Dziady cz. IV - streszczenie

Jest wieczór Dnia Zadusznego. Do chatki, w której mieszka prawosławny Ksiądz, przybywa Pustelnik. Dzieci Księdza są wystraszone jego wyglądem i zachowaniem, lecz szybko oswajają się i naśmiewają z przybysza. Ksiądz ugaszcza Pustelnika, ten pragnie, by duchowny zechciał go wysłuchać. Zaczyna się Godzina Miłości. Bohater skarży się, że książki Goethego i Rousseau stały się przyczyną jego wielkich cierpień, ponieważ nauczyły go romantycznych ideałów i dały poznać romantyczną miłość. Zakochał się szaleńczą miłością w dziewczynie. Pustelnik na chwilę wychodzi po przyjaciela, którego zostawił na dworze. Przyjaciel okazuje się być gałęzią jodłową, którą nazywa cyprysem.

Przybysz wspomina, że kiedy ostatni raz spotkał się z ukochaną, przekazał jej informację o swoim wyjeździe. Wówczas panna oznajmiła mu, że nie będą mogli być razem, ponieważ musi wyjść za innego. Bohater przytacza losy bohaterów „Nowej Heloizy” i „Cierpień młodego Wertera”, porównuje się do nich. Opowiada o śmierci, której są trzy odmiany: śmierć ciała, śmierć dla świata i śmierć wieczna. Pustelnik umarł dla świata, ponieważ żyje, ale nie ma go już wśród ludzi żywych.

Zegar wybija godzinę dziesiątą, pieje kogut i gaśnie jedna ze świec. Zaczyna się Godzina Rozpaczy. Pustelnik przedstawia się jako Gustaw, dawny uczeń Księdza. Oskarża go o swoje nieszczęścia, ponieważ to Ksiądz podał mu książki, z których bohater zaczerpnął swój światopogląd, a to doprowadziło go do zguby. Opowiada, że po śmierci matki pojechał do Nowogródka - swoich rodzinnych stron. Jego dom rodzinny jest opuszczony i ponury, dawniej zaś panował w nim gwar i szczęście. Po powrocie wybrał się na spacer w miejsce, gdzie spotykał się z ukochaną i usłyszał odgłosy jej wesela. Wpędziło go to w obłęd. Gustaw oskarża wszystkie kobiety o to, że są nieczułe i płytkie, liczą się dla nich pieniądze, nie miłość. Popełnił samobójstwo, a mówiąc to wbił sobie sztylet w pierś na oczach przerażonego Księdza. Okazuje się,

Popełnił samobójstwo, a mówiąc to wbił sobie sztylet w pierś na oczach przerażonego Księdza. Okazuje się, że Gustaw nie umiera od tego ciosu.

Wybija godzina jedenasta – Godzina Przestrogi. Gustaw tłumaczy duchownemu, że jest upiorem, nie należy do świata żywych, teraz błąka się po świecie, osamotniony i cierpiący. Pyta Księdza, dlaczego zabronił obrzędu Dziadów, ten tłumaczy, że święto to pochodziło z wierzeń pogańskich i tylko potęgowało ciemnotę i zabobonność ludu. Gustaw sprzeciwia się i udowadnia Księdzu, że świat ludzki i duchów mogą się przenikać. Opowiada o swojej nadziei, że po śmierci swojej wybranki będzie mógł połączyć się z nią w zaświatach, do tego czasu musi błąkać się po świecie. Zegar wybija północ. Gustaw przestrzega, by nie żyć tak, jak

on. Mówi, że ci, którzy zaznali miłości za życia, nie będą mogli zaznać szczęścia

w niebie.

Dziady cz. IV - Czas i miejsce akcji

Akcja utworu rozgrywa się w pierwszej połowie XIX wieku, w trzy godziny Dnia

Zadusznego: od dziewiątej wieczorem do północy. Miejscem akcji jest Litwa.

Dziady cz. IV - Geneza utworu

„Dziady IV” Adama Mickiewicza to dramat romantyczny, napisany w latach 1820-1823, wydany po raz pierwszy w roku 1823, wraz z „Dziadami II” w tomie „Poezyj”. Utwór opowiada o nieszczęśliwej miłości. Mickiewicz przeżył nieszczęśliwą miłość do Maryli Wereszczakówny, z którą nie mógł się związać, ponieważ był od niej dużo biedniejszy. Kobieta

wybrała wskazanego jej przez rodziców

hrabiego Wawrzyńca Puttkamera.

Czwarta część „Dziadów” jest utworem w pełni romantycznym, posiadającym także elementy nowatorskie. Występuje tutaj przenikanie świata nadprzyrodzonego i ziemskiego, o czym świadczy

zjawienie się ducha Gustawa w domu Księdza. Pojawiają elementy fantastyczne, a atmosfera utworu jest tajemnicza i niesamowita: z niewiadomych przyczyn nagle gasną świece, nocną ciszę przełamuje bicie zegara. Tematem utworu jest nieszczęśliwa miłość, która popycha bohatera romantycznego do buntu przeciwko światu i samobójstwa. Bohater jest scharakteryzowany drobiazgowo, przeprowadzona została analiza jego psychiki. Jako elementy nowatorskie, które później wkroczyły na stałe do romantycznego kanonu, jest zatarcie granic między rodzajami literackimi: dramatem, liryką i epiką, przesycenie utworu liryzmem, luźna budowa utworu i oparcie go na wypowiedziach jednego bohatera, które stanowią niemal monolog.

Dziady cz. IV - Plan wydarzeń

1. Modlitwa Księdza

 

2. Zjawienie się Pustelnika, przestrach dzieci Księdza

 

3. Wybicie Godziny Miłości, początek opowieści Pustelnika

 

4. Historia tragicznej miłości, teoria "bratnich dusz"

 

5. Godzina Rozpaczy, rozpoznanie Księdza i Gustawa, wyrzuty czynione nauczycielowi

 

6. Wspomnienie ślubu ukochanej, potępienie kobiet za niestałość

 

7. Szaleństwo Gustawa, samobójstwo, dalsza opowieść

 

8. Godzina przestrogi, prośba o przywrócenie Dziadów

 

9. Spór ideologiczny Księdza i Gustawa

 

10. Przestroga przed pójściem w ślady Gustawa i zaznaniem szczęścia

za życia

 

11. Odejście ducha

Dziady cz. IV - Dwie postawy: romantyczna i oświeceniowa, racjonalistyczna

• postawa oświeceniowa – reprezentowana przez

Księdza, odrzuca poznanie

pozarozumowe i istnienie zjawisk niewytłumaczalnych, nadprzyrodzonych. Ksiądz jest racjonalistą, wierzy w potęgę nauki i rozumu. Zakazuje obrzędu Dziadów, ponieważ uważa, iż szerzy on wśród chłopów zabobon i ciemnotę. Nie chce uwierzyć w to, że świat nadprzyrodzony i realny mogą się przenikać i oddziaływać wzajemnie.

• postawa romantyczna – reprezentowana przez Gustawa, nakazuje wiarę w siły nadprzyrodzone, poznanie pozarozumowe, przenikanie świata duchowego z fizycznym. Romantycy ponad rozum stawiają serce, intuicję, własne uczucia, które dyktują, co jest słuszne i prawdziwe. Gustaw chce przywrócenia obrządku Dziadów, ponieważ może on pomóc duszom błąkającym się po świecie do przejścia w zaświaty.

Dziady cz. IV - Gustaw jako przykład bohatera romantycznego

Gustaw, główny bohater IV części "Dziadów" Adama Mickiewicza, jest przykładem bohatera romantycznego

. To nieszczęśliwy kochanek, który umiłował swą wybrankę miłością głęboką i niezniszczalną, lecz został wzgardzony, co zaowocowało jego szaleństwem i samobójstwem. Odwiedza dawnego nauczyciela, Księdza, i opowiada mu o swoich losach, próbuje też nakłonić do przywrócenia obrzędu Dziadów.

Początkowo bohater jawi się jako postać tajemnicza, na poły niesamowita. Nie wiadomo, skąd i dlaczego przybył do Księdza późnym wieczorem. Swoim wyglądem przeraził dzieci duchownego prawosławnego, później zaś stał się obiektem ich drwin. Przez pierwszą część utworu postać nazywana jest Pustelnikiem, nie znamy jej prawdziwego imienia.

Opowieść bohatera przybliża nam jego losy. Ksiądz był jego nauczycielem, to dzięki niemu poznał

literaturę sentymentalną, jak "Nowa

Heloiza" Rousseau czy "Cierpienia młodego Wertera" Goethego. Książki te przyniosły mu wiarę w nowe, romantyczne ideały, w istnienie prawdziwej, głębokiej i idealnej miłości. Teraz Gustaw oskarża je, ponieważ sprowadziły na niego nieszczęście

. Jego wyobrażenie o miłości stało się wyidealizowane, nierzeczywiste, dlatego kiedy miłość, jaka połączyła go z ukochaną, okazała się niemożliwa do spełnienia, bohater popadł w cierpienie, wkrótce prowadzące go do obłędu i targnięcia się na własne życie. Gustaw uczynił miłość sensem swojego życia. Mówi, że dzielił myśli ukochanej, połączył się z nią tak, że zagubił własną tożsamość, dlatego po jej odejściu stał się tylko widmem człowieka, umarłym za życia.

A jednak, mimo cierpienia i zagubienia wiary w stałość kobiet

, które oskarża o interesowność i stawianie pieniędzy nad uczuciami, Gustaw wierzy, że śmierć połączy go z ukochaną, ponieważ więź, jaka jest między nimi, stworzona została przez

Boga, zgodnie z teorią "bliźniaczych dusz". Bohater uważa,

A jednak, mimo cierpienia i zagubienia wiary w stałość kobiet

, które oskarża o interesowność i stawianie pieniędzy nad uczuciami, Gustaw wierzy, że śmierć połączy go z ukochaną, ponieważ więź, jaka jest między nimi, stworzona została przez Boga, zgodnie z teorią "bliźniaczych dusz". Bohater uważa, że kiedy jego ukochana umrze, będzie żył z nią wiecznie w zaświatach.

Gustaw jest samotnym buntownikiem. Sprzeciwia się porządkowi świata, który pozwala na tak wielkie cierpienie. Żyje przeszłością, wspomnieniami o pięknych chwilach, jego przyjacielem

jest gałąź jodłowa, ponieważ wspomina mu o spotkaniach z najdroższą. Krytykuje kobiety, instytucję małżeństwa, która więzi je i nie pozwala na prawdziwe połączenie z ukochanymi, ponieważ kobieta, by zabezpieczyć swój los, musi wybrać na męża człowieka bogatego, a nie tego, którego naprawdę kocha. Gustawowi nie przechodzi nawet przez myśl, że jego wybranka mogła pokochać mężczyznę, za którego wyszła.

Indywidualizm bohatera każe mu patrzeć na świat przez pryzmat swoich uczuć. Gustaw jest egoistą, któremu brakuje dystansu do siebie i świata. Wszystko traktuje emocjonalnie, o swoje cierpienie oskarża nie siebie, a Księdza, powieści, ukochaną, niesprawiedliwy świat. Być może wynika to z szaleństwa, w które popadł z nadmiaru cierpień, a może jest to dowodem na jego nieumiejętność spojrzenia poza siebie i racjonalną ocenę swojego położenia.

Gustaw to bohater romantyczny: indywidualista, znajdujący się poza granicami społecznego porządku, typ romantycznego kochanka, cierpiącego z powodu odrzucenia. Jego los wzrusza, ponieważ każdy człowiek poznał

kiedyś gorzki smak

wzgardzonej miłości i może poczuć więź z bohaterem, jednocześnie jednak należy się zastanowić - czy Gustaw nie był winien własnego cierpienia? Czy miłość jego była prawdziwym uczuciem, czy tylko kreacją wywołaną romantycznymi wzorcami?

Dziady cz. IV - Romantyczna wizja miłości w IV cz. "Dziadów"

Miłość jest głównym tematem czwartej części dramatu Adama Mickiewicza "Dziady". Bohater utworu, Gustaw, przybywa do domu swojego dawnego nauczyciela, by opowiedzieć mu o swoim nieszczęśliwym losie, wywołanym przez wzgardzone uczucie. Można powiedzieć, że cały utwór jest wykładnią teorii miłości, przynoszącej człowiekowi zarówno szczęście, jak i niewyobrażalne cierpienie.

Uczucie, jakie połączyło bohatera i jego wybrankę, było miłością od pierwszego wejrzenia, a kiedy nadeszło, stało się sensem życia dla

Gustawa, wierzącego, że miłość ta jest związkiem dwóch dusz, złączonych na wieki przez

Boga. Światopogląd bohatera, dotyczący ideału uczucia, wywodzi się z sentymentalnych powieści: "Cierpień młodego Wertera" i "Nowej Heloizy". Mickiewicz odwołuje się do teorii "bliźniaczych dusz", wedle której przed narodzinami ludzie złączeni byli w pary jedną duszą, zaś w momencie narodzin oddzielili się, jednak związek ten jest silniejszy od ludzkiej rozłąki. Gustaw wierzył, że jego ukochana jest drugą połową jego własnej duszy, dlatego w miłości do niej zatracił własną indywidualność, połączył swoje myśli z jej myślami, stał się cieniem za życia.

Kiedy okazało się, że miłość Gustawa i jego ukochanej nie może przetrwać społecznych konwenansów i kochankowie zostali na zawsze rozdzieleni, bowiem dziewczyna wyszła za innego mężczyznę, miłość pokazała ciemną, niebezpieczną stronę

swojej natury. Jej siła okazała się być destrukcyjna. Bohatera ogarnęła nieprzenikniona rozpacz, jego cierpienie potęgowało każde wspomnienie o ukochanej i utraconym szczęściu

. Kiedy przypadkiem jest obserwatorem ślubu wybranki, nie może już wytrzymać nadmiaru cierpień, wpada w obłęd i popełnia samobójstwo.

Samobójstwo bohatera miało mu przynieść ulgę, jednak sprawiło, że musi teraz błąkać się po świecie i dalej przeżywać swoje cierpienia. Istnieje jednak iskierka nadziei. Gustaw wierzy,

Samobójstwo bohatera miało mu przynieść ulgę, jednak sprawiło, że musi teraz błąkać się po świecie i dalej przeżywać swoje cierpienia. Istnieje jednak iskierka nadziei. Gustaw wierzy, że kiedy jego ukochana umrze, połączy się z nim po śmierci. Miłość pojmowana jest jako siła, dla której śmierć nie stanowi żadnej przeszkody, jest pozaczasowa, ponieważ stworzył ją Bóg.

Romantyczna wizja miłości posiada dwa oblicza, z jednej strony

to uczucie piękne, wzniosłe, nie znające granic i barier, wychodzące poza konwenanse. Jej drugie oblicze, chyba bardziej interesujące romantyków, jest tragiczne, bowiem nieszczęśliwa miłość odbiera człowiekowi chęć działania

, sprawia, że egzystencja wydaje się jałowa i zupełnie bezcelowa. Miłość jest tak potężna, że człowiek nie może się z niej wyzwolić w żaden sposób, człowiek przeklina ją więc, jak

Gustaw, i powtarza, że szczęśliwi są ci, którzy jej nigdy nie doznali, bowiem nie poznali takich cierpień, jak on.

Miłość romantyczna, wynosząca człowieka do nieba, kiedy jest odwzajemniona, i czyniąca życie na ziemi piekłem, kiedy jest nieszczęśliwa, jest tematem wielu utworów epoki Mickiewicza. Wizja tej miłości jest jednocześnie pociągająca i przerażająca, bowiem każdy człowiek pragnie przeżyć chwile takiego szczęścia

, jak Gustaw, jednak każdy obawia się przeżyć tak wielkie cierpienie, jak to, które dotknęło bohatera.

Dziady cz. IV - Motyw zwyczajów

Zwyczaje ludowe – Gustaw Pustelnik przychodzi do Księdza, by bronić pogańskiego obrzędu Dziadów, czyli rozmawiania z duchami w Dzień Zaduszny. Dla Księdza ta tradycja służy szerzeniu zabobonów, dla

Gustawa jest jedyną formą kontaktu z żywymi ludźmi. Dyskusja o Dziadach to kolejna część sporu dwóch światopoglądów – romantyka Gustawa i racjonalisty Księdza. Gustaw przekonuje, że natura

ma swoje tajemnice, których nie wyjaśni żaden mędrzec. Stąd gorąca obrona

ludowego obrzędu Dziadów. Ksiądz nie daje się przekonać, aż do końca, kiedy okazuje się, że Gustaw jest upiorem.

Dziady cz. IV - Motyw śmierci

Śmierć – postrzegana przez

romantyków nie jako ostateczny kres, ale przejście do nowego życia, możliwość połączenia się z ukochanym czy ukochaną. Takie pragnienia ma Pustelnik – Gustaw, czeka na śmierć kobiety

, którą pokochał i został przez nią odrzucony. Tylko w ten sposób może ją zdobyć. Dla

Gustawa istnieją trzy rodzaje śmierci: pospolita - wywołana starością bądź chorobą, powolna i bolesna - wywołana rozstaniem kochanków i trzecia - śmierć wieczna - potępienie za grzechy. Oczywiście Gustaw umarł z powodu tego drugiego rodzaju śmierci, choć obawia się, że będzie potępiony za swoje winy.

Dziady cz. IV - Motyw miłości

Miłość – wielkie romantyczne uczucie prezentowane przez

Pustelnika – Gustawa. Nieszczęśliwa miłość zrujnowała mu życie, doprowadziła do obłędu i śmierci. Nie widzi niczego poza ukochaną kobietą, która odtrąciła go, by związać się z innym. Przychodzi do Księdza, ale nie może pojąć jego argumentów, chłodnego rozumowania. Gustaw żyje uczuciem, nie kieruje się rozumem. Świadczy

też o tym jego chaotyczna i poszarpana opowieść. Motyw miłości w czwartej części Dziadów przynosi szczęście

bohaterom, ale jednocześnie ich unieszczęśliwia. Romantyczni kochankowie idealizują obiekty swojej miłości, a kiedy nie ma szans na jej spełnienie, popadają w obłęd.