WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA

im. Jarosława Dąbrowskiego

WYDZIAŁ CYBERNETYKI

DZIAŁANIA POKOJOWE I STABILIZACYJNE

Praca zaliczeniowa

TEMAT: Zasady użycia i pobytu Sił Zbrojnych RP poza granicami państwa.

Prowadzący: dr Waldemar Śledzik

Autor: Mateusz SUCHOCKI

Grupa: I1G1S4

Data wykonania: 15.09.2012r.

Na wstępie tego dokumentu należało przedstawić jak można rozumieć pojęcie „Użycie Sił Zbrojnych RP poza granicami państwa” jak również „Pobyt Sił Zbrojnych RP poza granicami państwa”. Te pojęcia są zdefiniowane dokładnie w Ustawie z dnia 17 grudnia 1998r. o zasadach użycia lub pobytu Sił zbrojnych RP poza granicami państwa.

Tak więc zgodnie z przedstawioną ustawą definiujemy:

• Użycie Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej poza granicami państwa jako obecność jednostek wojskowych poza granicami państwa w celu udziału w :

  • konflikcie zbrojnym lub dla wzmocnienia sił państwa albo państw sojuszniczych,

  • misji pokojowej,

  • akcji zapobiegania aktom terroryzmu lub ich skutkom.

• Pobyt Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej poza granicami państwa jako obecność jednostek wojskowych poza granicami państwa w celu udziału w:

  • szkoleniach i ćwiczeniach wojskowych,

  • akcjach ratowniczych, poszukiwawczych lub humanitarnych, przepisu tego nie stosuje się do akcji ratowniczych regulowanych przepisami o ratownictwie na morzu,

  • przedsięwzięciach reprezentacyjnych.

Wszelakiego rodzaju działania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na arenie międzynarodowej muszą odbywać się w majestacie prawa. Tak więc należało by wymienić podstawowe akty prawne, które normują użycie jak również pobyt Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej.

Do takich akt prawnych należą:

• Konstytucja RP;

• Ustawa z dnia 11 września 2003r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych;

• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o zasadach użycia i pobytu Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej poza granicami państwa;

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 maja 2004r. w sprawie pełnienia zawodowej służby wojskowej poza granicami państwa;

• Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 czerwca 2004r. w sprawie należności pieniężnych żołnierzy zawodowych pełniących służbę poza granicami państwa;

• Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1999r. w sprawie należności pieniężnych i świadczeń otrzymanych przez żołnierzy wyznaczonych do pełnienia służby poza granicami państwa i pracowników wojska zatrudnionych w jednostkach wojskowych wykonujących zadnia poza granicami państwa.

• Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 lutego 2002r. w sprawie szczegółowych uprawnień i obowiązków żołnierzy niezawodowych pełniących służbę poza granicami państwa.

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 lipca 1999r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu finansowania, przygotowania i działania jednostek wojskowych poza granicami państwa.

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 października 1999r. w sprawie szczegółowych zasad zatrudnienia pracowników w jednostkach wojskowych przewidzianych do użycia lub pobytu poza granicami państwa.

• Decyzja Nr 169/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 czerwca 2005r. w sprawie podziału kompetencji w zakresie przygotowania, kierowania i wycofania polskich kontyngentów wojskowych/ polskich jednostek wojskowych w misjach pokojowych i siłach wielonarodowych, a także kierowania żołnierzy zawodowych do pełnienia służby poza granicami państwa w kwaterach głównych, dowództwach i sztabach misji pokojowych i sił wielonarodowych oraz jako obserwatorów wojskowych i osoby o statusie obserwatora wojskowego w misiach pokojowych.

Polska zajmuje czołową pozycję na liście państw uczestniczących w operacjach pokojowych, traktując je jako ważny element polityki bezpieczeństwa międzynarodowego. Aktywność w tej dziedzinie wykazujemy w stopniu odpowiadającym naszemu potencjałowi oraz możliwościom. Z uwagi na wielowymiarowy charakter operacji pokojowych podejmujemy aktywne wysiłki w celu przygotowania odpowiednich kadr wojskowych, policyjnych i cywilnych.

Analizując użycie Sił Zbrojnych RP poza granicami państwa należy wziąć pod uwagę następujące kryteria:

• polityczne,

• prawne,

• militarne,

• finansowe.

Jeśli chodzi o kryterium polityczne. Każdorazowo decyzja o użyciu Sił Zbrojnych jest uwarunkowana przez narodowy interes państwa, tak więc każde użycie Sił Zbrojnych poza granicami państwa jest decyzją narodową. Duży wpływ na użycie jednostek wojskowych poza granicami państwa mają zobowiązania narodowe w stosunku co do innych państw czy też wizerunek państwa. Mówiąc wizerunek państwa ma się na myśli kreowanie państwa jako aktywnego uczestnika w procesie budowania pokoju na świecie.

W przypadku kryterium prawnego, muszą być spełnione wszystkie normy użycia Sił Zbrojnych RP zgodne z prawem międzynarodowym czy też krajowym.

Kryteria militarne- muszą być wykonane analizy możliwości udziału Sił Zbrojnych poza granicami państwa jak i zakres ich dziania. Należy oszacować stopień powodzenia wykonywanych operacji.

W przypadku kryterium finansowego. Dokonuje się możliwości finansowych i zdolność do wydzielenia przez Siły Zbrojne RP proponowanego kontyngentu.

Osoba, która decyduje o użyciu Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej poza granicami państwa jest Prezydent RP. Podejmuje on decyzje na podstawie złożonych wniosków przez Radę Ministrów czy też Prezesa Rady ministrów. Wniosek taki przedstawiany jest Prezydentowi przez Radę Ministrów w określonych przypadkach mających na celu udział Sił Zbrojnych RP w :

• konflikcie zbrojnym,

• wzmocnieniu sił państwa lub państw sojuszniczych,

• misji pokojowej.

Natomiast Prezes Rady Ministrów przedstawia Prezydentowi wniosek w przypadku mającym na celu użycia Sił Zbrojnych RP w:

• akcji zapobiegania aktom terroryzmu lub ich skutkom.

Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej po podjęciu decyzji o użyciu Sił Zbrojnych RP poza granicami państwa jest zobowiązany do niezwłocznego poinformowania o tym fakcie Marszałków Sejmu jak i również Marszałków Senatu.

O pobycie jednostek wojskowych poza granicami państwa decyzja należy do Rady Ministrów jak również Ministra do spraw obrony narodowej czy też Ministra do spraw wewnętrznych. Decyzję taką Rada Ministrów podejmuje w przypadku pobytu Sił Zbrojnych RP w celu wykonania ćwiczeń i szkoleń wojskowych, gdy takie działania nie zostały uwzględnione w budżetach właściwych ministrów. Natomiast Minister do spraw obrony narodowej i Minister do spraw wewnętrznych podejmuje decyzję o pobycie jednostek wojskowych poza granicami państwa w stosunku do podległych albo podporządkowanych mu jednostek. w przypadkach: szkoleniach i ćwiczeniach wojskowych, akcjach ratowniczych, poszukiwawczych lub humanitarnych, przedsięwzięciach reprezentacyjnych. Po podjęciu decyzji o pobycie polskich żołnierzy poza granicami kraju Prezes Rady Ministrów jest zobowiązany poinformować o tym fakcie Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. Dodatkowo okres prowadzonych działań wojennych, dzień rozpoczęcia i dzień zakończenia obwieszczany jest przez właściwego Ministra do spraw zagranicznych. W obwieszczeniu tym powinny znaleźć się również informacje o zakresie prowadzonych działań wojennych.

Po dokonaniu wszystkich procedur Prezydent RP wydaje postanowienie o użyciu polskich żołnierzy poza granicami państwa. Postanowienie takie musi zawierać następujące informacje:

• nazwę i liczebność jednostki,

• czas, przez jaki będą pozostawać poza granicami państwa,

• cel skierowania, zakres zadań jak również obszar działania,

• system kierowania i dowodzenia jednostką oraz organ organizacji, której jednostce będą podporządkowane na czas operacji i organy administracji rządowej odpowiedzialne za współpracę z kierowniczymi organami organizacji międzynarodowej.

Wyznaczone jednostki do użycia czy też pobytu poza granicami kraju składają się z:

• żołnierzy w czynnej służbie zawodowej,

• pracownicy wojskowi, którzy są zatrudniani na zasadach określonych w przepisach Kodeksu pracy w celu obsadzenia niektórych stanowisk w osoby posiadające specjalistyczne kwalifikacje.

Cały personel, który wchodzi w skład jednostki wojskowej wykonującej zadania poza granicami państwa podlega przepisom dyscyplinarnym, karnym czy też porządkowym obowiązującym w RP. Dodatkowo zobowiązany jest on do przestrzegania praw obowiązujących w danym państwie jak również prawa międzynarodowego.

Żołnierz, który został wyznaczony do udziału w akcjach wojsk poza granicami państwa musi wyrazić pisemną zgodę na służbę pełnioną poza granicami państwa. W przypadku: misji pokojowej, akcji ratowniczej, poszukiwawczej lub humanitarnej żołnierz może być wyznaczony i przydzielony do służby bez zgody pisemnej. Dodatkowo pisemna zgoda nie jest wymagana w przypadku żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową w momencie ogłoszenia mobilizacji jak również w czasie wojny.

Pracownicy wojskowi, w przeciwieństwie do żołnierzy zawodowych zgłaszają swój udział w polskich kontyngentach wojskowych całkowicie dobrowolnie, co oznacza, że świadomie podejmują decyzję o wykonywaniu obowiązków pracowniczych również w strefie działań wojennych i jednocześnie godzą się na warunki, w jakich będą pracować.

Żołnierz wyznaczany lub kierowany jest do pełnienia zawodowej służby wojskowej po uzyskaniu orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak jakichkolwiek przeciwwskazań zdrowotnych do pełnienia tej służby. Jeśli mówimy o wyznaczaniu żołnierza do pełnienia służby zawodowej za granicą, to tylko w przypadku, gdy dany żołnierz pełni tą służbę na stanowisku służbowym, tj. w polskich przedstawicielstwach wojskowych, bezpośrednio strukturach organizacji międzynarodowych i międzynarodowych strukturach wojskowych, czy też w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw zagranicznych mających siedzibę poza granicami państwa. W zależności od posiadanego stopnia, żołnierz zawodowy może być wyznaczony do pełnienia służby poza granicami państwa przez Ministra Obrony Narodowej lub dyrektora departamentu MON właściwego do spraw kadr. W wypadku gdy żołnierz otrzyma wyznaczenie od Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego , równoważne jest to z z tym, iż żołnierz został wyznaczony do pełnienia wojskowej służby zawodowej poza granicami kraju zawodowo. Jeśli mówimy o skierowaniu do służby poza granicami RP, dotyczy to wojskowych, których jednostka wojskowa w której obecnie pełnią służbę została na taki pobyt lub użycie poza granicami państwa skierowana. Skierowanie dotyczy również żołnierzy pełniących w danej chwili służbę w kwaterach głównych, dowództwach i sztabach misji organizacji międzynarodowych i sił wielonarodowych lub jako obserwator wojskowy albo osoba posiadająca status obserwatora wojskowego w misiach pokojowych organizacji międzynarodowych i sił wielonarodowych. Odbywanie służby wojskowej poza granicami państwa przebiega pd dowództwem organu który odpowiednio skierował bądź wyznaczył go do tej służby bądź jednostką organizacyjną, określoną w przepisach i wskazaną w nich przez Ministra Obrony Narodowej

Żołnierze pełniący służbę w jednostce wojskowej która została wyznaczona do działań poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej mają prawo stosowania środków przymusu bezpośredniego, użycia broni i innego uzbrojenia dozwolonego na mocy wiążących Rzeczpospolitą Polską ratyfikowanych umów międzynarodowych oraz międzynarodowego prawa zwyczajowego, w sposób oraz w granicach zasad określonych przez organ organizacji międzynarodowej, któremu jednostka została podporządkowana na czas operacji. Żołnierze odbywający służbę wojskową poza granicami państwa mają prawo użyć środków przymusu bezpośredniego, broni lub innego uzbrojenia w następujących przypadkach:

1. W celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lu wolność osoby oraz w celu przeciwdziałania czynnościom zmierzającym bezpośrednio to takiego czynu.

2. Przeciwko osobie niepodporządkowującej się wezwaniom do natychmiastowego porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego użycie może zagrozić życiu, zdrowiu lub wolności osoby,

3. przeciwko osobie, która usiłuje bezprawnie, przemocą odebrać broń żołnierzowi lub innej osobie uprawnionej do posiadania broni,

4. w celu odparcia gwałtownego, bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jednostkę wojskową polską lub sojuszniczą,

5. w celu odparcia niebezpiecznego, bezpośredniego, gwałtownego zamachu na obiekty i urządzenia ważne dla Sił Zbrojnych,

6. w celu odparcia zamachu na mienie, stwarzającego jednocześnie bezpośrednie zagrożenie życia, zdrowia lub wolności osoby,

7. w bezpośrednim pościgu za osobą, wobec której stosowanie środków przymusu bezpośredniego, użycie broni i innego uzbrojenia było dopuszczalne w przypadkach określonych w pkt. 1-5

8. w celu jęcia osoby, o której mowa w pkt 1-3 i 6, jeżeli schroniła się w miejscu trudno dostępnym, a z okoliczności towarzyszących wynika, że może użyć broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, których użycie zagrozić może życiu, zdrowiu lub wolności osoby,

9. w celu ujęcia lub udaremnienia ucieczki osoby zatrzymanej, jeżeli:

• istnieje uzasadnione podejrzenie, że osoba zatrzymana może użyć broni palnej, materiałów wybuchowych lub niebezpiecznego narzędzia,

• zatrzymanie nastąpiło w związku z uzasadnionym podejrzeniem lub stwierdzeniem popełnienia czynów, o których mowa w pkt 1-7

Pełnienie służby wojskowej poza granicami kraju na stanowisku żołnierza zawodowego niesie ze sobą wiele uprawnień i świadczeń z tym związanych. Oczywiście wynikają one wszystkie z warunków i zaistniałej sytuacji w jakiej przychodzi odbywanie służby. Poza standardowymi uprawnieniami i świadczeniami wynikającymi z pełnionej służby poza granicami tj. bezpłatne zakwaterowanie, wyżywienie, umundurowanie, uzbrojenie, badania lekarskie, zwrot kosztów za powroty do domu, bardzo wiele dodatkowych zyskują żołnierze którzy przebywają w miejscu pełnienia służby z małżonkiem bądź też dziećmi, do którego mają prawo. Są to głównie świadczenia i ulgi przysługujące mu ze względu na przebywającą wraz z nim poza granicami kraju rodzinę. Takiemu żołnierzowi zawodowemu i jego rodzinie przysługuje prawo do przydzielenia im bezpłatnego zakwaterowania w lokalu mieszkalnym, które będzie wyposażone w niezbędne umeblowanie i sprzęty gospodarstwa domowego. Jeśli wojskowy nie skorzysta z proponowanego mu lokalu przysługuje mu prawo do wypłacenia mu równowartości na wynajęcie lokalu mieszkalnego odpowiedniego do pełnionego stanowiska i liczby członków rodziny przebywających z nim poza granicami kraju. Ponadto wojsko zapewnia opiekę nad rodziną żołnierza w postaci bezpłatnej opieki zdrowotnej, a także bezpłatnej nauki szkolnej w przypadku dzieci uczęszczających do szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich. Żołnierzowi skierowanemu do pełnienia zawodowej służby wojskowej poza granicami państwa, uczestniczącemu w akcjach ratowniczych, poszukiwawczych, humanitarnych i antyterrorystycznych, skierowanemu na szkolenia i ćwiczenia wojskowe przysługuje, na koszt Ministra Obrony Narodowej, ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków zaistniałych w czasie pełnienia służby poza granicami państwa, wskutek których nastąpiło uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub śmierć żołnierza. Powrót do Rzeczypospolitej dla żołnierza zawodowego oznacza przejście przez szereg bezpłatnych badań zarówno lekarskich jak i psychologicznych. Jeśli stan zdrowia żołnierza tego wymaga, zostaje on kierowany na bezpłatne turnusy leczniczo-profilaktyczne. Mają one na celu poprawę stanu zdrowia fizycznego jak i psychicznego żołnierzy którzy doznali uszczerbków na zdrowiu z powodu pełnionej poza granicami państwa.

Udział Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w operacjach poza granicami państwa jest istotnym instrumentem polskiej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, zapewniającym wpływ na kształtowanie bezpieczeństwa międzynarodowego. Jednocześnie jest on źródłem doświadczeń operacyjnych i wyznacznikiem kierunków transformacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Polska jest aktywnym uczestnikiem działań na rzecz pokoju, bezpieczeństwa i stabilizacji międzynarodowej zarówno na arenie europejskiej, jak i poza nią Wyrazem takiej polityki jest czynny udział w misjach pokojowych czy reagowania kryzysowego, podejmowanych przez organizacje międzynarodowe. Polska uchodzi za odpowiedzialnego członka NATO i Unii Europejskiej. Jesteśmy krajem niebojącym się wyzwań, aktywnym i wiarygodnym sojusznikiem w rozwiązywaniu konfliktów o skali światowej. Nasz wkład w utrzymywanie bezpieczeństwa na arenie międzynarodowej jest niepodważalny. Wojsko Polskie biorąc udział w misjach wojskowych poza granicami państwa zdobywa cenne doświadczenie, które w bezpośredni sposób przekłada się na budowanie nowoczesnej, dobrze wyszkolonej armii, spełniającej najwyższe standardy światowe. Nowoczesna armia to gwarancja bezpieczeństwa kraju i jego mieszkańców, co w dobie walki z międzynarodowym terroryzmem nabiera coraz większego znaczenia. Dla polskiej armii misje zagraniczne mają kolosalne znaczenie ponieważ pozwalają żołnierzom na sprawdzenie się w prawdziwych warunkach bojowych i z całą pewnością zdobywane tam doświadczenie zaprocentuje lepszym poziomem wyszkolenia polskiej armii. Oczywiście jest to związane z dość dużymi kosztami ale taki cel jak np. walka z terroryzmem światowym jest to cel, na który warto wydawać nawet bardzo duże pieniądze.