Opieka nad osobą chorą i niesamodzielną

Temat: Potrzeba odżywiania

Zasady odżywiania:
- pożywienie powinno być urozmaicone, zawierać szeroki asortyment produktów i uwzględniać różne składniki pokarmowe

- stosowanie diety powinno utrzymać dobry stan odżywienia, a niezadowalający – poprawić

- należy poznać zwyczaje pacjenta dotyczące odżywiania się, rodzaje i ilość spożywanych pokarmów, reakcję na ich zmianę, pokarmy lubiane i nietolerowanie, stan uzębienia.

- dieta powinna opierać się na zapotrzebowaniu na substancje spożywcze wynikającym z rozpoznanego stanu fizycznego i stanu odżywienia

- powinna uwzględniać odrębności kulturowe i religijne w zakresie odżywiania oraz nawyki i upodobania

- każda zmiana wprowadzona w żywienie pacjenta powinna być przemyślana i uzasadniona

Ocena stanu odżywienia

Podstawowymi i najczęściej wykonywanymi badaniami są pomiary wysokości i masy ciała.

Ich wyniki porównuje się do wskaźników wagowo-wzrostowych.

Najbardziej popularnym wskaźnikiem wagowo-wzrostowym jest wskaźnik Queteleta II, zwany też BMI (Body Mass Index).

Wzór na BMI: (kg/m2)

BMI = masa ciała [w kilogramach] / wzrost do kwadratu [w metrach]

Przykładowe obliczenie:
Wzrost: 183 cm, czyli 1,83 m
Masa ciała: 88 kg
BMI = 88 kg / (1,83 m x 1,83 m) = 26

Ryzyko chorób towarzyszących otyłości

Niedowaga < 18,5 Niskie (ale zwiększone ryzyko innych problemów zdrowotnych).

Norma 18,5 – 24,9 Średnie.

Nadwaga 25,0 – 29,9 Podwyższone.

I° otyłości 30,0 – 34,9 Umiarkowanie podwyższone.

II° otyłości 35,0 – 39,9 Wysokie.

III° otyłości > lub = 40,0 Bardzo wysokie.

O anoreksji można natomiast mówić, gdy (oprócz innych objawów) BMI spada poniżej 17,5.

Wskaźnik określający
rodzaj sylwetki -WHR

WHR (ang. Waist to Hip Ratio) - Stosunek Obwodu Talii do Bioder to wskaźnik, pozwalający ocenić rozmieszczenie tłuszczu w organizmie u osób z nadwagą.

Często wystarczy określić wyłącznie obwód talii.

Wartość pomiaru powyżej 88 cm u kobiet i 102 cm u mężczyzn sugeruje otyłość brzuszną i zaleca się zastosowanie kuracji odchudzającej.

Interpretacja wyników:
Dla kobiet
- WHR więcej niż 0,8 świadczy o otyłości androidalnej (jabłko)
- WHR mniej niż 0,8 świadczy o otyłości ginoidalnej (gruszka)
Dla mężczyzn
- WHR więcej niż 1 świadczy o otyłości androidalnej (jabłko)
- WHR mniej niż 1 świadczy o otyłości ginoidalnej (gruszka)
Typ „JABŁKO” Jest znacznie groźniejsza dla zdrowia, gdyż zwiększa się ryzyko wielu chorób, m.in. chorób układu krążenia, nadciśnienia i cukrzycy typu II,

Klasyfikacja diet

Dieta bogatobiałkowa – stosowana jest w chorobach nowotworowych, oparzeniach, marskości wątroby w okresie wyrównania.

Dziennie podaje się 1,5-2,0g białka/kg m.c., w tym 0,5-0,75% białka zwierzęcego o dużej wartości odżywczej, zawartego w takich produktach jak: mleko i jego przetwory, jaja, chuda wołowina, ryby.

Dieta ubogobiałkowa – stosowana jest w niewydolności nerek i wątroby, biegunkach gnilnych i zaparciach spastycznych.

Dziennie podaje się 0,6-0,7g białka/kg m.c., w tym 2/3 białka pochodzenia zwierzęcego.

Dieta ubogotłuszczowa – z ograniczeniem błonnika jest wskazana do stosowania w stanach zapalnych pęcherzyka i dróg żółciowych, kamicy dróg żółciowych i schorzeniach trzustki. Ogranicza spożycie tłuszczów do 25-50g/dobę

Dieta bogatopotasowa– polega na zwiększeniu podaży potasu w ilości 4-5mg/dobę i jest stosowana przy długotrwałych wymiotach i biegunkach, przy podawaniu leków moczopędnych.

Źródłem potasu są warzywa korzeniowe: marchew, buraki, liściaste: szpinak, kalafior, selery oraz ziemniaki, zielona fasolka szparagowa, pomidory, mięso i ryby.

Dieta ubogowęglowodanowa – ogranicza spożycie węglowodanów (zwłaszcza cukrów prostych) i słodyczy, miodów dżemów. Stosowana głównie w cukrzycy

Dieta oszczędzająca – z ograniczeniami substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego oraz z ograniczeniem błonnika.

Zlecane są potrawy gotowane, duszone, pieczone w folii, mleko, ser biały, białko jaja kurzego.

Ogranicza się: surowe owoce i warzywa, mocną herbatę, kawę, rosoły, przyprawy.

Posiłki w formie rozdrobnionej stosuje się w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, w przewlekłych nieżytach przewodu pokarmowego

Dieta ubogoenergetyczna – 1200-2000/kcal/dobę ogranicza podaż tłuszczów do około 0,75g/kg m.c. oraz cukrów prostych.

Stosuje się ją w otyłości, miażdżycy, nadciśnieniu.

Dieta z ograniczeniem chlorku sodu (małosolna) – polega na zmniejszeniu spożycia soli kuchennej do 0,1-3,0g/dobę.

Stosuje się ją w niewydolności krążenia, nerek, nadciśnieniu tętniczym. Zaleca się owoce i warzywa.

 Diety z modyfikacjami konsystencji:
 Płynna, głodówkowa – polega na podawaniu przez okres 1-2 dni niesłodzonych płynów: słaba herbata, napar z rumianku, mięty.

Stosuje się ją w leczeniu ostrych nieżytów żołądka, po zabiegach chirurgicznych przewodu pokarmowego, w ostrym ataku bólowym przy kamicy żółciowej, przy zapaleniu trzustki.

Kleikowa (Kepnera) – zawiera w swoim składzie kleiki przygotowane z ryżu lub kaszy na wodzie bądź na mleku, stosowana przy biegunkach.

Płynna bogatoodżywcza – zawiera mleko, jaja, przecierane kasze, mięso, warzywa.

Stosowana w odżywianiu przez zgłębnik.

Dieta papkowata – stosuje się ją u pacjentów mających problemy z żuciem, połykaniem oraz w schorzeniach układu pokarmowego

Inne diety:
Diety niefizjologiczne tzn. specjalne – stosuje się na 24-48h w celu wyłączenia chorego narządu z pracy związanej z trawieniem. Może to być dieta owocowa, ziemniaczana, ryżowa.

Diety eliminacyjne – stosowane w leczeniu chorób metabolicznych i alergicznych, np. dieta bezglutenowa, dieta bezlaktozowa z ograniczeniem fenyloalaniny, dieta bezmleczna.

Dieta diagnostyczna – np. dieta bez mięsa i zielonych jarzyn, polega na podawaniu jej przez 3 dni, a następnie badaniu kału na krew utajoną. Stosowana jest w celu wykrycia krwawienia z przewodu pokarmowego.

Produkty trudnostrawne

Nr	Grupa produktów	Produkty
I	Produkty zbożowe	Pieczywo razowe, świeże, grube kasze i makarony
II	Mleko i jego przetwory	Sery żółte, topione, przetwory mleczne przekwaszone
III	Jaja	Gotowane na twardo, smażone
IV	Mięso, wędliny, ryby	Tłusta wieprzowina, baranina, kaczki, gęsi, tłuste wędliny oraz produkty mięsne, ryby wędzone, mięso peklowane
V	Masło i śmietana	Kwaśna śmietana
VI	Inne tłuszcze	Smalec, słonina, boczek, ceres, margaryna, olej rzepakowy
VII	Ziemniaki	Pyzy, frytki, placki ziemniaczane
VIII	Warzywa i owoce	Kapusta, papryka, szczypior, ogórki, brukiew, rzodkiew, owoce niedojrzałe, suszone, ze skórką i pestkami, orzechy
IX	Suche strączkowe	Wyklucza się
X	Cukier, słodycze	Chałwa, czekolada, przetwory na cukrze zawierające tłuszcze, kakao, orzechy
XI	Przyprawy	Ocet, musztarda, pieprz, pikle, papryka w proszku

Metody żywienia pacjenta:

- drogą doustną, gdy jest zachowana prawidłowa czynność przewodu pokarmowego

- drogą dożołądkową za pomocą zgłębnika wprowadzonego przez nos do żołądka oraz gastrostomii

Zadania opiekuna medycznego w zaspakajaniu potrzeby odżywiania

- Podawanie posiłków i pomoc w ich spożywaniu ( podpiera cały tułów, a nie tylko głowę)

- Przygotowanie sprzętu oraz chorego do karmienia przez zgłębnik ( zgłębnik zakłada i karmi chorego pielęgniarka)

- Dokładna obserwacja i pomiar masy ciała

- Zadbanie o odpowiednią podaż płynów ( niegazowanych)

- W razie potrzeby prowadzi bilans płynów

- Ocena zaburzeń wydalania ( karta kontroli wypróżnień)

- Ocena napięcia tkanki podskórnej

W warunkach domowych: pomoc w doborze produktów spożywczych i przygotowaniu posiłków. Zadbanie o odpowiednią konsystencję, smak pokarmów i estetyczne podanie.