Marika Wąsowska V C LO
PRACA KONTROLNA
Z
JĘZYKA POLSKIEGO
Nauczyciel: Edyta Radomska
Bibliografia:
Dorota Nosowska, Renata Kremczan - Madej: „Język polski tydzień po tygodniu do matury poziom podstawowy i rozszerzony”
Bogumiła Wojnar, Dorota Stopka: „Opracowania lektur i wierszy.”
Temat pracy kontrolnej: Interpretując wiersze Krzysztofa Kamila Baczyńskiego „Pokolenie” oraz „Elegia o… [chłopcu polskim]”, scharakteryzuj pokolenie, którego młodość przypadła na czas wojny. Weź pod uwagę sposób opisu wojennej rzeczywistości.
Krzysztof Kamil Baczyński urodził się w 1921 r. w Warszawie. Pochodził z rodziny inteligenckiej. Był dobrze wykształconym poetą należącym do pokolenia ludzi, których wspólnym doświadczeniem był wybuch II wojny światowej u progu ich dorosłości. Okrutne doświadczenia okupacji, walkę w obronie ojczyzny, cierpienia i śmierć młodych ludzi, którym brutalnie przerwano młodość przedstawił w swoich wierszach
W wierszu „Pokolenie” pierwsza część ma charakter obrazowy.Pokazana została obfitość natury, którą opisano poprzez liczne metafory i epitety: „Ziemia dojrzała”, „(...) kipi sytością jak wielka misa”. Poeta używa zwielokrotnień: „ciemny strop”, „skręcone ciała”, służą do pokazania grozy i okrucieństwa wojny. W kolejnych zwrotkach podmiot wypowiada się w pierwszej osobie liczby mnogiej, co świadczą o tym słowa: „żyjemy”, „staniemy”. Pięknu natury poeta przeciwstawia okrucieństwo i tragizm wojny w postaci metafory:
„(...) chmury - palcom czy włosom podobne - suną drapieżnie w mrok”, „Tylko ze świerków na polu zwisagłowa obcięta strasząc jak krzyk”, „(...) jak korzeń skręcone ciała, żywcem wtłoczone pod ciemny strop”. Słowa te oddają apokaliptyczną grozę sytuacji.
Na początku pozostałych strof oprócz ostatniej poeta zastosował anafory: „Nas nauczono”. Wojna zmusiła całe pokolenie do utworzenia nowych zasad, według, których muszą żyć oraz zrezygnowania z wartości wyższych. Nauczyła ich braku litości, sumienia, miłości i tego, by zapomnieli o dawnym systemie wartości, by móc przetrwać. Wojna wywoływała brak poczucia bezpieczeństwa jak i brak oparcia, więc zmusiła pokolenie do ukrycia się w schronach przed okrutnym wrogiem: „W jamach żyjemy strachem zaryci”. Wojna przeobraziła ich w jaskiniowców, ludzi, dla których liczą się tylko podstawowe potrzeby i chęć przeżycia. Poświecili się rezygnując z wszelkich wartości, by przetrwać. Wojna zabija ich wnętrze, niszczy ich uczucia.
Na końcu wiersza poeta stawia dramatyczne pytanie: „Czy nam postawią, z litości chociaż, nad grobem krzyż”. Są to rozterki chrześcijanina, któremu trudno pogodzić zabijanie ludzi z wyznawanymi wartościami.
Los swego pokolenia poeta przedstawia również w wierszu „Elegia o … [chłopcu polskim]”. Wykorzystuje w nim starożytny gatunek elegii, ale zachowuje formę kołysanki. Matka zwraca się do swego syna, bohatera, używając zwrotów charakterystycznych dla pieśni ludowej „syneczku, syneczku, jasny synku”. Mówi o tym, że dziecko straciło szczęśliwe dzieciństwo, kolorowe sny i marzenia „Oddzielili cię, syneczku, od snów, co jak motyl drżą”. Poeta posługuje się metaforami. Zostały obok siebie zestawione czynności kojarzące się z domem, zajęciami matki i jej miłością oraz motywy krwi, śmierci, pożarów i zniszczeń:
„(…) haftowali ci, syneczku, smutne oczy rudą krwią,
malowali krajobrazy w żółte ściegi pożóg,
wyszywali wisielcami drzew płynące morze”
Porządek rzeczy został zakłócony, zburzony.
Następnie poeta tworzy obrazy poetyckie trudnej wojennej edukacji chłopca. Mówi o tym, że przyszło mu żyć w czasie, w którym królują strach, śmierć i zło. Na końcu utworu jasna postać chłopca, czyli czysta, szlachetna, niewinna kontrastuje z czarną bronią, znakiem zła i zabijania. Chłopca otacza noc – symbol złowrogich sił:
„I wyszedłeś, jasny synku, z czarną bronią w noc,
i poczułeś, jak się jeży w dźwięku minut – zło”.
Krótkie życie bohatera wiersza zostaje zakończone strzałem, co symbolizuje los całego pokolenia – potępionego i przegranego, skazanego na śmierć. Cierpienie wszystkich matek zawiera się w słowach, będących ostatnim wersem utworu: „Czy to była kula, synku, czy to serce pękło?”
Bohater utworu i zarazem tytuł „chłopiec polski” jest symbolem wielu pokoleń młodych, którzy szli walczyć, gdy ojczyzna była w potrzebie.
Rówieśników Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, ludzi urodzonych około 1920 roku nazywamy pokoleniem Kolumbów od tytułu powieści Romana Bratnego „Kolumbowie. Rocznik 20”. Wątpliwości moralne młodych ludzi wychowanych na literaturze romantycznej i w ideologii chrześcijańskiej, którym młodość przerwała brutalnie wojna, opisywało wielu pisarzy i poetów. Najpełniej oddał je Krzysztof Kamil Baczyński. Przedstawiciele tego pokolenia brali czynny udział w walkach partyzanckich, konspiracji i powstaniu warszawskim. Poeta był członkiem Szarych Szeregów (batalionów: „Zośka” i „Parasol”), żołnierzem AK. Zginął w powstaniu warszawskim.