Tkanka mięśniowa: pochodzenie; podstawowe cechy morfologiczne (aparat kurczliwy, miofilamenty).

Rodzaje:

• Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana:

• Tkanka mięśniowa szkieletowa.

  • włókno mięśniowe poprzecznie prążkowane – kształt i rozmiary, sarkolema i błona podstawna, jądra komórkowe (ilość, kształt i położenie), włókienka mięśniowe – miofibryle (prążki jasne i ciemne, sarkomery – krążki I, A, Z, H i M), miofilamenty cienkie, grube i filamenty pośrednie, siateczka sarkoplazmatyczna; ślizgowa teoria skurczu mięśnia;

  • typy włókien mięśniowych – kryteria podziału; włókna wolne (typu 1) i szybkie (typu 2A i 2B);

  • funkcjonowanie tkanki mięśniowej szkieletowej (skurcz szybki, kontrolowany, podatność na zmęczenie)

• Tkanka mięśniowa sercowa.

  • włókno mięśniowe sercowe (kardiocyt) – kształt i rozmiary; błona podstawna; kształt i ilość jąder komórkowych; sarkomer; wstawki (połączenia typu neksus, strefy przylegania, desmosomy);

  • układ przewodzący serca – włókno mięśniowe węzła (komórki P i komórki przejściowe); włókna Purkinjego; lokalizacja układu przewodzącego serca (węzeł zatokowo-przedsionkowy i przedsionkowo-komorowy, pęczek przedsionkowo-komorowy (Hisa);

  • funkcjonowanie tkanki mięśniowej szkieletowej (skurcz szybki, własny rozrusznik, odporność na zmęczenie);

• Tkanka mięśniowa gładka:

  • komórka mięśniowa gładka (miocyt) – porównanie z włóknem mięśnia poprzecznie prążkowanego, kształt i rozmiary, jądro komórkowe, sarkolema i błona podstawna, połączenia typu neksus, miofilamenty cienkie, grube i filamenty pośrednie, taśmy gęste, ciałka gęste, siateczka sarkoplazmatyczna;

  • funkcjonowanie tkanki mięśniowej gładkiej (skurcz wolny, odruchowy, odporność na zmęczenie, mechaniczne wzmocnienie ścian narządów);

Preparaty: tkanka mięśniowa szkieletowa, sercowa i gładka.

Tkanka nerwowa: pochodzenie; podstawowe cechy morfologiczne, rodzaje komórek.

• Komórki nerwowe (neurocyty, neurony):

• Ciało komórki nerwowej (perykarion) – podstawowe organella komórkowe (cytoplazma, jądro komórkowe, mitochondria, aparat Golgiego, lizosomy), tigroid, neurofibryle;

• Wypustki protoplazmatyczne (dendryty) – ilość, budowa i funkcja;

• Wypustka osiowa (akson, neuryt) – budowa i funkcja; podstawa aksonu i drzewko końcowe;

• Osłonka mielinowa – pochodzenie, budowa, funkcja i występowanie;

• Zakończenia nerwowe (synapsy) –budowa, funkcja i rodzaje synaps;

• Zróżnicowanie morfologiczne i funkcjonalne neurocytów: komórki jedno-, rzekomojedno-, dwu- i wielobiegunowe; kulise, owalne, gruszkowate, trójkątne, piramidalne, wieloboczne, gwiaździste; czuciowe, ruchowe i wstawkowe;

• Komórki glejowe:

• Astrocyty neuroglej gwiaździsty) – pochodzenie, budowa, lokalizacja i funkcja;

• Oligodendrocyty (glej skąpowypustkowy) - pochodzenie, budowa, lokalizacja i funkcja;

• Ependymocyty (komórki wyściółki) - pochodzenie, budowa, lokalizacja i funkcja;

• Mikroglej - pochodzenie, budowa, lokalizacja i funkcja;

• Komórki glejowe zwojów - pochodzenie, budowa, lokalizacja i funkcja;

• Neurolemocyty (komórki osłonkowe) - pochodzenie, budowa, lokalizacja i funkcja;

Preparaty: tkanka nerwowa

Tkanka łączna: pochodzenie; podstawowe cechy morfologiczne (komórki, substancja międzykomórkowa – włókna, substancja podstawowa, płyn tkankowy), klasyfikacja.

• Tkanka łączna właściwa:

• komórki tkanki łącznej właściwej (fibroblasty i fibrocyty, miofibroblasty, perycyty, histiocyty, plazmocyty, komórki tuczne);

• substancja międzykomórkowa: włókna kolagenowe, siateczkowe i sprężyste; substancja podstawowa (glikozaminoglikany, proteoglikany, kwas hialuronowy); płyn tkankowy;

• rodzaje tkanki łącznej właściwej:

  • Tkanka łączna włóknista luźna – budowa, lokalizacja i funkcja.

  • Tkanka łączna włóknista zwarta - budowa, lokalizacja i funkcja.

  • Tkanka łączna siateczkowata. - budowa, lokalizacja i funkcja.

  • Tkanka tłuszczowa - budowa, lokalizacja i funkcja.

• Tkanka chrzęstna:

• komórki tkanki chrzęstnej: chondroblasty, chondrocyty, chondroklasty, grupy izogeniczne; jamki chrzęstne;

• substancja międzykomórkowa: włókna kolagenowe, włókna sprężyste, proteiglikany, białka niekolagenowe, hydroksyapatyt chrząstki zwapniałej;

• rodzaje tkanki chrzęstnej:

  • tkanka chrzęstna szklista – budowa, właściwości, lokalizacja;

  • tkanka chrzęstna sprężysta – budowa, właściwości, lokalizacja;

  • tkanka chrzęstna włóknista - budowa, właściwości, lokalizacja;

• Tkanka kostna:

• komórki tkanki kostnej: komórki osteogenne, osteoblasty, osteocyty, osteoklasty (pochodzenie i funkcja);

• substancja międzykomórkowa: macierz organiczna (włókna kolagenowe, białka niekolagenowe – osteokalcyna, osteonektyna, proreoglikany; składniki mineralne (fosforany wapnia, węglany, cytryniany, jony magnezowe i sodowe; hydroksyapatyty);

• formy architektoniczne tkanki kostnej:

  • pierwotna tkanka kostna (niedojrzała, grubowłóknista, splotowata): pochodzenie, architektura, właściwości, lokalizacja);

  • tkanka kostna dojrzała (blaszkowata): budowa, właściwości i rodzaje:

    • tkanka kostna gąbczasta – architektura (beleczka), lokalizacja i funkcja;

    • tkanka kostna zbita – architektura (osteon, blaszki międzysystemowe), lokalizacja i funkcja;

• Krew:

• komórki krwi:

  • erytrocyty: pochodzenie, morfologia i funkcja;

  • trombocyty: pochodzenie, morfologia i funkcja;

  • leukocyty: pochodzenie, morfologia i rodzaje:

    • granulocyty:

      • neutrofile - morfologia i funkcja;

      • eozynofile - morfologia i funkcja;

      • bazofile - morfologia i funkcja;

    • agranulocyty:

      • monocyty – morfologia i funkcja;

      • limfocyty - morfologia i funkcja;

• osocze krwi – podstawowe składniki osocza, główne białka osocza i ich funkcje;

Preparaty: żołądek (tkanka łączna właściwa), przełyk z tchawicą (tkanka tłuszczowa), tkanka chrzęstna szklista i sprężysta, tkanka kostna gąbczasta i zbita, krew;

PODSTAWOWE POJĘCIA ANATOMICZNE

Orientacja ciała ludzkiego w przestrzeni: postawa ciała, osie (pionowe, poziome i strzałkowe), kierunki (górny – dolny, boczny – przyśrodkowy, przedni – tylny), płaszczyzny (poziome, strzałkowe, pośrodkowa, czołowe), części (głowa, szyja, tułów, kończyna górna i dolna) i okolice ciała.

SKÓRA

Budowa skóry: warstwy (naskórek, skóra właściwa, tkanka podskórna), wytwory (włos, paznokieć, gruczoły), rodzaje (skóra cienka i gruba) i funkcje (ochrona przed szkodliwymi czynnikami środowiska zewnętrznego, regulacja gospodarki wodnej, wydzielnicza, wydalnicza, zmysłowa);

Naskórek – pochodzenie, grubość (od 0,04 mm na powiekach do 1,6 mm na dłoni), cykl dojrzewania (ok. 3 m-cy) i budowa:

• Warstwa podstawna – pojedyncza warstwa komórek walcowatych lub sześciennych (keratynocyty) opartych na błonie podstawnej; podziały mitotyczne komórek; komórki macierzyste (niezębate) i komórki zębate; obecność w komórkach tonofibryli keratynowych (początek keratynizacji);

• Warstwa kolczysta – kilka warstw komórek wielobocznych, luźny układ komórek (przestrzenie międzykomórkowe, mostki cytoplazmatyczne, desmosomy), rzadkie mitozy, obecność w cytoplazmie keratynosomów z ziarnistosciami uszczelniającymi naskórek;

• Warstwa ziarnista – 2-6 warstw spłaszczonych, wielobocznych i ściśle do siebie przylegających komórek, brak keratynosomów, obecność ziarnistości z keratohialiną (umożliwia agregację włókienek keratynowych), liczne tonofibryle;

• Warstwa jasna – 1-2 warstwy bardzo płaskich i ściśle przylegających do siebie komórek, słabo widoczne organella komórkowe, tonofibryle gęsto wypełniające cytoplazmę; najczęściej brak tej warstwy w skórze cienkiej;

• Warstwa zrogowaciała – 2 (skóra cienka) – 200 (skóra gruba) warstw martwych, całkowicie zrogowaciałych komórek w kształcie płaskich płytek, wnętrze komórek wypełnione powstałymi z tonofibryli włókienkami keratynowymi (keratyna miękka o niewielkiej zawartości siarki) z keratohialiną; warstwa ta jest hydrofobowa, mocna, elastyczna i sucha;

• Warstwa komórek złuszczających się – najbardziej zewnętrzna warstwa martwych komórek złuszczających się;

Komórki towarzyszące naskórka:

• melanocyty (komórki barwnikowe) – rozgałęzione komórki z licznymi wypustkami położone w warstwie podstawnej, powstają z neuroektodermy, synteza melaniny odbywa się w aparacie Golgiego, gromadzenie w wakuolach AG (melanosomach); barwa skóry zależy od aktywności melanocytów (ilość melanosomów) a nie ich liczby;

• komórki dendrytyczne Langerhansa – podobne do melanocytów komórki z długimi wypustkami powstałe w szpiku kostnym; położone w warstwie podstawnej naskórka; uczestniczą w reakcjach immunologicznych (reakcje uczuleń kontaktowych);

• komórki Merkla – ektodermalne komórki połączone synapsami z nerwami czuciowymi skóry;

Gruczoły nabłonkowe skóry:

• Gruczoły łojowe – gruczoły pęcherzykowe, holokrynowe; pochodzenie: nabłonek mieszka włosowego lub naskórek; umieszczone w skórze właściwej; otoczone torebką włóknistą; pęcherzyki wydzielnicze pozbawione są światła, przewód wydzielniczy zbudowany z nabłonka wielowarstwowego płaskiego otwiera się z mieszka włosowego lub bezpośrednio na powierzchnię skóry; wydzielina (łój) ma działanie bakteriostatyczne i ochronne;

• Gruczoły potowe – naskórkowe, nierozgałęzione i kłębkowate gruczoły cewkowe; część wydzielnicza zagłębiona w tkance podskórnej i skórze właściwej; ujścia przewodów wyprowadzających na powierzchni skóry to pory skórne;

• gruczoły potowe ekrynowe (zwykłe) – rozmieszczone w prawie całej skórze (najwięcej w skórze grubej dłoni i stóp, najmniej w skórze powiek); nabłonek jednowarstwowy sześcienny lub walcowaty; dwa rodzaje komórek nabłonkowych:

  • komórki ciemne – wydzielają śluz (mukoproteiny i glikozaminoglikany);

  • komórki jasne – surowicze, transportują i wydzielają wodę, jony i produkty przemiany materii;

• gruczoły potowe „apokrynowe” (duże) – większe od gruczołów ekrynowych, mniej skłębione, szersze światło, brak komórek jasnych, komórki ciemne ułożone w nabłonek jednowarstwowy sześcienny; wydzielają homogenną i bezwonną substancję gęstszą od potu;

Wytwory rogowe naskórka:

• Włosy – silnie zrogowaciałe komórki naskórka (keratyna twarda);

• korzeń włosa (część włosa położona w skórze właściwej i tkance podskórnej);

• cebulka włosa – buławkowate rozszerzenie na dolnym końcu korzenia włosa;

• brodawka włosa – tkanka łączna wnikająca wraz z naczyniami krwionośnymi do cebulki włosowej;

• macierz włosa – zdolne do podziałów mitotycznych komórki nabłonkowe cebulki przylegające do brodawki (źródło komórek tworzących włos);

• łodyga włosa – zrogowaciała część wolna włosa;

• przekrój poprzeczny włosa:

  • rdzeń włosa – wewnętrzna część włosów cienkich i krótkich zbudowana z 3-4 warstw komórek sześciennych wypełnionych keratyną miękką;

  • warstwa korowa włosa – zasadnicza część włosa zbudowana z licznych zrogowaciałych i ułożonych w koncentryczne warstwy komórek wrzecionowatych zawierających keratynę twardą;

  • powłoczka włosa – zewnętrzna, cienka część włosa zbudowana z jednej warstwy płaskich, zrogowaciałych komórek (keratyna twarda);

  • mieszek włosa - komórki naskórkowe otaczające korzeń włosa;

  • wewnętrzna i zewnętrzna pochewka korzenia włosa (nabłonkowe);

  • torebka włosa (łącznotkankowa);

• cykl włosowy (trwa od 3-4 miesięcy dla rzęs do 3 lat) :

  • anagen – okres wzrostu włosa (namnażanie komórek macierzy włosa);

  • katagen – okres zahamowania wzrostu (ustają podziały komórek macierzy);

  • telogen – okres wypadnięcia włosa i spoczynku komórek macierzy;

• okolice najsilniej owłosione i okolice pozbawione włosów (powierzchnia dłoni i stóp, wargi, ujścia narządów moczowych;

• mięsień przywłosowy – mięsień napinający włosy przyczepiony do torebki włosa i warstwy brodawkowatej skóry; skurcz powoduje stroszenie włosów i wydzielanie zawartości gruczołów łojowych;

• Paznokieć- rogowa płytka wytworzona przez naskórek;

• łożysko paznokcia

• rowek paznokcia

• macierz paznokcia

• korzeń paznokcia

• blaszka rogowa paznokcia