Michał Proc, Dzienne
Misje NATO: czynniki sukcesu i porażek
NATO- ( North Atlantic Traety Organization), Organizacja Traktatu Północno Atlantyckiego powstała 24 sierpnia 1949 roku na mocy podpisanego 4 kwietnia 1949 roku Traktatu Waszyngtońskiego. Początkowo celem organizacji była ochrona przed atakiem militarnym ze strony sił ZSRR i Układu Warszawskiego, ale wraz z rozpadem Związku Radzieckiego powstała konieczność redefinicji celów działania NATO.
Podstawa prawna działania NATO:
Podstawą prawną Sojuszu Północnoatlantyckiego jest Art. 5 Traktatu Waszyngtońskiego, który zawiera „casus foederis”, czyli zobowiązanie do udzielania przez sojuszników pomocy wszelkimi dostępnymi środkami w razie agresji na jednego lub kilku z nich dokonanej w Europie lub Ameryce Północnej. Pomoc ta ma być udziela w formie, jaka zostanie uznana za słuszną, co oznacza, iż nie jest to pomoc automatyczna. Na co warto zwrócić uwagę artykuł ten początkowo dotyczył tylko obrony terytorialnej (wojny obronnej) bez możliwości działań zaczepnych poza granicami państw sojuszu. Koniecznym, zatem dla dalszego istnienia organizacji było wprowadzenie możliwości działania NATO z państwami partnerskimi spoza sojuszu (głównie wsparcie misji pokojowych KBWE, jak również misjom prowadzonym pod egidą ONZ). Operacje poza granicami sojuszu „out of area” zgodnie z nową koncepcją sojuszu miały być od tej chwili główną bronią NATO w zakresie zapewniania pokoju na Świecie. 2 sztandarowe cele sojuszu to: cel POLITYCZNY - NATO promuje wartości demokratyczne i zachęca do konsultacji i współpracy w kwestii obrony i bezpieczeństwa, aby budować zaufanie i w dłuższej perspektywie zapobiegać konfliktom; cel WOJSKOWY - NATO jest zobowiązana do pokojowego rozwiązywania sporów. Jeśli wysiłki dyplomatyczne nie przyniosą pożądanego efektu, ma zdolności militarne, niezbędne do przeprowadzenia operacji zarządzania kryzysowego. Są one prowadzone w ramach artykułu 5 Traktatu Waszyngtońskiego - traktatu założycielskiego NATO - lub na mocy mandatu ONZ, samodzielnie lub we współpracy z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi (cele zgodnie z informacją ze strony NATO).
Misje Sojuszu Północna Atlantyckiego:
Wspieranie misji UNPROFOR (United Nations Protection Force):
Postępująca etapowo ewolucja zaangażowania NATO w operacje pokojowe uwidoczniła się na przykładzie regionu byłej Jugosławii, szczególnie Bośni i Hercegowinie. Pierwsza operacja Sojuszu podczas tego konfliktu zbrojnego, prowadzona wspólnie z UZE, polegała na monitorowaniu (przez lotnictwo i marynarkę) przestrzegania zakazu dostaw broni do objętych embargiem Rady Bezpieczeństwa ONZ byłych republik Jugosławii. Stopniowo NATO rozszerzyło swoją działalność w tym zakresie, dokonując inspekcji, zatrzymań i zawracania na Adriatyku statków łamiących embargo oraz monitorując strefy zakazu lotów nad Bośnią i Hercegowiną. 9 lutego 1994 r. Rada Północnoatlantycka NATO zagroziła przeprowadzeniem nalotów na ostrzeliwujące Sarajewo oddziały Serbów bośniackich. Dwa miesiące później Rada zdecydowała o rozszerzeniu ochrony na wszystkie miasta, które zostały ustanowione strefami bezpieczeństwa.
IFOR (Implementation Forces) i SFOR (Stabilisation Forces):
Rada Bezpieczeństwa ONZ w rezolucji z 1995 r. powierzyła NATO kierowanie operacją „Joint Endeavour” organizowaną w celu stabilizacji sytuacji w Bośni i Hercegowinie oraz nadzoru nad wprowadzaniem w życie porozumienia pokojowego z Dayton. Była to pierwsza samodzielna operacja Sojuszu, którą można zinterpretować, jako pełne przejęcie odpowiedzialności przez NATO za wprowadzenie pokoju w Bośni i
Hercegowinie. Konsekwencją tegoż aktu była dalsza aktywność pod dowództwem NATO sił implementacyjnych IFOR (Implementation Forces) oraz sił stabilizacyjnych SFOR (Stabilisation Forces) upoważnionych do użycia siły. Siły IFOR zostały rozmieszczone 16 grudnia 1995 r. w liczbie 60 tys. osób. Wypełniły swoje zadanie we wrześniu 1996 r. w momencie pokojowego przeprowadzenia wyborów w Bośni. 20 grudnia 1996 r. (następnego dnia po wygaśnięciu mandatu IFOR) na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ z 1996 r. w liczbie zmniejszonej do 31 tys. żołnierzy rozpoczęły swoje działanie – pod dowództwem NATO – siły SFOR. Ich podstawowymi zadaniami było utrzymanie stabilności i spokoju oraz wspieranie efektywnego funkcjonowania na obszarze post konfliktowym innych organizacji międzynarodowych. Działanie SFOR zakończyło się 2 grudnia 2004 r. przekazaniem obowiązków misji Unii Europejskiej EUFOR.
KFOR- (Kosovo Force):
Rozpoczęcie interwencji humanitarnej w Kosowie 24 marca 1999 r. Podjęte działanie wykroczyło jednak poza katalog międzynarodowo dopuszczalnych przedsięwzięć. Ze względu na brak autoryzacji Rady Bezpieczeństwa ONZ akcja NATO była rozpoczęciem wojny w celu ochrony ludzi – realizowała cel wyznaczony w ramach obowiązku ochrony praw człowieka, ale łamała inne postanowienia prawa międzynarodowego. Państwa NATO jednogłośnie poparły tę operację. Interwencja z 1999 r. przerodziła się w trwałe zaangażowanie NATO w utrwalanie pokoju w Kosowie, zgodnie z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ, która „upoważnia Państwa Członkowskie oraz odpowiednie organizacje międzynarodowe do ustanowienia międzynarodowej obecności w celu zapewnienia bezpieczeństwa w Kosowie”. NATO zdecydowało o obecności w Kosowie w formie Kosovo Force – KFOR. 7 grudnia 2007 r. decyzją ministrów spraw zagranicznych sojuszu obecność KFOR w Kosowie została przedłużona do czasu, gdy Rada Bezpieczeństwa ONZ stwierdzi, że wypełniła ona swoją misję.
Podsumowanie interwencji NATO w byłej Jugosławii (misje UNPROFOR; IFOR; SFOR; KFOR):
Na podstawie obecnej sytuacji w regionie byłej Jugosławii można uznać, iż misja sojuszu zakończyła się umiarkowanym sukcesem. Wpłynęła na to nie ustępliwość NATO w zapewnianiu bezpieczeństwa w tym regionie, jak również pomoc ekonomiczna sojuszu dla regionu. Ogromne znaczenie ma też wkład NATO w odbudowę zniszczonych długoletnią wojną terenów jak i pomoc powracającym uchodźcom. Jeśli chodzi o czynniki, które w dłuższej perspektywie mogą okazać się sukcesem misji to należy powiedzieć o możliwości włączenia Bałkanów i państw tego regionu do europejskich i euroatlantyckich struktur integracyjnych i bezpieczeństwa. Interwencja ma również znaczące znaczenie dla samego sojuszu, który poprzez nią skonsolidował się a dodatkowo wzmocniony został europejski filar NATO.
Podsumowując jednak te misje nie można nie uwzględnić jak wiele porażek i błędów NATO zanotowało podczas swej obecności zarówno w Bośni i Hercegowinie jak i Kosowie. Pierwszym błędem NATO było podjęcie decyzji o działaniu militarnym lekkomyślnie i bez przemyślenia konsekwencji, jak również przekonanie, iż będzie to szybkie i łatwe zwycięstwo. Obecnie często porusza się argument, iż decyzja ta została podjęta pod naciskiem Stanów zjednoczonych, które chciały pokazać siłę i skuteczność zreformowanego po zimnej wojnie sojuszu i jego nowej koncepcji działania. Miało to też wzmocnić wpływy Stanów Zjednoczonych w regionie Bałkanów. Głównymi porażkami były jednak ogromne straty, które poniosła gospodarka jugosłowiańska w wyniku bombardowań a także nie zapobiegnięto katastrofie humanitarnej i ogromnej liczbie uchodźców. Interwencja miała również wpływ na tendencje demokratyczne w Serbii, które znacząco osłabły. Rażącym naruszenie NATO było przeprowadzenie operacji bez upoważnienia Rady Bezpieczeństwa ONZ. Tu trzeba podkreślić, iż o taki mandat nawet się nie starano. Dlatego też można uznać sojusz, jako agresora przeciwko suwerennemu państwu. Dla samego NATO porażką było znaczące pogorszenie stosunków z Rosją jak i Chińską Republiką Ludową gdzie wzmocnione zostały postawy antyzachodnie.
Mimo tak wielu porażek i błędów NATO podczas działań w Jugosławii może okazać się, że w dłuższej perspektywie interwencja sojuszu przyspieszy proces budowy kooperatywnego bezpieczeństwa w Europie. Zostały, bowiem na podstawie tych konfliktów potwierdzone podstawowe założenia tego modelu, czyli: najważniejsze zagrożenia dla bezpieczeństwa wynikają nie z konfliktów między państwami, ale z konfliktów wewnątrz państwa; ścisły związek między utrzymaniem pokoju a przestrzeganiem praw człowieka; bezpieczeństwo każdego państwa lub grupy państw jest nierozerwalnie związane z bezpieczeństwem wszystkich pozostałych; potrzeba współdziałania instytucji europejskich i euroatlantyckich; żadna pojedyncza instytucja nie ma środków wystarczających, aby zając się wszystkimi aspektami bezpieczeństwa międzynarodowego; prawo do „kooperatywnej interwencji” może być ustanowione tylko na podstawie decyzji ONZ i OBWE.
Operacje NATO:
Bibliografia:
R. Zięba- „Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie” Warszawa 2008
M. Pietraś, J. Olechowski- „NATO w pozimnowojennym środowisku (nie) bezpieczeństwa Lublin 2011
E. Cziomer „NATO u progu XXI wieku wobec nowych wyzwań i problemów bezpieczeństwa” Kraków 2000
http://www.msz.gov.pl/pl/p/msz_pl
http://www.nato.int/cps/en/natolive/index.htm