UDZIAŁ POLSKI W MISJACH POKOJOWYCH I HUMANITARNYCH

Zielona Góra, marzec 2012 roku

Prowadzący:

dr Krzysztof Graczyk

Opracowanie:

Grupa 33 BNNP

Joanna Jendrzejczak, Iwona Matyjaszczyk, Robert Stobiecki, Paweł Wołoszyn, Marcin Karbowiak

Plan wypowiedzi

1. Wstęp

2. Misje pokojowe i humanitarne -podstawowe pojęcia

3. Definicja i istota operacji pokojowej ONZ

4. Podstawa prawna.

5. Udział Polski w misjach pokojowych.

6. Podsumowanie

1.Wstęp

Polska od 1953 roku nieprzerwalnie uczestniczy w misjach pokojowych. Jako członek ONZ bierze udział w międzynarodowych wysiłkach na rzecz przywracania i utrzymania pokoju w różnych częściach świata. Dążenie do wyeliminowania siły jest „wiodącą tendencją we współczesnych stosunkach międzynarodowych, utrwaloną w prawie międzynarodowym”¹

Ponadto operacje pokojowe w ostatnich latach bardzo zmieniły swe oblicze i uległy głębokim przeobrażeniom. Poszerzył się ich zakres, skala, ilość oraz zwiększyła się grupa podmiotów, które przyznają sobie prawo do ich prowadzenia.

2. Misje pokojowe i humanitarne -podstawowe pojęcia

misje pokojowe - są sposobem pomocy krajom dotkniętym konfliktem poprzez stwarzanie warunków do zapewnienia trwałego pokoju. Uczestnicy misji pokojowych ONZ - personel wojskowy i policyjny oraz cywilny z wielu krajów - nadzorują i obserwują przebieg procesów pokojowych, które pojawiają się po zakończeniu konfliktów oraz pomagają ich byłym uczestnikom we wprowadzaniu w życie uzgodnień pokojowych, które podpisali. Tego typu pomoc przybiera różne formy i obejmuje m.in. środki mające na celu wspieranie bezpieczeństwa ludzi, odbudowę zaufania, wprowadzanie ustaleń dotyczących podziału władzy, pomoc w przeprowadzaniu wyborów, umacnianie państwa prawa oraz rozwój gospodarczy i społeczny.”²

pomoc humanitarna- obejmuje akcje niesienia pomocy, akcje ratunkowe i działania ochronne, mające na celu pomoc ludziom w państwach trzecich, szczególnie najbardziej bezbronnym spośród nich. Pomoc przysługuje przede wszystkim osobom w krajach rozwijających się, ofiarom klęsk żywiołowych, katastrof wywołanych działalnością człowieka (takich jak wojny i konflikty)³

2. Podstawa prawna.

Ustawa o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa z dnia 17 grudnia 1998 r.

Art. 1. Ustawa dotyczy użycia lub pobytu poza granicami państwa związków operacyjnych i taktycznych oraz oddziałów i pododdziałów, zwanych dalej „jednostkami wojskowymi”.

Art. 2. W rozumieniu ustawy:

1) użycie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa oznacza obecność jednostek wojskowych poza granicami państwa w celu udziału w:

a) konflikcie zbrojnym lub dla wzmocnienia sił państwa albo państw sojuszniczych,

b) misji pokojowej,

c) akcji zapobieżenia aktom terroryzmu lub ich skutkom,

2) pobyt Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa oznacza obecność jednostek wojskowych poza granicami państwa w celu udziału w:

a) szkoleniach i ćwiczeniach wojskowych,

b) akcjach ratowniczych, poszukiwawczych lub humanitarnych; przepisu tego nie stosuje się do akcji ratowniczych regulowanych przepisami o ratownictwie na morzu,

c) przedsięwzięciach reprezentacyjnych.

Art. 3. 1. O użyciu jednostek wojskowych poza granicami państwa

postanawia Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek:

1) Rady Ministrów - w sytuacjach określonych w art. 2 pkt 1 lit. a) i b) (...)

O podjętym postanowieniu Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej niezwłocznie informuje Marszałków Sejmu i Senatu ..”

Ponadto ustawa reguluje w art.5 jakie dane o operacji muszą być określone w postanowieniu Prezydenta. Są to między innymi:

a) jednostki wojskowe, ich nazwy, liczebność oraz czas, przez jaki będą pozostawać poza granicami państwa,

b) cel skierowania jednostek wojskowych, zakres ich zadań oraz obszar działania,

c) system kierowania i dowodzenia jednostkami wojskowymi oraz organ organizacji międzynarodowej, któremu jednostki zostaną podporządkowane na czas operacji,

d) organy administracji rządowej odpowiedzialne za współpracę z kierowniczymi organami właściwej organizacji międzynarodowej

e) uzbrojenie i sprzęt wojskowy,

f) trasy i czas przemieszczania się jednostek wojskowych w przypadku tranzytu.

Z punktu widzenia kierowania kontyngentem i realizacji jego zadań ważne wydają się zapisy art. 7 ustawy, który brzmi:

„1. Osoby wchodzące w skład jednostek wojskowych wykonujących zadania poza granicami państwa podlegają na terytorium państwa obcego przepisom dyscyplinarnym, karnym i porządkowym obowiązującym w Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Żołnierze i pracownicy wojska wchodzący w skład jednostek wojskowych są obowiązani do przestrzegania prawa państwa przyjmującego oraz wiążącego Rzeczpospolitą Polską prawa międzynarodowego.”

Udział Polski w operacjach pokojowych jest także przedmiotem decyzji i wystąpień politycznych. Zwykle jest jednym z tematów exposé Ministra Spraw Zagranicznych oraz przedmiotem dokumentów MON i Sztabu Generalnego WP oraz Komitetu Obrony Kraju.

Warto zwrócić uwagę także na postanowienia Rady Ministrów w tej dziedzinie. Polską politykę w zakresie umacniania pokoju jasno określa przyjęta 4 stycznia 2000 roku „Strategia Bezpieczeństwa RP”. Podkreśla się tam odpowiedzialność ONZ za pokój i międzynarodowe bezpieczeństwo. Operacje pokojowe winny mieć charakter czasowy i stanowić podstawę dla rozwiązań politycznych. Ponadto Polska deklaruje, że „jako wieloletni, a w ramach ONZ obecnie największy dawca personelu operacji pokojowych, (...) będzie nadal gotowa wnosić znaczący wkład w międzynarodowe operacje pokojowe, w tym pod egidą ONZ. W związku ze wzrostem znaczenia cywilnego komponentu operacji pokojowych, w tym policji, Polska odpowiednio dostosowuje swój potencjał do udziału w operacjach pokojowych nowego typu.” ⁴

W „Strategii...” omówiona jest także rola OBWE. Organizacji tej mają jednak przysługiwać zadania i kompetencje w zakresie „dyplomacji prewencyjnej, zapobiegania konfliktom, opanowywania kryzysów i odbudowy po-konfliktowej, rozwijania tzw. miękkich gwarancji i środków bezpieczeństwa oraz budowy instytucji demokratycznych i rozwoju społeczeństw obywatelskich.” W oczach polskich polityków OBWE nie jest więc raczej przeznaczona do prowadzenia operacji pokojowych w tradycyjnym znaczeniu.

2. Definicja i istota operacji pokojowej ONZ

Bezbronność ludności wobec różnych oddziaływań związanych z wojną jest bardziej złożonym zagadnieniem, niż się często zakłada, co dodatkowo utrudnia oszacowanie rzeczywistej skali tego problemu z uwagi na brak rzetelnych danych (a zwłaszcza danych oficjalnych) dotyczących uchodźców, osób wewnętrznie przesiedlonych (IDP), kobiet, dzieci, osób starszych i niepełnosprawnych, osób walczących i członków personelu cywilnego oraz wszelkich kategorii ludzi, których w różny sposób dotyka przemoc w czasie konfliktu i którzy są na tę przemoc narażeni. W kwestii ochrony ludności cywilnej przełomem było sprawozdanie Międzynarodowej Komisji ds. Interwencji i Suwerenności Państwa (grudzień 2001 r.). Podstawowym argumentem zawartym w sprawozdaniu było to, że suwerenność kraju z definicji implikuje odpowiedzialność za dobrobyt jego obywateli. Kiedy państwo uchyla się od tej odpowiedzialności, dopuszczając do ludobójstwa, czystek etnicznych i masowych mordów, odpowiedzialność spada na wspólnotę międzynarodową. Dlatego na operacje pokojowe ONZ, podobnie jak na regionalne operacje wspierające pokój, wywiera się coraz większy nacisk, domagając się wyraźnego uwzględnienia ochrony ludności cywilnej w ramach sprawowanego mandatu. Nawet jeśli „odpowiedzialność za ochronę” spoczywa głównie po stronie państwa, to w przypadku gdy nie jest ono w stanie lub nie chce jej zapewnić, operacje pokojowe dysponują potencjałem, który pozwala skutecznie przyczynić się do zagwarantowania ludziom bezpieczeństwa.

2. Udział Polski w misjach pokojowych.

Nr	Misje	Kraj	Czas trwania	Liczba osób
1	NNSC	Korea	1953	1065
2	ICSC	Wietnam, Laos, Kambodża	1954-1975	1928
3	OTN	Nigeria	1968-1970
4	ICCS	Wietnam	1973-1976	650
5	UNEF II	Egipt	1973-1979	11699
6	UNDOF	Izrael, Syria	1974-	9540
7	UNIIMOG	Irak, Iran	1988-1990	45
8	UNTAG	Namibia	1989-1990	373
9	OSGAP	Afganistan, Pakistan	1990-1991	2
10	"Pustynna Burza"	Arabia Saudyjska	1990-1991	393
11	UNAMIC	Kambodża	1991-1992	2
12	UNGOMAP	Afganistan, Pakistan	1991-1993	1
13	OSCE	b. Jugosławia	1991-1994	4
14	UNIKOM	Irak, Kuweit	1991-2003	56
15	UNGCI	Irak	1991-	62
16	MINURSO	Zachodnia Sahara	1991-	27
17	UNSCOM	Irak	1992-	8
18	UNIFIL	Liban	1992-	7682
19	UNPROFOR	b. Jugosławia	1992-1995	3867
20	UNTAC/UNML	Kambodża	1992-1994	1254
21	OSCE	Gruzja	1992-	9
22	OSCE	Górny Karabach	1992-1993	1
23	UNOMIL	Liberia	1993-1994	3
24	UNAMIR	Rwanda	1993-1995	5
25	UNOMIG	Gruzja	1994-	26
26	UE	b. Jugosławia	1994-	2
27	MNF	Haiti	1994-1995	56
28	UNCRO	Chorwacja	1995	1064
29	UNAVEM II/III	Angola	1995-1997	14
30	UNMOT	Tadżykistan	1995-2000	24
31	IFOR	Bośnia i Hercegowina	1996	931
32	UNTAES	Wschodnia Słowenia	1996-1997	10
33	UNPREDEP	Macedonia	1996-1999	8
34	UNMOP	Chorwacja	1996-	5
35	OSCE	Bośnia i Chorwacja	1996-1998	141
36	OBWE	Łotwa	1996-1999	3
37	OBWE	Chorwacja	1996-2000	5
38	MONUA	Angola	1997-1998	8
39	SFOR	Bośnia i Hercegowina	1997-	3260
40	OBWE	Macedonia	1997-1998	2
41	OBWE	Bośnia i Hercegowina	1998-1999	2
42	KVM	Kosowo	1998-2000	4
43	AFOR	Albania	1999	140
44	UNMIK	Kosowo	1999	2
45	UNMIBH	Bośnia i Hercegowina	1999-	3
46	KFOR	Kosowo	1999-	1310
47	MONUC	Kongo	1999-	3
48	OBWE	Kosowo	2000	19
49	OS KFOR	Kosowo	2000	531
50	UNMEE	Erytrea, Etiopia	2000-	12
51	MIF	Zatoka Perska	2000-2001	6
52	"Alied Harmony"	Macedonia	2001-	50
53	"Enduring Freedom"	Kuwejt	2002	40
54	PKW	Afganistan	2002-	1340
55	PKW	Irak	2003-	15700
56	"Swift Relief"	Pakistan	2005	140
57	EUFOR	Kongo	2006-2007	131
58	Air Policing	Kraje bałtyckie	2006	86
	Razem:			63759

Polska przez okres prawie 60 lat była zaangażowana w ponad 50 różnego rodzaju misji. W roku 2011 uczestniczyliśmy w sześciu misjach pokojowych, zakończyły się między innymi misje polskich żołnierzy w Liberii (UNOMIL), Rwandzie (UNAMIR), Macedonii (UNPREDEP), Tadżykistanie (UNMOT), Albanii (AFOR), na Łotwie (w ramach OBWE), we Wschodniej Slavonii (UNTAES) czy Iraku (UNSCOM), Libanie (UNIFIL). Ze zrozumiałych względów opisanie wszystkich misji, które miały miejsce. Wiele misji polegało bowiem na obecności paru (lub czasem nawet jednego) obserwatorów wojskowych. Część misji i operacji zaangażowała znacznie większe kontyngenty a także odegrała bardziej doniosłą rolę polityczną.

Pierwszy udział Polaków w misjach międzynarodowych datuje się od roku 1953, gdy rząd PRL wysłał swych obserwatorów do Korei. 27 lipca 1953 roku podpisano traktat pokojowy w Panmundżonie, Polacy weszli w skład dwóch międzynarodowych komisji nadzorujących rozejm. W tych komisjach służyło łącznie ponad 1000 Polaków.⁵

Zadania przewidziane do realizacji przez siły pokojowe:

• odseparowanie cywilów od walczących sił – realizowane np. poprzez zapewnienie zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa w obozach dla uchodźców;

• ochrona kobiet przed dyskryminacją, przemocą, gwałtami i innymi formami wykorzystania seksualnego – m.in. przez ułatwianie dostępu kobiet do centrów pomocy i do miejsc schronienia;

• ochrona dzieci – m.in. poprzez przeciwdziałanie rekrutacji dzieci do sił zbrojnych, działania na rzecz demobilizacji dzieci-żołnierzy, łączenie rodzin;

• zapewnienie dostępu pomocy humanitarnej do grup osób szczególnie wrażliwych – realizowane m.in. poprzez ułatwianie dostarczania pomocy, prowadzenie rozmów ze wszystkimi stronami konfliktu;

• minimalizowanie negatywnego, niepożądanego wpływu sankcji międzynarodowych na ludność cywilną – m.in. poprzez zwolnienia humanitarne z reżimu sankcji;

• zapewnienie bezpieczeństwa personelowi organizacji humanitarnych;

• wzmacnianie stabilizacji – m.in. poprzez rozbrojenie, demobilizację i reintegrację członków sił zbrojnych.

Kolejne miejsce służby polskich żołnierzy zostało określone rezolucją Rady Bezpieczeństwa nr 350 z dnia 31 maja 1974 roku. Były to Wzgórza Golan i UNDOF (UN Disengagement Observer Force), który był po części kontynuacją UNEF II (UN Emergency Force II). Do roku 1993 polski kontyngent pełnił zadania logistyczne a więc: transportowe, inżynieryjne, remontowe a także sanitarno-epidemiologiczne. Jednostkę polską do tych zadań określano jako POLLOG. Jednostka ta liczyła od 130 do 150 osób. Rozwiązano ją w październiku 1993 roku. W grudniu tego roku w ramach UNDOF pojawił się POLBAT, polski batalion operacyjny. Zastąpił on wojska fińskie. Batalion składa się z prawie 400 żołnierzy i, obok kompanii piechoty, posiada w swej strukturze pluton łączności, medyczny, grupę dowodzenia i pluton transportowy.⁶

Do podstawowych zadań POLBATu należy obserwacja i kontrola strefy rozdzielenia pomiędzy Syrią a Izraelem a także obserwacja aktywności lotniczej obu stron.

            Jednym z liczniejszych kontyngentów naszego kraju u progu ostatniej dekady XX wieku była jednostka w Namibii, w ramach UNTAG (UN Transition Assistance Group). Funkcjonowała ona w latach 1989-90. Działalność sił pokojowych powołanych na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa nr 632 miała ostatecznie zakończyć dekolonizację  Namibii. Całe siły UNTAG liczyły prawie 5000 żołnierzy i wspierane były przez ponad 3000 członków personelu cywilnego (w tym policjantów i urzędników). Polacy, wspólnie z Kanadyjczykami, pełnili zadania logistyczne. W sumie w Polskim Kontyngencie Wojskowym w Namibii służyło 393 żołnierzy.⁷

            W latach 1992-1993 Polacy brali udział w operacji UNTAC (UN Transitional Authority in Cambodia.). Tymczasową Administrację ONZ zorganizowano na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa nr 745 dnia 28 lutego1992. Rozpoczęcie jej działalności poprzedziła UN Advance Mission in Cambodia (UNAMIC), w której wzięło udział dwóch polskich oficerów. Warunki prowadzenia operacji były niezwykle trudne. 700 polskich żołnierzy z jednostki logistycznej i  inżynieryjnej wspólnie z kontyngentem kanadyjskim dbało o zaopatrzenie i sprawne funkcjonowanie prawie 10.000-tysięcznych sił Narodów Zjednoczonych. W warunkach Kambodży (z uwagi na klimat, działania partyzanckie i wysoki stopień zaminowania terenu) szczególnie ważne dla operacji okazały się zadania inżynieryjne - naprawa dróg i mostów.  Przez dwie zmiany PKW w siłach UNTAC służyło 1270 Polaków.⁸

            Prawie 500 polskich żołnierzy służy obecnie w Libanie. Początek ich misji w ramach UNIFIL (UN Interim Force in Lebanon) datuje się na 1992 rok. Cała operacja – jednak bez udziału Polaków – zaczęła się już w 1978 roku na mocy rezolucji nr 425 Rady Bezpieczeństwa. Zadaniem „błękitnych hełmów” było nadzorowanie wycofania wojsk Izraela, przywrócenie pokoju oraz pomoc rządowi Libanu w odbudowie struktur państwa na terenach przygranicznych. Ze względu na napięcia między Izraelem a państwami arabskimi ciągle utrzymuję się potrzeba stacjonowania sił ONZ. Początkowo Polska wysłała tam 60-osobową grupę medyczną, która zorganizowała szpital polowy. W 1994 PKW  wzbogacił się o komponent logistyczny i pododdziały inżynieryjne a w 1996 – o pododdziały remontowe. Do zadań Polaków w chwili obecnej należy więc: transport i zaopatrzenie, zabezpieczenie magazynów, remont parku maszynowego, prace saperskie i budowa stanowisk sił pokojowych, opieka medyczna na rzecz kontyngentu ONZ i (ewentualnie) ludności cywilnej. Obecnie polski kontyngent składa się z następujących struktur; szpitala polowego, centralnej składnicy zaopatrzenia, jednostki logistycznej (POLLOG), zgrupowania inżynieryjnego i remontowego.⁹

            W obliczu dramatycznych zdarzeń w byłej Jugosławii Narody Zjednoczone  podjęły działania mające na celu ochronę ludności cywilnej i polityczne rozwiązanie konfliktu. W lutym 1992 decyzją Rady Bezpieczeństwa powołano siły UNPROFOR (UN Protection Force). Rzeczpospolita wydzieliła na ich potrzeby jednostkę o sile 900 żołnierzy (w tym 5 kompanii piechoty). Była to pierwsza jednostka operacyjna w historii polskiego udziału w operacjach pokojowych. Wypełniała zadania mandatowe w okolicy Krajiny; monitorowała „rejon odpowiedzialności” (patrole, kontrola dostępu, punkty obserwacyjne), ochraniała ważne obiekty i konwoje humanitarne, kontrolowała wycofanie wojsk i grup paramilitarnych Serbów, monitorowała pracę miejscowej milicji. Zakres zadań zmienił się wraz z powołaniem specjalnych sił UNCRO (UN Confidence Restoration Operation in Croatia). Należało wówczas prowadzić obserwację ciężkiego uzbrojenia i zabezpieczać spotkania emisariuszy walczących stron. Wkrótce stan batalionu przekroczył 1100 żołnierzy a w ramach wyodrębnionych w Macedonii sił UNPREDEP (UN Preventive Deployment Force) działało kilkunastu funkcjonariuszy polskiej Straży Granicznej.

            Obok zwartych jednostek i dużych kontyngentów Polska ma swój wkład także w misje obserwatorów wojskowych – zarówno w ramach działań ONZ jaki i OBWE. W sumie 45 Polaków wzięło udział w misji UNIIMOG[46](UN Iran-Iraque Military Observer Group). Jej celem była obserwacja i kontrola przestrzegania zawieszenia broni przez obie strony po ośmioletnim konflikcie. 20 oficerów od marca 1989 działało w Namibii. Kontrolowali oni wycofywanie jednostek południowoafrykańskich i demobilizację wiernej RPA milicji[47].

            Ponadto polscy obserwatorzy służyli w Misji Obserwacyjnej ONZ w Iraku i Kuwejcie, której celem było nadzorowanie strefy zdemilitaryzowanej. W latach 1992-1995 w ramach UNPROFOR i UNCRO zadania mandatowe wypełniało 80 oficerów Wojska Polskiego. Mniej liczne grupy brały udział w misjach w Liberii (3 obserwatorów w latach 1993-94), Rwandzie (5 osób w latach 1993-95) a także: na terytorium Sahary Zachodniej, w Gruzji, w Angoli i Tadżykistanie.¹⁰

            Przedstawiciele Polski biorą udział także w operacjach OBWE[48]. Są to głównie oficerowie WP ale w większości misji kwalifikowani są jako personel cywilny. Największe zaangażowanie RP w działania OBWE miało miejsce pod koniec lat dziewięćdziesiątych. Obecnie tylko w Gruzji (1 oficer) i Macedonii (2 oficerów ) Polacy pełnią rolę obserwatorów wojskowych.

Polacy cenieni są za znajomość języka rosyjskiego (która przydaje się w znakomitej większości przypadków) oraz dobre zrozumienie miejscowych problemów. Ich umiejętności okazały się przydatne na Łotwie (gdzie chodziło o ochronę mniejszości narodowej – Rosjan – przed dyskryminacją), Chorwacji, Nagornym Karabachu , Bośni i Hercegowinie. Ta ostatnia misja była dość liczna (nawet do 36 oficerów). Ponadto jeden z oficerów pełnił stale funkcję dyrektora Biura Regionalnego OBWE w Bihańcu.

Przedstawiciel Polski, ambasador Sławomir Dąbrowa był w latach 1993-94 Zastępcą Szefa Misji OBWE w Mołdawii a w latach 1994-95 na Ukrainie. Zastępcami Szefa Misji Organizacji w Gruzji byli także polscy generałowie brygady Roman Harmoza i Stanisław Koziej.

            Ważne miejsce w naszej najnowszej historii mają operacje kontyngentów Wojska Polskiego przeprowadzane wspólnie z NATO. Nie można nie docenić ich znaczenia politycznego. W ten sposób Polska nie tylko przekonywała sojuszników o odpowiednim poziomie swoich wojsk. Najistotniejszy był wydźwięk polityczny, potwierdzenie woli oraz gotowości do współdziałania i ponoszenia kosztów w obronie wspólnych wartości.

Siły Implementacyjne (IFOR) zostały ustanowione decyzją Rady Północnoatlantyckiej z dnia 16 grudnia 1995 roku. Podstaw prawną dla ustanowienia tych sił stanowiła rezolucja Rady Bezpieczeństwa.  W sumie siły IFOR liczyły 60.000 żołnierzy. W ich skład wszedł 16 batalion powietrzno-desantowy z 6 Brygady Desantowo-Szturmowej. Wydzielenie tej właśnie jednostki było następstwem udziału w Procesie Planowania i Oceny Partnerstwa dla Pokoju,którego celem było przystosowanie części polskich jednostek do wspólnych operacji z oddziałami państw zachodnich. W grudniu 1995 roku 16 bpd osiągnął wymagany poziom gotowości a w lutym roku następnego stał się częścią Wielonarodowej Dywizji „Północ”. Do zadań Polaków należało między innymi: kontrola ruchu przez linię rozdzielenia wojsk, patrolowanie stref rozdzielenia wojsk, zbieranie informacji o polach minowych, kontrola wycofania stron walczących z określonych rejonów. W razie konieczności Polacy mieli wspierać inne bataliony w ich rejonach odpowiedzialności. Charakter wykonywanych zadań wymusił też zmianę struktury kontyngentu w porównaniu z innymi operacjami pokojowymi; batalion posiadał 3 kompanie szturmowe, wyposażone w transportery BWP-1 i BRDM. Batalion miał też własne moździerze i broń przeciwpancerną. W skład IFOR weszła też Polska Grupa Zabezpieczenia i personel dowództwa Brygady. Razem polskie siły w IFOR wynosiły prawie 700 osób.¹¹

20 grudnia 1996 roku wygasł mandat IFOR. Parę dni przed tym terminem – 12 grudnia – ustanowiono siły SFOR. Podstawę prawną w tym wypadku stanowiła  rezolucja 1088 Rady Bezpieczeństwa. Mandat SFOR zakładał istnienie 32-tysięcznego, międzynarodowego kontyngentu którego działania przewidziano na 18 miesięcy. Ten okres jednak nie wystarczył i w rezultacie ciągłych napięć w rejonie SFOR działa do dziś. Polski kontyngent uległ redukcji – obecnie służy tam niecałe 300 osób, zmniejszono też ilość sprzętu. Dokonano też reorganizacji systemu gotowości jednostek brygady. Na wypadek wzrostu napięcia w rejonie NATO zdecydowało o powołaniu odwodu strategicznego SFOR. Mają to być siły zdolne do podjęcia akcji w ciągu od 4 do 17 dni, ale stacjonujące we własnych rejonach dyslokacji. Rzeczpospolita wydzieliła do tych sił 18 batalion desantowo-szturmowy ze składu 6 BDSz.¹²

            Omawiając udział Polski w operacjach pokojowych nie sposób pominąć działań w Zatoce Perskiej oraz na Haiti. Chociaż udział polskiego kontyngentu był w obu przypadkach symboliczny, to znaczenie polityczne obu akcji było olbrzymie. Polski kontyngent (w sumie 319 osób). w międzynarodowej koalicji stanowiły dwa okręty; ratowniczy i szpitalny Na mocy porozumień obie polskie jednostki podporządkowano władzom saudyjskim. Polacy nie wzięli udziału w działaniach wojennych i zakończyli swoją misję w maju 1991 roku. Zaangażowanie w Zatoce Perskiej doprowadziło do ochłodzenia tradycyjnie dobrych stosunków polsko-irackich. Było jednak krokiem ważnym dla umocnienia pozycji międzynarodowej Polski po wewnętrznych przemianach systemowych i manifestacji proamerykańskiej linii polityki zagranicznej.

Operacja na Haiti była efektem niepowodzenia misji UNMIH (UN Mission in Haiti). Koalicja 28 państw pod przewodnictwem USA została zawiązana na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa nr 940 z 31 lipca 1994 roku. Jej celem było usunięcie z wyspy junty wojskowej i przywrócenie do władzy demokratycznie wybranego prezydenta Aristide’a.  Polska wysłała tam 60-osobową grupę antyterrorystów z jednostki GROM¹³. Ich celem była ochrona ważnych osób i obiektów misji. Operacja zakończyła się sukcesem i w grudniu 1994 roku Polacy powrócili do kraju..

Obecnie najistotniejszym przykładem zaangażowania RP w działania pokojowe jest udział w siłach KFOR. Polscy komandosi wykonywali swoje zadania na granicy kosowsko – macedońskiej w okolicach Kaczanika, a także w Kosowskiej Mitrowcy Początkowo kontyngent tworzyli żołnierze 18 batalionu desantowo-szturmowego 6 Brygady Desantowo-Szturmowej z Bielska-Białej. Ich misja dobiegła końca w lipcu 1999 roku, Obecnie zaś uczestniczą w nim żołnierze Polsko-Ukraińskiego Batalionu Sił Pokojowych. Stan osobowy batalionu liczy 842 żołnierzy (545 część polska, 267 część ukraińska, 30 pluton litewski). Służba w ramach KFOR jest niezwykle niebezpieczna z uwagi na agresywne działania separatystycznych formacji albańskich, dobrze uzbrojonych i finansowanych często dzięki działalności kryminalnej. Do zadań Polaków należy między innymi: nadzorowanie granicznych punktów kontrolnych, rozpoznawanie dróg oraz miejsc rozmieszczenia stałych punktów kontrolnych, prowadzenie dziennych i nocnych patroli rozpoznawczych, szczególnie na obszarach zurbanizowanych, utrzymywanie stałych punktów kontrolnych na drogach, przejściach granicznych i w miastach rozbrajanie, niszczenie niewypałów i niewybuchów, sprawdzanie pod względem saperskim budynków przeznaczonych do stacjonowania wojsk

 Udział WP w  LITPOLBAT oraz POLUKRBAT

 Polska na potrzeby operacji pokojowych utworzyła ze swoimi wschodnimi sąsiadami 2 jednostki: LITPOLBAT oraz POLUKRBAT. Z inicjatywą utworzenia Litewsko – Polskiego Batalionu Sił Pokojowych wyszedł w lutym 1995 roku prezydent Litwy Algirdas Brazauskas. 25 czerwca 1997 roku ministrowie obrony narodowej podpisali w Trokach „Umowę między rządem Rzeczpospolitej Polskiej a rządem Republiki Litewskiej w sprawie utworzenia wspólnej jednostki wojskowej dla utrzymywania i przywracania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”. Jednostka polsko-litewska miała znaleźć zastosowanie w operacjach ONZ, NATO[58], OBWE, oraz UZE. Jednostka uzyskała zdolność bojową z końcem  grudnia 1998 roku jednak, jak dotąd, nie skierowano jej do działań w terenie. Może to nastąpić na mocy decyzji obu stron[59]. 

 Podpisane w lutym 1993 roku polsko-ukraińskie porozumienie o współpracy w dziedzinie wojskowej przewidywało utworzenie wspólnej jednostki przeznaczonej do prowadzenia działań w ramach operacji pokojowych. Jednak dopiero 26 listopada 1997 roku doszło do podpisania „Umowy między Rzeczpospolitą Polską a Ukrainą w sprawie utworzenia wspólnej jednostki wojskowej do udziału w międzynarodowych operacjach pokojowych i humanitarnych pod egidą międzynarodowych organizacji”. W porozumieniu wyraźnie podkreślono, że POLUKRBAT może być użyty jedynie w misjach przeprowadzanych na podstawie mandatu zaakceptowanego przez Radę Bezpieczeństwa ONZ lub w innych, prowadzonych w ramach postanowień VIII Karty Narodów Zjednoczonych. Pełną gotowość batalion osiągnął na początku 1999 roku. POLUKRBAT jest obecnie (od 10 lipca 2000 roku) częścią sił NATO w Kosowie (KFOR). Dla potrzeb tej misji jednostkę polsko-ukraińską wzbogacono o komponent litewski. Do podstawowych zadań POLUKRBAT należy przede wszystkim ochrona ludności cywilnej oraz personelu organizacji humanitarnych oraz zabezpieczenie obiektów o znaczeniu strategicznym.

Udział Polski w działaniach UNSAS i SHIRBRIG.

 Pomysłem z 1991 roku na reorganizację skomplikowanego procesu formowania sił międzynarodowych dla potrzeb misji pokojowych jest utworzenie Systemu Szybkiego Rozmieszczenia (UNSAS - UN Standby Arrangements System). Polska zaakceptowała ten projekt i początkowo zaoferowała włączenie do UNSAS polskiego batalionu zmechanizowanego, batalionu logistycznego ( jest obecnie częścią kontyngentu UNIFIL w Libanie), szpitala kwatery głównej, obserwatorów wojskowych oraz jednostki antyterrorystycznej GROM[60]. Ze względów finansowych zaangażowanie Polski ograniczono (30 obserwatorów wojskowych oraz batalion zmechanizowany, do użycia w ciągu 30 dni). 1 lipca 2001 roku wyznaczona część 12 Brygady Zmechanizowanej osiągnęła zdolność operacyjną do udziału w UNSAS. Jednak dla zupełnego uregulowania sytuacji prawnej niezbędne jest podpisanie przez RP Memorandum of Understanding  z ONZ.  

  W grudniu 1994 roku, podczas spotkania przedstawicieli Dani,  Niemiec i Polski, ustalono powołanie Wielonarodowej Brygady Sił Szybkiego Rozwinięcia (SHIRBRIG).     Aktualnie pełne członkostwo w ramach SHIRBRIG posiada 10 państw. Współtworzą one organ koordynujący określany jako Komitet Kierujący. RP przewodziła jego pracom od 1 czerwca 2000 roku do 31 maja 2001 (obecnie funkcję tę pełni Norwegia). Brygad nie ma jednego miejsca stacjonowania. Jej narodowe komponenty biorą jednak udział we wspólnych ćwiczeniach (np. „Flexible Start” pod koniec 1999 roku), które mają przygotować poszczególne pododdziały do współdziałania w warunkach misji pokojowej. Każdorazowo decyzja o wysłaniu sił jest podejmowana przez państwo uczestniczące. W chwili obecnej sześciu obserwatorów wojskowych ze strony polskiej bierze udział w działaniach brygady w ramach UNMEE (UN Mission in Ethiopia and Erythrea).

Podsumowanie

Od 1953 do dnia dzisiejszego Polska wzięła udział w szeregu misji pokojowych i humanitarnych. Na przestrzeni ostatnich wieków nasz kraj przechodził trudne okresy w swojej historii (okupacja niemiecka czy radziecka). Mamy przykre doświadczenia. Nasz naród walczył o swoją suwerenność. Udało nam się to dopiero w roku 1989, po rozpadzie Układu Warszawskiego. Jesteśmy relatywnie młodą demokracją, a czasy w których byliśmy zależni od ZSRR duża część społeczeństwa pamięta do dzisiaj. Stąd powinniśmy nieść pomoc ludziom potrzebującym, wspierać inne narody w dążeniu do demokracji i poprawy jakości życia. Organizacje takie jak ONZ czy NATO zostały powołane po to, by zapewnić pokój na świecie i aby prawa człowieka nie były łamane. Naszym obowiązkiem jako państwa, które jest dużo bardziej rozwinięte niż np. państwa afrykańskie, jest pomoc w rozwiązaniu problemów, które istnieją w danym regionie. Nie możemy być obojętni na ludzką krzywdę.

---

1. .J.Kukułka, L.Łukaszuk, Od konfliktów do partnerskiej współpracy Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 1997, str. 142↩

2. Departament Operacji Pokojowych (DPKO) - http://www.un.org/Depts/dpko/dpko/faq/q1.htm↩

3. Na podstawie - Unia Europejska, rozporządzenie Rady (WE) nr 1257/96 z 20 czerwca 1996 r.↩

4. http:/www.msz.gov.pl/polzagr/strategiabezprp.html↩

5. http://www.unic.un.org.pl/misje_pokojowe/pl_pierwsze.php↩

6. http://www.unic.un.org.pl/misje_pokojowe/pl_pierwsze.php↩

7. http://en.wikipedia.org/wiki/United_Nations_Transition_Assistance_Group↩

8. http://www.unic.un.org.pl/misje_pokojowe/doc/MISJE.pdf↩

9. http://en.wikipedia.org/wiki/United_Nations_Transition_Assistance_Group↩

10. http://www.un.org/en/peacekeeping/missions/past/uniimogbackgr.html↩

11. F. Gągor, K. Paszkowski, Międzynarodowe operacje pokojowe... str. 166-167↩

12. W skład koalicji wchodziło 38 państw. Powołano ją pod przewodnictwem USA na mocy rezolucji nr 678 Rady Bezpieczeńtwa↩

13. Jednostka ta i jej misjie zagraniczne są szczegółowo opisane w: H. Królikowski, GROM Wojskowa Formacja Specjalna, Gdańsk 2001↩