Akcja - jest elementem kompozycyjnym szczególnie istotnym dla epiki i dramatu; jest to ciąg zdarzeń, które łączy ciąg przyczynowo - skutkowy; potocznie używa się terminu "akcja" wymiennie z określeniem "fabuła".

Aliteracja - zabieg stylistyczny polegający na rozpoczynaniu pojedynczą głoską lub całą zbitką głoskową sąsiadujących ze sobą wyrazów, które łączą się w wersy bądź zdania (np. J. Czechowicz: "...bura burza od boru").

Anafora - kolejne zdania bądź wersy rozpoczynają się tym samym słowem lub wielokrotnie powtarzanym

Animizacja - (inaczej nazywana ożywieniem); przedmioty lub zjawiska otrzymują właściwości i cechy zarezerwowane dla istot żyjących.

Antonim - określenie terminu przeciwstawnego danemu słowu (np. czerń - biel, )pozwala wydobyć kontrasty myślowe

Antropomorfizacja - jest rodzajem przenośni i odmianą animizacji, w której zjawiska lub pojęcia zostają wyposażone w cechy przynależne wyłącznie ludziom (np. L. Staff: "Wiatr gwizdał.

Antyteza -dwa elementy przeciwstawne pod względem znaczenia łącza się tworząc całość pod względem treści; kontrastów i zestawień antytetycznych używa się aby uzyskać większą ekspresję (np. "gromobicie ciszy", "lepiej się z mądrym zgubić niż z głupim odnaleźć",

Apostrofa - jest ona retorycznym, bezpośrednim zwrotem, którego adresatem jest osoba, bóstwo bądź uosobiony przedmiot, wprowadza ona elementy patosu i podniosłości

Bohater liryczny - nazywany inaczej postacią przedstawioną jest niezwykle istotnym elementem każdego utworu lirycznego; dla określenia bohatera lirycznego stosuje się gramatyczną formę "on"

-liryka bezpośrednia (inwokacyjna) stwarza bohatera lirycznego, który jest równoznaczny z adresatem utworu, wtedy niezbędna jest gramatyczna forma "ty" (

Czas w utworze literackim - ważny element konstrukcyjny utworu literackiego, kształtujący świat przedstawiony; sposób, w jaki twórca kształtuje czas jest w dużej mierze uzależniony rodzajem literackim utworu; często bywa także tematem samym w sobie; w utworach lirycznych widać znaczną przewagę czasu teraźniejszego (z racji, że wiersze składają się przede wszystkim z przemyśleń i obserwacji, jakie czyni podmiot liryczny); gatunki dramatyczne traktują czas głównie jako następujące po sobie sceny; jeśli zaś chodzi o epikę, występują dwa rodzaje czasu:

1. czas narracji (zaznaczony szczególnie wyraźnie gdy występuje narracja 1-osobowa);

2. czas fabuły (odpowiada zazwyczaj czasowi historycznemu, mitycznemu bądź fantastycznemu; rozwija się chronologicznie albo też zostaje zaburzony (gdy zastosowana jest inwersja czasowa, retrospekcja, retardacja itp.)

Diafora - rodzaj figury retorycznej polegającej na użyciu tych samych słów, przy czym różnią je zarówno znaczenie jak i barwa emocjonalna

Dygresja - odchodzenie od głównego toku rozważań, kiedy zarzucony zostaje zasadniczy przedmiot opowieści lub wątek myślowy;

Elipsa - polegający na opuszczeniu części zdania, która jest oczywista (można się jej łatwo domyślić, gdyż powiązana jest ściśle albo z kontekstem wypowiedzenia -

Epifora - polega na zakańczaniu następujących po sobie wersów jednakowymi wyrazami lub zwrotami (np. "Nie idzie, ale skrada się przez życie, czołga się przez życie, sunie przez życie ślimaczym śliskim śladem" –

Epilog - wydzielone zakończenie w utworze literackim, w którym autor zamieszcza zazwyczaj szereg dodatkowych wyjaśnień, uzupełnień, własnych komentarzy; w znaczeniu przenośnym epilog jest utożsamiany z zakończeniem, finałem, kresem, końcem.

Gatunek literacki - tym terminem określamy wszystkie reguły składające się na całość dzieła literackiego; podział na gatunki jest podstawowym kryterium systematyzacji w literaturze; (kontekst czasu, kultury,innych tekstów)

Hiperbola - środek stylistyczny polegający na zamierzonej przesadzie, wyolbrzymianiu zjawisk, problemów czy cech ludzkich (np. "Przebóg! Jak żyję, serca już nie mając!" czy popularne związki frazeologiczne jak: pęknąć ze śmiechu, umierać ze zmęczenia).

Ironia - oznacza ukrytą kpinę, drwinę chociaż pozornie wyraża uznanie, akceptację, aprobatę.

Język literacki - tworzywem dla niego jest język narodowy, język literacki stanowi jego wyodrębnioną całość; obejmuje słownictwo oraz zasady odnoszące się do gramatyki, do których odnosi się wykształcona grupa; język literacki używany jest przede wszystkim w szkołach, uczelniach i instytucjach.

Metafora - (przenośnią); polega na nadawaniu specjalnych, nowych znaczeń wyrazom, które osobno mają zupełnie inne znaczenie (np. ocean łez); metafora pojawia się także często w języku potocznym jako utarte, stereotypowe wyrażenie.

Oksymoron - polegający na zestawieniu obok siebie dwóch wyrażeń, które pod względem znaczenia wzajemnie się wykluczają; zazwyczaj ,w zestawieniach tych pozornie brak logiki i sensu,

Onomatopeja - (nazywana inaczej dźwiękonaśladownictwem); zapisywane dźwięki mają naśladować pewne efekty akustyczne;

Paradoks - myśl, która pozornie sprawia wrażenie sprzecznej wewnętrznie, niezgodnej z rzeczywistością, jednak po zastanowieniu okazuje się wyrażać głęboką prawdę

Parafraza - w literaturze polega na takiej przeróbce, modyfikacji utworu, gdy zachowana zostaje treść, podczas, gdy forma zostaje zmieniona, zwykle rozwinięta, jaśniejsza;

Paralelizm - pewne analogie w budowie, wzorze lub schemacie utworu, przejawiają się one zazwyczaj

w powtórzeniach elementów podobnych do siebie.

Parenteza - to zdanie, które autor umieścił w nawiasie, uzupełniające niejako całą wypowiedź (np. "I od takiego, Boże nieskończony, (w sobie chwalebnie i w sobie szczęśliwie sam przez się żyjąc) żądasz ...").

Personifikacja - (nazywana także uosobieniem); środek stylistyczny będący zwykle stereotypową przenośnią; polega na przypisaniu zjawiskom przyrody, zwierzętom, roślinom lub pojęciom abstrakcyjnym cech ludzkich (animizacja polega zaś na ożywieniu, czyli nadaniu przedmiotom nieożywionym właściwości istot żyjących niekoniecznie ludzi np. ryczące fale, mrugająca gwiazdka, wyjący wiatr); personifikacja i animizacja są często używane w bajkach (np. I. Krasicki, "Ptaszki w klatce": "Czegoż płaczesz? - staremu mówił czyżyk młody"), ale także w literaturze średniowiecznej (np. w "Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" Śmierć przedstawiona została jako rozkładające się ludzkie ciało, które ma zdolność mówienia ludzkim głosem - "Śmierć do niego przemówiła").

Peryfraza -; trop stylistyczny polegający na zastąpieniu określonego wyrazu poprzez bardziej rozbudowane opisy, omówienia (np. zamiast powiedzieć Juliusz Słowacki można użyć bardziej rozbudowanego wyrażenia - "autor "Kordiana""

Podmiot liryczny - odmiana podmiotu literackiego; podmiot ten jest fikcyjną, skonstruowaną przez poetę osobą, która jest wyrazicielem refleksji, przeżyć, doznań i poglądów; podmiot ten jest nadawcą w poetyckim monologu lirycznym.

Porównanie - środek stylistyczny, w którym zestawiane i porównywane są ze sobą dwa zjawiska bądź przedmioty; porównanie składa się z dwóch członów, jeden z nich pełni funkcję określającą, a drugi określaną,

Przerzutnia-; występuje wówczas, gdy część przynależąca treściowo i intonacyjnie do określonego wersu zostaje przeniesiona do wersu następnego (np.