by Adam Narkiewicz

PRAWO CYWILNE

(opracowanie na podstawie: Jerzy Lewandowski – Prawo Cywilne, Oficyna SGH, Warszawa 2003)

Rozdział 1 – Część ogólna prawa cywilnego

1 – Charakterystyka i miejsce prawa cywilnego w systemie prawa

1. Prawo cywilne możemy określić jako gałąź prawa obejmującą normy regulujące stosunki majątkowe pomiędzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi będącymi podmiotami równorzędnymi w danym stosunku prawnym.

2. Jedynie stosunki należące do prawa pracy i prawa rodzinnego nie wchodzą w skład prawa cywilnego.

2 – Systematyka i źródła prawa cywilnego

1. Prawo cywilne dzieli się na (a KC na analogiczne rozdziały poza e):

   1. część ogólną

   2. prawo rzeczowe – własność, jej nabycie, ochrona itp. (prawo podmiotowe bezwzględne)

   3. prawo zobowiązaniowe – wierzytelności itp. (prawo podmiotowe względne)

   4. prawo spadkowe

   5. prawo autorskie i wynalazcze (nie wchodzi w skład kodeksu cywilnego).

2. Kodeks Cywilny jest podstawowym aktem normatywnym stanowiącym zasadnicze źródło prawa.

3. KC powstał 1964-04-23, najważniejsze zmiany nastąpiły 1990-7-28.

4. Księgi KC dzielą się na tytuły, działy, rozdziały i artykuły.

3 – Kierunki zmian i zasady prawa cywilnego

1. KC przed nowelizacją:

   1. stawiał jednostki uspołecznione w sytuacji uprzywilejowanej wobec jednostek nieuspołecznionych oraz osób fizycznych

   2. przyznawał Radzie Ministrów prawo regulowania stosunków w sposób odbiegający od zalecanego w KC

   3. różnicował mienie państwowe, spółdzielcze, indywidualne i osobiste – uprawnienia właściciela zależały od jego przynależności sektorowej

   4. tworzył zasadę jedności mienia państwowego – mienie fabryczne nie należało do fabryki tylko do państwa

   5. opierał się na zasadzie nominalizmu – nie uwzględniał zmian wartości pieniądza.

2. Do KC w ramach nowelizacji:

   1. wprowadzono regulacje dotyczące działalności gospodarczej na zasadach równości niezależnie od przynależności sektorowej

   2. zniesiono zróżnicowanie prawa własności i jej ochrony

   3. wyeksponowano zasadę swobody umów – zmniejszono ograniczenia nałożone na zawieranie umów, zniesiono uprawnienia organów administracyjnych w tym zakresie

   4. wprowadzono klauzulę rebus sic stantibus - umowa obowiązuje tylko dopóty, dopóki stosunki istniejące przy jej zawarciu nie ulegną zasadniczej zmianie.

   5. wprowadzono nowy tytuł: „Przekaz i papiery wartościowe”

   6. dodano pojęcie leasingu oraz zmieniono regulację umowy agencyjnej.

3. KC zmieniano jeszcze w 2002 i 2003 roku.

4 – Zasady współżycia społecznego i klauzule generalne

1. KC odwołuje się do „norm współżycia społecznego”.

2. Przepisy prawne niezawierające własnych ocen, a odwołujące się do zasad współżycia społecznego nazywane są klauzulami generalnymi.

5 – Stosunek cywilnoprawny

1. Cechy stosunku cywilnoprawnego:

   1. majątkowy charakter (za wyjątkiem ochrony dóbr osobistych, np. dobrego imienia)

   2. równorzędność podmiotów

   3. swoboda podmiotów w ustanawianiu i kształtowaniu stosunków cywilnoprawnych.

2. Na stosunek cywilnoprawny składają się:

   1. strony (podmioty) stosunku

   2. przedmiot stosunku (czyli określone zachowanie jego podmiotów)

   3. prawo (uprawnienie)

   4. obowiązek, wynikający z tego prawa.

6 – Osoby fizyczne

1. Zdolność by móc występować jako podmiot w stosunku cywilnoprawnym nazywa się zdolnością prawną. Zdolność prawną mają zarówno dorośli jak i dzieci (a więc są podmiotami praw i obowiązków). Ma ją każdy żyjący obywatel, pomiędzy sporządzeniem aktu urodzenia a sporządzeniem aktu zgonu.

2. Zdolność do czynności prawnych polega na możności nabywania praw, zaciągania zobowiązań i rozporządzania prawami przez własne działanie. O jej posiadaniu decydują dwa kryteria:

   1. wiek osoby

   2. ew. częściowe lub całkowite ubezwłasnowolnienie.

3. Zdolność do czynności prawnych może:

   1. nie istnieć – w przypadku osób poniżej 13 roku życia lub całkowicie ubezwłasnowolnionych

   2. być częściowa – w przypadku osób między 13 a 18 rokiem życia lub w przypadku osób pełnoletnich częściowo ubezwłasnowolnionych

   3. pełna – dla osób, które ukończyły 18 lat albo osoby małoletnie, które zawarły związek małżeński.

4. Osoby do 13 roku życia są z założenia całkowicie ubezwłasnowolnione, osoby pomiędzy 13 a 18 rokiem życia są częściowo ubezwłasnowolnione (kryterium ze względu na ZDCP).

5. Ubezwłasnowolnienie następuje, gdy osoba nie jest zdolna kierować swoim postępowaniem. W przypadku:

   1. choroby psychicznej

   2. niedorozwoju umysłowego

   3. alkoholizmu lub narkomanii.

W zależności od stopnia zaawansowania danej patologii wdraża się ubezwłasnowolnienie całkowite (opiekę) lub częściowe (kuratelę).

1. Czynność prawna dokonana przez osobę pozbawioną ZDCP jest nieważna, chyba że dotyczy drobnych spraw życia codziennego (np. zakupy).

2. Czynności dokonywane przez osoby posiadające częściową ZDCP muszą być zatwierdzone przez przedstawiciela ustawowego (np. mamę). W przeciwnym wypadku są nieważne. Taka osoba ma również pełne prawo do rozporządzania swoimi majątkiem osobistym (w tym dochodami).

7 – Osoby prawne

1. Osoba prawna może występować w stosunkach cywilnoprawnych jako podmiot. Posiada zarówno zdolność prawną jak i zdolność do czynności prawnych.

2. Przykłady osób prawnych:

   1. spółki kapitałowe

   2. spółdzielnie

   3. przedsiębiorstwa państwowe

   4. fundacje

   5. uczelnie

   6. Skarb Państwa.

3. Przykłady jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi:

   1. urzędy państwowe

   2. jednostki wojskowe

   3. szkoły podstawowe i średnie.

4. Osoby prawne może składać oświadczenia woli jedynie za pomocą swoich organów (pojedynczych osób fizycznych lub np. zarządów). Działanie organu jest równoznaczne z działaniem osoby prawnej.

5. Od organów należy odróżnić przedstawiciela, który zawsze działa jedynie w swoim imieniu i sam staje się podmiotem stosunków cywilnoprawnych.

6. Trzy zasadnicze systemy powstawania osób prawnych:

   1. system aktów organów państwowych (poprzez ustawę – np. PAN)

   2. system koncesyjny (inicjatywa pochodzi spoza organów administracji, lecz musi od nich uzyskać przyzwolenie – np. utworzenie banku)

   3. system normatywny (zwany rejestracyjno-meldunkowym – np. spółki).

7. Podstawową przesłanką uzyskania lub utracenia osobowości prawnej jest wpis lub wykreślenie z rejestru. Czynność ta ma zatem charakter konstytutywny.

8 – Skarb Państwa jako osoba prawna

1. Uczestnictwo państwa w stosunkach cywilnoprawnych odbywa się poprzez Skarb Państwa. Nie odnoszą się do niego przepisy o powstawaniu i ustawaniu osób prawnych. Skarb Państwa nie jest właścicielem wszystkich składników mienia należących do państwa (np. przedsiębiorstwa państwowe).

2. Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych państwowych osób prawnych. Nadzór nad SP sprawuje Minister SP.

9 – Przedsiębiorcy i ich oznaczenia

1. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

2. Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko (ew. wzbogacone o np. pseudonim), firmą osoby prawnej jest jej nazwa wzbogacona o formę (np. „sp. z o. o.”, „S.A.”) oraz ew. przedmiot, miejsce działalności lub inne elementy. Firma to nazwa przedsiębiorcy na rynku! (potocznie – marka).

3. Wobec firm istnieją następujące zasady:

   1. jedność – jeden przedsiębiorca ma jedną firmę

   2. wyłączności – jedna firma należy do tylko jednego przedsiębiorcy.

4. Firmy nie można sprzedać, można ją jednak wynająć (franchising). Firmę można sprzedać jedynie z całym przedsiębiorstwem.

5. Firma ma funkcję informacyjną wobec klienta – informuje o przedsiębiorcy oraz jest gwarancją określonej jakości. Firma podlega ochronie, tak jak dobre imię i inne wartości niematerialne.

10 – Przedsiębiorstwa państwowe

1. Przedsiębiorstwo Państwowe jest samodzielna jednostka o wyodrębnionym charakterze organizacyjnym, ekonomicznym i prawnym. Sprawy te reguluje ustawa o przedsiębiorstwach państwowych z 1981-09-25, nowelizowana w 1991.

2. Organy państwowe mogą ingerować w działalność PP tylko w sytuacjach przewidzianych w ustawie – w praktyce bardzo rzadko.

3. Przedsiębiorstwa Państwowe dzielą się na:

   1. działające na zasadach ogólnych

   2. użyteczności publicznej (np. ZTM, organ założycielski ma obowiązek dotowania w przypadku braku rentowności).

4. Ponadto wyróżnia się:

   1. PP współtworzone z innymi państwami

   2. PP współtworzone z innymi podmiotami prawnymi w celach gospodarczo uzasadnionych.

5. Ze względu na strukturę PP dzielą się na:

   1. jednozakładowe

   2. wielozakładowe.

6. PP mogą być tworzone przez:

   1. naczelne oraz centralne organy administracji państwowej (albo za porozumieniem z nimi przez inne organy administracji)

   2. NBP i banki państwowe.

7. Czynności towarzyszące utworzeniu PP:

   1. postępowanie przygotowawcze (zbadanie oraz ocena warunków i potrzeby utworzenia PP)

   2. wydanie aktu prawnego

   3. zarejestrowanie (od tego momentu zyskują osobowość prawną).

8. Każde PP powinno mieć statut. Określa on wewnętrzną strukturę organizacyjną PP. Status uchwala ogólne zabranie pracowników, w niektórych przypadkach musi on być zatwierdzony przez organ założycielski.

9. Obok statusu PP musi posiadać regulamin organizacyjny, ustalany przez dyrektora.

10. W skład przedsiębiorstwa wchodzą:

    1. firma

    2. prawa rzeczowe do dóbr majątkowych (majątek)

    3. prawa wynikające z umów najmu, dzierżawy itp.

    4. środki pieniężne, papiery dłużne

    5. koncesje, licencje, zezwolenia, patenty, prawa autorskie, tajemnice przedsiębiorstwa oraz dokumenty i księgi.

11. Po likwidacji mienie PP przejmuje SP, a o jego przeznaczeniu decyduje organ założycielski.

12. Organami PP są:

    1. ogólne zebranie pracowników (delegatów, wybieranych na 2 lata w PP o załodze liczniejszej niż 300 osób) – ma prawo do opiniowania, uchwala statut, dzieli zysk, ocenia radę pracowniczą i dyrektora

    2. rada pracownicza – 15 członków, wybieranych na dwa lata, decyduje o łączeniu, podziale i likwidacji PP, odwołuje dyrektora rób wyraża sprzeciw, gdy ten zostanie odwołany przez organ założycielski; nadto ma uprawnienia kontrolne i opiniotwórcze

    3. dyrektor przedsiębiorstwa – jest organem zarządzającym. Dyrektora powołuje rada, poza wypadkami gdy PP jest przedsiębiorstwem użyteczności publicznej lub jest nowopowstałe. Dyrektor wyłaniany jest w drodze konkursu – w skład komisji wchodzą 3 osoby z organu założycielskiego i 2 z rady pracowniczej – na okres 5-letniej kadencji.

a i b są również organami samorządu załogi przedsiębiorstwa.

1. Osoby funkcyjne (dyrektor, księgowy, członkowie rady pracowniczej) nie mogą mieć udziałów w podmiotach gospodarczych tworzonych przez PP, w którym są zatrudnieni.

2. W specjalnych sytuacjach SP zawiera umowę o zarządzenia, wedle której stanowisko kierownicze PP obejmuje wyspecjalizowany menedżer.

3. W przypadku gdy wartość decyzji przekracza 5000 zł, konieczna jest reprezentacja łączna, a więc np. umowę muszą podpisać przynajmniej dwie osoby.

4. W przypadku zmian sytuacji rynkowej PP można:

   1. łączyć

   2. dzielić

   3. likwidować

   4. prywatyzować.

Decyzję o łączeniu i podziale podejmuje OZ, za zgodą rady pracowniczej lub nie mniej niż 50% załogi.

Przed podjęciem decyzji o jednej z w/w czynności OZ powołuje zespół przygotowawczy, który bada okoliczności.

1. W przypadku likwidacji, PP zarządza likwidator, a do firmy zostaje dodany zwrot „w likwidacji”. Po upłynnieniu mienia i zaspokojeniu wierzycieli PP zostaje wykreślone z rejestru.

2. Komercjalizacja polega na przekształceniu PP w spółkę prawa handlowego. Prywatyzacja dzieli się na:

   1. pośrednią – poprzez sprzedaż akcji lub udziałów osobom trzecim

   2. bezpośrednią – poprzez sprzedaż całego majątku lub wniesieniu przedsiębiorstwa do spółki.

11 – Spółdzielnia

1. Podstawowym aktem w tej kwestii jest ustawa „Prawo spółdzielcze” z 1982-09-16 oraz ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych z 2000-12-15.

2. Cechy spółdzielni:

   1. dobrowolność

   2. nieograniczona liczba członków

   3. zmienność funduszu udziałowego

   4. prowadzenie działalności gospodarczej, społecznej i oświatowej.

3. Statut spółdzielni zawiera:

   1. nazwę

   2. przedmiot działania

   3. kwestie wnoszenia udziałów

   4. prawa i obowiązki członków

   5. przyjmowanie i wypowiadania członkostwa

   6. zasady organizacyjne (zebrania, wybory władz)

   7. podział dochodu i pokrywanie strat.

Zmiany w statucie może dokonać większość 2/3 członków.

1. Minimalna liczba założycieli spółdzielni to 10 w przypadku osób fizycznych oraz 3 w przypadku osób prawnych. W spółdzielni produkcji rolnej liczba ta wynosi 3.

2. Niezależnie od liczby wniesionych udziałów, członkowi na walnym zgromadzeniu spółdzielni przysługuje tylko jeden głos.

3. Organy spółdzielni:

   1. walne zgromadzenie (lub zebranie grup członkowskich) – najwyższy organ spółdzielni, wybiera i odwołuje zarząd.

   2. rada nadzorcza (nadzoruje zarząd)

   3. zarząd (organ o charakterze operatywno-zarządzającym, może być jednoosobowy w postaci samego prezesa).

4. Do składania oświadczenia woli potrzeba dwóch członków zarządu lub jednego członka i pełnomocnika.

5. Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków. Członkowie są odpowiedzialni do wysokości włożonych udziałów.

12 – Przedmioty stosunków cywilnoprawnych

1. Przedmiotem stosunków cywilnoprawnych jest zachowanie ich uczestników, ew. przedmioty materialne, których to zachowanie dotyczy.

2. Przedmioty te mogą być następujące:

   1. rzeczy – samoistne materialne części przyrody. Klasyfikacja:

      • rzeczy ruchome – nieruchome: nieruchomości to grunty i budynki. Reszta to ruchomości

      • oznaczone co do tożsamości (tak jak fenomeny) i oznaczone co do gatunku (tak jak noumeny)

      • podzielne i niepodzielne (radio, samochód);

W obrębie rzeczy istnieją części składowe (koła samochodu, zabudowania na nieruchomości) oraz przynależności (koło zapasowe, narzędzia jako obowiązkowe wyposażenie samochodu);

Istnieją pożytki rzeczy – naturalne (owoce, torf) i cywilne (dochody z najmu)

1. energia (stosuje się do niej przepisy odnośne rzeczy)

2. zorganizowane kompleksy majątkowe (np. przedsiębiorstwa).

13 – Czynności prawne

1. Czynnością prawną nazywamy zdarzenie prawne, oświadczenie woli zmierzające do wywołania skutków prawnych.

2. Oświadczenie wioli jest to uzewnętrzniony przejaw woli, niekoniecznie werbalny. Może być ono wyraźne lub dorozumiane.

3. Oświadczenie woli osobom nieobecnym dokonywane jest w momencie „doręczenia”, a zatem wtedy, gdy dana osoba może się zapoznać z treścią oświadczenia.

4. KC nie przywiązuje decydującego słowa do literalnej formy oświadczenia, tylko stara się dociec intencji osoby oświadczenie wydającej.

5. Kryteria klasyfikacji czynności cywilnoprawnych:

   1. jednostronne (testament, oferta) i dwustronne (umowy)

   2. konsensualne (wchodzące w życie w momencie wyrażenia woli, np. umowa o sprzedaż) i realne (gdy zaistnieją dodatkowe przesłanki, np. zostanie wypłacony zadatek)

   3. rozporządzające (zrzeczenie się własności nieruchomości) i zobowiązujące (umowa zlecenie).

6. Umowa jest najważniejszą czynnością prawną o znaczeniu gospodarczy. Jedna ze stron może zaproponować drugiej umowę – nazywa się to ofertą, a druga może tę ofertę zaakceptować lub odrzucić. Przed zawarciem umowy prowadzone są negocjacje (rokowania).

7. Oferty dzielimy na skierowane do osób oznaczonych i nieoznaczonych. Oferent to ofertodawca, adresat oferty to ofertobiorca.

8. Specjalnym sposobem zawierania umów jest aukcja lub przetarg, gdzie występuje wiele ofert, ale tylko jedna umowa.

14 – Forma i treść czynności prawnych

1. Czynności prawne zazwyczaj są dokonywane w formie ustnej, rzadziej pisemnej, z poświadczeniem urzędowym lub w formie aktu notarialnego.

2. Forma pisemna czynności prawnej może być zastrzeżona:

   1. pod rygorem nieważności (gdy zastrzega tak ustawa, lub strony – np. wydzierżawienie przedsiębiorstwa)

   2. dla celów dowodowych (inne dowody w przypadku ew. postępowania sądowego nie są dopuszczane).

3. Dowód ze świadków jest jednak dopuszczany, gdy:

   1. obie strony się na to zgodzą

   2. żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą

   3. istnieją inne dokumenty odnoszące się do sprawy (np. listy)

   4. sąd uzna to za konieczne.

4. Oświadczenia woli (np. umowy) mogą mieć dowolną treść, z wyjątkiem gdy:

   1. jest sprzeczna z ustawą

   2. jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

5. W treści czynności prawnej wyróżniamy:

   1. składniki istotne – pozwalające zaklasyfikować np. umowę do określonego typu

   2. składniki nieistotne – ich brak nie wpływa na dojście czynności do skutku

   3. składniki dodatkowe – nieobowiązkowe lecz uznane przez strony za istotne (np. termin).

15 – Przesłanki ważności prawnej

1. Aby czynność prawna była ważna muszą być spełnione następujące cztery przesłanki:

   1. podmiot musi mieć zdolność do czynności prawnych

   2. musi mieć odpowiednią formę (np. pisemną w przypadku rygoru nieważności)

   3. nie może być sprzeczna z ustawą lub zasadami współżycia społecznego

   4. oświadczenie woli musi być wolne od wad

      • brak świadomości lub swobody podjęcia decyzji o wyrażeniu woli (np. upojenie alkoholowe)

      • pozorność oświadczenia woli (ukrywanie majątku pod płaszczykiem przeniesienia własności)

      • błąd

        • co do treści (pomyłka o jedno zero w kwocie)

        • nie dotyczący treści (tylko rzeczywistości)

        • istotny (tzn. gdyby składający wiedział, to by nie złożył oświadczenia) lub nieistotny

      • bezprawna groźba.

Możliwość anulowania oświadczenia mija w rok od wykrycia błędu lub wygaśnięcia groźby.

16 – Przedstawicielstwo i pełnomocnictwo. Prokura

1. Przedstawiciel dokonuje czynności prawnych o bezpośrednich skutkach dla reprezentowanego. Tylko nieliczne czynności (np. sporządzenie testamentu) mogą być wykonane osobiście.

2. Przedstawicielstwo może opierać się na:

   1. ustawie (tzw. przedstawicielstwo ustawowe, np. rodzice)

   2. woli mocodawcy (tzw. pełnomocnictwo).

3. Pełnomocnik przekraczający granice umocowania nazywany jest pełnomocnikiem fałszywym.

4. Pełnomocnictwo ze względu na granice umocowania dzieli się na:

   1. ogólne – upoważnia do czynności zwykłych, typowych (na piśmie pod rygorem nieważności)

   2. szczególne – upoważnia do czynności wyszczególnionych (forma zależna od formy czynności prawnych dokonywanych przez pełnomocnika).

5. Pełnomocnictwo domniemane występuje tam, gdzie zachodzi obsługa klientów np. pełnomocnikiem domniemanym jest sprzedawca w sklepie.

6. Prokura może zostać ustanowiona wyłącznie przez przedsiębiorstwo. Posiada szersze granice umocowania niż pełnomocnictwo ogólne, może ustanawiać pełnomocników, nie może jednie tworzyć nowych prokurentów. Prokurent nie może:

   1. zbyć przedsiębiorstwa

   2. użyczanie

   3. zbywanie i obciążanie nieruchomości.

Prokura musi być udzielona na piśmie (pod rygorem nieważności). Prokurentem może być jedynie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.

1. Prokura może być:

   1. jednoosobowa

   2. wieloosobowa łączna

   3. wieloosobowa niezależna.

2. Prokury nie można ograniczyć w zakresie działania. Można ją za to przypisać do konkretnego oddziału przedsiębiorstwa (ma wtedy uprawnienia tylko tego oddziału). Prokurę można w każdej chwili odwołać. Kończy się ze śmiercią prokurenta, lecz nie kończy się ze śmiercią (utratą zdolności do czynności prawnych) przedsiębiorcy.

17 – Przedawnienie

1. Wszystkie roszczenia majątkowe z drobnymi wyjątkami ulegają przedawnieniu. Nie ulegają mu natomiast prawa podmiotowe. Przedawnienia nie odnoszą się do praw nie tworzących roszczeń. Przedawnieniu nie ulegają roszczenia niemajątkowe.

2. Przepisy dot. Przedawnienia są przepisami imperatywnymi (nie można w umowie zastrzec inaczej.

3. Terminy przedawnienia:

   1. 10 lat – podstawowy

   2. 3 lata – dla świadczeń okresowych i prowadzenia działalności gospodarczej

   3. 2 lata – dla sprzedaży.

a i b są przepisami ogólnymi, c jest przepisem szczególnym.

1. Po nowelizacji KC nie uwzględnia się przekroczenia terminów przedawnienia z urzędu. Roszczenie przedawnione nie wygasa, lecz staje się roszczeniem niezupełnym (naturalnym). Po upływie terminu roszczenie, zgodne z wolą tego, przeciwko komu ono jest, może również zostać zaspokojone.

2. Bieg roszczenia rozpoczyna się w momencie, gdy stało się ono wymagalne. Czasami następuje zawieszenie w czasie biegu roszczenia (np. roszczenia jednego małżonka względem drugiego na czas trwania małżeństwa). Przerwa w biegu roszczenia polega na skasowaniu go i rozpoczęciu liczenia czasu od początku.

Rozdział 2 – Prawo rzeczowe

1 – Pojęcie prawa rzeczowego

1. Dotyczy przede wszystkim prawa własności, użytkowanie wieczyste, prawa rzeczy cudzej.

2. Normy prawa rzeczowego regulują stosunki wynikające z prawa podmiotowego o charakterze bezwzględnym, dotyczące rzeczy.

3. A więc prawo rzeczowe to:

   1. zespół norm

   2. konkretne prawo przysługujące podmiotowi.

4. Prawa podmiotowe bezwzględne ciążą na całym otoczeniu uprawnionego.

5. Prawa rzeczowe:

   1. własność

   2. użytkowanie wieczyste

oraz ograniczone:

1. użytkowanie

2. służebność

3. służebność

4. zastaw

5. własnościowe spółdzielcze prawa do lokali

6. hipoteka.

2 – Własność

1. Prawo własności:

   1. ma za swój przedmiot rzeczy materialne

   2. jest prawem bezwzględnym

   3. jego treścią jest możność korzystania z rzeczy i rozporządzania nią – zgodnie z przepisami, zasadami współżycia społecznego i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa.

2. Istnieją dwa uprawnienia:

   1. do korzystania z rzeczy

      • posiadanie

      • używanie

      • pobieranie z niej pożytków

      • zużywanie jej

      • zniszczenie

   2. do rozporządzania rzeczą

      • wyzbycie się prawa własności

      • obciążenie tego prawa.

3. Społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa zastrzega np. że właściciel działki zobowiązany jest odpłatnie umożliwić dojazd do swoich posesji innym właścicielom. Nie można podkopywać cudzej posiadłości, owoce, które spadły na teren posesji sąsiada są jego pożytkami.

3 – Nabycie i utrata własności

1. Nabyć prawo można np. poprzez sprzedaż, darowiznę, zasiedzenie, spadkobranie itp.

2. Nabycie pierwotne następuje niezależnie od praw poprzednika. Sposoby nabycia pierwotnego to:

   1. wywłaszczenie (z nieruchomości przez państwo)

   2. nabycie prawa od osoby nieuprawnionej (jeśli kupujący działa w dobrej wierze i kupowane rzeczy nie są własnością osoby trzeciej a nie upłynęły jeszcze 3 lata od ich utraty)

   3. zasiedzenie (dostosowanie stanu prawnego do stanu faktycznego); jeśli zasiadujący działa w dobrej wierze, okres zasiedzenia nieruchomości wynosi 20 lat; jeśli działa w złej wierze – 30 lat; w przypadku rzeczy ruchomej – jedynie w dobrej wierze i po 3 latach

   4. znalezienie – znalazca zobowiązany jest zgłosić znalezienie do organów państwowych; znalazcy przysługuje znaleźne równe 10% wartości znalezionej rzeczy; jeżeli znalezione nie jest wartościowe, to po roku (dwóch w przypadku niemożności poinformowania osoby która zgubiła) przechodzą na własność tego, kto znalazł; zgubione zwierzęta domowe obowiązują te same przepisy; w budynkach publicznych i środkach transportu, rzeczy znalezione należy przekazać zarządcy danego miejsca

   5. nacjonalizacja – na mocy ustawy, zagrabienie mienia przez państwo

   6. odłączenie pożytków (np. zebranie jabłek w sadzie)

   7. przeistoczenie rzeczy – stworzenie czegoś z cudzych surowców.

3. Nabycie pochodne występuje, gdy prawa przechodzą w następstwie czasowym i prawnym, inaczej nazywa się to sukcesją:

   1. umowa (sprzedaż, zamiana, darowizna – gdy ich przedmiotem są rzeczy oznaczone co do tożsamości wywołują skutki zarówno obligacyjne jak i rzeczowe, a więc odpowiednio zobowiązują do przeniesienia prawa własności i je przenoszą)

   2. spadkobranie.

W przypadku nabycia pochodnego obowiązuje zasada: „nikt nie może na drugiego przenieść więcej praw, niż sam posiada”.

1. W przypadku rzeczy oznaczonych jedynie co do gatunku, umowa może mieć jedynie charakter obligacyjny.

2. Przeniesienie własności nieruchomości powinno być zawarte w formie aktu notarialnego. Właściciel nieruchomości musi wpisać swoje prawo do niej do księgi wieczystej.

3. Przenoszenie własności ruchomości nie wymaga formy pisemnej, chyba że jej wartość przekracza 2000 zł. W tym wypadku forma pisemna nie jest zastrzeżona pod rygorem nieważności, tylko dla celów dowodowych.

4 – Współwłasność

1. Dwa rodzaje współwłasności:

   1. współwłasność łączna – np. majątkowa w przypadku małżonków

   2. współwłasność w częściach ułamkowych – np. gruntów rolnych, pojawia się tu prawo pierwokupu gdy któryś z współwłaścicieli chce się wyzbyć swoich udziałów.

2. Zniesienie współwłasności następuje w drodze porozumienia właścicieli i orzeczenia sądowego. Roszczenie o zniesienie własności nie ulega przedawnieniu.

5 – Posiadanie i dzierżenie

1. Posiadanie jest stanem faktycznym składającym się z faktycznego władztwa nad rzeczą oraz woli władaniem nią. Domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Nie musi jednak tak być. Posiadacz ≠ właściciel.

2. Posiadanie dzieli się na:

   1. samoistne – gdy posiadacz włada rzeczą jak właściciel

   2. zależne – np. użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca itp.

Oba rodzaje posiadania mogą występować jednocześnie wobec jednej rzeczy.

1. KC stwarza domniemanie ciągłości posiadania oraz domniemanie własności dla posiadacza samoistnego.

2. W przypadku umów na rzeczy określone co do gatunku, prawo własności przenoszone jest w momencie przeniesienia stanu posiadania. Długotrwałe posiadanie może doprowadzić do zasiedzenia.

3. Nabycie posiadania następuje przez:

   1. akt jednostronny (np. objęcie w posiadanie rzeczy niczyjej)

   2. przeniesienie posiadania (zazwyczaj towarzyszy mu wydanie rzeczy, jednak czasami posiadacz samoistny staje się posiadaczem zaleznym).

4. Od posiadania należy odróżnić dzierżenie. Dzierżyciel faktycznie włada daną rzeczą, jednak nie towarzyszy temu wola rozporządzania nią we własnym imieniu, lecz wola rozporządzania w imieniu cudzym. Dzierżycielem jest np. przedstawiciel ustawowy.

6 – Ochrona własności, posiadania i dzierżenia

1. Przepisy dają właścicielowi możliwość występowania z roszczeniem o ochronę prawa własności, zwanego generalnie roszczeniem petytoryjnym. Może ono być:

   1. roszczeniem windykacyjnym – ubieganie się o zwrot swojej własności; jest ono trudne, bo domniemanie o własności przemawia na korzyść posiadacza; nie jest roszczeniem windykacyjnym roszczenie o zwrot równowartości, czy odszkodowania

   2. roszczeniem negatoryjnym – w przypadku innego naruszenia własności niż bezprawne objęcie w posiadania – np. w przypadku bezprawnego przechodzenia przez cudza posiadłość.

2. Z roszczeniem petytoryjnym występuje właściciel (osoba fizyczna lub prawna).

3. Posiadacze dzielą się na:

   1. działających w dobrej wierze (przypuszczają, że są podmiotem wykonywanego prawa)

   2. działających w złej wierze (wiedzą, lub powinni wiedzieć, że prawo przysługuje komuś innemu).

4. Możliwości ochrony posiadania to:

   1. obrona konieczna (oraz samopomoc) – w trakcie naruszania

   2. powództwo posesoryjne – posiadacz nie musi udowodnić, że jest właścicielem. Musi natomiast udowodnić fakt, że rzecz posiadał i że stan ten został naruszony. Powództwo posesoryjne jest często słabe i tymczasowe (bo np. posiadacz może pozwać właściciela, że ten odebrał mu swoją własność). Roszczenie to przedawnia się po roku.

5. Dzierżyciel może do ochrony zastosować obronę konieczną i ewentualnie samopomoc.

7 – Użytkowanie wieczyste

1. Polega ono na długotrwałym (zwykle 99 lat, co najmniej 40) użytkowaniu gruntów należących do SP albo samorządów terytorialnych.

2. Właściciele tych gruntów mogą jednak:

   1. pobierać opłaty za użytkowanie (rocznej)

   2. wpływać na to, jak są one wykorzystywane.

3. Użytkowanie wieczyste nie jest prawem rzeczowym ograniczonym.

4. Otrzymać użytkowanie wieczyste mogą osoby fizyczne lub prawne.

5. Oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste następuje za pomocą umowy. W przypadku, gdy na terenie będzie się budować, powinna ona zawierać:

   1. termin rozpoczęcia i zakończenia robót

   2. opis planowanych zabudowań

   3. warunki ewentualnej odbudowy lub rozbiórki

   4. wynagrodzenie dla użytkownika za budynki, gdy użytkowanie wygaśnie.

6. W ciągu ostatnich 5 lat (albo wcześniej, jeśli okres amortyzacji jest długi) użytkowania, użytkownik ma prawo żądać przedłużenia terminu o kolejne 40-99 lat. Odmowa jest możliwa tylko ze względu na ważny interes społeczny.

7. Osobom fizycznym przysługuje przekształcenie prawa użytkowania wieczystego we własność.

8 – Ograniczone prawo rzeczowe

1. Są to prawa ustanowione na rzeczy cudzej – a więc prawo własności należy do kogoś innego. Są to:

   1. użytkowanie

   2. służebność

   3. zastaw

   4. własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego

   5. spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego

   6. prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

   7. hipoteka.

2. Ponieważ są to prawa podmiotowe bezwzględne, nie ma możliwości ich modyfikacji i rozszerzania poprzez umowy.

3. Aby doszło do skutku przekazanie ograniczonego prawa rzeczowego, musi zostać podpisana umowa przez obie strony oraz zostać wykonany wpis do księgi wieczystej.

4. W KC obowiązuje zasada pierwszeństwa, a więc wcześniej ustalone ograniczone prawo rzeczowe ma priorytet względem później ustalonego.

5. Użytkowanie polega na możliwości używania rzeczy cudzej i pobierania jej pożytków. Może być odpłatne i nieodpłatne, szczegółu są zawierane w umowie. Obowiązek dokonywania napraw z założenia spoczywa na użytkowniku. Prawo do użytkowania wygasa po 10 latach, jeśli go nie podjęto. Istnieje tzw. użytkowanie nieprawidłowe, które polega na przeniesieniu prawa własności rzeczy oznaczonej jedynie co do gatunku. Użytkownik po wygaśnięciu użytkowania ma obowiązek zwrócić nie dokładnie tę samą rzecz, ale jej gatunkowy równoważnik (np. pieniądze). Spółdzielnie rolnicze mają prawo do naruszania (np. wykopania stawu) posiadłości przekazanych im w użytkowanie przez SP.

6. Służebność może być stosowana jedynie na nieruchomości. Dzieli się na:

   1. służebność czynną – umożliwia komuś korzystanie z nieruchomości obciążonej (np. służebność drogi dojazdowej)

   2. służebność bierna – ogranicza uprawnienia właściciela względem nieruchomości obciążonej (np. zakaz budowania wysokich budynków).

Dzieli się również na:

1. służebność gruntową (przyporządkowaną do ziemi)

2. służebność osobistą (przyporządkowaną do osoby fizycznej).

Ustanawia się na drodze umowy lub czasem przez zasiedzenie.

1. Zastaw służy do zabezpieczenia wierzytelności na rzeczy ruchomej. Zastawca daje w zastaw rzecz zastawnikowi. Dana rzecz musi zostać na czas trwania zastawu przekazana zastawnikowi. Zastaw powstaje poprzez umowę lub z mocy ustawy (zastaw rejestrowany – rzecz pozostaje w posiadaniu zastawcy – np. przysługuje osobie prowadzącej hotel na rzeczach gości). Gdy wierzytelność staje się wymagalna, zastawnik nie może przejąć rzeczy na własność, ale przysługuje mu prawo pierwszeństwa z wartości zastawionej rzeczy przed innymi wierzycielami.

2. Członek spółdzielni może ubiegać się o przykazanie mu od spółdzielni mieszkania na własność. Warunkiem jest wniesienie wkładu budowlanego i wyrównanie wszystkich zobowiązań nałożonych na mieszkanie.

3. Hipoteka służy zabezpieczeniu wierzytelności na nieruchomości. Jest unormowana w ustawie o księgach wieczystych i hipotece. Hipoteka musi zostać (poza wyjątkami) stwierdzona aktem notarialnym i wpisana do księgi wieczystej. Może być wyrażona jedynie w sumie pieniężnej. Tu również występuje zasada pierwszeństwa. Zmiana właściciela nie anuluje hipoteki. Wierzyciel nie przejmuje posiadłości, może co najwyżej egzekwować z niej kasę na drodze postępowania egzekucyjnego. Nieruchomością rozporządza właściciel (może ją sprzedać). Hipoteka jest prawe akcesoryjnym, jest związana z określoną wierzytelnością. Nie można jej bez niej przenosić.

4. Księgi wieczyste prowadzone są przez sądy rejonowe. Zawierają:

   1. oznaczanie nieruchomości i wpisy praw związanych z własnością

   2. wpisy dotyczący własności i użytkowania wieczystego

   3. wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych bez hipoteki

   4. wpisy dotyczące hipoteki.

Są to księgi jawne. Obowiązuje zasada rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, która oznacza, że jest ona głównym źródłem dany w sporach.

Rozdział 3 – Zobowiązania – część ogólna

1 – Przedmiot i zakres części ogólnej

1. Prawo zobowiązań reguluje stosunki obrotu majątkowego. Wynikają one przede wszystkim z umów, które są podstawą instytucyjną prawa zobowiązań. PZ zahacza także o ochronę dóbr majątkowych.

2. Prawa podmiotowe w tym dziale mają charakter praw podmiotowych względnych.

3. Umowy regulowane w KC nazywamy umowami nazwanymi. Nie ogranicza się podmiotów wyłącznie do nich, co jest przejawem zasada swobodnego zawierania umów.

2 – Istota zobowiązania

1. Zobowiązanie składa się z:

   1. wierzyciela (uprawnienia)

   2. dłużnika (zobowiązania)

   3. świadczenia/długu (zachowanie dłużnika).

Często podmiot występuje w charakterze zarówno wierzyciela jak i dłużnika (np. sprzedawca daje towar, ale i żąda pieniędzy).

1. Dłużnik odpowiada za zobowiązanie całym swoim majątkiem (wyjątkiem jest ograniczona odpowiedzialność). Odszkodowanie ma miejsce tylko w przypadku niemożności zrealizowania zobowiązania.

2. Jeśli chodzi o kwotę świadczenia, stosuje się zasadę nominalizmu. W uzasadnionych sytuacjach sąd może jednak orzec zmianę wysokości świadczenia.

3 – Odszkodowanie. Odpowiedzialność cywilna i jej rodzaje

1. Gdy jest szkoda i mamy winnego, powstaje obowiązek odszkodowania. Szkody mogą być jedynie materialne, niematerialna jest krzywda, a odpowiada jej termin zadośćuczynienia pieniężnego. Jeżeli dokonano na kimś uszczerbku zdrowia i osoba ta poniosła koszty leczenia, to też mamy do czynienia ze szkodą.

2. Szkoda kontraktowa powstaje, gdy jedna ze stron nie wywiązała się ze zobowiązania.

3. Szkoda deliktowa powstaje na skutek dokonania czynu niedozwolonego (deliktu).

4. Obowiązek odszkodowania może tez zajść na skutek umowy (np. ubezpieczeniowej).

5. Szkoda kontraktowa i deliktowa mają cechy wspólne:

   1. szkoda

   2. ustawowy obowiązek jej naprawienia

   3. przyczynowo-skutkowy związek pomiędzy zaniechaniem lub deliktem a szkodą.

6. Na szkodę składają się:

   1. faktyczny uszczerbek

   2. utrata spodziewanych korzyści.

7. Naprawienie szkody może mieć postać (wybór należy do poszkodowanego):

   1. przywrócenia stanu poprzedniego

   2. wypłaty pieniężnej.

8. Niekiedy w ramach ustawy ustala się górną granicę odszkodowania. Dotyczy to np. odszkodowań za uszkodzenia przesyłek.

4 – Wielość dłużników albo wierzycieli. Zobowiązania solidarne

1. Solidarność zobowiązania może istnieć zarówno po stronie dłużników (solidarność bierna) jak i wierzycieli (czynna).

2. W solidarności dłużników, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia od dowolnego z nich. Gdy któryś je wypełni, pozostali zostają zwolnieni. Vice versa jest tak samo. Po spłacie wewnątrz grupy solidarnościowej następują roszczenia regresowe (zwrotne), zmierzające do równomiernego rozłożenia długu.

3. Solidarność zobowiązania następuje np. gdy kilka osób dokonało deliktu, lub zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia.

4. Zobowiązanie niepodzielne jest wtedy, gdy świadczenia nie da się podzielić. W przypadku świadczenia niepodzielnego, dłużnicy działają jak solidarni.

5 – Powstanie zobowiązań

1. Źródła zobowiązania to zdarzenie prawne wywołujące zobowiązanie. Zobowiązania mogą powstać wskutek:

   1. czynności prawnych

      • jednostronnych (rzadko)

      • dwustronnych (umów)

   2. aktów administracyjnych (bardzo rzadko, np. organ założycielski wobec przedsiębiorstwa państwowego)

   3. wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym

   4. bezpodstawnego wzbogacenia

   5. innych zdarzeń przewidzianych ustawą.

2. Umową przedwstępną nazywamy umowę, przez którą jedna lub obie strony zobowiązują się do zawarcia w określonym terminie oznaczonej umowy. Do umowy przedwstępnej można dodać następujące zastrzeżenia umowne:

   1. zadatek – jeśli firma wypłaciła zadatek, a druga strona odstąpiła, firma może żądać zwrotu dwukrotnej wartości zadatku

   2. prawo odstąpienia – jedna lub obie strony mogą w oznaczonym terminie odstąpić od umowy

   3. odstępne – można odstąpić od wykonywania umowy za odszkodowaniem.

6 – Czyny niedozwolone

1. Odpowiedzialność deliktowa obejmuje nie tylko działania wiążące się ze szkodą na rzecz innej osoby, lecz również działania bez winy oraz szkody wywołane przez zwierzęta.

2. Odpowiedzialność deliktowa nie jest równoznaczna z odpowiedzialnością karną. Np. zabrudzenie komuś ubrania (nie wywołuje karnej) lub zdrada tajemnicy narodowej (jeśli nie niesie szkód materialnych – nie wywołuje deliktowej). Treścią odpowiedzialności cywilnej jest naprawienie szkody, treścią odpowiedzialności karnej – ukaranie sprawcy. W przypadku odpowiedzialności karnej, mamy do czynienia z winą sprawcy, w odpowiedzialności deliktowej – niekoniecznie.

3. Odpowiedzialność podmiotu może być oparta na:

   1. zasadzie winy – winy nie można przypisywać osobom poniżej 13 roku życia; elementy winy w prawie cywilnym to:

      • bezprawność

      • stosunek psychiczny (koniecznie jeden z poniższych):

        • wina umyślna (dąży do zła)

        • wina nieumyślna (zaniedbanie)

   2. zasadzie ryzyka – brak winy nie zwalnia od odpowiedzialności, występuje często w związku z użyciem sił przyrody; zwana jest także zasadą odpowiedzialności obiektywnej lub odpowiedzialności za skutek

   3. zasadzie słuszności – jeśli nie było winy a np. funkcjonariusz państwowy przyczynił się do kalectwa uniemożliwiając dalsze zarobki.

4. Przepisy z zakresu odpowiedzialności deliktowej dzielą się na regulujące szkody wyrządzone:

   1. czynem własnym – ciężar dowodu spoczywa na poszkodowanym; jeśli winnych jest kilka osób mówimy o współsprawstwie; w tym przypadku odpowiedzialność jest solidarna

   2. przez osoby za które się odpowiada – w przypadku nadzoru nad osobą małoletnią (do 13 lat) lub niepoczytalną (odpowiedzialność z winy w nadzorze) oraz w przypadku powierzenia czynności podwładnemu (np. odpowiedzialność państwa za funkcjonariuszy)

   3. przez zwierzęta i rzeczy – działanie zwierzęcia postrzegane jest jak działanie nadzorcy, tworzy się domniemanie winy osoby zobowiązanej do nadzoru

   4. w związku z użyciem sił przyrody (np. elektrownia atomowa za skażenie, właściciel samochodu za ruch pojazdu).

7 – Inne przyczyny powstania zobowiązania

1. Bezpodstawne wzbogacenie się jest to uzyskanie bez podstawy prawnej korzyści majątkowej kosztem innej osoby. Towarzyszą mu zawsze da elementy:

   1. uzyskanie korzyści kosztem zubożonego

   2. uzyskanie tej korzyści bez podstawy prawnej.

2. Wzbogacony zobowiązany jest do wydania danej rzeczy w naturze lub zwrócenia jej równowartości. Wygasa to, jeśli osoba wzbogacona zużyła dane dobro, o ile nie zrobiła tego ze świadomością.

3. Nienależne świadczenie występuje, gdy ktoś spełnił świadczenie, do którego nie był zobowiązany – na przykład wkręcono kogoś, że jest zadłużony.

4. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia obwarowane jest licznymi zastrzeżeniami. Jeśli prowadzący je spełnia może żądać od tego na rzecz którego działał zwrotu kosztów (np. sąsiad zabezpieczający drzwi sąsiada po włamaniu).

8 – Wykonanie zobowiązań umownych

1. Zasady przy wykonywaniu zobowiązań:

   1. zgodnie z celem społeczno-gospodarczym oraz zasadami współżycia społecznego

   2. współdziałania stron przy wykonywaniu zobowiązania

   3. realnego wykonania zobowiązań (tzn. w formie ustanowionej a nie np. odszkodowania)

   4. należytej staranności

   5. zasada nominalizmu.

2. Wykonanie zobowiązania powinno być zgodne z jego treścią co do ilości i jakości oraz czasu i miejsca.

3. Świadczenie może być wypełnione przez osobę trzecią, chyba że inaczej zawarto w umowie lub co innego wynika z ustawy.

4. Jeżeli nie ma określonego miejsca spełnienia świadczenia, to gdy jest ono niepieniężne, wykonanie powinno być w miejscu zamieszkania dłużnika, jeśli pieniężne – w miejscu zamieszkania wierzyciela.

5. Świadczenia „z ręki do ręki” dotyczą umów wzajemnych (np. sprzedaż). Każda ze stron ma prawo powstrzymać się z wykonywaniem świadczenia póki druga strona nie wykona swojego.

9 – Skutki niewykonania zobowiązań umownych i sposoby zabezpieczenia ich wykonania

1. Wierzyciel może domagać się odszkodowania, jeśli nie spełnienie danego świadczenia wywołało u niego szkody majątkowe.

2. Odpowiedzialność kontraktowa to odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umów. Przesłanki odpowiedzialności są tu podobne do przesłanek odpowiedzialności deliktowej.

3. Winą może być zarówno zły zamiar lub niedbalstwo jak i powierzenie wykonania zobowiązania innej osobie.

4. Istnieje domniemanie, że dłużnik odpowiada za niewykonanie zobowiązania.

5. Jeżeli dłużnik nie dotrzymuje terminu, mówimy o opóźnieniu. Jeżeli dłużnik jest odpowiedzialny za opóźnienie, to przyjmuje ono miano zwłoki.

6. Jeśli dłużnik opóźnia się ze spłatą pieniędzy, wierzyciel może żądać odsetek, nawet jeśli nie poniósł strat.

7. Strony mogą w umowie zamieścić wzmiankę o karach umownych. Jest ona niezależna od poniesionej szkody i wynika z treści umowy. Przepisy o karach umownych mają charakter dyspozytywny, można je więc modyfikować i rozszerzać w umowach.

8. Odszkodowanie jest natomiast zależne od start, co czyni je bardziej skomplikowanym za względu na konieczność dowodzenia poniesionych strat.

10 – Zmiana wierzyciela lub dłużnika

1. Mówimy o następstwie prawnym po stronie wierzyciela lub dłużnika, gdy obowiązki odpowiednio wierzyciela lub dłużnika przechodzą na inną osobę. Następstwo dzieli się na:

   1. ogólne (spadkobranie)

   2. szczególne (np. zbycie rzeczy wypożyczonej).

11 – Przelew wierzytelności

1. Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), o ile nie jest to sprzeczne z ustawą, umową lub właściwości zobowiązania.

2. Dotychczasowy wierzyciel to cedent, nowy wierzyciel to cesjonariusz.

3. Nie można przelewać zobowiązań związanych z osobą dłużnika np. umów o pracę, dzieło, zlecenie. Przeniesienie wierzytelności z dokumentu na okaziciela odbywa się wraz z przeniesieniem prawa własności tego dokumentu. Przenoszenie wierzytelności weksli i czeków odbywa się na zasadach prawa wekslowego, a nie KC.

4. Przelew może obejmować część wierzytelności, np. odsetki.

5. Nie ma konieczności powiadamiania dłużnika o zbyciu wierzytelności, choć lezy to w interesie np. cesjonariusza.

6. Wstąpienie osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela polega na wykupieniu za pisemną zgoda od wierzyciela długu dłużnika.

12 – Przejęcie długu

1. Przejęcie długu polega na zmianie osoby dłużnika. Wymaga ono zgody zarówno dłużnika jak i wierzyciela. Mogą tu wystąpić dwa warianty:

   1. umowa między dłużnikiem a osoba trzecią za zgodą wierzyciela

   2. umowa między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika

2. Przejęcie ma formę pisemną pod rygorem nieważności.

Rozdział 4 – Zobowiązania – część szczegółowa

1 – Umowa sprzedaży

1. W jej ramach dokonywana jest wymiana towaru na pieniądz (w odróżnieniu od darowizny lub zamiany).

2. Umowa sprzedaży jest umową konsensualną – dochodzi do niej poprzez zgodne oświadczenie woli stron.

3. Sprzedawca zobowiązany jest do przeniesienia prawa własności i wydania rzeczy, kupujący do zapłacenia i odbioru rzeczy. Umowa sprzedaży nie przenosi prawa własności, jedynie zobowiązuje do tego sprzedawcę – ma jedynie skutki obligacyjne. Dzieje się tak w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku. W przypadku rzeczy oznaczonych co do tożsamości przeniesienie praw własności następuje równocześnie z zawarciem umowy.

4. Forma umowy sprzedaży jest zazwyczaj ustna. Jeśli wartość sprzedaży przekracza 2 tys. zł. zalecana jest forma pisemna ze względu na ew. postępowanie dowodowe. W przypadku sprzedaży nieruchomości konieczna jest forma aktu notarialnego. Forma pisemna jest również konieczna przy sprzedaży ratalnej.

5. Wszystkie towary przeznaczone do sprzedaży detalicznej powinny być oznaczone ceną. W przypadku niektórych cen, istnieją administracyjne ograniczenia ich kreowania (gaz, węgiel, elektryczność).

6. W przypadkach spornych za moment wydania rzeczy uznajemy moment przekazania rzeczy przewoźnikowi. Jeśli kupujący zauważy ubytek wartości rzeczy powinien podjąć działania mające na celu ustalenie odpowiedzialności przewoźnika. Sprzedający ponosi koszty opakowania, zważenia etc. rzeczy, kupujący koszty przewozu, ubezpieczenia. Pozostałe koszty ponoszą obie strony po połowie.

7. Zastrzeżenie specyfikacji polega na tym, że umowa nie precyzuje dokładnie właściwości sprzedawanej rzeczy. Dochodzi do tego później, w wyznaczonym terminie. Jeśli do oznaczenia nie dojdzie, sprzedawca dostaje uprawnienia przysługujące wierzycielowi w razie zwłoki dłużnika ze spełnienia świadczenia wzajemnego lub sam może oznaczyć daną rzecz.

8. Zastrzeżenie wyłączności polega na tym, że kupujący ma wyłączne prawo do nabywania danych towarów lub posiadania wpływów na danym terenie.

2 – Rękojmia za wady fizyczne i prawne według kodeksu cywilnego

1. Odpowiedzialność z tytułu rękojmi nie wymaga specjalnych zastrzeżeń w umowie i opiera się na KC. Jest to odpowiedzialność obiektywna i nie zależy od winy ani szkody.

2. Wady fizyczne występują wtedy, gdy przedmiot ma mniejszą wartość faktyczną niż by to wynikało z umowy.

3. Rzecz posiada wadę prawną, gdy osoba trzecia ma do niej jakieś prawa.

4. Sprzedawca jest zwolniony z rękojmi, gdy kupujący wiedział o wadach w chwili zawarcia umowy (rz. ozn. co do tożs.) lub wydania (rz. ozn. co do gat.).

5. Podstawowe roszczenia kupującego w przypadku wad fizycznych:

   1. możność odstąpienia od umowy – każda wada może stanowić przyczynę odstąpienia od umowy i zwrotu, chyba że sprzedawca natychmiast wymieni lub naprawi rzecz

   2. możność żądania obniżenia ceny – proporcjonalnie do obniżenia wartości

   3. możność żądania zamiany na rzeczy bez wad i naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia

   4. możność żądania usunięcia wady.

6. Klient ma miesiąc na zgłoszenie wady od momentu, w którym ma możliwość zbadania rzeczy. Jeżeli jest profesjonalistą (prowadzi działalność gospodarczą) musi o wadzie poinformować od razu.

7. Utrata roszczeń z tytuły wad fizycznych nie ustaje mimo przekroczenia terminu, jeśli sprzedawca zataił wady produktu.

8. Ustawodawca troszczy się o obie strony: kupujący może żądać naprawienia szkody wynikłej z wadliwości towaru, ale jednocześnie jest zobowiązany do przechowywania wadliwej rzeczy na koszt sprzedającego aż do odbioru. W przypadku możliwości pogorszenia rzeczy ma obowiązek odsprzedania jej i/lub odesłania jej na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy.

9. Utrata uprawnień z tytułu rękojmi upływa po roku, chyba że sprzedawca zataił wady produktu.

3 – Gwarancja według kodeksu cywilnego

1. Jeśli sprzedawca lub producent (gwarant) wystawił gwarancję, to jest zobowiązany do usunięcia wad z rzeczy, w terminie przewidzianym przez gwarancję.

2. Gwarancja jest o wiele wygodniejsza od rękojmi (np. kupujący nie ma terminu 1 miesiąca na przetestowanie).

3. Gwarancja dotyczy jedynie wad fizycznych powstałych z przyczyn tkwiących w samej rzeczy.

4. Wada musi się ujawnić w terminie gwarancji, jeśli była zgłoszona po nim, kupujący musi udowodnić moment jej wystąpienia. Istnienie gwarancji nie umożliwia obniżenia ceny i odstąpienia od umowy, gwarant sam wybiera czy naprawi rzeczy czy wymieni. Kupujący może natomiast niezależnie korzystać z rękojmi.

5. Kupujący dostarcza serwisowi rzecz na koszt gwaranta. Z ustawy wynika, że typowa długość gwarancji wynosi 1 rok (chyba, że w umowie gwarancyjnej zastrzeżono inaczej).

6. Gwarancja producenta nie biegnie, gdy produkt jest w ogniwach handlu, chyba, że leży na półce już rok, wtedy okres gwarancyjny producenta zaczyna biec.

7. Jeśli zamiast rzeczy wadliwej dostarczono nową, okres gwarancji się restartuje. W innym przypadku do okresu gwarancyjnego dolicza się okres naprawy.

8. Sprzedażą konsumencką nazywamy sprzedaż osobie fizycznej, której przedmiotem jest dobro niezwiązane z działalnością zawodową lub gospodarczą.

9. Istnieje ustawa o sprzedaży konsumenckiej, która mówi, że sprzedawca odpowiada za brak zgodności towaru konsumpcyjnego z umową. Domniemywa się, że wada była obecna w momencie zakupu, jeśli wykryto ją w okresie do 6 miesięcy od zakupu.

10. Kupujący musi zawiadomić sprzedawcę o niezgodności towaru z umową przed upływem dwóch miesięcy pod rygorem utraty uprawnień. Pozostałe uprawnienia przy zakupie towarów konsumpcyjnych, jeśli chodzi o rękojmie i gwarancję, są takie same jak ogólne.

11. W przypadku zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa ustawa daje konsumentowi prawo odstąpienia od umowy w terminie 10 dni od jej zawarcia bez podania przyczyn.

4 – Sprzedaż na raty

1. Umowa nie może ograniczać rękojmi. Obowiązkiem kupującego jest terminowe (lub przedterminowe – po odliczeniu kwoty stopy procentowej NBP) płacenie rat.

2. Jeśli kupujący zalega z przynajmniej dwoma ratami, a suma zaległych środków przekracza 1/5 ceny, sprzedawca może:

   1. odstąpić od umowy

   2. wezwać do natychmiastowej spłaty ceny (o ile umowa byłą zawarta na piśmie).

3. W umowie ratalnej nie można wprowadzić postanowień mniej korzystnych od w/w.

5 – Sprzedaż akwizycyjna

1. Sprzedaż akwizycyjna może być prowadzona za gotówkę lub na raty. Akwizytorem nazywamy osoby trudniące się handlem obnośnym:

   1. zatrudnione na umowę o pracę

   2. umowę zlecenie

   3. umowę agencyjną

2. Akwizytor może także odbierać reklamacje. Akwizytorzy otrzymują wynagrodzenie stałe bądź prowizje.

6 – Sprzedaż w handlu międzynarodowym

1. Handel międzynarodowy to handel między podmiotami o różnej państwowości lub handel, w którym towar przekracza granicę.

2. Strony podlegają systemowi prawnemu sprzedawcy, chyba, że uzgodniły inaczej.

3. W handlu międzynarodowym często występują wzory umów, zwane także kontraktami typowymi. Są one opracowywane przez organy zrzeszeniowe, organizacje międzynarodowe lub organy państwowe.

4. W 1930 podjęto prace nad unifikacją norm handlu międzynarodowego. W Polsce obowiązuje od 1996-06-01 ratyfikowana przez 30 państw Wiedeńska Konwencja o Międzynarodowej Sprzedaży Towarów.

5. Często korzysta się z sądów polubownych (arbitrażowych), które lekko traktują prawo i dążą do wydaniu wyroku odpowiedniego do danych warunków. Korzystają one jednak z państwowych środków przymusu.

7 – Umowa dostawy według kodeksu cywilnego

1. W umowie tej zachodzi wymiana towaru na pieniądz. Dotyczy ona jedynie towaru oznaczonego co do gatunku. Sprzedawca zobowiązany jest ten towar wytworzyć i dostarczać w określonych odcinkach czasu (umowa periodyczna).

2. Umowa dostawy jest zobowiązująca, konsensualna, wzajemna i ekwiwalentna.

3. Także w przypadku dostawy dostawca ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi.

4. Jeżeli dostawca nie wyrabia się z terminem, lub wiadomo że się nie wyrobi, odbiorca może odstąpić od umowy.

5. Do umowy dostawy w odpowiednich warunkach stosuje się przepisy o sprzedaży konsumenckiej.

8 – Umowa kontraktacji

1. Umowa kontraktacji jest formą inspirowania i specjalizacji produkcji rolnej, hodowlanej i ogrodniczej. Producent zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczoną ilość towarów. Umowa ta często odnosi się tez do obszaru, z którego produkty te mają zostać zebrane.

2. Umowa kontraktacyjna często obciąża kontraktującego dodatkowymi świadczeniami, będących przejawem współpracy stron, np.:

   1. zapewnienie pomocy gospodarczej i finansowej

   2. pomoc agrotechniczna i zootechniczna

   3. premie pieniężne

   4. premie rzeczowe.

1. Forma umowy kontraktacji to forma pisemna – dla celów dowodowych.

2. Jeżeli przedmiot kontraktacji jest podzielny to kontraktujący nie może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego.

3. Jeśli do producent nie może dostarczyć przedmiotu kontraktacji, to jeśli stało się to nie z jego winy zobowiązany jest jedynie do zwrotu zaliczek i kredytów. Musi jednak zgłosić taką niemożność w odpowiednim terminie.

4. Okres przedawnienia wynosi tu dwa lata i biegnie od ostatniego świadczenia (lub jego braku).

9 – Umowa o dzieło

1. Umowa o dzieło tym się różni od umowy dostawy, że jej przedmiot jest o wiele bardziej zindywidualizowany.

2. W przypadku wad stosuje się odpowiednie przepisy o rękojmi sprzedaży.

3. Jeżeli koszty dzieła okazały się wyższe a cena w umowie była zryczałtowana, wykonawca nie może żądać podwyższenia zapłaty. Podwyżki można żądać jedynie wtedy, gdy wykonawca nie mógł przewidzieć kosztów, których nie uwzględnił w kosztorysie.

10 – Umowa o roboty budowlane

1. Jedyna umowa w zakresie inwestycji regulowana przez KC. Jest szczególnym rodzajem umowy o dzieło.

2. Jest ona zawierana między inwestorem a generalnym wykonawcą. Wykonawca może za zgodą inwestora zatrudnić podwykonawców.

3. Podobnie jak umowa o dzieło, roboty budowlane są umową konsensualną, wzajemną i ekwiwalentną.

4. Do obowiązków inwestora należy:

   1. przekazanie terenu budowy (+dokumentacja geologiczna, geodezyjna etc.)

   2. dostarczenie projektu

   3. odebranie obiektu

   4. zapłata wynagrodzenia.

5. Do obowiązków wykonawcy należy:

   1. wykonanie obiektu

   2. oddanie obiektu inwestorowi.

6. W przypadku jakiegoś nawalenia stosuje się tu terminy podobne do tych w umowie o dzieło.

11 – Umowa najmu

1. Umowa najmu polega na tym, że najemca używa dobro należące do wynajmującego bez konieczności nabywania, a za zapłata czynszu.

2. Istnieje tzw. Prawo lokalowe, które reguluje stosunki prawne powstałe w wyniku najmu określonych lokali użytkowych lub mieszkaniowych.

3. W przypadku najmu musi nastąpić zwrot rzeczy. Nie może on dotyczyć przedmiotów zużywających się, a także praw i usług.

4. Podstawowe obowiązki stron to:

   1. drobne nakłady związane z utrzymaniem rzeczy obciążają najemcę

   2. najemca musi utrzymać rzecz w odpowiednim stanie

   3. najemca musi płacić czynsz w ustalonym terminie, a jeśli nie ma terminu to wg KC

   4. najemca powinien zwrócić rzecz w takim samym stanie jak otrzymał.

5. Jeśli umowa nic o tym nie mówi, ustawowy termin wypowiedzenia najmu wynosi 3 miesiące (np. jeśli najemca nie płaci). Jeśli najemca zwleka z zapłatą dwóch czynszów lub używa rzeczy w sposób sprzeczny z przeznaczeniem, umowę można rozwiązać bez okresu wypowiedzenia.

6. Najemca może oddać wynajmowaną rzecz osobie trzeciej w bezpłatne użytkowanie lub ja podwynająć (o ile co innego nie wynika z umowy).

12 – Umowa dzierżawy

1. Umowa dzierżawy tym różni się od umowy najmu, że dzierżawca może nie tylko używać, ale i użytkować rzecz, a więc korzystać z jej pożytków.

2. Czynsz od dzierżawy może być zarówno w pieniądzach jak i w świadczeniach innego rodzaju (np. określonej części pożytków).

3. Jeśli występuje niedobór pożytków, dzierżawca może zadać obniżenia czynszu.

4. Dzierżawca ma większe obowiązki w zakresie utrzymania stanu przedmiotu umowy niż najemca.

5. Dzierżawca nie może bez zgody wydzierżawiającego oddać rzeczy w dzierżawę osobie trzeciej.

6. W zakres umowy mogą tez wchodzić inne ustalenia dotyczące obowiązków dzierżawcy.

7. Dzierżawę gruntu rolnego można wypowiedzieć z wyprzedzeniem rocznym. Inne dzierżawy – 6 miesięcy naprzód.

8. Jeśli na dzierżawionym polu, dzierżawca pozostawił zasiewy, może on żądać zwrotu nakładów, o ile nie było takich zasiewów gdy dostawał dzierżawę.

13 – Umowa leasingu

1. Umowa ta polega na tym, że leasingodawca (będący uprawnionym przedsiębiorcą, inaczej finansujący) oddawał leasingobiorcy do używania lub użytkowania (rzadko) na określony czas daną rzecz w zamian za raty leasingowe.

2. Leasing zwykle zawierany jest na okres amortyzacji przedmiotu leasingu, a suma rat jest równa jego wartości.

3. Leasing zawierany jest na czas oznaczony, leasingobiorca nie może oddać komuś lub podwynając przedmiotu leasingu i zazwyczaj po określonym w umowie okresie staje się właścicielem danej rzeczy. Obowiązek utrzymania rzeczy w odpowiednim stanie spoczywa na leasingobiorcy.

4. Od umowy sprzedaży na raty, różni leasing to, że leasingodawca pozostaje właścicielem rzeczy przez cały okres trwania umowy.

5. Umowa leasingu finansowego jest zwykłym rodzajem leasingu z długim okresem trwania umowy. Z drugiej strony istnieje leasing operacyjny, bardziej zbliżony do umowy najmu, w którym przedmiot jest zwracany i może zostać wyleasingowany komu innemu.

6. Leasing dzieli się na:

   1. bezpośredni – leasingodawcą jest producent

   2. pośredni – leasingodawcą jest uprawniony przedsiębiorca posiadający prawo własności do danej rzeczy.

7. Umowa leasingu jest w naszym systemie prawnym umową nazwaną dopiero od 2000 roku.

8. Umowa leasingowi zawierana jest na piśmie pod rygorem nieważności.

9. Korzystający nie może bez zgody finansującego dokonywać w rzeczy zmian.

10. Za wady rzeczy odpowiada producenta a nie finansujący!

11. Finansujący może żądać wypłacenia wszystkich rat, gdy rzecz ulegnie zniszczeniu. Może on tez wypowiedzieć umowę, gdy leasingobiorca zalega z jedna ratą lub nie wykorzystuje rzeczy w sposób opisany w umowie.

14 – Umowa użyczenia

1. Użyczenie jest umową nieodpłatną i to jest jej zasadnicza cecha, różniąca ją od umowy najmu.

2. Użyczenie jest umową realną (w opozycji do konsensualnej), dochodzi bowiem do skutku nie z momentem oświadczenia woli stron, lecz w momencie oddania rzeczy w używanie.

3. Użytkownik ponosi koszty utrzymania użyczonej mu rzeczy. Musi on ja również zwrócić użyczającemu po okresie użyczenia w stanie nienaruszonym z wyłączeniem zmian wynikłych w toku normalnego uzywania.

15 – Umowa zlecenia

1. Umowa zlecenie polega na tym, że przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.

2. Od umowy o pracę, umowę zlecenie odróżnia fakt, że zleceniobiorca nie podlega zleceniodawcy, pracuje samodzielnie w wyznaczonych przez siebie godzinach itp. Od umowy o dzieło różni się tym, że nie jest tzw. umową rezultatu. Przykładem może być tu umowa z adwokatem o obronę w sądzie. Zleceniobiorca zobowiązany jest do starannego działania.

3. Domniemywa się, że przyjmujący zlecenie działa w imię zleceniodawcy.

4. Osoba przyjmująca zlecenie musi je wykonać osobiście. Do zmiany konieczna jest zgoda zleceniodawcy.

5. Zlecenie nie musi być odpłatne. Jeżeli zlecenie wymaga wydatków, zleceniodawca zobowiązany jest wypłacić zaliczkę.

6. Umowę zlecenia można w każdej chwili wypowiedzieć – zleceniodawca musi wtedy pokryć koszty zleceniobiorcy i wypłacić mu odpowiednią część wynagrodzenia. Jeżeli umowę zrywa zleceniobiorca – jest on odpowiedzialny za powstałe z tego tytułu szkody.

7. Zlecenia nie przerywa śmierć zleceniodawcy. Przerywa je śmierć zleceniobiorcy.

16 – Umowa agencyjna

1. Przez umowę agencyjną, przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się do stałego pośredniczenia za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów (lub ich zawierania) na rzecz dającego zlecenie. Wynagrodzenie zazwyczaj przyjmuje postać prowizji.

2. Jest podobna do umowy zlecenia, tylko bardziej wyspecjalizowana. Różnica polega też na trwałości stosunków.

3. Cechy obowiązujące umowę agencyjną:

   1. jest zobowiązaniem do świadczenia określonych usług na rzecz zleceniodawcy

   2. treścią tego zlecenia jest pośredniczenie przy lub samo zawieranie umów

   3. stosunek między agentem a zleceniodawcą jest trwały, co oznacza, że ich wspólnym celem jest zawarcie wielu umów

   4. świadczenia te są odpłatne

   5. agent wykonując umowę pozostaje samodzielny.

4. Agent zobowiązany jest to lojalności, zleceniodawca winien jest udzielać mu wszelkich informacji. Agent powinien ujawniać, dla kogo pracuje. Agent jest upoważniony do działania w ramach obrotu handlowego w imieniu zleceniodawcy.

5. Tylko w uzasadnionych przypadkach agent może żądać zwrotu kosztów wykraczających poza kwotę ustalonej prowizji.

6. Umowa agencyjna może być wypowiedziana na miesiąc wprzód w pierwszym roku trwania, na dwa miesiące w drugim i na trzy w następnych latach.

17 – Umowa komisu

1. Przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w własnym imieniu.

2. Komisant jest to osoba trudniąca się tego typu działalnością, nie może to być przypadkowy człowiek.

3. Od umowy agencyjnej różni się przede wszystkim tym, w czyim imieniu działa zleceniobiorca. Umowa komisu ma również zazwyczaj charakter sprzedaży jednostkowej.

4. Komisant musi dołożyć wszelkich starań, by towar zbyć: zareklamować, umożliwić oglądanie itp. Komisant musi postępować zgodnie z warunkami umowy (np. nie obniżać ceny) inaczej sam poniesie koszty. Jeśli komisant nabył daną rzecz na warunkach atrakcyjniejszych niż w umowie, zysk należy się komitentowi.

5. Komisant nie ponosi odpowiedzialności za wady prawne i fizyczne rzeczy, chyba, że w momencie ich sprzedaży wiedział o nich lub mógł się łatwo dowiedzieć.

6. Prawo własności rzeczy w trakcie trwania umowy komisu przysługuje komitentowi. Przy zakupie natomiast komisant nabywa prawo własności na siebie, a dopiero pod koniec umowy przekazuje je komitentowi.

18 – Umowa przewozu

1. Przewoźnik zobowiązuje się w ramach prowadzonej działalności gospodarczej do przewiezienia osób lub rzeczy. Do umowy o przewóz bezpłatny należy stosować przepisy umowy zlecenia.

2. Jest to umowa konsensualna, odpłatną, ekwiwalentną.

3. Przewóz osób wg KC: przewoźnik powinien dowieźć podróżnego we wskazane miejsce przy zachowaniu wymaganych środków wygody oraz biorąc na siebie odpowiedzialność za bagaż mu powierzony.

4. Przewóz rzeczy: na żądanie przewoźnika wysyłający zobowiązany jest napisać list przewozowy, zawierający wszystkie szczegóły umowy przewozu. W ujęciu KC wystawienie listu nie jest obligatoryjne, inaczej podchodzi do tego ustawa Prawo przewozowe.

5. Jeśli przewoźnik przyjmuje przesyłkę, domniemywa się, że była w należytym stanie.

6. Przez przyjęcie przesyłki i listu odbiorca zobowiązuje się do zapłaty kwoty ustalonej w umowie.

7. W przypadku uszkodzeń przesyłki domniemywa się winę przewoźnika (odpowiedzialność kontraktowa).

8. Przewoźnik nie musi dokonywać przewozu sam. Może także podnająć do tego innego przewoźnika. W takiej sytuacji wszystkie ogniwa ponoszą solidarną odpowiedzialność.

19 – Umowa spedycji

1. Spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem do wysłania lub odbioru przesyłki albo innych usług związanych z jej przewozem (przewóz, wybór przewoźnika, opakowania, doręczenia itp.).

2. Umowa spedycji odnosi się tylko do osób trudniących się spedycją zawodowo i pobierających za to wynagrodzenie.

3. Umowa spedycji jest umową konsensualną.

4. Przepisy z KC mają charakter subsydiarny.

5. Spedytor może zatrudnić dalszych spedytorów. Jest jednak za nich odpowiedzialny.

6. Przesłanki odpowiedzialności spedytora są podobne to do należących do przewoźnika – ponosi on odpowiedzialność kontraktową.

7. Spedytor ma prawo do prowizji, zazwyczaj regulowanych przez taryfy. Na wypadek jakichś roszczeń przysługuje mu ustawowe prawo zastawu.

20 – Umowa ubezpieczenia

1. Ubezpieczenie dzieli się na:

   1. społeczne – ich przedmiotem jest życie, zdrowie, zdolność do pracy itd. (emerytalne, chorobowe, wypadki przy pracy)

   2. gospodarcze – ich przedmiotem jest majątek (u. majątkowe) oraz dobra osobiste (u. osobowe) – zdrowie, życie.

2. Ubezpieczenia majątkowe dzielą się na:

   1. obowiązkowe

   2. dobrowolne.

3. Umowa ubezpieczenia przewiduje opłacanie składek przez ubezpieczającego oraz wypłatę umówionej kwoty lub renty przez zakład ubezpieczeń w razie zajścia określonych zdarzeń.

4. Ubezpieczenie może obejmować okres poprzedzający zawarcie umowy.

5. Przepisy dotyczące umów ubezpieczenia mają charakter imperatywny.

6. Umowa ubezpieczenia powinna być zatwierdzona dokumentem ubezpieczenia:

   1. polisą (mogą mieć charakter indywidualny, zbiorowy, generalny lub obrotowy)

   2. legitymacją ubezpieczeniową

   3. tymczasowym zaświadczeniem

   4. innym dokumentem.

7. Umowę uznaje się za zawartą w chwili dostarczenia przez zakład ubezpieczeń ubezpieczającemu dokumentu ubezpieczenia.

8. Ubezpieczający związany jest lojalnością wobec zakładu ubezpieczeń. Oznacza to, że musi on informować ów zakład o wszelkich okolicznościach mogących zwiększyć prawdopodobieństwo wypadku.

9. Okres ubezpieczenia zaczyna się nie wcześniej niż dzień po opłaceniu składki, chyba że w umowie zastrzeżono inaczej.

10. Świadczenie musi zostać spełnione w 30 dni od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. Jeśli jest to niemożliwe 9ze względu na dochodzenie okoliczności), to najpóźniej 14 dni po zbadaniu wszystkich okoliczności wypadku.

11. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej polega na tym, że zakład ubezpieczeń zobowiązuje się wypłacić osobom trzecim odszkodowanie za szkody za które odpowiedzialny jest ubezpieczający lub ubezpieczony (np. OC).

12. Jeśli ubezpieczona nieruchomość zyskała nowego właściciela – wtedy prawa i obowiązku umowy ubezpieczenia przechodzą na niego. W przypadku rzeczy ruchomych umowa rozwiązuje się.

13. Odszkodowanie nie może przewyższać szkody poniesionej przez ubezpieczającego. Umowa musi określać sumę ubezpieczenia – górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.

14. Odszkodowanie się nie należy, gdy ubezpieczający dokonał szkody umyślnie lub wykazał się rażącym niedbalstwem.

15. Gdy sprawca jest osoba trzecia, roszczenia poszkodowanego przechodzą na zakład ubezpieczeń.

21 – Umowa przechowania

1. Przez umowę przechowania przechowawca zobowiązuje się zachować w stanie niepogorszonym rzecz ruchomą oddaną mu na przechowanie.

2. Do zawarcia umowy wystarczy oświadczenie woli stron i przekazanie rzeczy. Jest to więc umowa realna. Może być zarówno odpłatna (przechowalnia) jak i nie odpłatna (szatnia w teatrze, pacjent pozostawiający płaszcz na wieszaku w gabinecie stomatologicznym).

3. Obowiązkiem przechowawcy jest zapewnienie rzeczy odpowiednich warunków przechowania. Nie powinien używać rzeczy ani oddawać jej w przechowanie komuś innemu (chyba, że wymaga tego zachowanie jej w nienaruszonym stanie). Odpowiedzialność przechowującego oparta jest na zasadzie winy, chyba że wykazał się złą wolą.

4. Niezależnie od tego, czy przechowanie jest odpłatne czy nie, składający zobowiązany jest zwrócić koszty przechowania.

5. Składający może w dowolnym momencie żądać zwrotu rzeczy. Natomiast przechowawca może żądać odbioru, gdy czas nie był oznaczony, przechowanie nieodpłatne lub warunki nie pozwalają mu na przechowanie rzeczy.

22 – Depozyt nieprawidłowy

1. Przedmiotem tej umowy są pieniądze lub inne rzeczy oznaczone co do gatunku. Od przechowania odróżnia ją jednak to, że przechowawca może rozporządzać przedmiotem umowy.

2. Przechowawca zyskuje prawo własności na czas trwania depozytu nieprawidłowego.

23 – Odpowiedzialność osób utrzymujących hotele i podobne zakłady

1. Rzeczą wniesioną jest przedmiot oddany w opiekę osobie zatrudnionej w hotelu lub pozostawiony w miejscu do tego przeznaczonym. Wyjątek stanowią pojazdy mechaniczne, które nie są rzeczami wniesionymi.

2. Prowadzący hotel odpowiada za rzeczy wniesione nawet w sytuacji przypadkowego uszkodzenia, z wyjątkiem gdy szkoda wynika:

   1. z własności rzeczy wniesionej

   2. wskutek siły wyższej

   3. wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby, która mu towarzyszyła.

3. W przypadku utracenia rzeczy, istnieje domniemanie odpowiedzialności właściciela hotelu. Rozwieszanie informacji „właściciel nie odpowiada za rzeczy pozostawione w pokojach” nie ma sensu, gdyż w tym miejscu przepisy są imperatywne.

4. Zakres odpowiedzialności za szkody ograniczony jest wobec jednego gościa do stukrotności należności za mieszkanie, w przypadku jednej rzeczy do pięćdziesięciokrotności. Nie dotyczy to wypadków rażącego niedbalstwa lub winy umyślnej.

5. Utrzymujący hotel ma obowiązek przyjąć na przechowanie papiery wartościowe, chyba że w stosunku do hotelu mają one zbyt wielką wartość.

6. Roszczenia przedawniają się w ciągu 6 miesięcy od dowiedzenia się o szkodzie i roku w okresie roku od opuszczenia hotelu.

7. Utrzymującemu hotel przysługuje ustawowe prawo zastawu na rzeczach.

24 – Umowa składu

1. Przez umowę składu przedsiębiorca składowy zobowiązuje się do przechowania za wynagrodzeniem oznaczonych w umowie rzeczy składowych.

2. Prowadzenie przedsiębiorstwa składowego wymaga zezwolenia Ministra Gospodarki lub Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (w zależności od przedmiotu składu). Przyjąć rzeczy w skłąd może jedynie przedsiębiorca trudniący się taką działalnością.

3. Dom składowy może wystawiać dowody składowe, którymi można obracać w ramach wolnego rynku.

4. Dowód składowy składa się z:

   1. rewersu – dowodu posiadania – jego właściciel jest właścicielem rzeczy

   2. wariantu – dowodu zastawniczego.

5. Indos jest formą przeniesienia praw z dokumentu na inną osobę. Rewers i wariant można przenosić przez indos łącznie lub oddzielnie.

6. Jeżeli składający nie zażądał dowodu składowego, dom składowy musi wydać mu pokwitowanie.

7. Składowanie jest zawsze odpłatne, podczas gdy przechowanie może być odpłatne lub nie. Z tego powodu na przedsiębiorcy składowym spoczywa również obowiązek konserwacji rzeczy oddanej w przechowanie.

8. Przedsiębiorca zobowiązany jest umożliwić składującemu wgląd, dzielenie, łączenie i pakowanie towarów, odpowiada również za szkody wynikłe z przechowywania rzeczy, chyba że udowodni, że nie mógł zapobiec szkodzie mimo należytej staranności.

9. Umowa składu jest umową realną, więc poza oświadczeniem woli wymagane jest przekazanie rzeczy. Przedsiębiorcy przysługuje ustawowe prawo zastawu na rzeczy na wypadek jakichś roszczeń.

25 – Umowa pożyczki

1. W umowie pożyczki dający pożyczkę zobowiązany jest przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy lub rzeczy określonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się oddać pożyczkę w tej samej wartości.

2. Umowa, której przedmiotem jest używanie cudzych rzeczy oznaczonych co do tożsamości może być wyłącznie umową użyczenia lub najmu.

3. Jest to umowa konsensualna. Biorący pożyczkę nabywa prawo własności do rzeczy w chwili przekazania ich.

4. Umowa pożyczki różni się od depozytu nieprawidłowego tym, w tej pierwszej dłużnik musi zwrócić dług w przeciągu 6 tygodni od wypowiedzenia, w tej drugiej natomiast natychmiast.

5. Pożyczka może być oprocentowana. Jeśli jej wartość przekracza 500 zł powinna być potwierdzona pisemnie.

6. Udzielający pożyczki może odmówić wydania rzeczy, jeśli pożyczkobiorca ma sytuację finansową nie rokującą spłaty. Nie ma jednak takiego prawa, gdy wiedział o tym w chwili zawierania umowy lub mógł się tego łatwo dowiedzieć.

26 – Umowa rachunku bankowego

1. Umowa rachunku bankowego jest umową konsensualną. Bank zobowiązuje się do przechowywania pieniędzy posiadacza rachunku oraz do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Łączy zatem umowy depozytu nieprawidłowego i umowę zlecenia.

2. bank zobowiązany jest wypłacić środki na życzenie, chyba, że umowa przewidywała okres wypowiedzenia.

3. Bank zobowiązany jest po każdej zmianie stanu rachunku poinformować posiadacza za pomocą wyciągu o saldzie.

4. Roszczenia wynikające ze stosunku rachunku bankowego przedawniają się z upływem 2 lat. Roszczenia o zwrot wkładów oszczędnościowych ulegają przedawnieniu po 10 latach.

5. Umowa rachunku bankowego na czas nieokreślony, może zostać wypowiedziana. Bank może ją wypowiedzieć jedynie z „ważnych powodów”.