Oligofrenopedagogika
Urszula Gornowicz
Ewa Wojciechowska
Oziębłość i pochwica
Obniżenie popędu seksualnego drzemie w wielu aspektach naszego życia. Przyczyny są bardzo różne, mogą to być np. przemęczenie, siedzący tryb życia, choroba, nuda w związku, aż w końcu brak pożądania, podniecenia. Hipolibidemia to jedna z dysfunkcji seksualnych, która dotycz pożądania i podniecenia. To inaczej oziębłość, obniżenie popędu płciowego, polega na braku lub zubożeniu fantazji erotycznych oraz potrzeby podejmowania aktywności seksualnej.1
Istotną rolę w leczeniu oziębłości seksualnej (hipolibidemii) jest wykrycie zaburzeń somatycznych, np. depresja, choroby zakaźne, choroby tarczycy, choroby narządów rodnych (np. pochwica). Profesor Zbigniew Lew- Starowicz wyróżnia kilka stopni oziębłości płciowej, która różni się od siebie siłą i jakości objawów:2
- pojawia się potrzeba kontaktu płciowego, jednak obcowanie nie zawsze kończy się orgazmem, a przeżycie seksualne jest mało satysfakcjonujące
- istnieje przytłumiona potrzeba kontaktu seksualnego, dominuje anorgazmia (niemożność osiągnięcia orgazmu), zauważa się brak satysfakcji z życia seksualnego
- słabe potrzeby seksualne, anorgazmia, niechęć do partnera
- całkowity brak potrzeb seksualnych, anorgazmia, niechęć do partnera
Definicja oziębłości seksualnej jest trudna, podobnie jak jej klasyfikacja. Oziębłość wskazuje na sytuację bardzo indywidualną i specyficzną, która posiada wiele odmian symptomatologicznych oraz uwarunkowana jest wieloma przyczynami. Cechuje się brakiem pragnienia kontaktów seksualnych, brakiem odpowiednich reakcji seksualnych w czasie kontaktu, brakiem redukcji napięć seksualnych (które są minimalne) oraz brakiem satysfakcji emocjonalnej. Większość autorów wyklucza możliwość istnienia wrodzonej oziębłości seksualnej u kobiet oraz skłania się do przyjęcia czynników psychicznych lub somatycznych, które leżą u jej podłoża. Czynniki te najczęściej utrudniają prawidłowy rozwój seksualności przed okresem dojrzewania i później. Ostatnio coraz częściej większą uwagę zwraca się również na oddziaływanie czynników prenatalnych3.
Oziębłość płciowa to znaczne osłabienie lub brak popędu płciowego, tj. pociągu fizycznego i psychicznego. Jeżeli dochodzi do stosunków płciowych, to bez doznań pozytywnych4. Do jednych z najczęściej diagnozowanych problemów adaptacyjnych jakie występują w związkach małżeńskich należą zaburzenia seksualne. U kobiet, to szeroko rozumiane zaburzenia orgazmu (oziębłość, anorgazmia, pochwica). Trudności z przeżywaniem orgazmu ma 75 % kobiet. W przypadku mężczyzn to zaburzenia wzwodu członka, oraz zaburzenia wytrysku nasienia5.
Zdarza się, że ból w czasie stosunku może mieć również podłoże psychologiczne. Jest tak w przypadku pochwicy. Zaburzenie to polega na silnym i nagłym skurczu mięśni otaczających pochwę, co sprawia, że odbycie stosunku staje się fizycznie niemożliwe. Wszelkie próby wprowadzenia członka do pochwy wywołują dalsze napady skurczu mięśni, co wzmaga ból- i koło się zamyka. Często okazuje się, że kobiety cierpiące na pochwicę były w dzieciństwie ofiarami wykorzystania seksualnego.6
Pochwica to dysfunkcja seksualna polegająca na niezależnym od woli skurczu mięśni wokół wejścia do pochwy, co może powodować zamknięcie wejścia i niemożność odbycia stosunku, gdyż powoduje silny ból przy wprowadzaniu prącia do pochwy. Podobny ból pojawia się przy próbie wprowadzenia tamponu czy palca. Pochwica nieorganiczna, powodująca bolesność jest zazwyczaj związana z reakcją obronną, wynikającą z niejasności nastawienia emocjonalnego do partnera, bądź lęków seksualnych kobiet. Bywa także reakcją powstającą w okolicznościach niesprzyjających współżyciu seksualnemu- związanych z zagrożeniem, narażeniem na wstyd itp. Powtarzające się skurcze pochwy, mimo chęci podjęcia współżycia i niezależnie od okoliczności, bywają wyuczoną reakcją obronną, uwarunkowaną wcześniejszymi traumatycznymi doświadczeniami. Pochwica jest uleczalna.7
Pochwica to typ nerwicy płciowej, która powoduje niemożność podjęcia współżycia. Istotną rolę odgrywają w niej czynniki psychiczne i somatyczne, które powodują skurcze mięśni sromu oraz pochwy i utrudniają lub całkowicie uniemożliwiają odbycie stosunku seksualnego.
Pochwica może pojawiać się wtórnie, w wyniku np. infekcji grzybiczej czy urazu. Zdarza się jednak, że występuje pochwica pierwotna, a więc utrzymująca się od pierwszego współżycia seksualnego. Najczęściej w tym przypadku ma ona podłoże psychologiczne8. W pochwicy skurcze mięśni są niezależne od woli, odruchowe, spastyczne. Typowe przyczyny to: gruba błona dziewicza, lęki, zaburzone relacje partnerskie, zaburzona identyfikacja z rolą kobiecą, osobowość niedojrzała, histeryczna, urazy seksualne9. Do zaburzeń seksualnych o charakterze nerwicowym u kobiet zaliczyć można- brak reakcji na bodźce seksualne, zaburzenia lub brak orgazmu, pochwica, brak potrzeb, awersja. Większość tych zaburzeń występuje w przebiegu nerwicy, jednak nierzadko jako stosunkowo ograniczony zespół psychopatologiczny. Dużą rolę w występowaniu i utrwalaniu tych zaburzeń odgrywa lękowe oczekiwania niepowodzenia, skupianie się na przebiegu ataku i doznaniach seksualnych, traktowanie sprawności seksualnej jako miernika własnej wartości. Pierwsze trudności lub niepowodzenia w podjęciu życia seksualnego mogą na zasadzie błędnego koła, utrwalania odruchu warunkowego, stać się początkiem przewlekłych zaburzeń, zwłaszcza wtedy, gdy występują u osoby, która przeżyła uraz seksualny w dzieciństwie. Gdy ma wpojone sztywne normy moralne, odrzucające seksualność i jej przejawy. Znaczenie ma także brak wiedzy i doświadczenia oraz konflikty z partnerem, ponieważ wtedy relacje seksualne stają się często narzędziem walki i manipulacji.10
Rozpoznanie pochwicy wymaga wykluczenia podłoża organicznego: zapalenie pochwy, stan zapalny szyjki macicy i innych schorzeń miednicy małej. Schorzenia narządów miednicy małej stwierdza się u 30-40% kobiet zgłaszających się do poradni seksuologicznych z powodu dyspareuni. Ocenia się ze w następstwie ok. 30% zabiegów chirurgicznych w obrębie miednicy lub okolicy narządów płciowych dochodzi do okresowej pareunii. Jednakże w większości przypadków za podstawową przyczynę pochwicy uważa się czynniki psychodynamiczne.
Dyspareunia zdarza się też u mężczyzn, dzieje się to jednak Fedko i wiąże się zwykle ze schorzeniami organicznymi np. z choroba Peyroniego. 11
Przyczyny psychogenne pochwicy przedstawia tabela:
| AUTOR | ROK | PRZYCZYNY PSYCHOGENNE POCHWICY |
|---|---|---|
| Friedmann | 1963 | Konflikt pomiędzy miłością a agresją, cechy infantylne, narcyzm |
| Kaplan | 1974 | Cechy histeryczne, konwersyjne, kompleks kastracyjny, poczucie winy, rygoryzm religijny |
| Bratigam | 1977 | Postawy rywalizacyjne i agresywne wobec partnera, rygoryzm |
| Musaph | 1977 | Fantazje kazirodcze |
| Sarell | 1983 | Lek przed niedopasowaniem seksualnym, ambiwalencja wobec seksu |
| Leiblum | 1989 | Fobia stosunku, rygoryzm religijny, przeżycie przemocy seksualnej |
| Lew-Starowicz | 1991 | Fobie seksualne, opór wobec partnera, potrzeba dominacji, infantylizm psychoseksualny, cechy histeryczne |
| Lacroix | 1994 | Rygoryzm wychowawczy i religijny, urazy seksualne, doświadczenie przykrego badania ginekologicznego w wieku dojrzewania, lęk przed ciążą |
Tabela nr 68.7
U wielu kobiet z pochwicą uruchamiane są mechanizmy obronne. Jedne wiążą się z potrzebą ucieczki od poczucia winy, małej wartości i ukierunkowane są na obwinianie rodziny, partnera, mężczyzn. Inne wiążą się w ucieczkę w choroby.
Większość kobiet dąży do rozwiązania problemu do trzech lat od momentu jego ujawnienia się, ale zdarza się, ze kobieta unika leczenia, a związek trwa nadal i przyjmuje typ „białego małżeństwa”, w którym relacje między partnerami bardziej przypominają relacje brat – siostra aniżeli partnerskie.12
Z analizy wielu publikacji wynika, że skuteczność leczenia zaburzeń seksualnych jest wysoka i np. w przypadku zaburzeń erekcji, pochwicy, wytrysku przedwczesnego obejmuje ponad 90 % pacjentów. Jeśli chodzi o metody leczenia zaburzeń seksualnych to wymienić można:
- farmakoterapia ( leki hamujące, pobudzające)
- fizykoterapia ( hydroterapia, elektroterapia)
- metody chirurgiczne
- metody edukacyjne
- metody behawioralne
- hipnoterapia
- psychoterapia
Terapia seksualna to nauka i sztuka diagnozowania, leczenia psychogennych dysfunkcji seksualnych.13 W miarę upływu lat gromadzono coraz więcej doświadczeń, obserwacji, wyników badań poświęconych skuteczności i trwałości różnych metod terapii seksualnej w leczeniu zaburzeń seksualnych. Okazało się, że metody terapii seksualnej są wysoce skuteczne w zdecydowanej większości psychogennych ( czynnościowych) zaburzeń, a także mogą być pomocne jako jedyna z metod w leczeniu zaburzeń na tle organicznym. Jedną z największych zalet terapii seksualnej jest jej wysoka skuteczność. Arentowicz i Schmidt podają np., że w leczeniu pochwicy i przedwczesnego wytrysku nasienia sięga ona 90- 95 %.
K. Esther- Sapire cele terapii określają następująco:
- doskonalenie relacji partnerskich, reaktywności seksualnej i satysfakcji ze współżycia seksualnego
- zwiększenie i rozwijanie znajomości ciała, przeciwdziałanie mitom, stereotypom, zakłóceniom w postrzeganiu obrazu ciała i własnego Ja
- zwiększenie zakresu doświadczeń seksualnych
- zwiększanie doznań erotycznych, zmysłowych
- pomoc w rozładowywaniu napięć, lęków
- pomniejszenie czynników hamujących i blokujących
- zwiększanie czynników pozytywnych w życiu seksualnym
- kreowanie sytuacji, w których partnerzy mogą werbalnie i poza werbalnie wyrażać swoje doznania
POCHWICA - HISTORIA
Marion Sims - amerykański ginekolog w 1862 r. po raz pierwszy użył określenia „waginizm”.
Zalecana przez niego metoda leczenia pochwicy polegała na chirurgicznym „udrożnieniu„ wejścia do pochwy. Była ona nieskuteczna bo nie znosiła lęku powodującego skurcz mięśni pochwy.
Pierwsze publikacje za przyczynę pochwicy podawały zbyt małą pochwę, co w świetle obecnej wiedzy o możliwości wydłużenia się pochwy o 50% w czasie pobudzenia seksualnego mają wartość tylko historyczną.
POCHWICA – TYPY KOBIET
Friedman w 1963 r. wyróżnił i opisał trzy typy kobiet cierpiących na pochwicę:
1.Typ śpiącej królewny - trzeba najpierw rozbudzić jej seksualność.
2.Typ Brunhildy - nie chce oddać się bez walki, ale tęskni za macho.
3.Typ królowej pszczół - mężczyzna potrzebny jest tylko do prokreacji. Unika dalszych kontaktów seksualnych. Najczęściej spotyka się typ pierwszy.
LECZENIE POCHWICY
Podstawą leczenia jest:
• dobry stan zdrowia pacjentki;
• silna motywacja do leczenia;
• procedury terapeutyczne wymagają aktywnej postawy pacjentki;
• akceptacja przez pacjentkę postawy terapeuty i metod przez niego zalecanych;
• dobre więzi partnerskie.
Zaleca się edukację seksualną, psychoterapię, desensybilizację i farmakoterapię (leki
przeciwlękowe, rozkurczające, przeciwbólowe).
Skuteczność wg Hawtona i Cataralana wynosi 80% wyleczenia po 15 ok. sesjach terapeutycznych.
Przy zmianach chorobowych narządu rodnego pomocny jest zabieg chirurgiczny
Leczenie nie zawsze jest udane pomimo powszechnego przekonania, że pochwicę można łatwo zdiagnozować i wyleczyć.
Skuteczność leczenia pochwicy jest większa i czas trwania terapii jest krótszy w związkach z wysokim poziomem motywacji i dobrych relacjach partnerskich.
Największą satysfakcją dla terapeuty jest informacja, że leczenie odniosło pozytywny skutek - zakończone urodzeniem dziecka.14
Większość osób dotkniętych dysfunkcjami seksualnymi to ludzie z punktu widzenia fizjologii zdolni do normalnych zachowań seksualnych. Większość zaburzeń tego typu pojawia się w sytuacjach, gdy czynniki psychologiczne hamują normalne reakcje odruchowe. Większość ludzi (kobiet, mężczyzn i par) cierpiących na zaburzenia psychoseksualne musi stawić czoło leżącym u ich podłoża typowym, choć powodującym problemy zniekształceniom poznawczym, takim jak:
Seks powinien być: „perfekcyjny”, „wyjątkowy”, „ekstatyczny”, „oryginalny”, rutynowy”
Seks należy uprawiać: „w łóżku”, „w ciemności”, „w ekscytujących miejscach”, „ po wyznaniu uczuć”, „nagi” i tym podobne
Jeśli nie dojdzie do stosunku nie jest to „ prawdziwy seks”
Kiedy oboje nie przeżywamy orgazmu nie jest to „prawdziwy seks”
U wielu osób cierpiących na dysfunkcję lub zahamowania seksualne dochodzi do częstych nawrotów zaburzonych zachowań. Szansa na całkowite wyleczenie jest większa, jeśli pacjent uczy się pewnych metod zapobiegania nawrotowi choroby. Ich stosowanie powinno być monitorowane. Do tych metod należą między innymi:
Rozmowy z partnerem na temat powracającego zaburzenia
Powtarzanie określonych wzorów zachowań poznanych podczas terapii: stosowanie „mantr” poznawczych, takich jak „Mówiono mi że to się może powtórzyć, ale wiem ze to minie”, i tym podobne
Czytanie książek i broszur zawierających pozytywne informacje
Tworzenie romantycznej, zmysłowej lub erotycznej atmosfery
Uczestniczenie w sesjach zwiększających poczucie własnej wartości.15
Z. Lew-Starowicz, Seksuologia sądowa, Wyd. Lekarskie, Warszawa 2000, s 67-69 ISBN 83-200-2448-X↩
Z. Lew-Starowicz, On i Ona o seksie, Świat Książki, Warszawa 2007, s. 242 ISBN 978-83-247-0572-6↩
K. Imieliński, Zarys seksuologii i seksiatrii, PZWL, Warszawa 1986, s. 176 – 177 ISBN 83-200-1047-0↩
Encyklopedia dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa 1990, s. 345 ISBN 83-200-1491-4↩
W. Ślosarz, Publikacja ze stron WWW. Seksuologia.pl, Lądek Zdrój, 2000,↩
R.G. Wells, M.C. Wells, Menopauza, środek życia, Wyd. „Vocatio”, Warszawa 2004, s. 165 ISBN 83-7146-221-2↩
Z. Lew- Starowicz, Miłość i seks, Słownik encyklopedyczny, Wrocław, Wyd. Europa, 1999, s.223 ISBN 83-87977-17-9↩
Z. Słomko, Ginekologia, Wyd. PZWL, Warszawa 2008, s. 1113 ISBN 978-83-200-3153-9↩
A. Bilikiewicz, Psychiatria, Warszawa Wyd. PZWL, 2011, s. 410 ISBN 978-83-200-4359-4↩
A. Bilikiewicz, Psychiatria, Warszawa Wyd. PZWL, 2011, s. 412 ISBN 978-83-200-4359-4↩
I. Harold, I. Kaplan, J. Sadock; Psychiatria Kliniczna, Wyd I pod redakcją S. Sidorowicza, s. 127, ISBN 83-85842-90-X↩
J. Strelau redaktor naukowy, Psychologia Podręcznik akademicki, Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001, s. 748 ISBN83-87957-06-2↩
Z. Lew- Starowicz, K. Waszyńska Przemiany seksualności w społeczeństwie współczesnym. Teoria i rzeczywistość, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 2012, s. 15-18 ISBN 978-83-232-2461-7↩
Z. A. Fronczek specjalista ginekolog-położnik seksuologia kliniczna medycyna seksualna – prezentacja ze s. internetowej http://www.seksuolog.bydgoszcz.pl/artykul.php?f=czy_potrzebny↩
R. Meyer, Psychopatologia, Jeden przypadek – wiele terapii, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003, s. 198 ISBN 83-89120-↩