentocyty

- wokół centrioli dystalnej powstaje kompleks mikrotubul złożony z dwóch
mikrotubul centralnych otoczonych pierścieniem z 9 podwójnych mikrofibryli

- spermatydy zostają odłączone od sustentocytów i uwolnione do światła
kanalika plemnikotwórczego

2. Sznur pępowinowy______________________________________________________________

- narząd który łączy zarodek z łożyskiem .

- odchodzi od brzusznej ściany zarodka i dochodzi do łożyska płodowego.

skład:

a. naczynia krwionośne żółtkowe i pępkowe
- mają spiralny przebieg (większa elastyczność)

b. przewód żółtkowy (szybko zarasta)

c. przewód/szypuła omoczni - nabłonek jednowarstwowy płaski

- całość pokryta pępkiem skórnym - perydermą, która na początku
produkuje płyn owodni a z czasem może nawet różnicować się we włosy i
płytki rogowe

- mezoderma wszystkich przewodów zrasta się
- zanikają jakiekolwiek jamy w obrębie sznura
- z czasem przekształca się w tkankę galaretowatą (galaretę Whartona)

- u człowieka zaobserwowano wnikanie nerwów do sznura pępowinowego

- czasie rozwoju sznur pępowinowy bardzo się wydłuża i skręca
- ma bardzo dużą wytrzymałość na obciążenie

- przy porodzie u Ru i Eq pęka pod ciężarem płodu
- u Car łatwo jest przegryzany przez matkę

- po jakimś czasie końcówka usycha i odpada od noworodka

3. Ślinianki________________________________________________________________________

- gruczoły o typie wydzielania egzokrynowym i merokrynowym
- mają budowę płacikową
- produkują ślinę (saliva)

a. surowicze (gruczoły brodawek języka, ślinianka przyuszna)

- odcinki wydzielnicze kształtu pęcherzykowatego
- komórki okrągłe, naciskają na siebie i uzyskują kształt stożków
- przy podstawie pobierane i przerabiane są substancje z naczyń krwionośnych
- w części szczytowej znajdują się ziarna zymogenu, który następnie
przekształca się w wydzielinę surowiczą

b. śluzowe (gruczoły podniebienne)

- odcinki wydzielnicze kształtu cewkowatego
- cytoplazma komórek gruczołowych ma wygląd piankowaty

c. śluzowo-surowicze (ślinianki żuchwowe, ślinianki podjęzykowe)

- odcinki cewkowe śluzowe, których dno stanowią komórki odcinków
wydzielniczych

ślina - mieszanina wydzieliny wszystkich gruczołów ślinowych
- skład: woda (do 99,5%), związki nieorganiczne, związki organiczne (mucyny,
enzymy: α-amylaza, α-D-glukozydaza, lipazy, peptydazy, proteinazy),
elementy komórkowe (złuszczone nabłonki, leukocyty) oraz różne
drobnoustroje, które w przypadku zmniejszenia odporności organizmu
mogą wywoływać choroby
- funkcje: działa na pokarm za pomocą enzymów (pod wpływem α-amylazy,
α-D-glukozydazy, już w jamie ustnej rozpoczyna się proces
hydrolitycznego rozkładu węglowodanów na dekstrynę i maltozę

4. Narządy pomocnicze oka_______________________________________________________

1) Gruczoły łzowe (glandulae lacrimales)

- cewkowo-pęcherzykowe złożone (człowiek i ptaki – cewkowe)

- budowa zrazikowa

- wydzielina surowicza (Su – śluzowa)

- odcinki wydzielnicze wyścielone nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym lub
walcowatym, kom. koszyczkowe

a. przewody śródzrazikowe (nabł. jednowarstwowy sześcienny)
b. przewody międzyzrazikowe (nabł. jednowarstwowy walcowaty)
c. główne przew. wyprowadzające (nabł. dwuwarstwowy sześcienny)
d. przewody łzowe (ductuli lacrimales) - nabł. wielowarstwowy płaski
e. woreczek łzowy (saccus lacrimalis) - nabł. wielowarstwowy walcowaty z kom.
kubkowymi

f. przewód nosowo-łzowy (ductus nasolacrimalis) - nabł. wielowarstwowywalcowaty
z kom. kubkowymi

2) Powieki (palpebrae)

a. część skórna

- rzęsy (cilia)
- gruczoły przywłośne rzęs - łój
- gruczoły rzęsne (glandulae ciliares) - cewkowe, kłębkowe, apokrynowe
- tarczka (tarsus) – płytka łącznotkankowa (tk. łączna zbita splotowata)
- gruczoły tarczkowe (glandulae tarsales) - łój powiekowy (sebum palpebrae)
- m. okrężny powieki (m. orbicularis palpebrarum)

b. część śluzowa = spojówka powiekowa (tunica coniunctiva palpebrae)

- nabłonek dwuwarstwowy i wielowarstwowy walcowaty z kom. kubkowymi

- blaszka właściwa bł. śluz - tkanka łączna luźna

Trzecia powieka (palpebra tertia)

- leży w worku spojówkowym (saccus coniunctivae)
- chrząstka szklista (ch. sprężysta - Eq, Su, Fe)(tk. łączna włóknista – ptaki)
- gruczoł powierzchniowy trzeciej powieki (glandula superficialis palpebrae tertiae)

5. Drzewo oskrzelowe_____________________________________________________________

- oskrzela główne, płatowe, segmentowe, międzypłacikowe
- w okolicy rozgałęzień drzewa oskrzelowego występują grudki chłonne
- nabłonek wielorzędowy migawkowy

1) Oskrzela główne, płatowe i segmentowe (bronchi principales, lobares,
segmentales)

- w błonie podśluzowej posiadają chrząstkę szklistą
- chrząstka wytwarza zamknięte pierścienie stanowiące szkielet oskrzeli
- po wewnętrznej stronie oskrzeli znajdują się gruczoły oskrzelowe (zanikają
przy przejściu w oskrzeliki)
- posiadają tylko blaszkę mięśniową - brak błony mięśniowej!

błona śluzowa
błona włóknisto-chrzęstna - gruczoły śluzowo-surowicze
przydanka

2) Oskrzela międzypłacikowe (bronchi interlobulares)

- nabłonek posiada komórki kubkowe
- zaczyna zanikać rusztowanie chrzęstne (zamiast pierścieni płytki)
- pojawia się błona mięśniowa (tworzy fałdy - światło gwiazdkowate)

błona śluzowa - u Su grudki limfatyczne
błona mięśniowa
błona włóknisto-chrzęstna - gruczoły śluzowo-surowicze
przydanka

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ZESTAW 2

1. Kapacytacja___________________________________________________________________

- proces ostatecznego dojrzewania plemników

- odbywa się w czasie ich wędrówki przez macicę i jajowód
- plemniki które nie zetknęły się z błoną śluzową żeńskich dróg rodnych lub ich
wydzieliną nie mogą zapłodnić jaja!

- kapacytacja jest niezbędna do zapłodnienia komórki jajowej

- kapacytacja przebiega w 2 etapach:

1) zachodzi w macicy (krótsza)

2) zachodzi w jajowodzie - ścisły kontakt plemnika z komórkami nabłonka błony
śluzowej

- substancje powodujące kapacytację to tzw. czynniki kapacytacyjne
- zawarte są w wydzielinie gruczołów macicznych, zależne od stanu pobudzenia
przez hormony błony śluzowej macicy plemniki są kapacytowane wyłącznie w
estrus (faza pod wpływem estrogenów)
- w momencie w którym na macicę działa już progesteron kapacytacja nie zajdzie

- czas potrzebny do pełnej kapacytacji jest zmienny gatunkowo

- kapacytacja jest gatunkowo swoista - plemniki wprowadzone do macicy innego
gatunku nie są kapacytowane, CHYBA że pochodzą od spokrewnionych gatunków
(np. może zajść między owcą i kozą, królikiem i zającem, fretką i norką)

- kapacytacja jest procesem odwracalnym - można dodać plazmę nasienia z
czynnikiem dekapacytacyjnym

- nie wiadomo jakie zmiany dokładnie zachodzą w czasie kapacytacji.

- qydaje się że proces ten przede wszystkim przygotowuje błonę komórkową do
reakcji akrosomalnej do fuzji plemnika z błoną komórkową jaja
- kapacytowane plemnki charakteryzują szybkie ruchy witk
- następują zmiany w rejonie segmenty równikowego akrosomu (podatność na
pękanie)

2. Omocznia u ptaków i ssaków____________________________________________________

- rozwija się najpóźniej
- powstaje jako uwypuklenie tylnego odcinka jelita do pozazarodkowej jamy ciała

Car, Ru - dużych rozmiarów, łączy się z jelitem cienkim przewodem omoczniowym

Ho, gryzonie - omocznia jest szczątkowym narządem

- unaczynienie powstaje z pojawiających się po zetknięciu endodermy z mezodermą
wysp krwiotwórczych

- główną rolą omoczni jest dostarczanie naczyń krwionośnych do kosmówki dla
łożyska
- związana jest także z wydalaniem produktów przemiany materii płodu

- u zwierząt u których jest duża omocznia wypełniona ona jest płynem omoczni, który
produkowany jest przez pranercze a później nerkę płodową.

U PTAKÓW:

bardzo podobnie, dodatkowo błony płodowe pośredniczą w przyswajaniu białka jaja przez zarodek.

Pęcherzyk żółtkowy do czasu wytworzenia naczyń krwionośnych jest narządem oddechowym .

3. Przedżołądki____________________________________________________________________

- żołądek przeżuwaczy jest wielokomorowy i składa się z trzech przedżołądków
stanowiących rozszerzenie przełyku

a. błona śluzowa: - nabłonek wielowarstwowy płaski zrogowaciały
- blaszka właściwa - brodawki łącznotkankowe
- blaszka mięśniowa - tylko w księgach

b. błona podśluzowa
c. błona mięśniowa - 2 warstwy mięśni gładkich
d. błona surowicza

1) Żwacz (rumen)

- pierwszy z przedżołądków
- błona śluzowa pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, ze zrogowaciałą
warstwą powierzchowną
- brak blaszki mięśniowej błony śluzowej

a. kosmki żwacza - stożkowate wyniosłości błony śluzowej
- dochodzą do 1cm wysokości

b. filary podłużne żwacza - pokryte błoną śluzową
- wypełnione mięśniami gładkimi
- zawierają liczne włókna sprężyste

2) Czepiec (reticulum)

- drugi z przedżołądków

a. listewki czepca - ograniczają tzw. komórki czepca
- w części wierzchołkowej każdej listewki znajduje się beleczka
mięśniowa

b. komórki czepca - przestrzenie zamknięte przez listewki czepca

c. rynienka czepcowa - jej ściana zawiera liczne włókna sprężyste
- przy skurczu może zamknąć się w rurkę

3) Księgi (omasus)

a. blaszki ksiąg - formowane przez błonę śluzową

- posiada blaszkę mięśniową błony śluzowej, która wnika do blaszek ksiąg i
przebiega wzdłuż ich powierzchni
- obecność wału brzeżnego, będącego skupieniem komórek mięśniowych
gładkich w obrębie wolnego brzegu blaszek ksiąg
- w dużych blaszkach obecne są pasma mięśni z błony mięśniowej

4. Nefron_________________________________________________________________________

1) Ciałko nerkowe (corpusculum renis)

a. kłębek naczyniowy, nerkowy (glomerulus) - 2-6 naczyń włosowatych
- śródbłonek naczyń - endocyty (syncytium kom.)
- perforowana błona cytoplazmatyczna (lamina
fenestrata)
- błona podstawna
- krezka naczyniowa (mesangium) z komórkami
mezangium (makrofagi)

b. torebka kłębka - blaszka trzewna (lamina visceralis) - nabł. jednowarstwowy
płaski (podocyty)
- blaszka ścienna (lamina parietalis) - nabł. jednowarstwowy
płaski

2) Kanalik proksymalny (główny)

- nabłonek jednowarstwowy sześcienny
- rąbek szczoteczkowy
- komórki większe niż w kanaliku dystalnym
- jądra ułożone przypodstawnie (okrągłe lub owalne)
- liczne mitochondria
- małe światło kanalika

- część kręta/kanalik I rzędu (pars contorta/tubulus contortus primi ordinis)
- część prosta (pars recta)

3) Pętla nefronu (ansa nephroni)

- ramię zstępujące (pars descendens)
- ramię wstępujące (pars ascendens)

a. część wąska - nabłonek jednowarstwowy płaski
- światło nieregularne, faliste

b. część szeroka - nabłonek jednow. sześcienny
- pojedyncze mikrokosmki
- drobne ziarnistości (mętna cytoplazma)

4) kanalik dystalny (wstawka/kanalik kręty II rzędu) (tubulus contortus secundi
ordinis)

- nabłonek jednowarstwowy sześcienny
- mitochondria gęsto ułożone przypodstawnie
- jądra bliżej powierzchni (okrągłe)
- pojedyncze mikrokosmki
- wyraźne światło kanalika
- plamka gęsta

5. Oko____________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ZESTAW 3

1. Skóra owłosiona i nieowłosiona__________________________________________________

1) Naskórek

- powstaje z ektodermy

- nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący
- rowki i listewki
- ziarenka melaniny w komórkach głębszych warstw lub pomiędzy nimi
- krążki dotykowe

a. warstwa głęboka, rozrodcza

podstawna - 1 warstwa komórek walcowatych
- części przypodstawne tworzą nóżki korzonkowe, tonofibtyle,
melanocyty (z listewki nerwowej)

kolczysta - kilka/kilkanaście warstw wielobocznych komórek
- wyraźne, przestrzenie międzykomórkowe
- mostki międzykomórkowe (wypustki przypominające kolce)
- komórki Langerhansa

b. warstwa rogowacenia

ziarnista - 1-5 warstw spłaszczonych komórek z jasnym jądrem
- ziarenka keratohialiny
- mała ilość mitochondriów i SER

jasna - kilka pokładów spłaszczonych komórek z zanikającym jądrem
- możliwia przesuwalność warstwy zrogowaniałej

c. warstwa powierzchniowa, zrogowaciała

zbita - bezjądrzaste komórki (płaskie płytki rogowe) utworzone z keratyny

złuszczająca się - płytki rogowe oddzielają się i złuszczają

2) Skóra właściwa

- powstaje z mezenchymy

a. warstwa brodawkowa - tkanka łączna włóknista zbita (włókna kolagenowe,
sprężyste, fibroblasty, makrofagi, komórki tuczne i inne)
- w brodawkach liczne naczynia krwionośne i
limfatyczne, ciałka dotykowe, kolbki końcowe, ciałka
Ruffiniego, mięśnie przywłośne
- odżywianie naskórka

3) Tkanka podskórna

- powstaje z mezenchymy

- tkanka łączna luźna
- podściółka tłuszczowa
- ciałka blaszkowate

2. Jajnik_______________________________________________________________________ ___

1) Budowa

a. nabłonek płciowy - nabłonek jednowarstwowy sześcienny
- powstaje z mezodermy

b. błona biaława (tunica albuginea) = torebka łącznotkankowa
- tkanka łączna włóknista splotowata

c. kora jajnika (cortex ovarii) = strefa pęcherzykowa (zona follicularis) = miąższowa
(parenchymatosa)
- pęcherzyki jajnikowe
- ciałka żółte
- ciałka białawe
- ciałka zanikowe

- u Eq kora jajnika znajduje się wewnątrz, jamka owulacyjna

d. rdzeń jajnika (medulla ovarii) = strefa naczyniowa (zona vasculosa)
- tkanka łączna luźna, liczne naczynia krwionośne

2) Oogeneza

a. okres mnożenia - oogonie
b. okres wzrostu - gromadzenie żółtka (jaja oligolecytalne), powstają oocyty I rzędu
(2n)

c. okres dojrzewania: a. podział redukcyjny - powstaje oocyt II rzędu (1n) i
pierwsze ciałko kierunkowe (polocyt I)
b. podział ekwacyjny - uwolnienie oocytu II z jajnika w
metafazie
- owulacja: Ru, Su, Eq - co 21 dni
Ca, Fe - co 0,5 roku

- po zapłodnieniu - ootyda i drugie ciałko kierunkowe (polocyt II)

3) Pęcherzyki jajnikowe (folliculi ovarii)

a. pęcherzyki pierwotne - u Ca, Fe, Su, Ov, Cun - mogą być wielojajowe
- składa się z oogonii, potem oocytu I rzędu
- komórki pęcherzykowe (otaczają oocyt)

b. pęcherzyki jajnikowe wzrastające bezjamiste

- osłonka przejrzysta (zona pellucida)
- kilka warstw komórek pęcherzykowych

c. pęcherzyki jajnikowe wzrastające jamiste (dojrzewający)

- jama wypełniona płynem (jamy powstają między kom. otaczającymi oocyt)

d. pęcherzyki jajnikowe dojrzałe

- osłonka pęcherzykowa (theca folliculi) - tkanka łączna
- warstwa zewnętrzna (theca folliculi externa) - włókna kolagenowe
- warstwa wewnętrzna (theca folliculi interna) - komórki
łącznotkankowe
(śródmiąższowe)

- błona szklista (membrana vitrea) - błona podstawna pod osłonką pęcherzyka

- warstwa ziarnista (stratum granulosum) - tworzy wzgórek jajonośny (cumulus
oophorus)
- wytwarza estrogeny

- jama pęcherzyka (antrum folliculi) - płyn pęcherzykowy (zawiera estron)

- oocyt I rzędu - błona żółtkowa (membrana vitellina) - błona komórki jajowej
- osłonka przejrzysta
- wieniec promienisty
(corona radiata)

e. pęcherzyki atrezyjne (zanikowe) - krople tłuszczu w cytoplazmie
- następuje karioliza (rozpuszczenie się jądra)

f. ciałko zanikowe (atrezyjne) (corpus atreticum) - zamiast niego powstaje gruczoł
śródmiąższowy jajnika produkujący
estrogeny

4) Ciałko czerwone (corpus rubrum)

- jest wypełnione krzepnącą krwią

5) Ciałko żółte (corpus luteum)

- gruczoł wydalniczy wewnętrzny
- wytwarza progesteron

a. komórki warstwy ziarnistej - przekształcają się w komórki luteinowe
- progesteron

b. torebka łącznotkankowa, pasma łącznotkankowe, komórki paraluteinowe (na
obwodzie)

c. ciałko żółte ciążowe (corpus luteum graviditatis) - powstaje gdy komórka jajowa
jest zapłodniona

d. ciałko żółte rzekome (corpus luteum spurium) - stłuszczenie, zanik komórek
luteinowych
- kiedy komórka jajowa nie jest
zapłodniona, dochodzi do
uwstecznienia ciałka żółtego

e. ciałko białawe (corpus albicans)

3. Łożysko kosmówkowo-łożyskowe________________________________________________

4. Zaplemnienie i zapłodnienie____________________________________________________

zapłodnienie (fertilizatio)

- połączenie się jaja i plemnika w jedną komórkę.
- plemnik wnika do jaja, dochodzi do zespolenia jąder gamet
- zapłodnione jajo zdolne jest do rozwoju zarodkowego i wytworzenia
skomplikowanego organizmu podobnego do rodziców

- po zbliżeniu do jaja plemnik przebija osłony jajowe aby dotrzeć do komórki

monospermia - do komórki jajowej wnika tylko jeden plemnik (większość zwierząt)

polispermia - do jaja równocześnie dostaje się kilka plemników (ptaki), ale i tak tylko
jeden plemnik zapładnia a reszta ulega zwyrodnieniu

Warunkiem koniecznym jest:

zaplemnienie (inseminatio) - zbliżenie się do siebie gamet

zaplemnienie zewnętrzne - następuje poza organizmem samca i samicy.
- zwierzęta wodne lub przechodzące
rozwój zarodkowy w wodzie
- jaja są składane do wody i polewane nasieniem przez
samca
- mało efektywne
- plemniki typu pierwotnego (krótkotrwały ruch i
żywotność)

zaplemnienie wewnętrzne - spotkanie jaja z plemnikiem odbywa się w organizmie
samicy
- bezkręgowce, ryby spodouste, gady, ptaki, ssaki
- plemniki wprowadzone do żeńskich dróg rodnych lub
u robaków do jamy ciała
- bardziej wydajne
- wymaga mniej plemników
- plemniki o bardziej skomplikowanej budowie
(ochrona przed enzymami, środowiskiem żeńskich
dróg rodnych, środowiska prawie beztlenowego)

5. Węzeł chłonny (lymphonous)____________________________________________________

- narząd chłonny wtrącony w obieg limfy/chłonki
- węzły chłonne występują w: - jamie piersiowej
- jamie brzusznej (zwłaszcza w sąsiedztwie
dużych naczyń
- w krezce w jamie brzusznej
- na szyi w sąsiedztwie dużych naczyń
krwionośnych
- dole podkolanowym i łokciowym

funkcje: - filtracja limfy
- zatrzymywanie zawartych w limfie wolnych antygenów,
drobnoustrojów, komórek nowotworowych i pyłów
- wytwarzanie limfocytów B i T
- udział w krążeniu limfocytów B i T w ustroju
- udział w odpowiedzi immunologicznej

- u ptaków słabo rozwinięte
- u kury liczne grudki chłonne w tkance podnabłonkowej

Budowa

- u Su elementy odpowiadające korze znajdują się w środku węzła
chłonnego a część obwodowa ma strukturę podobną do pasm rdzennych

- fasolowaty kształt
- otoczony torebką łącznotkankową, tkanką łączną wiotką/tkanką
tłuszczową
- w miejscu wnikania i wychodzenia naczyń ciągłość tych tkanek jest
przerwana i występują tam komórki mięśni gładkich
- od torebki do węzła odchodzą beleczki

beleczki promieniste/kory - w części korowej
- mają nieregularny charakter
- przypominają szprychy koła

beleczki rdzenne - przedłużenie poprzednich
- przebieg nieregularny
- rozgałęziają się

wnęka węzła (hilus lymphonodi) - część wklęsła węzła
- odchodzą od niej naczynia limfatyczne
odprowadzające (vasa efferentia
lymphatica)

- naczynia wnikają od strony wypukłej!
- w tym miejscu tuż pod torebką łącznotkankową występuje zatoka brzeżna
węzła (sinus marginalis)
- wnikają do niej od strony wypukłej (!) naczynia limfatyczne doprowadzające
(vasa afferentia lymphatica)
- od strony wnęki odchodzą naczynia limfatyczne odprowadzające (vasa
efferentia lymphatica)
- oba typy naczyń posiadają zastawki zapewniające jednokierunkowy
przepływ chłonki

Kora węzła (cortex lymphonodi)

beleczki promieniste
zatoki promieniste

grudki chłonne (limfatyczne)

- u nowo narodzonych zwierząt występują jako grudki chłonne pierwotne
- zbudowane z komórek siateczki i limfocytów
- produkty przemiany materii i dopływające antyany powodują zmianę w
pierwotnych grudkach chłonnych
- limfoblasty ulegają transformacji
- w centralnej części grudek powstają duże limfocyty
- niektóre komórki siateczki ulegają transformacji w makrofagi
- limfocyty są spychane na obwód grudki
- w centrum tworzy się ośrodek odczynowy/ośrodek rozmnażania
- w ten sposób powstaje grudka chłonna wtórna

- w grudkach występują głównie limfocyty B (grasiczozależne, bursozależna
strefa zasiedlenia limfocytów)
- grudki pojawiają się i stopniowo zanikają
- pojawienie się ich zależy od dotarcia do węzła antygenów, które
przedostają się drogą naczyń chłonnych
- węzeł chłonny biorący udział w odpowiedzi immunologicznej ulega
znacznemu powiększeniu - pojawiają się liczne grudki

a. kora zewnętrzna

- znajdują się w niej nisze otoczone od zewnątrz przez torebkę i zatokę
brzeżną a po bokach przez zatoki promieniste i beleczki
- nisze wypełnione są tkanką limfatyczną w kształcie piramid
- gęsto ułożone limfocyty
- gdy węzeł uczestniczy w odpowiedzi immunologicznej w niszach
pojawiają się grudki limfatyczne

b. kora pośrednia i głęboka

- obszar grasiczozależny
- mniej gęste ułożenie limfocytów niż w korze zewnętrznej

Rdzeń węzła (medulla lymphonodi)

beleczki rdzenne - przedłużenie beleczek promienistych
- łączą się z tkanką łączną wnęki

zatoki rdzenne - biegną częściowo wzdłuż beleczek
- przedłużenie zatok promienistych
- odprowadzają limfę do naczyń limfatycznych
odprowadzających
- więcej limfocytów niż w zatokach promienistych

beleczki + zatoki = strefa przykorowa
- strefę przykorową określa się jako obszar grasiczozależny

sznury rdzenne - nieregularne pasmowate skupienia limfocytów
- przedłużenie pasów zagęszczenia łączących się z obszarami
piramidalnymi kory
- miejsce dojrzewania komórek limfatycznych produkujących
limfocyty B

komórki plazmatyczne - pojawiają się w sznurach w węzłąch
pobudzonych do odpowiedzi
immunologicznej
- są one komórkami efektorowymi
limfocytów B

Przebieg limfy przez węzeł chłonny

- wpływa naczyniami doprowadzającymi
- naczynia te przebijają torebkę węzła od strony wypukłej i otwierają się do
zatoki brzeżnej
- limfa spływa do zatok promienistych i rdzennych
- stąd wnika do naczyń limfatycznych odprowadzających
- przed wypłynięciem do krwioobiegu limfa przechodzi przez co najmniej
jeden, a częściej przez kilka kolejnych węzłów chłonnych

- włókna siateczkowe, kolagenowe i makrofagi w świetle zatok stanowią
swoisty filtr dla chłonki

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ZESTAW 4

1. Kopyto_________________________________________________________________________

1) Odżywo

a. warstwa podskórna - tkanka łączna luźna lub warstwa okostnowa
- tkanka łączna luźna zrastająca się z okostną (pod ścianą i
podeszwą rogotwórczą)

b. warstwa naczyniowa - tkanka łączna zbita
- liczne naczynia krwionośne

c. warstwa brodawkowa (przy koronie i koronce) i listewkowa (przy ścianie,
podeszwie i strzałce)
- tkanka łączna zbita
- brodawki rogotwórcze i listewki rogotwórcze

2) Tworzywo

a. koronka rogotwórcza - w miejscu styku puszki rogowej ze skórą
- brodawki
- wytwarza szkliwo (polewę) rogowe

b. korona rogotwórcza - wał grubości palca
- brodawki
- wytwarza róg rureczkowy

c. ściana rogotwórcza - listewki rogotwórcze wytw. listewki rogowe puszki rogowej

d. podeszwa rogotwórcza - wytwarza róg rureczkowy

e. strzałka rogotwórcza - wytwarza róg rureczkowy

3) Puszka rogowa - gruba, twarda warstwa rogowa

a. ściana rogowa - warstwa zewnętrzna - spłaszczone płytki rogowe
- warstwa środkowa - róg rureczkowy
- warstwa wewnętrzna - róg listewkowy
- widoczna od strony podeszwy jako linia
biała

b. podeszwa rogowa - róg rureczkowy
c. strzałka rogowa - róg rureczkowy

4) Chrząstki kopytowe

a. tkanka chrzęstna włóknista - w części obwodowej
b. tkanka chrzęstna sprężysta - w część tylnej

2. Komórki amfikrynowe___________________________________________________________

komórki amfikrynowe - komórki wydzielające do wewnątrz (krwi) i na zewnątrz
- hepatocyty wydzielają żółć do kanalików żółciowych
- hepatocyty wydzielają do krwi: - albuminy
- lipoproteiny
- białka krzepnięcia
krwi
- ceruloplazmina
- hormony

- duże, wielościenne komórki
- posiadają 1-2 jądra
- mają dużą zdolność regeneracji
- są biegunowo zróżnicowane (biegun naczyniowy i kanalikowy)

- cytoszkielet z mikrotubul, filamentów aktynowych, miozynowych i
pośrednich

zawierają: - glikogen
- mitochondria
- AG
- rybosomy
- peroksysomy
- ER gładkie i szorstkie

- na powierzchni zwróconej w stronę naczynia zatokowego posiada
mikrokosmki
- powierzchnie stykających się ze sobą hepatocytów wykazują połączenia
typu juncturae adherentes (desmosomy i obwódka zamykająca)
- obwódka zamykająca występuje w pobliżu kanalików żółciowych
włosowatych śródzrazikowych

- odbywa się w nich przemiana tłuszczów, gromadzenie i odkładanie witamin
A, D, E, K, B2 i kwasu nikotynowego

3. Ektoderma w filogenezie________________________________________________________

- w wyniku gastrulacji i neurulacji zostaje podzielona na neuroektodermę i ektodermę
powierzchniową

a. ektoderma powierzchniowa:

- przekształca się w naskórek, włosy, pióra, pazury, paznokcie, racice, kopyta , rogi,
gruczoły skórne, gruczoły mlekowe

- w głowowej części ektodermy powierzchniowej po obu stronach cewki nerwowej
tworzą się płytki zmysłowe

b. neuroektoderma:

- powstaje układ nerwowy

przednia część cewki nerwowej - mózg który zawiązuje się w formie pęcherzyków

przodomózgowie – prosencephalon - pęcherzyki oczne, kresomózgowie i
międzymózgowie

śródmózgowie – mesencephalon

tyłomózgowie – rhombocephalon - zawiązek móżdżek, rdzeń przedłużony

tylna część cewki nerwowej – rdzeń kręgowy i nerwy rdzeniowe

4. Powstawanie kory nowej________________________________________________________

- kora mózgu rozwija się ze ściany początkowego odcinka cewy nerwowej, zwanego
kresomózgowiem
- w czasie rozwoju zarodkowego następuje przekształcenie się ściany cewy
nerwowej z jednowarstwowej do wielowarstwowej struktury

a. warstwa wewnętrzna (przykorowa)

- posiada komórki prekursorowe komórek nerwowych
- dzielą się one, dopóki nie uzyskają formy komórki nerwowej lub glejowej

- nowe neurony tworzą pierwotną płytkę korową
- dzieli się na: górną warstwę korową - daje początek warstwom kory II-VI
dolną warstwę podpłytkową

- przekształca się w ependymę

b. warstwa pośrednia - z niej rozwija się istota biała mózgu

c. warstwa zewnętrzna (brzeżna)

- daje początek warstwie I kory mózgowej

5. Spermatogeneza_______________________________________________________________

1) Spermatogoniogeneza

- komórki rozrodcze podlegają kolejnym podziałom mitotycznym
- spermatogonie ulegają 6 kolejnym podziałom

Kolejne pokolenia to spermatogonie A0, A1,A2,A3,A4, Im, B

A0 - najmniej zróżnicowane
- połączone mostkami cytoplazmatycznymi
- zapasowe komórki macierzyste

spermatogonie Im i B - elementy zróżnicowane
- wytwarzają spermatocyty

2) Spermatocytogeneza

- rozpoczyna się od momentu zakończenia podziału mitotycznego
spermatogonii B
- obejmuje oba podziały dojrzewania zachodzące w spermatocytach I i II
rzędu

w okresie dojrzewania następują dwa podziały :

redukcyjny - powstaje spermatocyt II rzędu 1n

ekwacyjny - podział spermatocytów II rzędu
- powstają spermatydy

3) Spermiogeneza

- okres w którym spermatyda przekształca się w plemnik

- mankiet - pierścień zamykający

- mitochondria lokują się między centriolą a pierścieniem zamykającym i
wytwarzają osłonkę mitochondrialną

- spermatydy zostają odłączone od sustentocytów i uwolnione do światła
kanalika plemnikotwórczego

- przy porodzie część błony śluzowej zostaje oderwana jako doczesna (decidua)

a. łożysko krwio-kosmówkowe (placenta haemochorialis)
- naczelne i gryzonie
- zanurzone w krwi naczyń krwionośnych śluzówki macicy
- najgłębsze zachodzenie kosmków

b. łożysko śródbłonkowo kosmówkowe (placenta endotheliochorialis)
- Car, owadżerne
- kosmki przylegają do śródbłonka naczyń śluzówki macicy

c. łożysko krwio-śródbłonkowe (placenta haemoendotheliali)s

- między krwią matki i płody znajduje się tylko śródbłonek naczyń
włosowatych kosmków

- występuje pod koniec ciąży myszy, szczura, świnki morskiej i królika

w łożysku inwazyjnym rozróżniamy 3 typy budowy:

- łożysko labiryntowe – p. labirinthia

- łożysko kosmkowe - p. villosa

- łożysko beleczkowe – p. trabecularis

2) łożysko rzekome = nieinwazyjne - semiplacenta

- Su, Ru, Eq
- kosmki wnikają tylko w powierzchniową warstwę śluzówki macicy
- przy porodzie błona śluzowa pozostaje nienaruszona(brak krwawienia)

a. łożysko łącznotkankowo-kosmówkowe (placenta syndesmochorialis)
- Ru
- nabłonek kosmówki niszczy nabłonek śluzówki

b. łożysko nabłonkowo-kosmówkowe (placenta epitheliochorialis)
- Su, Eq
- nabłonek kosmówki i nabłonek macicy przylegają do siebie
- najmniejszy stopień wnikania kosmków do śluzówki

2. Nerwy - podział_________________________________________________________________

1) Według kierunku przewodzenia impulsów

a. włókna nerwowe efferentne (neurofibrae efferentes)
- przewodzą impulsy z OUN

b. włókna nerwowe afferentne (neurofibrae afferentes)
- przewodzą impulsy do OUN

2) Według rodzaju przewodzonych impulsów

a. nerwy ruchowe (nervi motorici)
b. nerwy czuciowe (nervi sensorii)
c. nerwy współczulne
d. nerwy przywspółczulne

3) Według CZEGOŚ INNEGO (z wykładu)

- wyróżnia się 3 kategorie, w zależności od rozmiaru, średnicy aksonu i jego
osłonek, szybkości przewodnictwa i przynależności do określonego układu
czynnościowego:

a. grupa A - włókna wyposażone w osłonki mielinowe (wł. somatyczne)
b. grupa B - włókna układu autonomicznego
c. grupa C - włókna bezmielinowe

podobne z wejściówki:

a. obwodowe - włókna mielinowe i bezmielinowe
b. rdzeniowe i mózgowe - przeważnie włókna mielinowe
c. autonomiczne - przeważnie włókna bezmielinowe

3. Dojrzewanie jaja________________________________________________________________

- końcowe etapy oogenezy, w których zostaje zakończona mejoza zachodzą
przemiany metaboliczne w oocycie

Można wyodrębnić:

- dojrzewanie jądra

- dojrzewanie cytoplazmy

- oocyt I rzędu w diplotenie profazy I podziału mejotycznego (do okresu
poprzedzającego owulacje)

redukcja liczby chromosomów do połowy

dalsze etapy I podziału mejotycznego, aż do wyrzucenia polocytu I

owulacja , zatrzymane w metafazie aż do wniknięcia plemnika

dojrzewanie u bezkręgowców: (najlepiej poznane u szkarłupni)

- proces złożony

- przez złożeniem jaja: uwolnienie neurohormonu do jamy ciała

- powstawanie w jajniku tzw. czynnika jajnikowego( substancji stymulującej mejozę)

- zmiany w metabolizmie oocytu ( wzrost ilości jonów Ca ++ w cytoplazmie

- powstanie w cytoplazmie oocytu czynnika dojrzewania MPF

- rozpad otoczki jądrowej i dalsze przemiany jądra

dojrzewanie u płazów:

- zachodzi pod wpływem hormonów gonadotropowych przysadki LH – stymuluje
komórki pęcherzyka jajnikowego do wydzielania progesteronu, który działa na
oocyt zapoczątkowując w nim procesy dojrzewania

- pod koniec okresu wzrostu jądro oocytu osiąga największą objętość
- dojrzewanie rozpoczyna się od rozpadu otoczki.

- chromosomy zagęszczają się i przesuwają na obwód oocytu na biegun animalny
- zostaje zakończony I podział mejotyczny i wyrzucone ciałko kierunkowe
- rozpoczyna się II podział mejotyczny, który zatrzymuje się w metafazie
- tylko te oocyty które dotarły do tego etapu są zdolne do skutecznego
zapłodnienia i dalszego rozwoju

progesteron powstawanie czynników powodujących dojrzewane pęcherzyka rozpad pęcherzyka kondensacja chromosomów

dojrzewanie u ssaków:

- dojrzewają tylko te oocyty które osiągnęły maksymalną wielkość oraz zakończyły
proces witellogenezy i gromadzenia informacji rozwojowej
- przebywają one w dojrzałych pęcherzykach jajnikowych z jamą wypełnioną
płynem pęcherzykowym

I faza indukowana – przygotowawcza:

- zależna od samego pęcherzyka jajnikowego i stymulowana przez FSH i LH

Pod wpływem LH znika w pęcherzyku jajnikowym czynnik hamujący mejozę oocytu oraz połączenia między komórkami pęcherzykowymi a oocytem – komórki wieńca zmienają kształt a ich wypustki wysuwają się z osłonki przejrzystej.

II faza :

- procesy syntezy w oocycie oraz przemiany w jądrze komórkowym

zmiany morfologiczne:

- przesunięcie jądra na obwód i jego rozpad

- kondensacja chromosomów i zanik jąderka

Jaja ssaków owulują z dojrzałego pęcherzyka jajnikowego w metafazie II podziału mejotycznego po wyrzuceniu polocytu I. u Ca, Eq, lisicy oocyt w momencie owulacji zawiera jeszcze pęcherzyk zarodkowy.

Równoczesne z dojrzewaniem oocytu zachodzą zmiany w jego osłonce przejrzystej – pod wpływem komórek wieńca promienistego.

Dojrzewane osłonki przejrzystej zachodzi na około 6h przed owulacją

Jajo po owulacji zdolne jest do przyjęcia plemnika , czas jest zależny od gatunku.

Zapłodnienie starego jaja powoduje zaburzenie rozwoju zarodka

4. Jelito grube____________________________________________________________________

- jelito ślepe
- okrężnica
- jelito proste (prostnica)

budowa ściany:

błona śluzowa - brak fałdów okrężnych
- brak kosmków
- ma krótsze mikrokosmki
- posiada dużo komórek kubkowych
- posiada krypty jelitowe
- posiada gruczoły endokrynowe
- blaszka właściwa błony śluzowej
- grudki limfatyczne samotne - kuliste lub owalne
- rozrastając się rozsuwają na boki
gruczoły jelitowe

błona podśluzowa - u Su gruczoły
błona mięśniowa - 2 pokłady
- u Ho, Eq i Su pokład zewnętrzny jest nieciągły i tworzy taśmy
(taniae)
błona surowicza/przydanka(koniec prostnicy)

I. Okrężnica (colon)_______________________________________________________________

- obecność krypt jelitowych - wpuklenie nabłonka w blaszkę właściwą błony
śluzowej
- zgłębienia w kształcie cewek, podobne do gruczołów
jelitowych
- mają prosty przebieg
- przestrzenie między kryptami wypełnia blaszka
właściwa błony śluzowej

- posiada dużo komórek kubkowych

5. Górne drogi oddechowe_______________________________________________________

Układ oddechowy (systema respiratorium)
- dostarcza organizmowi niezbędnej ilości tlenu do utrzymania procesów
utlenienia w komórkach
- jednocześnie wydala dwutlenek węgla powstały podczas procesów
metabolicznych
- odgrywa również ważną rolę w obronie immunologicznej (IgA w
wydzielinie pokrywającej nabłonek części przewodzącej, makrofagi
płucne, węzły chłonne)
- rola w czynności hormonalnej (komórki APUD)

część przewodząca powietrze: jama nosowa, zatoki, gardło, krtań, tchawica,
drzewo oskrzelowe, oskrzeliki śródzrazikowe i
końcowe
część oddechowa: właściwy miąższ płuc (oskrzeliki oddechowe, przewody
pęcherzykowe, pęcherzyki płucne)

1) Jama nosowa (cavum nasi)

przegroda nosa (septum nasi) - tkanka chrzęstna i kostna
- dzieli nos na dwie symetryczne części

nozdrza (naris) - prowadzą do przedsionka jamy nosowej (vestibulum)

przedsionek jamy nosowej - pokryty skórą z włosami
- posiada gruczoły łojowe i potowe

jama nosowa właściwa - dzieli się ze względu na budowę błony śluzowej
na okolicę oddechową i węchową

a. okolica oddechowa (regio respiratoria)

- nabłonek wielorzędowy urzęsiony z dużą liczbą komórek kubkowych
- gruczoły cewkowo-pęcherzykowe w blaszce właściwej błony śluzowej
- blaszka właściwa błony śluzowej jest bardzo dobrze unaczyniona

małżowiny nosowe (conchae nasales)
- ze względu na ich występowanie ściana boczna jamy nosowej ma
nieregularny kształt
- są fałdami błony śluzowej
- zwiększają powierzchnię błony śluzowej
- powodują zawirowanie powietrza, dzięki czemu wchodzi ono w
ściślejszy kontakt z błoną śluzową, vo ułątwia proces klimatyzacji
- posiadają w blaszce właściwej dwa sploty żylne: powierzchowny i
głęboki
- naczynia powierzchowne mają charakter wymiennika ciepła
(ogrzewają powietrze wdychane)

b. okolica węchowa (regio olfactoria)

- umiejscowiona u szczytu jam nosowych
- obejmuje górne powierzchnie małżowin górnych i szczytowe okolice
przegrody nosa
- nabłonek wielorzędowy urzęsiony, wyższy niż w pozostałych okolicach
jamy nosowej
- liczne gruczoły węchowe (cewkowo-pęcherzykowe, śluzowo-surowicze)
w tkance łącznej blaszki właściwej błony śluzowej

komórki podporowe - zajmują całą szerokość nabłonka
- posiadają mikrokosmki na powierzchni zwróconej
do jamy nosowej
- łączą się ściśle z kom. węchowymi przez
połączenia typu zamykającego oraz typu
przylegania

komórki przypodstawne - leżą u podstawy nabłonka
- kształt stożkowaty
- mają zdolność do proliferacji
- po podziale mitotycznym mogą różnicować się
w komórki podporowe

komórki węchowe - zajmują całą szerokość nabłonka
- są to dwubiegunowe neurony
- posiadają nici węchowe (fila olfactoria) kierujące się
do OUN przez otworzy w blaszce sitowej (lamina
cribrosa) i dochodzące do opuszki węchowej w
kresomózgowiu

2) Gardło (pharynx)

- łączy jamę nosową z krtanią

- nabłonek wielorzędowy migawkowy w górnej części
- nabłonek wielowarstwowy walcowaty w dolnej części
- nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący na samym końcu,
typowy dla jamy ustnej

- nierozgałęzione gruczoły surowiczo-śluzowe w tkance łącznej wiotkiej

migdałek gardłowy (tonsilla pharyngea) - na tylnej ścianie gardła

3) Krtań (larynx)

- łączy gardło z tchawicą

- jej szkielet tworzą chrząstki szkliste i sprężyste leżące bezpośrednio pod
blaszką właściwą błony śluzowej

chrząstki nieparzyste (duże): nagłośniowa (cartilago epiglottica)
tarczowata (c. thyreoidea)
pierścieniowata (c. cricoidea)

chrząstki parzyste (małe): nalewkowate (cc. arythenoideae)
różkowate (cc. corniculatae)
klinowate (cc. cuneiformes)

chrząstka szklista: - tarczowata, pierścieniowata, nalewkowe
chrząstka sprężysta: - nagłośnia, różkowate klinowate

- chrząstki są połączone ze sobą mięśniami wewnętrznymi i zewnętrznymi
(mm. poprzecznie prążkowane)
- w blaszce właściwej błony śluzowej tkanka łączna wiotka posiada gruczoły
śluzowe
- krtań jest bogato unerwiona ruchowo i czuciowo

a. nagłośnia (epiglottis)

- górna część krtani

błona śluzowa - nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący
- w części tylnej nabłonek wielorzędowy urzęsiony z
komórkami kubkowymi

blaszka właściwa błony śluzowej - leży bezpośrednio na ochrzęstnej
- tkanka łączna wiotka
- liczne włókna sprężyste
- gruczoły cewkowo-pęcherzykowe

b. fałdy głosowe (plicae vocales)

- dwie pary fałdów błony śluzowej poniżej nagłośni
- powyżej nich leżą fałdy przedsionkowe (plicae vestibulares) zwane
fałdami głosowymi rzekomymi (plicae vocales spuriae)

szpara głosowa/szpara głośni (rima glottidis) - szczelina pomiędzy strunami

struny głosowe (chordae vocales) - wolne brzegi fałdów głosowych

- wielkość szpary głośni i napięcie strun regulowane jest przez mm.
poprzecznie prążkowane
- mm. wewnętrzne krtani oddziałują na struny bezpośrednio
- mm. zewnętrzne krtani oddziałują na struny pośrednio poprzez zmianę
położenia tkanek otaczających struny
- skurcz mięśnia tarczowo-nalewkowatego powoduje zbliżenie się do siebie
chrząstki nalewkowatej i tarczowatej (rozluźnienie strun głosowych)
- skurcz mięśnia pierścieniowo-tarczowego powoduje napięcie strun
głosowych

- w fałdach przedsionkowych występują gruczoły, w głosowych brak
- nabłonek wielorzędowy migawkowy z kom. kubkowymi

c. jama krtani (cavum laryngis)

- obejmuje przestrzeń powietrzną występującą bezpośrednio powyżej i
poniżej fałdów głosowych

d. unerwienie - w przeważającej części n. laryngeus recurrens
- m. pierścieniowo-tarczowy n. laryngeus cranialis

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ZESTAW 6

1. Typy oogenezy_________________________________________________________________

rozsiany - proces oogenezy nie jest zlokalizowany
- komórki rozrodcze powstają w różnych rejonach ciała (jamochłony, gąbki)

samotny - komórki zgrupowane w odrębnych narządach
- oocytowi nie towarzyszą komórki wspomagające, komórki rozrodcze
czerpią substancje odżywcze z organizmu matki (nicienie, jamochłony)

odżywczy - komórki rozrodcze odżywiają się za pomocą komórek wspomagających

komórki pęcherzykowe - pochodzenia mezodermalnego
- syntezują pewne hormony dla oocytu
(płazy progesteron uwalniający z bloku a u ssaków
substancje podtrzymujące ten blok)

komórki troficzne - w odżywianiu oocytu oprócz komórek pęcherzykowych
biorą udział komórki ożywcze trofocyty
- ich rolą jest zaopatrywanie komórek jajowych w substancje
odżywcze
- u niektórych owadów nawet zanika jądro przy obecności
trofocytów

2. Pęcherzyki jajnikowe (folliculi ovarii)______________________________________________

a. pęcherzyki pierwotne - u Ca, Fe, Su, Ov, Cun - mogą być wielojajowe
- składa się z oogonii, potem oocytu I rzędu
- komórki pęcherzykowe (otaczają oocyt)

b. pęcherzyki jajnikowe wzrastające bezjamiste

- osłonka przejrzysta (zona pellucida)
- kilka warstw komórek pęcherzykowych

c. pęcherzyki jajnikowe wzrastające jamiste (dojrzewający)

- jama wypełniona płynem (jamy powstają między kom. otaczającymi oocyt)

d. pęcherzyki jajnikowe dojrzałe

- osłonka pęcherzykowa (theca folliculi) - tkanka łączna
- warstwa zewnętrzna (theca folliculi externa) - włókna kolagenowe
- warstwa wewnętrzna (theca folliculi interna) - komórki
łącznotkankowe
(śródmiąższowe)

- błona szklista (membrana vitrea) - błona podstawna pod osłonką pęcherzyka

- warstwa ziarnista (stratum granulosum) - tworzy wzgórek jajonośny (cumulus
oophorus)
- wytwarza estrogeny

- jama pęcherzyka (antrum folliculi) - płyn pęcherzykowy (zawiera
estron/folikulina)

- oocyt I rzędu - błona żółtkowa (membrana vitellina) - błona komórki jajowej
- osłonka przejrzysta
- wieniec promienisty
(corona radiata)

e. pęcherzyki atrezyjne (zanikowe) - krople tłuszczu w cytoplazmie
- następuje karioliza (rozpuszczenie się jądra)

f. ciałko zanikowe (atrezyjne) (corpus atreticum) - zamiast niego powstaje gruczoł
śródmiąższowy jajnika produkujący
estrogeny

3. Naskórek - keratynizacja zewnętrzna i wewnętrzna_______________________________

- zjawisko keratynizacji rozpoczyna się w warstwie podstawnej gdzie komórki się
dzielą, następnie przemieszczają się w sposób ciągły ku powierzchni skóry
- stopniowo się przekształcają i docierają do warstwy „martwych” komórek,
ulegających ciągłemu złuszczaniu
- na proces składają się: pionowa migracja komórek (trwa 2 tygodnie, tzw. turn-over
naskórkowy) i ich różnicowanie
- czas przejścia komórek z warstwy podstawnej do warstwy rogowej to prawidłowo
około 28-30 dni
- na powierzchni naskórka dochodzi do złuszczenia jednej warstwy komórek dziennie
(„pożywienie dla roztoczy”)
- jeżeli proces złuszczania pozostaje w równowadze z proliferacją komórkową w
warstwie podstawnej to grubość naskórka jest stała
- indeks mitotyczny (który jest miarą proliferacji komórek) może być gwałtownie
zwiększony w przypadku stanu zapalnego, np.: wyprysku i wtedy proces złuszczania
jest nasilony

4. Powstawanie błon płodowych ptaków__________________________________________

1) Pęcherzyk żółtkowy

- jest najwcześniej powstającą błona płodową
- w jego skład wchodzi endoderma i mezoderma trzewna obu pól
- pęcherzyk obrasta stopniowo całe żółtko,a jego część endodermalna wrasta do
środka kuli
- zmezodermy powstają zawiązki krwinek i cała sieć naczyń krążenia
pozazarodkowego

funkcje: oddechową(zanim przejmie ją błona omoczniowo-kosmówkowa)
odżywczą
magazynuje glikogen dopóki nie rozwinie się wątroba
zbiera produkty przemiany materii(dopóki nie powstanie omocznia)

2) Owodnia i kosmówka

- obie te błony powstają razem, przez podniesienie się ektodermy i mezodermy
ściennej leżącej wokół smugi pierwotnej
- najpierw powstaje nad głową fałd owodni, po czym po bokach podnoszą się dwa
fałdy, które zrastają się ze sobą
- ponieważ w tym czasie zarodek przekręca się na lewy bokozrost ten nie leży
bezpośrednio nad smugą
- patrząc od strony zarodka kolejno znajdują się:

W ściankach owodni rozwijają się mięśnie gładkie,których skurcze zapobiegają złym zrostom. Do jamy owodni 13 dnia dostaje się białko,wypijane przez zarodek(gdy go zabraknie,zarodek pije płyn owodniowy).

Kosmówka istnieje samodzielnie tylko bardzo krótki czas,ponieważ szybko zrasta sie z omocznią tworząc błonę omoczniowo-kosmówkową

Omocznia Powstaje z endodermy i mezodermy trzewnej,jako uwypuklenie jelita tylnego(odcina się od niego).Wrasta w jamę kosmówki(pozazarodkowa),całowicie ją wypełniając.Powtaje wówczas błona omoczniowo-kosmówkowa składajaca się z kolejnych warstw(od strony zarodka patrząc):

5. Struktury morfologiczne jelita biorące udział w wytworzeniu soków trawiennych____

gruczoły jelitowe

– gruczoły cewkowe pojedyncze

Car - gęsto

Eq, Su - rzadziej rozmieszczone

- zajmują całą szerokość blaszki właściwej błony śuzowej

ich wydzielina przyczynia się do zobojętniania HCl i zawiera enzym rozkładający białka i ich produkty

gruczoły dwunastnicze

- gruczoły cewkowo-pęcherzykowe ( cewkowe – Ru)

- uchodzą u podstawy kosmka

wydzielają śluz i enzymy proteolityczne które działają w jeszcze kwaśnym środowisku
(pochodzącym z żołądka) i rozkładają węglowodany i uczynniają sok trzustkowy

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ZESTAW 7

1. Ektoderma w filogenezie________________________________________________________

- w wyniku gastrulacji i neurulacji zostaje podzielona na neuroektodermę i ektodermę
powierzchniową

a. ektoderma powierzchniowa:

- przekształca się w naskórek, włosy, pióra, pazury, paznokcie, racice, kopyta , rogi,
gruczoły skórne, gruczoły mlekowe

- w głowowej części ektodermy powierzchniowej po obu stronach cewki nerwowej
tworzą się płytki zmysłowe

b. neuroektoderma:

- powstaje układ nerwowy

przednia część cewki nerwowej - mózg który zawiązuje się w formie pęcherzyków

przodomózgowie – prosencephalon - pęcherzyki oczne, kresomózgowie i
międzymózgowie

śródmózgowie – mesencephalon

tyłomózgowie – rhombocephalon - zawiązek móżdżek, rdzeń przedłużony

tylna część cewki nerwowej – rdzeń kręgowy i nerwy rdzeniowe

2. Jajowód_______________________________________________________________________

lejek jajowodu (infandibulum oviducti)
bańka jajowodu (ampulla oviducti)
cieśń jajowodu (isthmus oviducti)

a. błona śluzowa - fałdy podłużne i wtórne
- nabłonek jednowarstwowy walcowaty
- kom. urzęsione (dojrzewanie pęcherzyka)
- kom. wydzielnicze (śluz) (okres ciałka żółtego)
- obumieranie i złuszczanie (uwstecznianie ciałka żółtego)
- blaszka właściwa błony śluzowej - tkanka łączna luźna
- liczne makrofagi i kom. tuczne

b. błona mięśniowa - warstwa wewnętrzna (okrężna) i zewnętrzna (podłużna)
- liczne naczynia krwionośne (stratum vasculare)

c. błona surowicza - nabłonek jednowarstwowy płaski
- z tkanką podsurowiczą

3. Krążenie krwi i żółci - żyła wątrobowa____________________________________________

- wątroba otrzymuje krew czynnościową z żyły wrotnej (v. portae)
- ż. wrotna powstaje z połączenia żył krezkowych (doczaszkowej i
doogonowej) i żyły śledzionowej

zlewisko żyły wrotnej:

żyła wrotna (v. portae)
żyły międzypłatowe (v. interlobares)
żyły śródpłatowe (v. intralobares)
żyły międzyzrazikowe (v. interlobulares)
- biegną w tkance łącznej międzyzrazikowej (w przestrzeniach
wrotnych)
żyły okołozrazikowe (vv. perilobulares)
- biegną dookoła zrazików
- tworzą splot okołozrazikowy łącząc się ze sobą
żyły śródzrazikowe - naczynia włosowate typu zatokowego
- sieć dziwna żylno-żylna (wplatają się do żyły
środkowej)

zlewisko żył wątrobowych:

żyła centralna (v. centralis)
żyły podzrazikowe (vv. sublobularis)
żyły wątrobowe (vv. hepatice)
- wpadają do v. cava caudalis

Kanaliki żółciowe

kanalik włosowaty - w obrębie zrazików wątrobowych
- brak ściany

kanalik żółcionośny (canalicus bilifer) - nabłonek jednowarstwowy sześcienny
- krótki

przewody żółciowe okołozrazikowe - nabłonek jednowarstwowy sześcienny

przewody żółciowe międzyzrazikowe - nabłonek jednowarstwowy sześcienny

przewody zbiorcze - nabłonek jednowarstwowy walcowaty
- komórki mięśniowe gładkie

przewód wątrobowy wspólny - nabłonek jednowarstwowy walcowaty
- komórki kubkowe
- warstwa tkanki łącznej z pasmami kom.
mięśniowych gładkich

z przewodem pęcherzyka żółciowego tworzy przewód żółciowy wspólny

4. Łożysko człowieka i pojęcie doczesnej___________________________________________

prawdziwe

krwio- kosmówkowe

tarczowe

kosmówkowo- omoczniowe

doczesna (decidua) - część błony śluzowej która odrywa się przy porodzie
- jest tkanką o funkcji dokrewnej.

5. Opona twarda i miękka mózgowia i rdzenia kręgowego__________________________

a. przestrzeń nadoponowa (cavum epidurale) - tylko w rdzeniu kręgowym
b. opona twarda (dura mater encephali)

- tkanka łączna włóknista splotowata
- liczne zatoki żylne
- od strony opony miękkiej występują komórki tkanki łącznej układające się
jak w nabłonku

c. przestrzeń podtwardówkowa (cavum subdurale)
d. opona miękka (pia mater encephali)

pajęczynówka (arachnoidea encephali)
- warstwa komórek nabłonkowych tworzących ziarnistości
pajęczynówki i kosmki pajęczynówki
- kosmki wnikają do zatok opony twardej
- przestrzeń podpajęczynówkowa z beleczkami
łącznotkankowymi i płynem mózgowo-rzeniowym

opona miękka właściwa - tkanka łączna luźna
- wnikając do komór mózgowia tworzy tkankę
naczyniową mózgu (tela chorioidea)
- wytwarza splot naczyniówkowy, który wytwarza
płyn mózgowo-rdzeniowy

gruczoły jelitowe

- gruczoły cewkowe pojedyncze

Car - gęsto

Eq, Su - rzadziej rozmieszczone

- zajmują całą szerokość blaszki właściwej błony śuzowej

ich wydzielina przyczynia się do zobojętniania HCl i zawiera enzym rozkładający białka i ich produkty

gruczoły dwunastnicze

- gruczoły cewkowo-pęcherzykowe ( cewkowe – Ru)

- uchodzą u podstawy kosmka

wydzielają śluz i enzymy proteolityczne które działają w jeszcze kwaśnym środowisku
(pochodzącym z żołądka) i rozkładają węglowodany i uczynniają sok trzustkowy

3. Łożysko - budowa i funkcje______________________________________________________

- łożysko jest narządem wytwarzającym się w rozwoju płodowym jako narząd
pośredniczący w odżywianiu zarodka i odprowadzaniu CO2 i produktów przemiany
materii zarodka

- tworzenie się łożyska rozpoczyna się zaraz po zagnieżdżeniu(implantacji)
blastocysty w macicy

W każdym łożysku rozróżnia się:

część matczyną( pars materna) – część funkcjonalna błony śluzowej macicy

część płodową ( pars fetalis) – kosmówka z przylegającą do niej błoną płodową

- część matczyną stanowi błona śluzowa macicy która zmienia się w czasie
implantacji i ulega decidualizacji w różnym stopniu zależnym od typu implantacji i
łożyska
- najbardziej nasilona decidualizacja jest w implantacji śródmiąższowej w łożysku
inwazyjnym.

doczesna – część błony śluzowej która odrywa się przy porodzie
- jest tkanką o funkcji dokrewnej.

rozróżniamy 3 części doczesnej(decidua):

- podstawna – część błony śluzowej macicy przyległa do pęcherza płodowego,
tworzy płytę doczesnową

- okrywowa – oddziela pęcherz płodowy od macicy

- ścienna - łączy dwie powyższe

4. Budowa plemnika______________________________________________________________

1) główka – caput spermatozoidi – owalny, gruszkowaty, spłaszczony kształt

Głównym składnikiem jest zagęszczone jądro komórkowe – nucleus spermatozodi – zawiera zagęszczoną, nieaktywną chromatynę i otoczone jest błoną jądrową bez porów.

na 1/3 przedniej części jądro pokrywa akrosom – acrosoma (wytwór AG)- płaski pęcherzyk kształtu czapeczki. Akrosom zawiera enzymy umożliwiające wniknięcie do komórki jajowej. Brak jego obecności może być powodem bezpłodności.

2) szyjka – collum spermatozoidi - krótki odcinek między główką a wstawką.

Składa się z płytki podstawnej do której przylega ciało prążkowane.

W szyjce bierze początek włókno osiowe witki .

bierze tu początek 9 segmentowych kolumn połączonych z 9 grubymi włóknami wstawki i witki.

3) wstawka – corpus spermatozoidi – utworzona z włókna osiowego (filum axiale) składającego sięz 9 par mikrofibryli na obwodzie i jednej pośrodku.

Zewnętrznie występuje pochewka mitochondrialna – vagina mitochondrialis – główny zbiornik enzymatyczny plemnika, dostarcza mu energii do poruszania się.

Wstawka kończy się pierścieniem zamykającym

4) witka – cauda spermatozoidi - włókno osiowe wraz z otaczającymi go włóknami obwodowymi.

Otoczona otoczką włóknistą – vagina fibrosa . W końcowym odcinku brak włokien obwodowych i otoczki włóknistej. Za ruch witki odpowiadają 2 białka kurczliwe – spermiozyna i flaktyna iraz energia pochodząca z ATP.

5. Aparat endokrynowy nerek_____________________________________________________

= aparat przykłębkowy (apparatus juxtaglomerularis)

a. komórki plamki gęstej (macula densa)

- w kanaliku II rzędu
- przylegają do bieguna naczyniowego
- wysokie, jasne
- w części szczytowej ziarna

b. komórki ziarniste (mioepithelioidalne)

- wyspecjalizowane komórki błony środkowej tętniczki doprowadzjącej

c. komórki sieci - w przestrzeni między naczyniami doprowadzającymi,
odprowadzającymi a plamką gęstą

d. komórki okołonaczyniowe (paraportalne) - między naczyniami włosowatymi

histofizjologia:

- komórki plamki gęstej są osmochemoreceptorami
- rejestrują koncentrację jonów sodu w kanaliku krętym II rzędu
- to powoduje wydzielanie reniny przez komórki ziarniste
- renina stymuluje uwalnianie angiotestyny II, która powoduje skurcz naczyń
krwionośnych - wzmożona filtracja osocza
- poza tym renina stymuluje produkcję aldosteronu

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ZESTAW 9

1. Włos___________________________________________________________________________

- powstają z wpukleń warstwy rozrodczej naskórka
- pochewka zewnętrzna i wewnętrzna - z komórek otaczających stożek
- torebka włosa - zbudowana z tkanki łącznej

budowa zewnętrzna:

a. korzeń włosa
b. trzon (łodyga) włosa
c. wierzchołek włosa

d. cebulka włosa
e. brodawka łącznotkankowa

budowa wewnętrzna:

a. rdzeń - występuje w obrębie korzenia włosów grubych
- jeden lub kilka szeregów wielobocznych komórek
- ziarenka trichohialiny
- pęcherzyki gazu
- ziarenka barwnika

b. kora - płaskie, zrogowaciałe komórki
- ziarna pigmentu
- filamenty keratynowe

c. powłoczka - jedna warstwa zrogowaciałych komórek w formie płytek
rogowych zachodzących na siebie dachówkowato w górę

rodzaje włosów:

a. pokrywowe - długie, posiadające rdzeń
b. szczeciniaste - cienkie u nasady i zgrubiałe przy wierzchołku
- często mają rdzeń

c. wełniste - cienkie, silnie skręcone
- najczęściej bezrdzenne

w obrębie korzenia włosa włos jest otoczony:

a. pochewką korzenia włosa - pochodzenia nabłonkowego

- pochewka wewnętrzna - tylko w dolnej części korzenia
- jest wytworem cebulki włosa

- powłoczka pochewki włosa
- jedna warstwa płaskich zrogowaciałych
komórek zachodzących na siebie
dachówkowato w dół

- warstwa nabłonkowa ziarnista
- 1 lub kilka pokładów wielobocznych komórek
- ziarenka trichohialiny

- warstwa nabłonkowa jasna
- jeden pokład wydłużonych komórek

- pochewka zewnętrzna - przedłużenie naskórka
- 2 warstwy odpowiadające warstwie kolczystej i
podstawnej naskórka
- błona szklista

b. torebka włosa - z tkanki łącznej skóry właściwej

- warstwa wewnętrzna - włókna łącznotkankowe okrężne

- warstwa zewnętrzna - włókna łącznotkankowe podłużne
- krążki dotykowe

gruczoł łojowy, mięsień przywłośny (m. napinacz włosa) - od torebki włosa do warstwy brodawkowej skóry

2. Powstawanie błon płodowych__________________________________________________

część blastocysty i tarczki zarodkowej tworzy błony płodowe – narządy pomocnicze podczas rozwoju zarodka.

u ssaków tworzą się4 błony płodowe, chronią zarodek przed wpływami środowiska zewnętrznego, stwarzają wodne środowisko rozwoju i pośredniczą w wymianie fizjologicznej między zarodkiem a matką przy odżywianiu, oddychaniu i wydalaniu. Są częściowo zbiornikiem zbędnych końcowych produktów przemiany materii.

Błony płodowe nie podlegają adaptacji do warunków w jakich żyje dany gatunek.

zarodek otoczony błonami płodowymi nazywany jest jajem (pęcherzem) płodowym

U SSAKÓW

1) pęcherzyk żółtkowy – saccus vitellinus

wytwarza się jako pierwszy

Pierwotny pęcherzyk żółtkowy powstaje w blastocyście w chwili kiedy hipoblast oddziela się w węźle zarodkowym

od epiblastu i otacza trofoblast, wypełniony przeźroczystym płynem surowiczym.

Następnie między trofoblast a endodermę pozazarodkową wrasta mezoderma pozazarodkowa- ściana staje się trójwarstwowa. W czasie łączenia się enddermy z mezodermą powstają naczynia krwionośne i krwinki. (krążenie żółtkowe)

Pęcherzyk żółtkowy oddziela się od tarczki zarodkowej równocześnie z zamykaniem cewki jelitowej. podczas zamykania jelita jego środkowa część łączy się z pęcherzykiem przez przewód żółtkowy.

u ssaków jest narządem szczątkowym, nigdy nie zawiera żółtka lecz nie jest mało ważny, bowiem w nim wytwarzają się pierwsze krwinki i naczynia.

u różnych ssaków może mieć różną rolę:

- Eq- łożysko kosmówkowożółtkowe - pośredniczy w pobieraniu substancji od matki.

- gryzonie – ma bezpośredni kontakt z błoną śluzową macicy

2) owodnia – amnion

błona która bezpośrednio okrywa zarodek. Tworzy jamę owodni w której znajduje się zarodek, wypełnioną płynem owodni(wody płodowe)

mechanizm tworzenia owodni:

Eq, Car - owodnia tworzy się przez fałdowanie . Na granicy tarczki i trofoblastu podnoszą się fałdy proamnionu które nasuwają się na tarczkę i zrastają

nietoperze, Ho – powstaje przez rozstęp, równocześnie z początkiem gastrulacji. W węźle blastocysty rozsuwają się komórki i powstaje szpara , komórki nad szparą są zawiązkiem owodni

gryzonie, zajęczaki – powstaje na skutek odwrócenia pęcherzyka żółtkowego

Owodnia najpierw pokrywa tarczkę zarodkową jak namiot i z czasem podwija się, okrywa przewód żółtkowy i okrywa już jak worek zarodek.

budowa histologiczna:

pokryta nabłonkiem owodni który produkuje płyn owodni oraz mezenchymy . Słabo unaczyniona albo kompletnie brak naczyń krwionośnych. Powierzchnia komórek nabłonka pokryta jest mikrokosmkami

ilość płynu owodniowego wzrasta w miarę rozwoju zarodka. Składa się on z wody , cukrów białka i mocznika.

Płyn jest stale odnawiany i oczyszczany

3) kosmówka – chorion

otacza od zewnątrz zarodek i wchodzi w kontakt z błoną śluzową macicy.

Eq, Car – powstaje przez fałdowanie, równocześnie z innymi błonami

Ho, nietoperze – dobra i tak się tego nie naucze ………………

Oddzielona od innych błon pozazarodkową jamą ciała – jamą kosmówki.

Na powierzchni tworzą się charakterystyczne kosmki (villi) które wchodzą w bezpośredni kontakt z błoną śluzową macicy.

typy kosmówki:

kosmówka kosmata – kosmki równomiernie rozmieszczone na całek powierzchni lub ograniczone do jakiejś powierzchni

kosmówka gładka – miejsce w którym brak kosmków

Naczynia krwionośne nie wytwarzają się na kosmówce tylko wrastają z pęcherzyka żółtkowego lub omoczni( rzadko)

kosmówka na dużej powierzchni zrasta się z omocznią - kosmówka omoczniowa = istotna część łożyska

u niektórych ssaków zrasta się też z owodnią – kosmówka owodniowa

4) omocznia – allantois

rozwija się najpóźniej

powstaje jako uwypuklenie tylnego odcinka jelita do pozazarodkowej jamy ciała

Car, Ru - dużych rozmiarów, łączy się z jelitem cienkim przewodem omoczniowym

Ho, gryzonie – omocznia jest szczątkowym narządem

unaczynienie powstaje z pojawiających siępo zetknięciu endodermy z mezodermą wysp krwiotwórczych.

główną rolą omoczni jest dostarczanie naczyń krwionośnych do kosmówki dla łożyska. Związana jest także z wydalaniem produktów przemiany materii płodu.

u zwierząt u których jest duża omocznia wypełniona ona jest płynem omczni, który produkowany jest przez pranercze a później nerkę płodową.

U PTAKÓW:

bardzo podobnie, dodatkowo błony płodowe pośredniczą w przyswajaniu białka jaja przez zarodek.

Pęcherzyk żółtkowy do czasu wytworzenia naczyń krwionośnych jest narządem oddechowym .

3. Trawienie w jelicie______________________________________________________________

gruczoły jelitowe

– gruczoły cewkowe pojedyncze

Car - gęsto

Eq, Su - rzadziej rozmieszczone

- zajmują całą szerokość blaszki właściwej błony śuzowej

ich wydzielina przyczynia się do zobojętniania HCl i zawiera enzym rozkładający białka i ich produkty

gruczoły dwunastnicze

- gruczoły cewkowo-pęcherzykowe ( cewkowe – Ru)

- uchodzą u podstawy kosmka

wydzielają śluz i enzymy proteolityczne które działają w jeszcze kwaśnym środowisku
(pochodzącym z żołądka) i rozkładają węglowodany i uczynniają sok trzustkowy

4. Pole zarodkowe________________________________________________________________

- tarczka zarodkowa zawiera materiał na budowę błon płodowych i budowę
zarodka
- zarodek powstaje z epiblastu środkowej części pola jasnego natomiast części
pozazarodkowe powstają z epiblastu obwodowej części pola jasnego i z hipoblastu
i materiału pola ciemnego.

- W polu jasnym rozpoczynają się procesy gastrulacyjne

…?

5. Spermiogeneza_________________________________________________________________

- okres w którym spermatyda przekształca się w plemnik

- mankiet - pierścień zamykający

- mitochondria lokują się między centriolą a pierścieniem zamykającym i
wytwarzają osłonkę mitochondrialną

- spermatydy zostają odłączone od sustentocytów i uwolnione do światła
kanalika plemnikotwórczego

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ZESTAW 10

1. Zygota_________________________________________________________________________

- komórka powstała w wyniku zapłodnienia, czyli połączenia haploidalnej gamety
męskie z haploidalną gametą żeńską w procesie rozmnażania płciowego
- nowo powstała diploidalna komórka ulega dalszym podziałom dając początek
dorosłemu organizmowi potomnemu
- do zapłodnienia, czyli powstania zygoty dochodzi w jajowodzie

2. Łożysko śródbłonkowo-kosmówkowe____________________________________________

- placenta endotheliochorialis
- jest to łożysko prawdziwe
- podczas porodu dochodzi do krwawienia

- Car, owadżerne
- kosmki przylegają do śródbłonka naczyń śluzówki macicy

3. Wątroba_______________________________________________________________________

- największy narząd jamy brzusznej
- największy gruczoł organizmu

- jej produktem jest żółć (bilis/fel)
- przewodami żółciowymi wyprowadzana do dwunastnicy
- magazynowana w pęcherzyku żółciowym

- ważnym jej produktem jest cholesterol
- służy on głównie do wytarzania kwasów żółciowych

funkcje wątroby: - produkcja żółci
- produkcja cholesterolu
- magazyn glikogenu (utrzymanie we krwi wyrównanego
poziomu glukozy
- funkcja detoksykacyjna
- metabolizowanie hormonów sterydowych
- narząd krwiotwórczy w okresie płodowym

- otoczona torebką łącznotkankową
- od torebki odchodzą beleczki dzielące miąższ wątroby na zraziki
(anatomiczny/wrotny/gronko wątrobowe)
- miąższ wątroby utworzony jest z komórek gruczołowych - hepatocytów

zrazik wątrobowy

- heksagonalny
- w środku każdego zrazika znajduje się żyła środkowa (v. centralis)
- żyła ta zbiera krew z naczyń zatokowych i stanowi pierwszy odcinek
układu żylnego prowadzącego krew z wątroby
- na przekroju hepatocyty ułożone są w nieregularne szeregi - beleczki
wątrobowe (trabeculae hepatis), rozchodzące się promieniście od żyły
środkowej
- beleczki te mogą się rozgałęziać i łączyć ze sobą

przestrzeń wrotna (bramno-żółciowa)
-miejsce zetknięcia się kilku zrazików
- w obrębie tej przestreni występuje triada wątrobowa

triada wątrobowa: - przewód żółciowy międzyzrazikowy (ductus interlobularis)
- tętnica międzyzrazikowa
- żyła międzyzrazikowa

- czasem występuje też naczynie chłonne - wtedy tetrada wątrobowa

HEPATOCYTY:

komórki amfikrynowe - komórki wydzielające do wewnątrz (krwi) i na zewnątrz
- hepatocyty wydzielają żółć do kanalików żółciowych
- hepatocyty wydzielają do krwi: - albuminy
- lipoproteiny
- białka krzepnięcia
krwi
- ceruloplazmina
- hormony

- duże, wielościenne komórki
- posiadają 1-2 jądra
- mają dużą zdolność regeneracji
- są biegunowo zróżnicowane (biegun naczyniowy i kanalikowy)

- cytoszkielet z mikrotubul, filamentów aktynowych, miozynowych i
pośrednich

zawierają: - glikogen
- mitochondria
- AG
- rybosomy
- peroksysomy
- ER gładkie i szorstkie

- na powierzchni zwróconej w stronę naczynia zatokowego posiada
mikrokosmki
- powierzchnie stykających się ze sobą hepatocytów wykazują połączenia
typu juncturae adherentes (desmosomy i obwódka zamykająca)
- obwódka zamykająca występuje w pobliżu kanalików żółciowych
włosowatych śródzrazikowych

- odbywa się w nich przemiana tłuszczów, gromadzenie i odkładanie witamin
A, D, E, K, B2 i kwasu nikotynowego

4. Histogeneza oka________________________________________________________________

- zawiązek oka powstaje przez uwypuklenie się neuroektodermy
międzymózgowia w kierunku ektodermy

- wypuklenie to przyjmuje kształt pęcherzyka ocznego

- uwypuklenie przekształca się w kubek (kielich) oczny poprzez wpuklenie
przedniej części pęcherzyka.

- kubek oczny jest dwuwarstwowy, z blaszki zewnętrznej różnicuje się warstwa
barwnikowa siatkówki a z blaszki wewnętrznej pozostałe warstwy siatkówki

- kubek oczny połączony jest z mózgowiem szypułą oczną z której wytwarza
się nerw wzrokowy

- z ektodermy leżącej w bezpośrednim sąsiedztwie pęcherzyka powstaje
plakoda soczewki (miejscowe zgrubienie ektodermy)
- plakoda wpukla się w mezenchymę i przyjmuje kształt pęcherzyka soczewki
który stopniowo zarasta i tworzy soczewkę.

Kubek oczny otoczony jest mezenchymą z której powstaje: naczyniówka, zrąb ciała rzęskowego, tęczówki i twardówka, zrąb rogówki

z ektodermy powstają: nabłonek przedni rogówki, nabłonek spojówki, gruczoł łzowy i przewód nosowo łzowy

5. Macica________________________________________________________________________

a. błona śluzowa - nabłonek jednowarstwowy walcowaty (Car, Eq, Su)
- nabłonek wielowarstwowy (Ru)
- komórki wydzielające śluz
- blaszka właściwa błony śluzowej (splot naczyń limfatycznych)
- powierzchniowa, czynnościowa (stratum functionale)
- tk. łączna siateczkowa
- gruczoły cewkowe pojedyncze (czasem rozgałęzione)
- nabłonek jednowarstwowy walcowaty
- głęboka, podstawna (stratum basale)
- tk. łączna luźna
- dna gruczołów

b. błona mięśniowa - warstwa okrężna
- warstwa naczyniowa - splot tętnic i żył (brak u Su)
- warstwa podłużna, podsurowicza

c. błona surowicza - nabłonek jednowarstwowy płaski
- z cienką błoną podsurowiczą
- splot naczyń limf. ukł. autonomicznego (plexus uterinus)

Fazy czynnościowe błony śluzowej:

a. lutealna, sekrecyjna - owulacja i wydzielanie progesteronu
- błona śluzowa przekrwiona, obrzmiałą
- nabłonek i gruczoły w stanie przerostu
- gromadzenie glikogenu i lipidów w kom. łącznotkankowych

(b. przedmiesiączkowa (Ho) - faza niedokrwienia)

c. zmian wstecznych (Ho - miesiączkowa) - błona śluzowa staje się cieńsza
- ustaje wydzielanie gruczołów

d. spoczynku (Ho - regeneracyjna. pomiesiączkowa)

e. pęcherzykowa, proliferacyjna - rozrost błony śluzowej i gruczołów

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ZESTAW 11

1. Ciałko żółte (corpus luteum)____________________________________________________

- gruczoł wydalniczy wewnętrzny
- wytwarza progesteron

a. komórki warstwy ziarnistej - przekształcają się w komórki luteinowe
- progesteron

b. torebka łącznotkankowa, pasma łącznotkankowe, komórki paraluteinowe (na
obwodzie)

c. ciałko żółte ciążowe (corpus luteum graviditatis) - powstaje gdy komórka jajowa
jest zapłodniona

d. ciałko żółte rzekome (corpus luteum spurium) - stłuszczenie, zanik komórek
luteinowych
- kiedy komórka jajowa nie jest
zapłodniona, dochodzi do
uwstecznienia ciałka żółtego

e. ciałko białawe (corpus albicans)

2. Oogeneza w drogach rodnych kobiet___________________________________________

oogeneza - proces powstawania i dojrzewania komórek żeńskich (gamet)

- rozwój komórek żeńskiej linii płciowej rozpoczyna się w rozwoju zarodkowym, jeszcze
przed pojawieniem się gonad
- zaczęta wtedy mejoza jest zatrzymana w diplotenie profazy I. (diktioten) (oocyt I
rzędu i czeka do osiągnięcia dojrzałości płciowej)

wyróżnia się okres:

a. mnożenia - komórki macierzyste komórek jajowych o diploidalnej liczbie
chromosomów dzielą się wielokrotnie, dając liczne pokolenia oogoni,
które nadal się mnożą

b. wzrostu - największe nasilenie po uzyskaniu okresu dojrzałości płciowej. Komórki
znacznie się powiększają gromadzą białkowe substancje
deutoplazmatyczne w postaci żółtka
- oogoni powstaje oocyt I rzędu (2n)

Diktioten.

c. dojrzewania - 2 podziały

podział redukcyjny - powstaje oocyt II rzędu i pierwsze ciałko kierunkowe
(polocyt I)

podział ekwacyjny

Oocyt II rzędu przystępuje d drugiego podziału mejotycznego i w okresie metafazy zostaje wydalony z jajnika. Drugi podział mejotyczny daje ootydę i polocyt II

typy oogenezy:

rozsiany - proces oogenezy nie jest zlokalizowany
- komórki rozrodcze powstają w różnych rejonach ciała (jamochłony, gąbki)

samotny - komórki zgrupowane w odrębnych narządach
- oocytowi nie towarzyszą komórki wspomagające, komórki rozrodcze
czerpią substancje odżywcze z organizmu matki (nicienie, jamochłony)

odżywczy - komórki rozrodcze odżywiają się za pomocą komórek wspomagających

komórki pęcherzykowe - pochodzenia mezodermalnego
- syntezują pewne hormony dla oocytu
(płazy progesteron uwalniający z bloku a u ssaków
substancje podtrzymujące ten blok)

prewitellogeneza:

- oocyt gromadzi RNA, białka i organelle

- ilość DNA jest dwukrotnie większa niż w interfazie 4c

- amplifikacja( zwielokrotnienie) odcinków DNA - niektóre płazy i owady

- pewne geny występują w wielu kopiach

- tworzą się chromosomy szczoteczkowe ( w diktiotenie)

- rozpoczyna się aktywność komórek pomocniczych ( komórki pęcherzykowe i trofocyty)

witellogeneza:

- TO CZAS TWORZENIA ŻÓŁTKA

- wszystko zaczyna się od wyodrębnienia się jądra żółtkowego

- oocyt gromadzi żółtko – substancje zapasowe – białka, lipidy, węglowodany

- żółtko może występować w różnych formach – ziaren, płytek, kulek, płynne( ryby)

- typy żółtka ze względy na substancje jakie wchodzą w skład:

- żółtko białkowe - prekursorem jest witellogenina

- żółtko tłuszczowe

- typy żółtka ze względu na postać:

- upostaciowione – w formie obłonionych płytek

- nieupostaciowione – płynne

U większości zwierząt najpierw syntezowane jest żółtko tłuszczowe a na końcu witellogenezy glikogen.

- witellogenina wchłaniana jest na drodze mikropinocytozy i spychana na biegun
wegetatywny a organelle, jądro na biegun animalny

W okresie wzrostu i witellogenezy oocyty pozostają w pęcherzykach jajowych (folliculi ovarici)

- warstwa wewnętrzna – ziarnista - zbudowana z komórek pęcherzykowych
- wchodzi w kontakt z oocytem

- warstwa zewnętrzna – osłonka pęcherzykowa (theca folliculi)
- silnie unaczyniona

Pęcherzyki jajnikowe pełnią wielorakie role:

- pośredniczą w transporcie materiałów z krwi do oocytów

- wytwarzają pierwszorzędowe osłony jajowe

Oocyt II rzędu przystępuje do drugiego podziału mejotycznego i w okresie metafazy zostaje wydalony z jajnika.

komórka jajowa wyłapywana jest przez lejek jajowodu i czynnie wciągana do jego światła.

W lejku i bańce jajo jest przesuwane głównie prze ruch migawek komórek nabłonka w kierunku ujścia macicznego i ruchy perystaltyczne.

w cieśni występują także ruchy antyperystaltyczne.

Do zapłodnienia dochodzi w górnej części jajowodu, plemni aktywnie odszukuje jajo które biernie przesuwa się ku macicy.

śluz i porozgałęziane fały błony śluzowej chronią komórkę jajową przed zgnieceniem.

Jajo przechodząc przez jajowód(długo) zostaje zapłodnione i przechodzi pierwsze okresy rozwoju zarodkowego

Najdłużej czasu jaj spędza na przejściu z bańki w cieśń.

3. Kora nowa: cyto- i mieloarchitektonika__________________________________________

4. Bliźnięta________________________________________________________________________

ciąża bliźniacza - rozwój w jamie macicy dwóch płodów

ciąża wielopłodowa - rozwój w jamie macicy więcej niż 2 płodów

rodzaje ciąży bliźniaczej:

1) bliźniacza dwuzygotyczna = dwujajowa

- najczęstsza wersja ciąży wielopłodowej u człowieka

- powstaje w wyniku zapłodnienia dwóch odrębnych komórek jajowych przez dwa
osobne plemniki
- od samego początku powstają dwa oddzielne i różne embriony
- dzieci urodzone nie są do siebie podobne (dzieci jak z dwóch różnych ciąży)

- warunkiem tej ciąży jest wystąpienie poliowulacji - jednoczesne uwolnienie co
najmniej dwóch komórek jajowych (z tego samego bądź dwóch różnych
jajników)

2) bliźniacza jednozygotyczna = jednojajowa

- powstaje w wyniku zapłodnienia pojedynczej komórki jajowej przez jeden
plemnik

- w zależności w którym czasie zygota podzieli się na dwie struktury embrionalne,
wyróżniamy:

ciąża bliźniacza jednojajowa dwukosmówkowa, dwuowodniowa
- do 4 dnia od zapłodnienia

- śmiertelność 9 %

ciąża bliźniacza jednojajowa jednokosmówkowa, dwuowodniowa
- 4-7 dnia od zapłodnienia

- śmiertelność 25%

ciążą bliźniacza jednojajowa jednokosmówkowa, jednojajowa
- po 7 dniu od zapłodnienia

- śmiertelność 50%

Im późnej dochodzi do podziału tarczy zarodkowej tym mniejsze prawdopodobieństwo powstania dwóch idealnie równych części

3) bliźniacza jednojajowa dwuplemnikowa

- komórka jajowa podlega podziałowi a następnie zapłodnieniu dwoma
plemnikami

- w tym przypadku geny matki są jednakowe a ojca mogą się różnić ( inna płeć
może być)

4) bliźnięta nie całkowicie rozdzielone – syjamskie (zroślaki)

- bardzo rzadka ciąża (1o-100 tys. porodów)

- powstają one w wyniku niecałkowitego podziału zapłodnionej komórki jajowej
(w momencie kiedy podział następuje po 13 dniu od zapłodnienia)

- są one tej samej płci (75% kobiety)

wyróżniamy: - bliźnięta niecałkowicie rozdzielone symetryczne ( organy
symetrycznie podzielone)

- bliźnięta niecałkowicie rozdzielone asymetrycznie (tylko część
struktur anatomicznych występuje podwójnie)

5. Układ podwzgórzowo-przysadkowy_____________________________________________

= ośrodki autonomiczne podwzgórza + przysadka
= neurony podwzgórza, których zakończenia znajdują się w płacie
nerwowym

- przysadka mózgowa pozostaje w ścisłym związku rozwojowym i

anatomicznym z podwzgórzem
- przysadkę mózgową nazywa się gruczołem nadrzędnym jednak z uwagi na

to, że wytwarzanie jej hormonów w gruczoł odbywa się pod kontrolą
podwzgórza, należy uważać ją za ogniwo pośrednie, w którym bodźce
nerwowe pochodzące z ośrodków autonomicznych podwzgórza
przekształcają się w bodźce hormonalne

- aktywność syntetyczna i wydzielnicza części gruczołowej przysadki jest
sterowana także drogą humoralną, przez hormony hipofizjotropowe
podwzgórza : FSH-RH - foliliberyna
CRH - kortykoliberyna
TRH - tyreoliberyna
SRH - somatoliberyna

- płat nerwowy jest zakończeniem szlaku podwzgórzowo-przysadkowego,
znajdują się w nim zakończenia jąder nadwzrokowego i przykomorowego)
- w neuronach jądra nadwzrokowego wytwarzana jest wazopresyna ADH
- w neuronach jądra przykomorowego wytwarzana jest oksytocyna

- przysadka jest gruczołem docelowym regulowanym przez podwzgórze jako
piętro nadrzędne
- synteza i wydzielanie płata gruczołowego znajduje się pod kontrolą
podwzgórza
- podwzgórze jest miejscem powstawania hormonów hipofizjotropijnych

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ZESTAW 12

1. Partenogeneza (dzieworództwo)________________________________________________

- u niektórych gatunków zwierząt bezkręgowych jaja mogą się rozwijać bez
zapłodnienia (bez wniknięcia plemnika)

a. dzieworództwo naturalne:

dzieworództwo stałe - brak samców
- patyczaki

dzieworództwo geograficzne - na różnych obszarach rozmnażanie jest różne
(raz takie raz inne)
- niektóre owady

dzieworództwo cykliczne - pokolenia dzieworodne rozwijające się z jaj
niezapłodnionych na przemian z pokoleniami z jaj
zapłonionych

b. dzieworództwo sztuczne:

- wywoływane bodźcami mechanicznymi, fizycznymi lub chemicznymi na jajo
- jest ono wykorzystywane jako metoda badań eksperymentalnych ( nawet na
ssakach da rade)

merogonia - rozwój zarodka z jaja zawierającego wyłącznie jądro komórkowe
plemnika

Ze wszystkich tych badań wynika że do utworzenia całego nowego organizmu wystarcza obecność tylko jednego, haploidalnego garnituru chromosomów

2. Powstawanie kory nowej________________________________________________________

- kora mózgu rozwija się ze ściany początkowego odcinka cewy nerwowej, zwanego
kresomózgowiem
- w czasie rozwoju zarodkowego następuje przekształcenie się ściany cewy
nerwowej z jednowarstwowej do wielowarstwowej struktury

a. warstwa wewnętrzna (przykorowa)

- posiada komórki prekursorowe komórek nerwowych
- dzielą się one, dopóki nie uzyskają formy komórki nerwowej lub glejowej

- nowe neurony tworzą pierwotną płytkę korową
- dzieli się na: górną warstwę korową - daje początek warstwom kory II-VI
dolną warstwę podpłytkową

- przekształca się w ependymę

b. warstwa pośrednia - z niej rozwija się istota biała mózgu

c. warstwa zewnętrzna (brzeżna)

- daje początek warstwie I kory mózgowej

3. Dodatkowe narządy płciowe męskie____________________________________________

1) Pęcherzyki nasienne, gruczoły pęcherzykowe

Car - brak
Eq - gruczoły cewkowe złożone
Ru, Su, Ho - gruczoły cewkowo-pęcherzykowe

a. nabłonek jednowarstwowy walcowaty
b. pasma tkanki łącznej z komórkami mięśniowymi gładkimi
c. torebka łącznotkankowa (Ho-przydanka)

2) Gruczoł krokowy, stercz (prostata)

Car, Ho - obejmuje początkowy odcinek cewki moczowej
Ru, Su - postać rozsiana w części miednicowej cewki moczowej

- gruczoł cewkowy rozgałęziony
- torebka łącznotkankowa, przegrody
- nabłonek jednowarstwowy walcowaty
- tkanka łączna luźna + komórki mięśniowe gładkie

3) Gruczoły opuszkowo-cewkowe

- gruczoły cewkowo-pęcherzykowe rozgałęzione
- brak u Ca

- nabłonek jednowarstwowy walcowaty lub sześcienny (wydzielina śluzowa)
- tkanka łączna luźna
- komórki mięśniowe gładkie i poprzecznie prążkowane

4. Komórki nabłonka jelita_________________________________________________________

CIENKIE:

a. enterocyty (komórki wchłaniające)- mają mikrokosmki
- wysokie, wlacowate
- ich błona zawiera hydrolazy i enzymy
transportujące, decydujące o wchłanianiu i
trawieniu pokarmów

b. komórki śluzowe (kubkowe) - wydzielają śluz
- najwięcej w krętym, najmniej w dwunastnicy

c. komórki Paneth’a - tworzą dna gruczołów
- brak u Su i Car
- bariera ochronna błony śluzowej jelita

d. komórki kępkowe - posiadają charakterystyczną kępkę mikrokosmków
- między mikrokosmkami głębokie kręte jamki
- rola receptorowa

e. komórki enteroendokrynowe - układ APID
- hormony żołądkowe działające jako czynniki
modulujące funkcje przewodu pokarmowego

f. komórki M - układają się na kształt odwróconych filiżanek
- brak mikrokosmków, są niskie mikrofałdy

g. komórki limfoidalne

GRUBE:

a. enterocyty - wysokie, walcowate

b. komórki śluzowe - liczniejsze niż w jelicie cienkim

c. komórki zwakuolizowane - cylindryczne
- nie wyjaśniono po co są

d. komórki enteroendokrynowe - Ec, D, D1, P, N, L

e. komórki kępkowe i komórki M

5. Łożysko tarczowe_______________________________________________________________

łożysko tarczowe (placenta discoid)
- kosmki na małym tarczowatym obszarze
- naczelne, Ho

b. część śluzowa = spojówka powiekowa (tunica coniunctiva palpebrae)

- nabłonek dwuwarstwowy i wielowarstwowy walcowaty z kom. kubkowymi

- blaszka właściwa bł. śluz - tkanka łączna luźna

Trzecia powieka (palpebra tertia)

2. Krtań (larynx)___________________________________________________________________

- łączy gardło z tchawicą

- jej szkielet tworzą chrząstki szkliste i sprężyste leżące bezpośrednio pod
blaszką właściwą błony śluzowej

chrząstki nieparzyste (duże): nagłośniowa (cartilago epiglottica)
tarczowata (c. thyreoidea)
pierścieniowata (c. cricoidea)

chrząstki parzyste (małe): nalewkowate (cc. arythenoideae)
różkowate (cc. corniculatae)
klinowate (cc. cuneiformes)

chrząstka szklista: - tarczowata, pierścieniowata, nalewkowe
chrząstka sprężysta: - nagłośnia, różkowate klinowate

- chrząstki są połączone ze sobą mięśniami wewnętrznymi i zewnętrznymi
(mm. poprzecznie prążkowane)
- w blaszce właściwej błony śluzowej tkanka łączna wiotka posiada gruczoły
śluzowe
- krtań jest bogato unerwiona ruchowo i czuciowo

a. nagłośnia (epiglottis)

- górna część krtani

błona śluzowa - nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący
- w części tylnej nabłonek wielorzędowy urzęsiony z
komórkami kubkowymi

blaszka właściwa błony śluzowej - leży bezpośrednio na ochrzęstnej
- tkanka łączna wiotka
- liczne włókna sprężyste
- gruczoły cewkowo-pęcherzykowe

b. fałdy głosowe (plicae vocales)

- dwie pary fałdów błony śluzowej poniżej nagłośni
- powyżej nich leżą fałdy przedsionkowe (plicae vestibulares) zwane
fałdami głosowymi rzekomymi (plicae vocales spuriae)

szpara głosowa/szpara głośni (rima glottidis) - szczelina pomiędzy strunami

struny głosowe (chordae vocales) - wolne brzegi fałdów głosowych

- wielkość szpary głośni i napięcie strun regulowane jest przez mm.
poprzecznie prążkowane
- mm. wewnętrzne krtani oddziałują na struny bezpośrednio
- mm. zewnętrzne krtani oddziałują na struny pośrednio poprzez zmianę
położenia tkanek otaczających struny
- skurcz mięśnia tarczowo-nalewkowatego powoduje zbliżenie się do siebie
chrząstki nalewkowatej i tarczowatej (rozluźnienie strun głosowych)
- skurcz mięśnia pierścieniowo-tarczowego powoduje napięcie strun
głosowych

- w fałdach przedsionkowych występują gruczoły, w głosowych brak
- nabłonek wielorzędowy migawkowy z kom. kubkowymi

c. jama krtani (cavum laryngis)

- obejmuje przestrzeń powietrzną występującą bezpośrednio powyżej i
poniżej fałdów głosowych

d. unerwienie - w przeważającej części n. laryngeus recurrens
- m. pierścieniowo-tarczowy n. laryngeus cranialis

3. Etapy różnicowania komórek____________________________________________________

4. Narządy płciowe męskie________________________________________________________

1) Jądro (testis)

- gruczoł cewkowy złożony

a. błona surowicza (tunica vaginalis propria)
- blaszka trzewna
- blaszka ścienna

b. błona biaława (tunica albuginea) = torebka łącznotkankowa
- warstwa zewnętrzna włóknista - tkanka łączna włóknista splotowata
- warstwa wewnętrzna, naczyniowa

śródjądrze - pasmo łącznotkankowe biegnące wzdłuż długiej osi jądra
- odchodzą od niego przegródki łącznotkankowe z naczyniami i nerwami
- przegródki dzielą jądro na płaciki

w każdym płaciku wyróżniamy:

część wytwarzająca komórki rozrodcze:
- kanaliki nasienne kręte - błona własna = błona podstawna + warstwa tk. łącznej
- komórki podporowe = sustentocyty (Sertoliego)
- funkcja podporowa
- udział w odżywianiu komórek nasiennych
- posiadają receptory dla androgenów
- mają zdolność fagocytozy
- komórki nasienne - spermatogonie (kuliste, obwodowo)
- spermatocyty I rzędu (kuliste, większe)
- spermatocyty II rzędu
- spermatydy (małe, kuliste lub owalne)
- plemniki
- tkanka łączna śródpłacikowa (z mezenchymy)
- komórki śródmiąższowe (Leydiga) - gruczoł śródmiąższowy
- kwasochłonna cytoplazma
- ziarnistości, pęcherzyki
- wytwarzają testosteron

- drogi wyprowadzające: a. kanaliki proste - nabłonek jednowarstwowy walcowaty
- tkanka łączna
b. sieć jądra - w śródjądrzu
- nabłonek jednowarstwowy sześcienny lub
płaski (Bo - dwuwarstwowy walcowaty)
c. kanaliki odprowadzające tworzące stożki naczyniowe

2) Nasieniowód

a. błona śluzowa - fałdy podłużne
- nabłonek dwurzędowy (stereocilia) -> jednow. walcowaty
- blaszka właściwa błony śluzowej - tkanka łączna luźna z włóknami
sprężystymi

b. błona mięśniowa - warstwa wewnętrzna okrężna
- warstwa zewnętrzna podłużna
- u Ho i szczura dodatkowa warstwa wewnętrzna podłużna

c. przydanka/błona surowicza(w obrębie plica urgoenitalis)

bańka - brak u Fe
- końcowa część nasieniowodu, rozszerzająca się
- fałdy I, II i III rzędu
- gruczoły cewkowe(nabłonek jednowarstwowy walcowaty)
- tzw. część gruczołowa

+ dodatkowe gruczoły

5. Śledziona jako narząd wtrącony_________________________________________________

- największy narząd krwiolimfatyczny wtrącony w obieg krwi

funkcje: - produkcja limfocytów i monocytów (przez całe życie)
- produkcja pozostałych krwinek (w życiu płodowym)
- udział w odpowiedzi immunologicznej
- fagocytoza i niszczenie zużytych komórek krwi
- fagocytoza ciał obcych, które przedostały się do krwi
- współudział w produkcji bilirubiny
- magazynowanie krwi i krwinek

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ZESTAW 14

1. Reguły i mechanizm bruzdkowania______________________________________________

bruzdkowanie (fissio s. segmentatio)

- kolejne podziały mitotyczne zapłodnionego jaja
- termin ten pochodzi od bruzd widocznych na zewnątrz dzielącego się jaja

- odbywa się w jajowodzie

- jednokomórkowej zygoty tworzy się forma wielokomórkowa

blastomery - komórki powstałe wskutek bruzdkowania

Bruzdkowanie jest zawsze realizowane według genotypu dominującego u matki i zostaje ustalone w czasie oogenezy (efekt matczyny)

REGUŁY BRUZDKOWANIA

1. bruzda przebiega w płaszczyźnie południkowej
- rodziela jajo na 2 blastomery

2. bruzda przebiega w płaszczyźnie południkowej prostopadle do pierwszej
- 4 blastomery

3 bruzda przebiega w płaszczyźnie równikowej prostopadle do obu poprzednich
- 4 blastomery w półkuli animalnej i 4 w półkuli wegetatywnej

4 i 5 bruzdy biegną znów w płaszczyźnie południkowej

6 i 7 bruzdy biegną w płaszczyznach równoleżnikowych

KAŻDA następna bruzda jest położona prostopadle do poprzedniej

- w wyniku bruzdkowania powstaje grudka małych komórek - morula

- zarodek przyjmuje postać pęcherzyka, w którym blastomery ułożone są na
powierzchni w formie przypominającej nabłonek (blastoderma)

TYPY BRYZDKOWANIA:

Przebieg bruzdkowania ulega modyfikacjom zależnym od ilości żółtka zawartego w jaju

a. bruzdkowanie całkowite (holoblastyczne) - segmentatio totalis

- charakterystyczne dla jaj oligolecytalnych , mezo i telolecytalnych
- ssaki, jakieś strzykwy itp.

- przebiega we wcześniej opisany sposób, jajo dzieli się na coraz mniejsze
blastomery

bruzdkowanie całkowite równomierne - jaja oligolecytalne

bruzdkowanie całkowite nierównomierne

- jaja mezo, telolecytalne (płazy), które mają troszkę żółtka na biegunie
wegetatywnym
- 3 bruzda przesuwa się nieco bliżej bieguna animalnego
- na biegunie animalnym (nie zawierającym żółtka) powstają mikromery a na
biegunie wegetatywnym makromery
- mikromery nie zawierają żółtka dlatego dzielą się szybciej.

b. bruzdkowanie częściowe - segmentatio partialis

- charakterystyczne dla jaj polilecytalnych

- odziałom ulega tylko część jaja pozbawiona żółtka
- masa żółtka jest bierna - nie ulega podziałowi

bruzdkowanie częściowe tarczowe – fissio discoidalis

- ptaki, gady, ryby

- DZIELI SIĘ TYLKO TARCZA ZARODKOWA

- rozpoczyna się pojawieniem się na biegunie animalnym tarczki zarodkowej
(krążek cytoplazmy pozbawiony żółtka, otaczający jądro zygoty) wąskiego,
krótkiego rowka (pierwsza bruzda biegnąca południowo)

- druga bruzda tworzy się tak samo w płaszczyźnie południkowej, prostopadle
do drugiej

- blastomery podzielone są tylko na biegunie animalnym a ich cytoplazma
nadal jest połączona z masą żółtkową

- następne bruzdy tworzą się znowu południkowo, prostopadle do poprzednich

- bruzda okrężna odcina środkowe blastomery od dużych obwodowych

- kolejne bruzdy podziałowe (równoleżnikowe) biegną równolegle do
powierzchni tarczki, blastomery oddzielają się od żółtka, z wyjątkiem
obwodowej części tarczki gdzie duże blastomery pozostają dalej połączone –
strefa brzeżna (zona marginalis)

- tarczka zarodkowa nazywana jest blastodermą, pomiędzy nią a żółtkiem
powstaje przestrzeń (cavum subgerminale)

bruzdkowanie częściowe powierzchniowe – fissio superficialis

- owady

- jądro zygoty umiejscowione centralnie dzieli się wielokrotnie bez podziału
cytoplazmy.
- powstałe jądra przesuwają się na obwód do części korowej komórki
- w niej dzielą się równomiernie i dopiero wtedy następuje całkowite
oddzielenie sąsiednich komórek

- blastoderma owadów ma formę jednej warstwy komórek leżącej na
powierzchni jaja i oddzielonej od żółtka

2. Wtórna i pierwotna jama ciała__________________________________________________

- od pierwszych podziałów bruzdkowania pomiędzy blastomerami tworzą się małe
szpary, które w miarę posuwania się podziałów zlewają się ze sobą w jedną jamkę
położoną w środku zarodka i wypełnioną płynem wydzielonym przez blastomery
- jest to pierwotna jama ciała zwana jamą blastuli/ blastocelem

- płytki mezodermy bocznej rozszczepiają się na ścienną i trzewną
- obie zrastają się ze sobą pod cewką jelitową
- pomiędzy nimi tworzy się szpara - wtórna jama ciała

3. Nerka prosta i złożona__________________________________________________________

1) Nerka złożona (ren composita)

- składa się z nereczek (renculi)
- u wszystkich w okresie prenatalnym, w okresie postnatalnym u niedźwiedzia i foki

2) Nerka prosta (ren simplex)

- różny stopień scalenia brodawek

a. nerka wielobrodawkowa pobruzdkowana - Bo
- nereczki zrośnięte w płaszczyźnie
bocznej
b. nerka gładka wielobrodawkowa - Su, Ho
- nereczki zrośnięte w części korowej

c. nerka gładka jednobrodawkowa - Eq, Car, mRu
- nereczki zrośnięte na całym profilu

4. Przysadka jako narząd nadrzędny_______________________________________________

Gruczoły dokrewne (endokrynowe)

- wywierają wpływ na komórki rozrzucone w całym organizmie, nawet
daleko od gruczołu
- wydzielają hormony białkowe lub steroidowe (substancje
przyspieszające lub hamujące metabolizm)
- brak przewodów wyprowadzających - wytwarzane substancje
wydzielane bezpośrednio do krwi
- ścisła łączność komórek gruczołowych z naczyniami włosowatymi (brak
błony podstawnej)
- ich wydzielina może dostawać się też do limfy lub płynu mózgowo-
rdzeniowego

a. grupa skrzelopochodna - tarczyca i przytarczyce
b. przydatki mózgowe - przysadka mózgowa i szyszynka
c. grupa nadnercza - nadnercze i ciałka przyzwojowe
d. inne - część wewnątrzwydzielnicza trzustki, jądra, jajniki, pojedyncze
komórki w nabłonku błon śluzowych różnych narządów

nadczynność (hiperfunkcja) - nadmierna produkcja hormonu
niedoczynność (hipofunkcja) - zmniejszona produkcja hormonu

endokrynologia - nauka o gruczołach endokrynowych

Przysadka mózgowa (hypophysis cerebri/glandula pituitaria)

- leży w siodełku tureckim (sella turcica), połączonym za pomocą lejka z
podstawą mózgu, w okolicy guza popielatego (tuber cinereum)
- jest w ścisłym związku rozwojowym i anatomicznym z podwzgórzem
(hypothalamus)

gruczoł nadrzędny = większość hormonów przysadki działa pobudzająco na
wydzielanie innych gruczołów endokrynowych

Histogeneza przysadki (rozwój)

rozwija się z dwóch narządów:

a. ektoderma pierwotnej jamy ustnej
- w grzbietowej części jamy ustnej pojawia się uwypuklenie - kieszonka
Radtke’go
- kieszonka przysadkowa przekształca się w woreczek ze ścianą z
nabłonka
- komórki nabłonka rozmnażając się dając początek płatu
gruczołowemu
- jama wewnątrz woreczka stopniowo zanika i wytwarza szczelinę, czyli
jamę przysadki (brak u Eq)

- z części przedniej kieszonki rozwija się część gruczołowa
- z części ogonowej rozwija się część pośrednia
- z części bocznych rozwija się część guzowata

b. neuroektoderma międzymózgowia
- płat nerwowy

- zawiązki płata gruczołowego i nerwowego ostatecznie zrastają się jeden
narząd otoczony wspólną torebką łącznotkankową

1) Część (płat) gruczołowa przysadki (adenohypophysis)

a. część przednia (pars anterior)

- u Ho i Eq przylega do części pośredniej (u reszty tworzy się jama
przysadki - nabłonek sześcienny lub cylindryczny, zawiera masę
koloidową z krwią i tłuszczem)
- składa się z komórek gruczołowych (adenocytów)
- adenocyty tworzą skupienia w kształcie pasm lub gron/gniazd
- pasma/gniazda otoczone są włóknami kratkowymi i gęstą siecią
naczyń włosowatych zatokowych

komórki niezróżnicowane/barwnikooporne/chromatofobne/komórki γ

- stanowią 50% wszystkich komórek przysadki
- uważane za komórki macierzyste komórek barwnikochłonnych
- małe
- słabo rozwinięta cytoplazma
- leżą w części środkowej pasm i gniazd

adrenokortykotrofy - wydzielają ACTH
- czasem zaliczane tu a czasem do
zasadochłonnych, ze względu na drobne
(najmniejsze) ziarnistości barwnikochłonne

komórki ciążowe przysadki - pojawiają się podczas ciąży na
obwodzie przedniej części

komórki zróżnicowane/barwnikochłonne/chromofilne

- uważa się je za właściwe komórki wydzielnicze
- większe
- układają się na obwodzie gniazd i pasm, przylegając do naczył
krwionośnych
- ich cytoplazma zawiera ziarnistości

kwasochłonne (oksyfilne):
- kształt owalny lub okrągły
- jądra leżą centralnie
- występują w dużej ilości u kur podczas wysiadywania jaj

somatotrofy (komórki G-dodatnie) - okrągłe
- ziarnistości kuliste
- wydzielają STH

laktotrofy (kom. ertrozynododatnie) - wielościenne, graniaste

- nieregularny kształt
ziarnistości
- wydzielają prolaktynę

zasadochłonne:
- najmniej liczne

adrenokortykotrofy/kortykotrofy/β1 - owalne lub okrągłe
- ACTH i β-MSH (malotropina)

tyreotrofy (komórki β2) - wielościenne
- wydzielają TSH

gonadotrofy (komórki δ) - w bocznych częściach płata
- okrągłe
- FSH i hormon luteinizujący (LH)

b. część pośrednia (pars intermedia)

- dobrze rozwinięta u kręgowców zimnokrwistych
- zbudowana głównie z komórek zasadochłonnych (komórek β) i
barwnikoopornych (chromofobnych)
- zawiera jamy i torbiele (pozostałości po kieszonce Radtk’go
- są one wyścielone nabłonkem sześciennym lub walcowatym
- wnętrze jam wypełnia substancja koloidalna

c. część guzowa (pars tuberalis)

- brak u zwierząt
- utworzona przez sznury i gniazda komórek nabłonkowych (kom.
sześcienne lub walcowate)
- dobrze ukrwiony miąższ

2) Część (płat) nerwowa przysadki (neurohypophysis)

- pod względem anatomicznym i histogenetycznym jest częścią
podwzgórza

- stanowi przedłużenie lejka, który tworzy połączenie z podstawą mózgu
- jama lejka, wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym u Car i Su wchodzi
w głąb płatu nerwowego a u Eq i Ru kończy się przed przysadką
- zbudowana z pituicytów

pituicyty włókniste - występują we wszystkich częściach płata

pituicyty protoplazmatyczne - rożne kształty i rozmiary
- głównie w wyrostku lejkowatym
- astrocyty o krótkich wypustkach

Hormony przysadki

a. część przednia:

somatotropina (STH) - hormon wzrostu
- wpływa na wzrost narządów, kości i przemianę
białkową, tłuszczową i cukrową organizmu

gonadotropiny - folitropina (FSH) - pobudza wzrost i dojrzewanie
pęcherzyków jajnikowych i komórek
rozrodczych męskich
- luteotropina (LH) - pobudza sekrecję progesteronu
przez ciałko żółte
- wpływa na wydzielanie gruczołu
mlekowego
- prolaktyna (PRL)/laktrotropina (LTH) - j. w.

tyreotropina (TSH) - wpływa na czynność wydzielniczą tarczycy

kortykotropina (ACTH) - pobudza wydzielanie części korowej nadnercza

hormony odgrywające rolę w przemianie materii

b. hormony części pośredniej:

melanotropina/intermedyna (MSH) - wpływa na zabarwienie skóry i
powstawanie melaniny w
chromatoforach (przemiana
barwnikowa)

β-lipotropina (LPH) - wpływa na metabolizm tłuszczów

c. hormony części nerwowej

pituitryna - hormon antydiuretyczny (ADH) - wywołuje skurcz mięśni
gładkich naczyń
krwionośnych
(podwyższenie ciśnienia
krwi)
- hamuje wydzielanie moczu
- oksytocyna - pobudza do skurczu mięśnie gładkie macicy (u
ptaków jajowodu)

5. Naczyniówka___________________________________________________________________

- tylna część gałki ocznej

- rola w odżywianiu siatkówki i regulacji ciśnienia śródgałkowego

- tkanka łączna z włóknami sprężystymi

- liczne naczynia krwionośne

- przechodzi na nerw wzrokowy i łączy się z oponą miękką mózgu

a. warstwa nadnaczyniówkowa - łączy twardówkę z naczyniówką
- tkanka łączna luźna
- komórki barwnikowe

- zawiera szczeliny

b. naczyniówka właściwa - najgrubsza
- tkanka łączna o budowie blaszkowatej
- sploty naczyń krwionośnych

makata - powoduje świecenie się oczu

- brak u Su i Ho

Ru, Eq – budowa włóknista – makata włóknista

Fe, Ca – budowa komórkowa - makata komórkowa

c. warstwa naczyń włosowatych - blaszka łącznotkankowa
- gęsta sieć kapilar

d. błona podstawna (szklista) - cienka błona granicząca z siatkówką
- 2 warstwy: wewnętrzna - wytwór nabłonka
barwnikowego siatkówki

zewnętrzna -cienkie włókna sprężyste

w ścianie somitów można wyróżnić 3 części:

a. dermatom - położny najbardziej zewnętrznie
- powstaje tkanka łączna skóry właściwej i tkanka łączna
powięzi mięśni

b. sklerotom - tworzy kręgi i chrząstki międzykręgowe

c. miotom - przekształca się w mięśnie szkieletowe

2. Nabłonek oddechowy__________________________________________________________

- wyściela światło pęcherzyków płucnych
- składa się z pneumocytów (typu I, II, III)

a. pneumocyty I typu (komórki płaskie pęcherzyka płucnego/oddechowe)
- alveocyti respiratorii

- najliczniejszy element nabłonka oddechowego (96%)
- połączone obwódkami zamykającymi (styk zwarty)
- umożliwiają wymianę gazową pomiędzy krwią a powietrzem (bariera
krew-powietrze)
- ich blaszki cytoplazmatyczne tworzą tę barierę przylegając do blaszek
cytoplazmatycznych komórek śródbłonka naczyń włosowatych
- mają krótkie wypustki

b. pneumocyty II typu (komórki duże - alveolocyti magni)

- posiadają na wolnej powierzchni mikrokosmki
- zawierają w cytoplazmie struktury (ziarnistości) blaszkowate
- wewnątrz tych ziarnistości znajdują się fosfolipidy, które wraz z białkami i
węglowodanami tworzą surfaktant

surfaktant - czynnik powierzchniowy
- wyściela nabłonek pęcherzyków płucnych
- zapobiega zapadaniu się pęcherzyków płucnych podczas
wdechu

hypofaza - pierwsza warstwa
- styka się bezpośrednio z powierzchnią nabłonka

- składa się z hydrofilnej substancji bogatej w białka

epifaza - druga warstwa
- pokrywa cienką warstwą hypofazę i jest zbudowana z
dwupalmitynianu fosfatydylocholiny

c. pneumocyty III typu (komórki szczoteczkowe)

- na powierzchni zwróconej do światła pęcherzyków płucnych posiadają
mikrokosmki
- posiadają połączenia z neurytami włókien czuciowych
- pełnią funkcję chemoreceptorów

d. makrofagi pęcherzykowe (płucne)

- występują w przegrodach międzypęcherzykowych wewnątrz nabłonka i
na jego powierzchni
- fagocytują ciała obce znajdujące się w pęcherzykach
- biorą udział w regulacji odpowiedzi immunologicznej, przez indukcję
odpowiedzi typu komórkowego w płucach
- pochodzą ze szpiku kostnego, skąd drogą naczyń krwionośnych
dochodzą jako monocyty do przegrody międzypęcherzykowej, a stamtąd
przez nabłonek do wnętrza pęcherzyka płucnego
- makrofagi opuszczają pęcherzyki płucne, migrując do oskrzelików, a dalej
ze śluzem do oskrzeli, tchawicy, krtani i gardła

3. Wnikanie plemnika do komórki jajowej___________________________________________

- zaplemnienie (inseminatio)
- po zbliżeniu się plemnika do jaja plemniki przebijają osłony jajowe

a. wewnętrzne - spotkanie jaja z plemnikiem odbywa się w organizmie samicy
- plemniki zostają wprowadzone do żeńskich dróg rodnych lub do
jamy ciała (niektóre robaki)
- bezkręgowce, ryby, spodouste, gady, ptaki, ssaki

b. zewnętrzne - poza organizmem samicy i samca
- jaja składane do wody i polewane nasieniem przez samca
- plemnik w otoczce = sprematofory
- jamochłony, szkarłupnie, mięczaki, ryby

monospermia - wniknięcie tylko jednego plemnika
- u większości zwierząt

polispermia - do jaja dostaje się kilka plemników równocześnie
- tylko jeden jest plemnikiem zapładniającym
- ptaki

4. Szpik kostny i bariera krew-szpik__________________________________________________

1) Szpik kostny (medulla ossium)

- zachodzą w nim dwa procesy:

hemopoeza - powstawanie komórek krwi
endocytoza

część zewnątrznaczyniowa - miejsce powstawania i dojrzewania krwinek
część śródnaczyniowa (zatokowa) - odbiorca krwinek, które osiągnęły dojrzałość

- granicę między powyższymi częściami stanowi pojedyncza warstwa komórek
śródbłonka naczyń zatokowych - bariera szpikowa

- naczynia zatokowe szpiku otrzymują krew z: - tętnic odżywczych
- sieci naczyń włosowatych okostnej

- naczynia zatokowe układają się promieniście
- zbierają się w szersze zatoki zbiorcze
- zatoki zbiorcze otwierają się do dużych, centralnie położonych naczyń żylnych
(zatoki centralne)
- zatoka centralna dochodzi do tego samego obszaru kości, którym wnika do szpiku
tętnica odżywcza
- wchodząc do kości zatoka centralna zmienia się w żyłę (towarzyszącą)

- komórki śródbłonkowe naczyń zatokowych mają kształt wrzecionowaty i
spoczywają bezpośredni ona warstwie komórek siateczki (a nie na błonie
podstawnej)

5. Gruczoł łojowy (glandula sabaca)______________________________________________

- gruczoł pęcherzykowy
- holokrynowy (komórki wydzielnicze w centrum pęcherzyka ulegają degradacji i są
wydzielane razem z wydzieliną

- powstaje z nabłonka mieszka włosowego (jako wtórne uwypuklenie pochewki
zewnętrznej; tzw. gruczoły przywłośne)
- gruczoły łojowe mogą występować też w miejscach nieowłosionych: wargi,
brodawka sutkowa, gruczoły tarczkowe, zewnętrzny przewód słuchowy, napletek,
okolica odbytu i warg sromowych mniejszych
- brak ich na strzykach, śluzawicy i opuszkach palców

- otwierają się na powierzchni skóry
- znajdują się w skórze właściwej

- otoczone torebką łącznotkankową

- wydzielanie z pomocą mięśni przywłośnych i powiększających się komórek
wydzielniczych

- wydzielany łój ma działanie bakteriostatyczne i wytwarza warstewkę hydrofobową
na naskórku (ochrona)

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ZESTAW 16

1. Narząd słuchu i równowagi_____________________________________________________

- narząd przedsionkowo-ślimakowy (apparatus vestibulo-cochlearis)

1) Ucho zewnętrzne

a. małżowina uszna - chrząstka sprężysta pokryta skórą

b. przewód słuchowy zewnętrzny

chrzęstny (zewnętrzny) - skóra (włosy, gruczoły łojowe, gruczoły
cewkowe kłębkowe apokrynowe tworzące
woskowinę)
- tkanka podskórna
- ochrzęstna

kostny (wewnętrzny) - skóra
- okostna

c. błona bębenkowa - warstwa skórna (bez włosów i gruczołów)
- blaszka właściwa
- warstwa śluzowa - nabł jednow. płaski

2) Ucho środkowe

a. jama bębenkowa (cavum tympani)

- nabłonek jedno- lub dwuwarstwowy sześcienny lub walcowaty
- w blaszce właściwej błony śluzowej gruczoły mieszane
- okostna

kosteczki słuchowe: - tkanka kostna grubowłóknista
młoteczek
kowadełko
strzemiączko - przylega do okienka przedsionka

mięśnie: - m. napinacz błony bębenkowej - do młoteczka
- m. strzemiączkowy - do strzemiączka

b. trąbka słuchowa (tuba auditiva)

- łączy ucho środkowe z gardłem
- wyróżnia się część chrzęstną i kostną

błona śluzowa - nabłonek wielorzędowy urzęsiony z kom. kubkowymi

blaszka właściwa błony śluzowej - tkanka łączna
- migdałek trąbkowy
- gruczołu trąbkowe (śluzowo-surowicze)

mięśnie: - m. napinacz podniebienia miękkiego (m. tensor veli palatini)
- m. dźwigacz podniebienia miękkiego (m. levator veli palatini)

3) Ucho wewnętrzne

- znajduje się w części skalistej kości skroniowej

błędnik kostny - wypełniony przychłonką
przestrzeń perylimfatyczna - wypełniona perylimfą, przychłanką
błędnik błoniasty - wypełniony endolimfą, śródchłonką

a. błędnik kostny

przedsionek - okienko przedsionka
- okienko okrągłe/ślimaka - błona bębenkowa wtórna
- otwory do kanałów półkolistych

ślimak - kanał kostny
- wrzecionko (tkanka kostna gąbczasta)
- schody przedsionka (perylimfa)
- błona przedsionkowa
- przewód błoniasty ślimaka (schody środkowe) - endolimfa
- blaszka spiralna kostna i błoniasta
- schody bębenka (perylimfa) - zamknięte okienkiem okrągłym

kanały półkoliste - 3 kanały
- bańki

b. błędnik błoniasty

część statyczna (pars statica)

- tkanka łączna luźna
- nabłonek jednowarstwowy płaski

- woreczek
- plamka statyczna woreczka
- przewód łagiewkowo-woreczkowy
- przewód endolimfatyczny/wodociąg przedsionka
- zakończony woreczkiem endolimfatycznym
- łagiewka
- plamka statyczna łagiewki
- 3 bańki błoniaste
- grzebienie statyczne bańkowe
- 3 przewody półkoliste

nabłonek zmysłowy

- pokrywa plamki i grzebienie statyczne
- komórki podporowe (nitkowate) - wysokie, wąskie
- komórki zmysłowe (włoskowate) - kształt kolbkowaty
- stereocilia
- włókna z n. przedsionkowego
- błona statokoniów - kamyczkowa w plamkach statycznych
- pokryta kamyczkami błędnikowymi (statolity)
- kopuła - w grzebieniach statycznych

część słuchowa

- część łącząca
- przewód ślimaka: ściana zewnętrzna - nabłonek jednow. walcowaty
- nabłonek wytwarza endolimfę
- więzadło spiralne ślimaka
- prążek naczyniowy

ściana górna - błona przedsionkowa
- nabłonek jednowarstwowy płaski
- tkanka łączna włóknista

ściana dolna - blaszka spiralna błoniasta
- rąbek blaszki spiralnej
- nabł. jednow. walcowaty
- błona galaretowata nakrywkowa
- blaszka podstawna
- narząd spiralny - nabłonek zmysłowy
- komórki podporowe
- komórki graniczne
- komórki filarowe
- komórki falangowe
- kom. zmysłowe włoskowate/słuchowe

(włoski słuchowe)

2. Bruzdkowanie u lancetnika______________________________________________________

bruzdkowanie (fissio s. segmentatio)

- kolejne podziały mitotyczne zapłodnionego jaja
- termin ten pochodzi od bruzd widocznych na zewnątrz dzielącego się jaja

- odbywa się w jajowodzie

- jednokomórkowej zygoty tworzy się forma wielokomórkowa

blastomery - komórki powstałe wskutek bruzdkowania

Bruzdkowanie jest zawsze realizowane według genotypu dominującego u matki i zostaje ustalone w czasie oogenezy (efekt matczyny)

reguły bruzdkowania:

1. bruzda przebiega w płaszczyźnie południkowej
- rodziela jajo na 2 blastomery

2. bruzda przebiega w płaszczyźnie południkowej prostopadle do pierwszej
- 4 blastomery

3 bruzda przebiega w płaszczyźnie równikowej prostopadle do obu poprzednich
- 4 blastomery w półkuli animalnej i 4 w półkuli wegetatywnej

4 i 5 bruzdy biegną znów w płaszczyźnie południkowej

6 i 7 bruzdy biegną w płaszczyznach równoleżnikowych

KAŻDA następna bruzda jest położona prostopadle do poprzedniej

- w wyniku bruzdkowania powstaje grudka małych komórek - morula

- zarodek przyjmuje postać pęcherzyka, w którym blastomery ułożone są na
powierzchni w formie przypominającej nabłonek (blastoderma)

3. Histofizjologia nadnerczy________________________________________________________

Kora:

strefa kłębkowa:

mineralokortykoidy - wpływają na stan równowagi elektrolitów

aldosteron - wywiera wpływ na transport jonowy w
części dalszej kanalika krętego nefronu
- nadmiar: wzmożona utrata H+ i K+ z
moczem
zatrzymanie Na+ w organizmie

- niedobór: zwiększenie pH krwi

stefa pasmowata:

glikokortykoidy - wpływają na metabolizm cukrów, białek i tłuszczy
- wywierają wpływ na równowagę wodno-elektrolitową
- grupą docelową są hepatocyty, fibroblasty i limfocyty
- pod ich wpływem następuje zwiększenie katabolizmu
białek
- wywierają efekt przeciwzapalny i immunosupresyjny

kortyzol
kortykosteron

strefa siateczkowata:

androgeny i w mniejszej ilości estrogeny

Rdzeń:

- rezerwy katecholamin są uwalniane są w sposób gwałtowny w sytuacjach
stresowych

tyrozyna → DOPA, DOPA-mina → (hydroksylacja)noradrenalina → adrenalina

adrenalina - powoduje rozpad glikogenu w hepatocytach
- to powoduje zwiększenie stężenia glukozy w surowicy
- jest aktywatorem lipazy adipocytów
- przyspieszenie akcji serca
- wzrost ciśnienia tętniczego skurczowego
- skurcz naczyń krwionośnych

noradrenalina - przyspieszenie akcji serca
- wzrost ciśnienia tętniczego skurczowego
- skurcz naczyń krwionośnych

4. Naskórek u zwierząt domowych i ssaków_________________________________________

- epidermis
- nabłonek wielowarstwowy rogowaciejący pochodzenia ektodermalnego
- komórki dodatkowe (nie nabłonkowe): melanocyty i dendrytyczne (Langerhansa)
pochodzenia mezenchymalnego

strefa rozrodcza: - warstwa podstawna
- warstwa kolczysta
strefa rogowacenia: - warstwa ziarnista
- warstwa jasna
strefa zrogowaciała: - warstwa zrogowaciała
- warstwa złuszczająca się

a. warstwa podstawna (stratum basale)

- jedna warstwa komórek walcowatych
- komórki zakotwiczają się w błonie podstawnej naskórka za pomocą wypustek
cytoplazmatycznych
- komórki posiadają tonofibryle z keratyny (tworzą cytoszkielet, oznaka
rogowacenia)
- zawiera komórki barwnikowe posiadające ziarna melaniny

b. warstwa kolczysta (stratum spinosum)

- kilka warstw komórek wielobocznych
- pomiędzy komórkami szerokie przestrzenie międzykomórkowe
- przez te przestrzenie przebiegają mostki cytoplazmatyczne łączące sąsiednie
komórki
- zawiera komórki Langerhansa

c. warstwa ziarnista (stratum granulosum)

- kilka warstw spłaszczonych komórek
- komórki ściśle do siebie przylegają
wąskie przestrzenie międzykomórkowe
- w komórkach ziarnistości keratohialiny

d. warstwa jasna (stratum lucidum)

- 1-2 warstwy bardzo płaskich komórek
- dużo tonofibryli w cytoplazmie
- chroni głębokie warstwy naskórka przed uciskiem

e. warstwa zrogowaciała (stratum corneum)

- płaskie, bezjądrzaste komórki (łuski)
- cytoplazma pełna włókienek keratyny - przetworzone tonofibryle
- hydrofobowa (zapobiega wnikaniu i utracie wody)

f. warstwa złuszczająca się (stratum disjunctum)

- płytki rogowe tej warstwy tracą kontakt z komórkami sąsiednimi i złuszczają się

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ZESTAW 17

1. Powstawanie serca_____________________________________________________________

- z mezodermy trzewnej tworzy się serce (mezoderma sercotwórcza)
- miejscu styku mezodermy trzewnej z endodermą jelita pierwotnego powstaje
angioblast
- komórki angioblastu wytwarzają 2 pęcherzyki po obu stronach jelita pierwotnego,
które zlewają się w jedną cewkę - zawiązek serca

- zawiązek ten początkowo składa się z płaskich komórek ułożonych w jedną
warstwę, która utworzy wsierdzie

- mezoderma trzewna naokoło zawiązka grubieje, przekształcając się w mięsień
sercowy i nasierdzie
- po stronie grzbietowej mezoderma tworzy krezkę na której zawieszone jest serce

- następnie serce ulega skomplikowanym przemianom prowadzącym do utworzenia
2 przedsionków i 2 komór

2. Profaza I podziału mejotycznego = diktioten_____________________________________

- dochodzi do zatrzymania mejozy (faza spoczynkowa oocytu I rzędu)
- są one zatrzymane przez czynnik białkowy zwany inhibitorem dojrzewania oocytów
(OMI)
- oocyt I rzędu czeka aż do osiągnięcia dojrzałości płciowej
- po zajściu owulacji dochodzi do wznowienia podziału mejotycznego pod wpływem
czynnika pobudzającego dojrzewanie (MPF)

- z tym zjawiskiem spotykamy się w oogenezie
- część oocytów przechodzi w dalsze fazy mejozy a reszta pozostaje w tej fazie aż do
ostatniej owulacji (pokwitania)

3. Gruczoły potowe (glandulae sudoriferae)

- wywodzą się z naskórka
- gruczoły cewkowe, kłębkowate, nierozgałęzione
- część wydzielnicza głęboko w skórze (nawet tk. podkórnej), długa, skłębiona
- ujścia w postaci porów skórnych na powierzchni naskórka

a. gruczoły potowe mniejsze

- merokrynowe
- wąskie światło cewki wydzielniczej
- cewka otoczona przez kom. nabłonkowo-mięśniowe - mioepiteliocyty
- są one wrzecionowatego kształtu i leżą równolegle do siebie
- otaczają cewkę i swoimi skurczami wspomagają usuwanie (wyciskanie)
wydzieliny
- cewka wyścielona podwójną warstwą komórek nabłonkowych

komórki ciemne (śluzowe) - zespalają błony ziarnistości wydzielniczych z błoną
komórkową i wylewają zawartość na zewnątrz

komórki jasne (surowicze) - odczyn wydzielniczy kwaśny

- wydzielają pot (sudor) - pod wpływem podwyższonej temperatury ciała
- biorą udział w termoregulacji ciała
- wydalają zbędne metabolity ( wspomaganie nerek)

występowanie: - na całej nieowłosionej skórze człowieka
- opuszki palców kota i psa
- strzałka kopyta
- skóra nadgarstka świni
- płytka nosowa świni i bydła

b. gruczoły potowe większe = gruczoły zapachowe

- apokrynowe
- wydzielina zasadowa
- szersze światło odcinków wydzielniczych
- powstają z nabłonka pochewki włosa
- części wydzielnicze zbudowane z jednej warstwy komórek kostkowych
- większe mioepiteliocyty

- wydzielina nie śmierdzi tak jak właściwy pot
- jest bezwonna a nieprzyjemny zapach jest wynikiem bardzo szybkiego rozkładu
spowodowaną florą bakteryjną skóry
- wydziela pod wpływem emocji

występowanie: - u zwierząt na prawie całej powierzchni ciała
- u Eq w okolicy podszczękowej
- u mRu u podstawy rogów
- u Car jako gruczoły okołoodbytnicze
- u ludzi dół pachowy, okolice odbytu, narządy płciowe, gruczoły
rzęskowe

4. Unaczynienie nerki_____________________________________________________________

t. nerkowa (a. renalis) - wchodzi do zatoki nerkowej (sinus renalis)
- odchodzi od a. abdominalis
t. międzypłatowa (a. interlobaris) - między piramidami nerkowymi
t. łukowata (a. arcuata) - w warstwie podkorowej
t. międzypłacikowe (aa. interlobulares) + tętniczki proste prawdziwe

tętniczki doprowadzające (vasa afferentia) - do ciałka nerkowego
naczynia odprowadzające (vasa efferentia) - sieć dziwna tętniczo-
tętnicza
ż. międzypłacikowe (vv. interlobulares)
ż. gwiaździste (venae stellatae)
ż. łukowate (vv. arcuatae)
ż. międzypłątowe (vv. interlobares)
ż. nerkowa (v. renalis) - do żyły głównej doogonowej

tętnice proste (arteriolae rectae) prawdziwe i rzekome
żyłki proste (vv. rectae)

5. Substancja twarda i miękka zęba________________________________________________

1) Substancje twarde

- w okolicy szyjki wszystkie 3 części zachodzą na siebie

a. zębina (dentinum s. substantia eburnea)

- powstaje z mezenchymy
- barwa jasnożółta
- stanowi główną masę zęba
- zbudowana z twardej substancji, odpowiadającej substancji
międzykomórkowej tkanki kostnej
- dzięki swej elastyczności zwiększa wytrzymałość mechaniczną zęba na
wszystkie urazy
- jej sprężystość chroni ząb przed złamaniami
- składa się z ok. 13% wody, 17% subst. organicznych i 70% subst.
nieorganicznych
- do substancji nieorganicznych należą głównie fosforany wapniowe w
postaci hydroksyapatytu ze śladowymi ilościami Mg2+, K+, Na+, Fe-, Cl-
- substancję organiczną tworzą głównie włókna kolagenowe (90%)

- wytwarzana jest przez komórki zębinotwórcze (odontoblasty)
- tworzą one wewnętrzną powierzchnię zębiny (od strony miazgi)

odontoblast - wysoka walcowata komórka
- na powierzchni wydzielniczej ma długą wypustkę
cytoplazmatyczną (włókno Tomas’a)
- włókno to wchodzi do kanalika zębiny i przebiega przez całą
długość tkanki
- w tych kanalikach znajduje się poza tym płyn tkankowy i
bezrdzenne włókna nerwowe

- odontoblasty najpierw syntetyzują macierz organiczną, która
ulega wtórnej mineralizacji
- macierz wytwarzana jest tylko na jednym biegunie (a nie na
obu jak w przypadku kości)

b. szkliwo (enamelum)

- powstaje z ektodermy
- zębina pokryta jest nim w obrębie korony
- najtwardsza substancja organizmu (dzięki bardzo dużej zawartości
związków mineralnych)
- nie ma elementów komórkowych, naczyń krwionośnych ani nerwów
- zbudowane z długich i cienkich bezstrukturalnych pryzmatów szkliwa
- powierzchnia szkliwa pokryta jest bezstrukturalną błonką (oszkliwie), która
jest odporna na działanie kwasów i zasad, chroni ząb przed bakteriami i
próchnicą

- tworzone przez ameloblasty

ameloblasty - walcowate komórki
- posiadają wypustkę Tomas’a
- jądro owalne

c. cement (cementum)

- powstaje z mezodermy
- stanowi ochronę dla zębiny
- w obrębie korzenia
- jest podobny do tkanki kostnej
- zawiera włókna kolagenowe oraz substancję podstawową bogatą w
związki mineralne
- z wiekiem zwiększa się ilość cementu
- rozróżnia się cement bezkomórkowy/pierwotny i komórkowy/wtórny

- do niego przyczepia się aparat więzadłowy (pierścieniowe, skośne,
wachlarzowate)
- utrzymują ząb w zębodole i zapobiegają zapadnięciu

- tworzą go cementoblasty

2) Substancje miękkie

a. miazga (pulpa dentis)

- wypełnia jamę zęba i kanał korzenia zęba
- przypomina tkankę łączną galaretowatą
- siateczka włókien kolagenowych
- powstaje z mezenchymy

warstwa odontoblastów
warstwa jasna - ubogokomórkowa
warstwa właściwa - bogatokomórkowa

b. ozębna (periodontium)

- wypełnia przestrzeń między zębem a ścianą zębodołu`
- powstaje z komórek mezenchymalnych pęcherzyka zębowego
- jej włókna stanowią zasadniczy składnik aparatu więzadłowego zęba

c. dziąsła (gingiva)

- błona śluzowa pokrywająca wyrostki zębodołowe
- nabłonek wielowarstwowy rogowaciejący
- włókna kolagenowe tworzą więzadła dziąsła wiążące dziąsło z
zębodołami

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ZESTAW 18

1. Ogólna budowa nerki__________________________________________________________

- narząd parzysty
- leży w okolicy lędźwiowej
- kształt fasolowaty

- posiada wyraźną zatokę (sinus renalis) i wnękę (hilus renalis)

- w zatoce znajduje się miedniczka nerkowa (pelvis renalis) wraz z kielichami
nerkowymi (calices renales)

- kielichy nerkowe mniejsze otaczają brodawki nerkowe
- łączą się w zespoły - kielichy nerkowe większe
- kielichy nerkowe większe uchodzą do miedniczki nerkowej
- miedniczka łączy się z moczowodem

- do wnęki wchodzi t. nerkowa a wychodzi ż. nerkowa

- pokryta torebką włóknistą
- otoczona wyraźnym pokładem tkanki tłuszczowej

1) Część korowa (cortex renis)

a. promienie rdzeniowe (processus medullares)
- kanaliki proste, część zstępująca, wstępująca, kanaliki zbiorcze

b. część labiryntowa (pars convoluta corticis renis)

2) Część rdzenna (medulla renis)

a. słupy nerkowe (columnae renales)

b. piramidy nerkowe (pyramides renales)
- zakończone brodawkami nerkowymi (papillae renales)

2. Mezoderma grzbietowa i boczna_______________________________________________

- z somitów i mezodermy bocznej wywędrowują pojedyncze komórki które układają
się w mezenchymę która jest bardzo plastyczną tkanką wypełniającą przestrzenie
między narządami
- z mezenchymy różnicują się naczynia krwionośne, chłonne, tkanka łączna i mięśnie

1) Mezoderma przyosiowa (grzbietowa):

- ulega podziałowi na somity, ich liczba może być różna

w ścianie somitów można wyróżnić 3 części:

dermatom - położny najbardziej zewnętrznie
- powstaje tkanka łączna skóry właściwej i tkanka łączna powięzi
mięśni

sklerotom - tworzy kręgi i chrząstki międzykręgowe

miotom - przekształca się w mięśnie szkieletowe

2) Mezoderma pośrednia:

- ma metameryczny charakter

- składa się z nefrotomów

- powstają z niej narządy wydalnicze
- u kręgowców tworzą się 3 generacje narządów wydalniczych:

przednercze - pronephros

pranercze - mesonephros - bierze udział w tworzeniu części somatycznej gonad

nerka ostateczna -metanephros

3) Mezoderma boczna:

- rozszczepia się na listek ścienny i trzewny

- otacza wtórną jamę ciała

- tworzą się z niej błony surowicze i krezki

- z mezodermy trzewnej tworzy się serce
- w miejscu styku mezodermy trzewnej z endodermą jelita pierwotnego powstaje
angioblast
- komórki angioblastu wytwarzają 2 pęcherzyki które zlewają się w jedną cewkę
(zawiązek serca)

3. Ogólny schemat budowy układu pokarmowego_________________________________

przewód pokarmowy (canalis digestorius)
- zasadnicza część układu pokarmowego (systema digestorium)
- ma postać cewy przechodzącej w okolicach otworu ustnego i otworu
odbytowego w skórę powłoki ciała

- drugą część układu pokarmowego tworzą duże gruczoły wywodzące się z
nabłonka przewodu pokarmowego (ślinianki, wątroba, trzustka)
- gruczoły te przez swoje przewody dostarczają wydzielin, które ułatwiają
transport, trawienie i wchłanianie pokarmu

podstawowe czynności układu pokarmowego: - aktywność motoryczna
- wydzielanie
- trawienie
- wchłanianie

- współzależność i nasilenie tych zjawisk jest kontrolowane przez autonomiczny
układ nerwowy i przez zespół hormonów żołądkowo-jelitowych

- w układzie pokarmowym wyróżnia się kilka części ze względu na
odmienność pełnionych funkcji, oraz odmienność budowy anatomicznej i
histologicznej

a. jama ustna (cavum oris) - służy pobieraniu pokarmu oraz jego wstępnemu
mechanicznemu i chemicznemu przygotowaniu

b. gardło (pharynx) - dzięki wyzwalaniu skurczów dowolnych i mimowolnych
pełni funkcję przewodu transportującego do żołądka

c. przełyk (oesophagus) - dzięki wyzwalaniu skurczów dowolnych i
mimowolnych pełni funkcję przewodu
transportującego do żołądka

d. żołądek (gaster, ventriculus) - w nim następuje trawienie (hydroliza
substancji wielkocząsteczkowych - białek,
cukrów, tłuszczów)

e. jelito cienkie (intestinum tenue) - w nim następuje trawinie końcowe i
wchłanianie

f. jelito grube (intestinum crassum) - do niego przechodzą niewykorzystane
składniki pożywienia

Budowa ścian

- prawie na całej długości ma czterowarstwową budowę
- jednym z mechanizmów obronnych układu pokarmowego jest tkanka
limfatyczna obficie występująca w obrębie ściany

a. błona śluzowa - styka się z treścią pokarmową
- ma charakterystyczny wygląd w każdym odcinki

nabłonek
blaszka właściwa błony śluzowej
blaszka mięśniowa błony śluzowej

b. błona podśluzowa

c. błona mięśniowa - część wewnętrzna okrężna
- część zewnętrzna podłużna

d. błona surowicza/przydanka

4. Ucho środkowe_________________________________________________________________

a. jama bębenkowa (cavum tympani)

- nabłonek jedno- lub dwuwarstwowy sześcienny lub walcowaty
- w blaszce właściwej błony śluzowej gruczoły mieszane
- okostna

kosteczki słuchowe: - tkanka kostna grubowłóknista
młoteczek
kowadełko
strzemiączko - przylega do okienka przedsionka

mięśnie: - m. napinacz błony bębenkowej - do młoteczka
- m. strzemiączkowy - do strzemiączka

b. trąbka słuchowa (tuba auditiva)

- łączy ucho środkowe z gardłem
- wyróżnia się część chrzęstną i kostną

błona śluzowa - nabłonek wielorzędowy urzęsiony z kom. kubkowymi

blaszka właściwa błony śluzowej - tkanka łączna
- migdałek trąbkowy
- gruczołu trąbkowe (śluzowo-surowicze)

mięśnie: - m. napinacz podniebienia miękkiego (m. tensor veli palatini)
- m. dźwigacz podniebienia miękkiego (m. levator veli palatini)

5. Pierwotne narządy embrionalne_________________________________________________

- bezpośrednio po utworzeniu 3 listków zarodkowych i struny grzbietowej rozpoczyna
się dalszy etap rozwoju zarodka

- listki zarodkowe dzielą się na mniejsze grupy komórek i powstają narządy pierwotne

1) Ektoderma:

neuroektoderma - wyodrębnia się od strony grzbietowej w linii środkowej ponad
zawiązkiem struny grzbietowej
- tworzy płytkę nerwową (lamina neuralis).

- brzegi płytki nerwowej podnoszą się w formie fałdów
nerwowych(plicae neurales) i zrastają się ze sobą począwszy od
części głowowej, zamykając po stronie grzbietowej płytkę,
powstaje cewka nerwowa ( tubus neuralis)

- światło cewki nerwowej to kanał nerwowy (canalis neuralis)
- jest to zawiązek układu nerwowego (proces neurulacji)

2) Endoderma:

- oddziela się od choromezodermy jako rynienkowate dno prajelita
- następnie zamyka się w cewkę jelitową (począwszy od przedniej części zarodka)

3) Mezoderma:

a. mezoderma przyosiowa

- po bokach wzdłuż struny grzbietowej tworzy 2 wałki które dzielą się na somity

- wyodrębnianie somitów zaczyna się od strony głowowej w stronę doogonową
- im starszy zarodek tym ma więcej somitów

b. mezoderma boczna

- po bokach somitów
- rozszczepia się na blaszkę trzewną przylegającą do jelita i blaszkę ścienną,
przylegającą do ektodermy

- szczelina między blaszką trzewną i blaszką ścienną mezodermy bocznej jest
zawiązkiem wtórnej jamy ciała (coeloma)

- najpierw powstaje ektoderma (zewnętrzny listek zarodkowy) i endoderma
(wewnętrzny listek zarodkowy), a dopiero po nich powstaje mezoderma
(środkowy listek zarodkowy)

u ptaków i ssaków:

- zwykle zaczyna się w momencie implantacji czyli już w świetle macicy
- tarczka zarodkowa składa się początkowo z epiblastu i hipoblastu

epiblast - wysokie, nieregularne komórki

hipoblast - sześcienne, niskie komórki
- na głowowym końcu widocznie wyższe

- gastrulacja zaczyna się w obrębie tarczy zarodkowej w węźle tylnym i
posuwa się stopniowo w kierunku dogłowowym
- przez ten przemarsz tworzy się smuga pierwotna (pasmo zagęszczonych
komórek)
- na dogłowowym końcu tworzy się węzeł pierwotny
- po wytworzeniu się smugi i węzłów tarczka zarodkowa wydłuża się

- smuga wyznacza prawą i lewą stronę zarodka

- powierzchnia tarczki zwrócona ku górze to strona dogrzbietowa
- powierzchnia zwrócona do żółtka to strona dobrzuszna

- w przedniej części tarczki zarodkowej w okolicy przedłużenia głowowego
pojawia się endoderma zarodkowa

- właściwy zarodek powstaje z epiblastu środkowej części pola tarczki
- części pozazarodkowe tworzą się z epiblastu obwodowego i hipoblastu

- typy gastrulacji zależą od zawartości żółtka w jaju, tak samo jak
bruzdkowanie

2. Łożysko przeżuwaczy___________________________________________________________

rzekome (placenta spuria)

łączno-kosmówkowe (placenta syndesmochorialis)

liścieniowate (placenta cotyledonaria)

- ciąża: Bo 480 dni
mRu 150 dni

- liczne łożyszcza (placentoma)
- kępki liścieni (cotyleda) łączą się z odpowiadającymi im
brodawkami macicznymi na błonie śluzowej macicy

- woreczek żółtkowy nie bierze udziału w tworzeniu łożyska

3. Narządy wtrącone w układ krwionośny__________________________________________

1) Szpik kostny (medulla ossium)

- zachodzą w nim dwa procesy:

hemopoeza - powstawanie komórek krwi
endocytoza

część zewnątrznaczyniowa - miejsce powstawania i dojrzewania krwinek
część śródnaczyniowa (zatokowa) - odbiorca krwinek, które osiągnęły dojrzałość

- granicę między powyższymi częściami stanowi pojedyncza warstwa komórek
śródbłonka naczyń zatokowych - bariera szpikowa

- naczynia zatokowe szpiku otrzymują krew z: - tętnic odżywczych
- sieci naczyń włosowatych okostnej

- naczynia zatokowe układają się promieniście
- zbierają się w szersze zatoki zbiorcze
- zatoki zbiorcze otwierają się do dużych, centralnie położonych naczyń żylnych
(zatoki centralne)
- zatoka centralna dochodzi do tego samego obszaru kości, którym wnika do szpiku
tętnica odżywcza
- wchodząc do kości zatoka centralna zmienia się w żyłę (towarzyszącą)

- komórki śródbłonkowe naczyń zatokowych mają kształt wrzecionowaty i
spoczywają bezpośredni ona warstwie komórek siateczki (a nie na błonie
podstawnej)

2) Śledziona (lien)

- największy narząd krwiolimfatyczny wtrącony w obieg krwi

funkcje: - produkcja limfocytów i monocytów (przez całe życie)
- produkcja pozostałych krwinek (w życiu płodowym)
- udział w odpowiedzi immunologicznej
- fagocytoza i niszczenie zużytych komórek krwi
- fagocytoza ciał obcych, które przedostały się do krwi
- współudział w produkcji bilirubiny
- magazynowanie krwi i krwinek

3) Węzły krwiolimfatyczne (nodi haemolymphatici)

- u niektórych ssaków (szczury, Ru)
- zabarwienie czerwone lub żółte
- mają dobrze widoczne zatoki
- większość zatok wypełniona krwią
- występują na przebiegu dużych pni naczyniowych
- budową przypominają śledzionę (węzły śledzionowe)
- może w nich zachodzić mielopoeza

4. Jądro - zrąb i miąższ____________________________________________________________

1) Zrąb

- łącznotkankowy
- pokrywa go: błona biaława - grubieje na tylnym brzegu i wpukla się, tworząc
śródjądrze
- od śródjądrza odchodzą przegródki jądra
- przegródki łączą się z naprzeciwległą błoną białawą
- dzielą jądro na płaciki

błona surowicza - blaszka trzewna
- blaszka ścienna

2) Miąższ (parenchyma testis)

- budują go płaciki jądra
- każdy płacik zawiera 1-4 kanaliki kręte nasienne, wytwarzające plemniki
(przechodzą potem w proste i tworzą sieć jądra) i komórki śródmiąższowe

komórki gruczołu śródmiąższowego (Leydiga)

- leżą pomiędzy kanalikami krętymi (które przechodzą w proste i w sieć jądra)
- mają kwasochłonną cytoplazmę
- zawierają liczne ziarnistości
- wytwarzają testosteron

5. Zwój czuciowy (ganglion)_______________________________________________________

- skupienie komórek nerwowych, które w czasie rozwoju zarodkowego wywędrowało
z OUN
- otoczone torebką łącznotkankową, która jest przedłużeniem onerwia
- wewnątrz posiada zrąb łącznotkankowy, z licznymi pęczkami włókien nerwowych,
komórki nerwowe i komórki glejowe

- zbudowany głównie z okrągłych lub owalnych komórek pseudojednobiegunowych
(komórki zwojowe)
- w centrum zwoju znajdują się pasma włókien nerwowych i nieliczne komórki
nerwowe

komórki zwojowe: duże - przewodzą czucie dotyku i temperatury
średnie - czucie głębokie
małe - impulsy bólowe

- każdą komórkę zwojową otacza:

warstwa wewnętrzna - pojedyncza warstwa oligodendrogleju (kom. płaszczowe)
warstwa zewnętrzna - błona podstawna
- zewnętrznie położone włókna kolagenowe
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ZESTAW 20

1. Gastrulacja u ptaków i ssaków__________________________________________________

gastrulacja - proces, w którym blastomery o podobnych właściwościach
zajmują określone miejsca, tworząc zespoły komórkowe (listki
zarodkowe)
- zmienia metabolizm zarodka
- ujawnia się aktywność genomu
- dochodzi do determinacji komórek
- rozpoczyna się ich różnicowane

- najpierw powstaje ektoderma (zewnętrzny listek zarodkowy) i endoderma
(wewnętrzny listek zarodkowy), a dopiero po nich powstaje mezoderma
(środkowy listek zarodkowy)

u ptaków i ssaków:

- zwykle zaczyna się w momencie implantacji czyli już w świetle macicy
- tarczka zarodkowa składa się początkowo z epiblastu i hipoblastu

epiblast - wysokie, nieregularne komórki

hipoblast - sześcienne, niskie komórki
- na głowowym końcu widocznie wyższe

łączno-kosmówkowe (placenta syndesmochorialis)

liścieniowate (placenta cotyledonaria)

- ciąża: Bo 480 dni
mRu 150 dni

- liczne łożyszcza (placentoma)
- kępki liścieni (cotyleda) łączą się z odpowiadającymi im
brodawkami macicznymi na błonie śluzowej macicy

- woreczek żółtkowy nie bierze udziału w tworzeniu łożyska

3. Substancje twarde i miękkie zęba_______________________________________________

1) Substancje twarde

- w okolicy szyjki wszystkie 3 części zachodzą na siebie

a. zębina (dentinum s. substantia eburnea)

- powstaje z mezenchymy
- barwa jasnożółta
- stanowi główną masę zęba
- zbudowana z twardej substancji, odpowiadającej substancji
międzykomórkowej tkanki kostnej
- dzięki swej elastyczności zwiększa wytrzymałość mechaniczną zęba na
wszystkie urazy
- jej sprężystość chroni ząb przed złamaniami
- składa się z ok. 13% wody, 17% subst. organicznych i 70% subst.
nieorganicznych
- do substancji nieorganicznych należą głównie fosforany wapniowe w
postaci hydroksyapatytu ze śladowymi ilościami Mg2+, K+, Na+, Fe-, Cl-
- substancję organiczną tworzą głównie włókna kolagenowe (90%)

- wytwarzana jest przez komórki zębinotwórcze (odontoblasty)
- tworzą one wewnętrzną powierzchnię zębiny (od strony miazgi)

odontoblast - wysoka walcowata komórka
- na powierzchni wydzielniczej ma długą wypustkę
cytoplazmatyczną (włókno Tomas’a)
- włókno to wchodzi do kanalika zębiny i przebiega przez całą
długość tkanki
- w tych kanalikach znajduje się poza tym płyn tkankowy i
bezrdzenne włókna nerwowe

- odontoblasty najpierw syntetyzują macierz organiczną, która
ulega wtórnej mineralizacji
- macierz wytwarzana jest tylko na jednym biegunie (a nie na
obu jak w przypadku kości)

b. szkliwo (enamelum)

- powstaje z ektodermy
- zębina pokryta jest nim w obrębie korony
- najtwardsza substancja organizmu (dzięki bardzo dużej zawartości
związków mineralnych)
- nie ma elementów komórkowych, naczyń krwionośnych ani nerwów
- zbudowane z długich i cienkich bezstrukturalnych pryzmatów szkliwa
- powierzchnia szkliwa pokryta jest bezstrukturalną błonką (oszkliwie), która
jest odporna na działanie kwasów i zasad, chroni ząb przed bakteriami i
próchnicą

- tworzone przez ameloblasty

ameloblasty - walcowate komórki
- posiadają wypustkę Tomas’a
- jądro owalne

c. cement (cementum)

- powstaje z mezodermy
- stanowi ochronę dla zębiny
- w obrębie korzenia
- jest podobny do tkanki kostnej
- zawiera włókna kolagenowe oraz substancję podstawową bogatą w
związki mineralne
- z wiekiem zwiększa się ilość cementu
- rozróżnia się cement bezkomórkowy/pierwotny i komórkowy/wtórny

- do niego przyczepia się aparat więzadłowy (pierścieniowe, skośne,
wachlarzowate)
- utrzymują ząb w zębodole i zapobiegają zapadnięciu

- tworzą go cementoblasty

2) Substancje miękkie

a. miazga (pulpa dentis)

- wypełnia jamę zęba i kanał korzenia zęba
- przypomina tkankę łączną galaretowatą
- siateczka włókien kolagenowych
- powstaje z mezenchymy

warstwa odontoblastów
warstwa jasna - ubogokomórkowa
warstwa właściwa - bogatokomórkowa

b. ozębna (periodontium)

- wypełnia przestrzeń między zębem a ścianą zębodołu`
- powstaje z komórek mezenchymalnych pęcherzyka zębowego
- jej włókna stanowią zasadniczy składnik aparatu więzadłowego zęba

c. dziąsła (gingiva)

- błona śluzowa pokrywająca wyrostki zębodołowe
- nabłonek wielowarstwowy rogowaciejący
- włókna kolagenowe tworzą więzadła dziąsła wiążące dziąsło z
zębodołami

4. Drogi wewnątrz- i zewnątrzwydzielnicze nerki_____________________________________

1) Drogi wyprowadzające mocz wewnątrznerkowe

- w rdzeniu nerki sąsiadują z licznymi naczyniami włosowatymi

a. kanaliki zbiorcze

- układ przewodów wyprowadzających zawartość z części korowej nerki do
kielichów i miedniczek nerkowych
- nabłonek jednowarstwowy sześcienny

komórki główne (jasne)

komórki wstawkowe (ciemne) - dużo mitochondriów
- rozwinięty AG
- dużo ciemnych ziaren wydzielniczych

b. przewody brodawkowe (ductus papillares)

- uchodzą do kielichów na szczycie brodawek
- nabłonek jednowarstwowy cylindryczny

2) Drogi wyprowadzające mocz zewnątrznerkowe

a. kielichy nerkowe (calices renales)

- krótkie, szerokie kanały obejmujące brodawki nerkowe
- łączą się w kielichy nerkowe większe (calices renales majores)

- nabłonek przejściowy
- błona mięśniowa - 2 warstwy mm. gładkich
- wokół brodawek tworzy pierścienie mięśniowe
(zgrubienia)
- przydanka

b. miedniczka nerkowa (pelvis renalis)

- nabłonek przejściowy
- tkanka łączna luźna z komórkami mięśniowymi gładkimi (3 warstwy)
- przydanka

- brak u bydła

względnie:

c. moczowód
d. pęcherz moczowy
e. cewka moczowa

5. Opony mózgowo-rdzeniowe____________________________________________________

a. przestrzeń nadoponowa (cavum epidurale) - tylko w rdzeniu kręgowym
b. opona twarda (dura mater encephali)

- tkanka łączna włóknista splotowata
- liczne zatoki żylne
- od strony opony miękkiej występują komórki tkanki łącznej układające się
jak w nabłonku

c. przestrzeń podtwardówkowa (cavum subdurale)
d. opona miękka (pia mater encephali)

pajęczynówka (arachnoidea encephali)
- warstwa komórek nabłonkowych tworzących ziarnistości
pajęczynówki i kosmki pajęczynówki
- kosmki wnikają do zatok opony twardej
- przestrzeń podpajęczynówkowa z beleczkami
łącznotkankowymi i płynem mózgowo-rzeniowym

opona miękka właściwa - tkanka łączna luźna
- wnikając do komór mózgowia tworzy tkankę
naczyniową mózgu (tela chorioidea)
- wytwarza splot naczyniówkowy, który wytwarza
płyn mózgowo-rdzeniowy

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Inzynieria materialowa teoria opracowane pytania z zestawow i
Skrócone opracowania epok, Zestawienie epok , ZESTAWIENIE EPOK
Mrozowska, opracowanie pytań, Zestaw I pytania 1-15, Zestaw I Strategie państwa na arenie międzynar
04 Opracowywanie receptur zestawu szklarskiego
Zestaw 88 Kasia Goszczyńska, materiały farmacja, Materiały 3 rok, Od Ani, biochemia, biochemia, opra
opracowane zestawy, OPRACOWANIE PYTAŃ NA EGZAMIN
turbiny zestaw 8, Energetyka PG, Turbiny Głuch, opracowania kolo2
zestawy i opracowania czesciowe na exam, Ogrodnictwo 2011, IV Semestr, Szkółkarstwo
zestawy opracowane eko, Ochrona Środowiska pliki uczelniane, Ekologia lądowa
Zestaw 54 Hanka Cywińska, materiały farmacja, Materiały 3 rok, Od Ani, biochemia, biochemia, opracow
ZESTAW 5 Ania Piecuch, materiały farmacja, Materiały 3 rok, Od Ani, biochemia, biochemia, opracowani
mikro zestawy opracowane
Anatomia zestawy opracowane poprawione Kopia
zestaw pytań z kosmetologii opracowanie

więcej podobnych podstron