ZACHOROWANIA NA CHOROBY ZAKAŹNE

• Ogólną sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych w Polsce można określić jako stosunkowo dobrą i względnie stabilną. Zapadalność na większość chorób zakaźnych wykazuje tendencje spadkowe.

• Mimo stałej poprawy sytuacji epidemiologicznej, zapadalność na wiele chorób zakaźnych w Polsce jest wyższa niż przeciętna w krajach Unii Europejskiej.

• Korzystną, stabilną sytuację epidemiologiczną szeregu chorób zakaźnych osiągnięto w Polsce dzięki konsekwentnie prowadzonym wieloletnim programom szczepień ochronnych. Kontynuacja i unowocześnianie tych programów stanowi warunek utrzymania osiągniętych rezultatów.

• W związku z rozszerzeniem w ostatnich latach Programu Szczepień Ochronnych, w perspektywie kilku najbliższych lat oczekuje się przywrócenia w Polsce niskiej zapadalności na krztusiec oraz radykalnego spadku zapadalności na różyczkę, świnkę oraz chorobę wywoływaną przez Haemophilus influenzae typu b (pałeczka przenoszona drogą kropelkową, wywołująca głównie zakażenia układu oddechowego i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych).

• Niebezpieczna tendencja wzrostowa zakażeń wzw C wymaga pilnych działań profilaktycznych, a szczególnie wzmożonej kontroli higieny w instytucjach medycznych, zakładach kosmetycznych i innych, w których może dochodzić do przerwania ciągłości tkanek.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C

• Wirusowe zapalenie wątroby typu C stanowi poważny i narastający problem epidemiologiczny.

• WZW C jest chorobą, której początek bywa bezobjawowy w ponad 50% przypadków.

• Znacznie częściej niż w wzw typu B, w przebiegu wzw C występuje faza przewlekła zapalenia, prowadząca do marskości wątroby (około 20%). Zakażenie to stanowi poważny czynnik ryzyka raka pierwotnego wątroby.

Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C

• Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C przenoszone jest podobnie jak zakażenie wirusem typu B, najczęściej z krwią i płynami ustrojowymi przy uszkodzeniu tkanek.

• Są to więc zakażenia związane z opieką medyczną oraz dożylnym przyjmowaniem substancji odurzających, ale także z wykonywaniem tatuażu i zabiegów kosmetycznych.

• Płciowa droga przenoszenia w epidemiologii wzw C odgrywa mniejszą rolę, choć i na tej drodze może dochodzić do zakażenia.

• Tym, co najbardziej odróżnia wzw C od wzw B, jest brak szczepień przeciw pierwszej z tych chorób. Brak możliwości czynnego uodpornienia przeciw wzw C sprawia, że zapadalność na wzw C jest dobrym wskaźnikiem niedostatecznego poziomu sterylizacji i higieny szpitalnej oraz ryzykownych zachowań osób uzależnionych.

• Zapadalność na wzw C narastała w Polsce od początku oddzielnej rejestracji tego zakażenia w 1997 r., w którym wyniosła 2,58 na 100 000 ludności do 7,85 w 2005 r.

• W kolejnych dwóch latach odnotowano nieznaczny spadek zapadalności, w 2006 r. wyniosła 7,73, a w 2007 r. 7,22

• Podobnie jak w przypadku wzw typu B, zapadalność na wzw typu C jest wyższa w miastach niż na wsi i częściej chorują mężczyźni niż kobiety.

• W grupach wieku do 15 roku życia zapadalność jest stosunkowo niska, ale w grupie 15-19 lat następuje gwałtowny skok zapadalności, który najprawdopodobniej zależy od dożylnego przyjmowania narkotyków w tej grupie wiekowej.

Zatrucia i zakażenia pokarmowe

• W Polsce przez wiele lat dominującym czynnikiem będącym przyczyną zakażeń pokarmowych były bakterie rodzaju Salmonella, wśród których dominującym gatunkiem była S. Enteritidis.

• W 1991 r. odsetek ogółu ognisk zbiorowych zatruć pokarmowych wywołanych tym patogenem przekraczał 90% . Inne czynniki występowały znacznie rzadziej i badania w ich kierunku rzadziej były podejmowane.

• Okresem szczególnego wzrostu zapadalności na salmonelozy była druga połowa lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku.

• Mogło to być związane m.in. z wczesnym okresem wprowadzania hodowli drobiu na masową skalę.

• W latach 90. ubiegłego wieku nastąpił wyraźny spadek zapadalności na zakażenia pokarmowe wywołane przez pałeczki Salmonella i od drugiej ich połowy zapadalność w Polsce nie odbiega istotnie od średniej dla krajów UE.

• Zapadalność na zatrucia i zakażenia pokarmowe wywołane przez pałeczki Salmonella

• Zapadalność na zatrucia i zakażenia pokarmowe wywołane przez pałeczki Salmonella jest podobnie jak w przypadku innych czynników etiologicznych, najwyższa i najczęściej zgłaszana w najmłodszych grupach wiekowych.

• Zapoczątkowany w latach dziewięćdziesiątych trend spadkowy odsetka zakażeń wywołanych przez pałeczki Salmonella w ogniskach nasilił się wyraźnie po 2000 r. W 2007 r. odsetek tych zakażeń, podobnie jak w krajach Europy Zachodniej spadł do wartości poniżej 40%.

• Jednocześnie powyżej 20% wzrósł odsetek zakażeń pokarmowych wywołanych przez inne zdiagnozowane czynniki, wśród których obserwowana jest tendencja wzrostowa zakażeń wywołanych przez wirusy.

• Coraz częstsze są zakażenia wywołane norowirusami.

• W 2007 r. niemal w 40% ognisk zatruć i zakażeń pokarmowych w Polsce czynnik etiologiczny nie został wykryty

• Pozostałe choroby przenoszone drogą pokarmową rejestrowane w Polsce od szeregu lat, jak zatrucia jadem kiełbasianym, zatrucia toksyną gronkowcową, czerwonka bakteryjna i wirusowe zapalenie wątroby typu A.

• Obecnie w Polsce występują w niewielkich liczbach i odgrywają znacznie mniejszą rolę jako zagrożenia dla zdrowia publicznego

Choroby przenoszone drogą płciową

• W okresie po drugiej wojnie światowej zachorowania na kiłę miały rozmiary groźnej epidemii z liczbą zachorowań na kiłę wczesną objawową rzędu 55 tys. i zapadalnością odnotowaną w 1948 r. na poziomie 230 zachorowań na 100 000 ludności.

• Akcja zwalczania kiły doprowadziła do znacznego obniżenia zapadalności.

• Trend spadkowy utrzymuje się również w ostatnim 25-leciu . Polska mającą w 1980 r. niemal dwukrotnie większą zapadalność na kiłę od średniej krajów UE, od 1994 r. ma zapadalność niższą, z utrzymującą się nadal tendencją spadkową (w 2006 r.: Polska 2,45 na100 000; UE 4,04).

• W ostatnich dwóch dekadach obserwowane jest bardzo niepokojące zjawisko w postaci trendu wzrostowego stosunku zapadalności na kiłę wrodzoną do kiły ogółem

• Kiła wrodzona stanowi odbicie zapadalności na kiłę kobiet w wieku rozrodczym

• Obserwowana w latach 80. silna tendencja spadkowa zapadalności na rzeżączkę, w świetle danych nadzoru epidemiologicznego już w 1984 r. uplasowała Polskę poniżej średniej Unii Europejskiej.

• W 2007 r. zapadalność na rzeżączkę wyniosła w Polsce 0,87 na 100 000, podczas, gdy w krajach UE wskaźnik ten wynosił średnio 7,63.

• Choroby przenoszone drogą płciową zdecydowanie częściej rejestrowane są u mężczyzn niż u kobiet.

• W 2007 r. w Polsce zapadalność mężczyzn na kiłę ogółem była ponad 3-krotnie wyższa niż zapadalność kobiet (odpowiednio: 3,46 i 1,08 na 100 000), a na rzeżączkę prawie 9-krotnie (odpowiednio: 1,60 i 0,18). Różnice te w dużym stopniu mogą być spowodowane różnym stopniem wykrywalności tych chorób u kobiet i u mężczyzn.

• Ważny ze względu na jego kliniczne konsekwencje, stanowią zakażenia narządów płciowych wirusami papiloma (HPV). Wyróżnia się ponad 100 typów HPV chorobotwórczych dla człowieka, wśród których 40 wywołuje zmiany: skórne, w okolicy narządów płciowych oraz innych okolic ciała. Wyróżniono typy wirusa wysoce onkogenne i o małym ryzyku onkogennym. 

ZAKAŻENIA HPV

W zależności od typu wirusa oraz lokalizacji zmian, zakażenia HPV mogą przebiegać pod postacią: 
• łagodnych zmian naskórka (brodawki, brodawczaki);
• łagodnych zmian nabłonka wielowarstwowego błon śluzowych (brodawki i brodawczaki narządów płciowych, kłykciny kończyste);
• przednowotworowych zmian okolic narządów płciowych (szyjki macicy, sromu i pochwy, odbytu) ;
• nowotworowych zmian szyjki macicy i odbytu.

• Zakażenia HPV szerzą się drogą płciową, do zakażenia dochodzi najczęściej w początkowym okresie po rozpoczęciu aktywności seksualnej.  

• Okres wylęgania wynosi od 1 do 6 miesięcy. Okres zakaźności dotyczy czasu utrzymywania się zmian chorobowych. 

Zakażenie Haemophilus influenzae typu B (Hib)

• Haemophilus influenzae typu B (Hib) jest bakterią mogącą powodować ciężkie zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, posocznice (sepsę), a także inne inwazyjne choroby,  w tym zapalenie nagłośni, zapalenie skóry, stawów. 

• Hib występuje na całym świecie. Chorują głównie dzieci w wieku do 5 lat z uwagi na łatwość przenoszenia się bakterii między nimi. Okres wylęgania choroby wynosi najprawdopodobniej około 2-4 dni od momentu kontaktu z wirusem.

• Choroba szerzy się drogą kropelkową lub poprzez bezpośredni kontakt z wydzieliną dróg oddechowych chorego. Źródłem zakażenia są osoby chore oraz nosiciele tego drobnoustroju (osoby, które pomimo, iż są zakażone nie chorują, ale stanowią źródło zakażenia dla innych).

• Bakterie bytują w nosogardzieli nosiciela, skąd łatwo przenoszą się na inne osoby w trakcie np. spożywania wspólnych posiłków, używania wspólnych sztućców, picia napojów z jednej butelki, przebywania przez długi czas w grupie, w zamkniętych, nie wietrzonych pomieszczeniach.

Malaria

• Jest obecnie jedną z trzech najważniejszych, oprócz AIDS i gruźlicy, chorób zakaźnych w świecie. Liczbę nowych zachorowań szacuje się na 300-500 milionów rocznie. Z powodu malarii umiera około 1,5-2,7 milionów ludzi każdego roku. Ocenia się, iż aktualnie 40-45% ludności ziemi żyje na terenach zagrożonych malarią w ponad 100 krajach świata. Na zachorowanie najbardziej narażone są dzieci do 5 roku życia i kobiety ciężarne mieszkające na terenach endemicznych dla malarii oraz osoby nie odporne (nie posiadające swoistych przeciwciał), podróżujące m.in. z Europy do krajów endemicznego lub epidemicznego występowania malarii.

• Liczbę przypadków malarii zawlekanych do Europy ocenia się na około 10.000 rocznie. W Afryce malaria jest główną przyczyną zgonów około 20% wszystkich dzieci w wieku poniżej 5 roku życia. We wschodniej i południowej Afryce wskaźnik śmiertelności z powodu tej choroby, w okresie 1990-1998, wzrósł prawie dwukrotnie w porównaniu z latami 
  1982-1989. Przyczyną tego stanu jest m.in. wzrost oporności Plasmodium – czynnika etiologicznego malarii, na chlorochinę

• Liczbę przypadków malarii zawlekanych do Europy ocenia się na około 10.000 rocznie. W Afryce malaria jest główną przyczyną zgonów około 20% wszystkich dzieci w wieku poniżej 5 roku życia. We wschodniej i południowej Afryce wskaźnik śmiertelności z powodu tej choroby, w okresie 1990-1998, wzrósł prawie dwukrotnie w porównaniu z latami 
  1982-1989. Przyczyną tego stanu jest m.in. wzrost oporności Plasmodium – czynnika etiologicznego malarii, na chlorochinę

Zakażenia norowirusami

• Norowirusy są częstą przyczyną występowania zakażeń pokarmowych u ludzi, objawiających się takimi dolegliwości jak wymioty, biegunka i bóle brzucha. Rzadziej występują gorączka, dreszcze i bóle głowy. 
  Okres od momentu zakażenia do chwili wystąpienia objawów jest krótki i wynosi od 12 do 48 godzin od momentu zakażenia.

• Zachorowania z reguły charakteryzują się łagodnym przebiegiem, ale mogą też wystąpić nagle i powodować duże odwodnienie. Wyzdrowienie następuje najczęściej w przeciągu jednego do trzech dni. Na skutek zakażenia rzadko dochodzi do zgonu, ale może on nastąpić zwłaszcza u osób starszych lub z osłabioną odpornością.

• Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z chorą osobą lub przedmiotami i powierzchniami zanieczyszczonymi norowirusami pochodzącymi od chorej osoby. Zakażenie może nastąpić drogą pokarmową, na skutek spożycia skażonej żywności lub wody.

• Zachorować mogą osoby w każdym wieku, gdyż przebycie zachorowania nie chroni przed następnym zachorowaniem (nie jest wytwarzana długotrwała odporność organizmu zapobiegająca ponownemu zachorowaniu). 

• Norowirusy są częstą przyczyną powstawania dużych ognisk zatruć pokarmowych ponieważ bardzo łatwo przenoszone są z człowieka na człowieka. Ogniska zakażeń norowirusami najczęściej występują w środowiskach skupiających duże grupy ludzi na niewielkiej powierzchni, jak szpitale, domy opieki społecznej, szkoły itp. Często jedynym skutecznym sposobem eliminacji kolejnych zachorowań jest czasowe zamknięcie instytucji, w której wystąpiło takie ognisko i eliminacja zachorowania

Rotawirusy

• są najczęstszą przyczyną występowania u dzieci niebakteryjnych biegunek zakaźnych, chorować mogą również osoby dorosłe. Do zakażenia dochodzi drogą fekalnooralną na skutek bezpośredniego kontaktu z osobą zakażoną lub jej wydalinami – głównie poprzez zanieczyszczone kałem ręce, powierzchnie czy przedmioty codziennego użytku, czemu sprzyja nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny. Możliwe jest również zakażenie przez zanieczyszczoną żywność lub wodę. Ze względu na dużą zakaźność rotawirusy są również częsta przyczyna zakażeń w dziecięcych oddziałach szpitalnych

Zakażenia Rotawirusami

• Zachorowanie można przebyć wielokrotnie, ponieważ pierwotna infekcje daje jedynie częściowa odporność, która jednak w przypadku powtórnego zakażenia powoduje bezobjawowy lub lekki przebieg choroby. Szacuje się, że około 70% dzieci do 5 roku życia ma przeciwciała przeciwko tym wirusom co świadczy o przebyciu zakażenia.

• Najpoważniejsze znaczenie kliniczne mają infekcje wirusami grupy A, które są przyczyną ostrych biegunek u dzieci młodszych. Rotawirusy najbardziej zagrażają niemowlętom oraz dzieciom do 5 roku, a także osobom starszym po 65 roku życia

TOKSOPLAZMOZA

• Przyczyną toksoplazmozy jest pierwotniak Toxoplasma gondii.

• Jego rezerwuarem jest większość ssaków i ptaków (w tym m.in. owce, świnie, drób, gryzonie). Zwierzęta wydalają cysty z kałem. Cysty te mogą przetrwać w środowisku przez długi czas; mogą przenosić się na owoce i warzywa, do zbiorników wody pitnej, na ręce (podczas zabawy w piaskownicy). Są one również przenoszone przez owady. Do zakażenia człowieka dochodzi poprzez spożycie cyst np. poprzez zjedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa zawierającego cysty (przede wszystkim wieprzowiny i baraniny). Wrotami zakażenia jest przewód pokarmowy, niekiedy uszkodzona skóra i błony śluzowe, a także, w przypadku toksoplazmozy wrodzonej, łożysko.

• może być groźna dla osób z obniżoną odpornością. Podczas ciąży, nawet u kobiet nie wykazujących objawów, może ona powodować chorobowe zmiany płodu, co może kończyć się poronieniem, urodzeniem martwego płodu, zgonem okołoporodowym lub zakażeniem wrodzonym z poważnymi zmianami dotyczącymi oczu i mózgu (w tym m.in. zapaleniem siatkówki, naczyniówki, powiększeniem wątroby i śledziony, skazą krwotoczna, żółtaczką, oczopląsem). Dlatego tak ważne jest badanie kobiet ciężarnych w kierunku nosicielstwa T.gondii i wczesne podjęcie skutecznego leczenia.

• Aby uniknąć ryzyka zakażenia należy przestrzegać zasad higieny osobistej, zasad właściwego przygotowywania posiłków oraz unikać spożywania wody i produktów mięsnych surowych i półsurowych niewiadomego pochodzenia. Należy chronić żywność przed dostępem owadów i gryzoni oraz dbać o czystość piaskownic dla dzieci

Różyczka

• Różyczka jest chorobą wirusową. Wirus przenosi się z człowieka na człowieka drogą kropelkową lub przez kontakt z przedmiotami zanieczyszczonymi wydzieliną z gardła, krwią, moczem, kałem. Człowiek jest jedynym rezerwuarem wirusa.

• Różyczka jest charakterystyczną chorobą wieku dziecięcego i wówczas przebiega stosunkowo łagodnie. W przypadku, jednak gdy do zakażenia dojdzie u kobiet w ciąży, może to doprowadzić do poważnych zaburzeń w rozwoju płód.

Gruźlica (łac. tuberculosis, TB – tubercule bacillus) –

• Powszechna i potencjalnie śmiertelna choroba zakaźna, wywoływana przez prątka gruźlicy Gruźlica dotyczy najczęściej płuc (gruźlica płucna) lecz również może atakować ośrodkowy układ nerwowy, układ limfatyczny, naczynia krwionośne, układ kostno-stawowy, moczowo-płciowy oraz skórę.

• Wzrost liczby infekcji wirusem HIV i załamanie się kontroli nad gruźlicą spowodowały odrodzenie się gruźlicy.

• Pojawienie się lekoopornych form bakterii również przyczyniło się do rozszerzenia światowej epidemii.

• Od roku 2000 - 2004 wzrósł do 20% odsetek prątków odpornych na rutynowo stosowane leki i do 2% prątków opornych na leki drugiego rzutu.

• Zwiększone ryzyko wystąpienia gruźlicy dotyczy: chorych na AIDS, narkomanów, alkoholików, osób z osłabioną odpornością zależną od limfocytów T, bezdomnych i niedożywionych, imigrantów, osób po 65 roku życia.

• Oprócz tych wszystkich, do reinfekcji predysponują: długotrwała immunosupresja, stosowanie terapii kortykosteroidami, cukrzyca, chłoniaki, pylica.

• Ze względu na fazy rozwoju zakażenia prątkiem gruźlicy rozróżnia się gruźlicę pierwotna i popierwotną. Gruźlica pierwotna to pierwszy kontakt z czynnikiem zakaźnym, ze względu na drogę zakażenia i osobniczą odporność zwykle (75% przypadków) gruźlica płucna, która rozwija się u osoby dorosłej

• W zależności od ogólnej odporności i intensywności zakażenia może nie być żadnych objawów, a świadectwem zakażenia jest wystąpienie odczynu tuberkulinowego i niekiedy zmiany w obrazie RTG, lub rozwija się stan chorobowy.

• W najczęstszej gruźlicy płucnej do jej objawów należą wtedy: ból w klatce piersiowej, krwioplucie oraz kaszel przewlekający się ponad trzy tygodnie.

• Do objawów ogólnych zalicza się: gorączkę, dreszcze, nocne poty, ubytek masy ciała, bladość, często także łatwą męczliwość.

• Na podstawie symptomów klinicznych nie można rozpoznać choroby, w przypadku gruźlicy płucnej nasuwają one tylko podejrzenie schorzenia. Podobnie diagnostyka radiologiczna (RTG klatki piersiowej) gruźlicy płuc nie może stanowić definitywnego rozpoznania (nie zawsze da się odróżnić obraz gruźlicy od podobnych zmian chorobowych w płucach).

• Przy stosowaniu prób tuberkulinowych należy wziąć pod uwagę występowanie wyników zarówno fałszywie dodatnich, jak i ujemnych. Ostatecznym potwierdzeniem rozpoznania gruźlicy jest diagnostyka mikrobiologiczna, np. preparat bezpośredni plwociny (bakterioskopia bezpośrednia – BK) i hodowla na pożywkach. Pełna diagnostyka wymaga łącznie ok. 2–4 miesięcy (hodowla + identyfikacja gatunkowa + badanie lekowrażliwości).

• Materiałem do badania jest plwocina pacjenta, a u dzieci popłuczyny żołądkowe. Przy problemach z wykrztuszaniem stosuje się bronchofiberoskopię z pobraniem wydzieliny oskrzelowej, z płukaniem oskrzelowo-pęcherzykowym lub biopsją przezoskrzelową.

• W gruźlicy pozapłucnej materiałem mogą być np. płyn mózgowo-rdzeniowy, mocz czy próbki tkanek.

Gruźlica popierwotna

• jest wynikiem reaktywacji latentnego zakażenia pierwotnego. Często dochodzi do tego po wielu latach, a dochodzi do tego na skutek dołączenia się dodatkowego czynnika ryzyka: zakażenie HIV, leczenia immunosupresyjne, dłuższe leczenie kortykosteroidami, białaczki, chłoniaki, cukrzyca, skrajna niewydolność nerek, czy znaczna utrata masy ciała w krótkim czasie.

Epidemiologia gruźlicy

• Wg szacunków WHO obecnie 1/3 populacji świata jest zainfekowana prątkiem gruźlicy, z czego: ok. 8 mln/rok to nowe zachorowania,

• 2,6–2,9 mln chorych rocznie umiera z powodu gruźlicy, w skali całej planety co sekunda pojawia się nowe zakażenie (co daje rocznie ok. 31,6 mln).

• Najpoważniejsza sytuacja epidemiologiczna występuje w Azji i Afryce, gdzie wskaźniki zachorowalności osiągają 100-120/100 tys. ludności.

• Gruźlica nie ustępuje w państwach Ameryki Płd., basenu Morza Śródziemnego – wskaźniki zapadalności 50-80/100 tys., natomiast w krajach rozwiniętych (Europa, Ameryka Płn., Australia) 10-15/100 tys.

• W krajach tzw. wysoko rozwiniętych wzrost zachorowań na gruźlicę występuje przede wszystkim u imigrantów i w grupach ryzyka np. zakażenia wirusem HIV.

Choroba Heinego-Medina (poliomyelitis)

• wirusowe zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego) — wirusowa choroba zakaźna wywoływana przez wirus polio (wirus zapalenia rogów przednich rdzenia kręgowego), przenoszona drogą fekalno-oralną. Nazwa tej choroby wywodzi się od nazwisk dwóch uczonych, którzy tę chorobę opisali: Jakob Heine (w roku 1840 jako porażenie dziecięce) i Karl Oskar Medin (w roku 1890 jako ostrą chorobę zakaźną).

• Przebieg choroby jest różny, od łagodnego do śmiertelnego:

• przebieg bezobjawowy – tak przebiega większość zakażeń poliowirusami.

• zakażenie poronne – występują objawy nieswoiste aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (nazywane "jałowym") – występuje u około 1% zakażonych. Zapalenie ustępuje samoistnie i zwykle nie daje powikłań

• postać porażenna– rozwija się u około 0,1% zakażonych:

  • postać rdzeniowa – charakteryzuje się porażeniami wiotkimi.

  • postać opuszkowa – częstsza u dorosłych niż u dzieci. W tej postaci wirus atakuje struktury podstawy mózgu w tym jądra nerwów czaszkowych oraz ośrodek oddechowy i ośrodek krążenia w rdzeniu przedłużonym. Stanowi ona bezpośrednie zagrożenie życia.

Błonica

• Błonica jest wywołana przez bakterię zwaną maczugowcem błonicy (Corynebacterium diphteriae) produkują silne toksyny. Bakteria może żyć w nosie albo skórze osoby odpornej na chorobę bądź też zacząć rozwijać się w tych miejscach u osoby zarażonej. W trakcie rozwoju infekcji maczugowiec błonicy przenosi się drogą kropelkową, podczas kaszlu czy kichania.

• Środowiskiem życiowym bakterii, wywołującej błonicę, może być gardło albo skóra zakażonej osoby. Bakterie, które przedostały się do organizmu człowieka powodują powstanie charakterystycznego, błoniastego nalotu w gardle i na migdałkach. To charakterystyczne zjawisko może dotyczyć również krtani oraz tchawicy

• Obrzęk gardła powoduje trudności w oddychaniu, chory ma szczekający kaszel i powiększone gruczoły chłonne podżuchwowe. Temperatura rośnie, tempo pracy serca przyspiesza, pojawia się czasami gęsta, żółta wydzielina z nosa. Jeśli zainfekowana została skóra, wówczas mogą na niej wystąpić żółtawe plamy lub wrzody, podobne do wypełnionych płynem pęcherzy towarzyszących liszajcowi.

• W czasie trwania choroby pacjent musi bezwzględnie być izolowany od otoczenia. Izolacja musi trwać dopóty, dopóki badania przeprowadzone przez sześć kolejnych dni wykluczą obecność bakterii w nosie i gardle

Krztusiec

• Krztusiec (dawna i potoczna nazwa koklusz) – ostra choroba zakaźna układu oddechowego, charakteryzująca się nawracającymi napadami kaszlu i przedłużającą się dusznością, wywoływana przez pałeczkę krztuśca (Bordetella pertussis). Przebycie krztuśca pozostawia długotrwałą odporność organizmu, ale powtórne zachorowanie jest możliwe

• Dawniej choroba często kończyła się śmiercią, obecnie praktycznie nie występuje dzięki szczepieniom ochronnym

Tężec

• Tężec jest chorobą zakaźną (wywoływana przez czynnik zakaźny), ale niezaraźliwą, ponieważ jej przyczyną są egzotoksyny (o charakterze neurotoksyn) wytwarzane przez laseczki tężca.

• Śmiertelność w wypadku zachorowania wynosi ok. 30%.

• Laseczka tężca jest bardzo rozpowszechniona w przyrodzie. Występuje w glebie, kurzu, błocie.

• Początkowo skurcze przede wszystkim mięśnia żuchwy powodując charakterystyczny szczękościsk (trismus). W następnym etapie skurcze obejmują inne partie mięśni szkieletowych. Skurcz mięśni mimicznych twarzy wywołuje charakterystyczny grymas, tzw. uśmiech sardoniczny (risus sardonicus). Napięcie mięśni karku i tułowia daje łukowate wyprężenie ciała (opistotonus).

OBJAWY

• Okres inkubacji choroby wynosi od 2 do 50 dni. Najczęściej około 7–14 dni.

• Pierwsze objawy to skurcze mięśni. Objawy uaktywniają się ok. 3–14 dni po zakażeniu. W miejscu zranienia występuje ból i skurcz mięśni w okolicy zranienia

Wścieklizna

• Przyczyną wścieklizny jest wirus (z rodzaju Lyssavirus). Jest to zoonoza, czyli choroba, która przenosi się ze zwierząt na człowieka. Głównym rezerwuarem wirusa są zwierzęta dzikie i domowe (tj. psy, wilki, lisy, kojoty, psy dingo, nietoperze, ale także wiewiórki, sarny, koty).

• Wirus przenoszony jest ze śliną chorego zwierzęcia. Do zakażenia człowieka dochodzi poprzez ugryzienie przez zwierzę lub bezpośredni kontakt (zwykle śluzówek, uszkodzonej skóry) ze śliną zakażonych zwierząt.

• Po okresie inkubacji trwającym 3-8 tygodni (lub dłużej) pojawiają się niespecyficzne objawy, tj. bóle głowy, gorączka, nudności, niepokój, podniecenie, obrzmienie skóry wokół miejsca ugryzienia. Następnie pojawiają się porażenia mięśni i śpiączka.

• Charakterystycznym objawem wścieklizny u człowieka jest wodowstręt i światłowstręt. Jednak w chwili pojawienia się objawów zwykle jest już zbyt późno na pomoc. Dlatego tak ważne jest jak najwcześniejsze poinformowanie lekarza o fakcie pokąsania, oplucia lub zadrapania przez zwierzę, co do którego nie ma pewności, że nie jest zakażone wirusem lub chore.

Program Szczepień Ochronnych na rok 2012

"Rozszerzenie bezpłatnych - obowiązkowych - szczepień przeciwko pneumokokom, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B i ospie wietrznej 

I.* Szczepienia obowiązkowe – kalendarz szczepień.

A. Szczepienia obowiązkowe dzieci i młodzieży według wieku.

B. Szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie.

II.* Szczepienia zalecane – niefinansowane ze środków znajdujących się w budżecie ministra właściwego do spraw zdrowia

Wakcynologia nauka zajmująca się szczepieniami.

• Nazwa ta pochodzi od łacińskiego słowa vaccinus, znaczącego dosłownie „krowi” (vacca – krowa), mającego związek z pierwszą, nowoczesną szczepionką, jaką zastosował lekarz Edward Jenner. Dzięki obserwacji doszedł do wniosku, że przebycie łagodnej dla człowieka ospy bydlęcej (tzw. krowianki), na którą zapadały dojarki, zapobiega zachorowaniu na ospę prawdziwą. W 1796 roku dr Jenner przeprowadził eksperyment, w trakcie którego zakaził ospą bydlęcą ośmioletniego chłopca, a następnie udowodnił, że nie uległ on zakażeniu ospą prawdziwą

Odporność przeciwzakaźna

• Odporność przeciwko chorobom zakaźnym (odporność przeciwzakaźna) jest jednym z podstawowych mechanizmów zapewniających organizmowi funkcjonowanie w środowisku naturalnym.

• Odporność przeciwzakaźna obejmuje dwie grupy mechanizmów: odporność wrodzoną (naturalną, nieswoistą) oraz odporność nabytą (adaptacyjna, swoista). Oba typy odporności powstają i rozwijają się w różnych okresach życia, w wyniku procesów genetycznych, adaptacyjnych i immunologicznych.

Szczepionka

• Szczepionka, to wprowadzone do organizmu osłabione albo martwe chorobotwórcze drobnoustroje lub ich fragmenty, które prowokują system odpornościowy do produkcji przeciwciał. Dziecko przychodzi na świat obdarowane przez matkę tzw. odpornością pierwotną. Niestety, otrzymane od matki przeciwciała chroniące przed chorobami wystarczają w pełni tylko na pierwsze trzy miesiące życia. Potem, aż do 9-go miesiąca życia, system odpornościowy niemowlęcia jest coraz słabszy. Jego organizm dopiero uczy się rozpoznawać wroga, czyli m.in. wirusy, bakterie, i wytwarzać przeciw nim odpowiednią broń - przeciwciała

Najczęściej szczepionki dzieli się ze względu na:

• Rodzaj antygenu szczepionkowego:
  - szczepionki żywe (zawierają żywe drobnoustroje),
  - szczepionki zabite (zawierają zabite drobnoustroje),
  - szczepionki rekombinowane (zawierają antygeny otrzymane metodami inżynierii genetycznej),
  - toksoidy/anatoksyny (zawierają produkty metabolizmu komórek bakteryjnych), 
  - szczepionki podjednostkowe (zawierają rozbite drobnoustroje lub ich fragmenty); 

• Rodzaj drobnoustroju:
  - szczepionki bakteryjne,
  - szczepionki wirusowe,
  - szczepionki mieszane;

• Zakres działania uodparniającego:
  - szczepionki swoiste (skierowane przeciwko określonemu drobnoustrojowi, toksynie lub 
     antygenowi),
  - szczepionki nieswoiste (skierowane przeciwko różnym drobnoustrojom);

• Postać:
  - szczepionki płynne,
  - szczepionki liofilizowane (w proszku);

• Zawartość:
  - szczepionki monowalentne (zawierają jeden antygen),
  - szczepionki poliwalentne (zawierają kilka antygenów),
  - szczepionki skojarzone (zawierają toksyny, zabite komórki bakteryjne, antygeny wirusowe i  wirusy);

• Pochodzenie antygenu szczepionkowego:
  - autoszczepionki,
  - heteroszczepionki.

SZCZEPIENIA OBOWIĄZKOWE DZIECI I MŁODZIEŻY WEDŁUG WIEKU

• w ciągu 24 godzin po urodzeniu

• WZW typu B – domięśniowo (pierwsza dawka)

• GRUŹLICY - śródskórnie szczepionką BCG

• Szczepienie noworodków przeciw gruźlicy oraz przeciw WZW typu B powinno być wykonane jednocześnie lub w innym możliwym terminie przed wypisaniem dziecka z oddziału noworodkowego.

• 2 miesiąc życia(7-8 tydzień)

• WZW typu B- domięśniowo (druga dawka)

• BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI(pierwsza dawka)- podskórnie lub domięśniowo szczepionką DTP

• zakażeniom HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu b- domięśniowo lub podskórnie (pierwsza dawka)

• BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI(druga dawka)- podskórnie lub domięśniowo

• 3-4 miesiąc życia (po 6-8 tygodniach od poprzedniego szczepienia)

• POLIOMYELITIS - podskórnie lub domięśniowo szczepionką inaktywowaną IPV poliwalentną (1,2,3 typ wirusa) (pierwsza dawka)

• zakażeniom HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu b- domięśniowo lub podskórnie (druga dawka)

• 5-6 miesiąc życia(po 6-8 tygodniach od poprzedniego szczepienia)

• BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI (trzecia dawka)- podskórnie lub domięśniowo szczepionką DTP

• POLIOMYELITIS- podskórnie lub domięśniowo szczepionką inaktywowaną IPV poliwalentną (1,2,3 typ wirusa) (druga dawka)

• zakażeniom HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu b - domięśniowo lub podskórnie (trzecia dawka)

• 7 miesiąc życia

• WZW typu B - domięśniowo (trzecia dawka)13-14 miesiąc życia

• ODRZE, ŚWINCE, RÓŻYCZCE- podskórnie żywą szczepionką skojarzoną (pierwsza dawka)

• 16-18 miesiąc życia

• BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI (czwarta dawka)- podskórnie lub domięśniowo szczepionką DTP

• POLIOMYELITIS- podskórnie lub domięśniowo szczepionką inaktywowaną IPV poliwalentną (1,2,3 typ wirusa) (trzecia dawka)

• zakażeniom HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu b - domięśniowo lub podskórnie

• 6 rok życia

• BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI - domięśniowo szczepionką zawierającą bezkomórkowy komponent krztuśca

• POLIOMYELITIS - doustnie szczepionką OPV poliwalentną(1,2,3 typ wirusa

• 10 rok życia

• ODRZE, ŚWINCE, RÓŻYCZCE- podskórnie żywą szczepionką skojarzoną(dawka przypominająca

• 14 rok życia

• WZW typu B- domięśniowo, 3-krotnie w cyklu 0; 1; 6 miesięcy

• BŁONICY, TĘŻCOWI- podskórnie lub domięśniowo

• Dotyczy wyłącznie tych osób, które nie były uprzednio szczepione podstawowo w ramach szczepień obowiązkowych lub zalecanych.

• Nie przewiduje się podawania dawek przypominających.

• Szkoła ponadpodstawowa 19 rok życia lub ostatni rok nauki w szkole

• BŁONICY, TĘŻCOWI- podskórnie lub domięśniowo

• Trzecia dawka przypominająca. Nie powinna być podana wcześniej, niż po upływie 5 lat od ostatniej dawki szczepionki Td.

CHOROBY ZAKAŹNE

• Zwiększenie skuteczności zapobiegania chorobom zakaźnym i ich zwalczania nie będzie możliwe bez podniesienia wiarygodności danych epidemiologicznych, w tym danych z rejestracji zachorowań, stanowiących podstawę większości podejmowanych decyzji.

Priorytetami NPZ (2007-2015) w zakresie zapobiegania chorobom zakaźnym i zakażeniom są:

1. Zmniejszenie liczby zatruć pokarmowych i zakażeń żołądkowo-jelitowych wywoływanych przez czynniki biologiczne,

2. Zmniejszenie zapadalności na choroby przenoszone przez naruszenie ciągłości tkanek, ze szczególnym uwzględnieniem WZW typu C i HIV,

3. Zmniejszenie zapadalności na choroby zakaźne, którym można zapobiegać przez szczepienia

4. Zmniejszenie zapadalności na choroby przenoszone drogą płciową,

5. Zmniejszenie zapadalności na gruźlicę,

6. Poprawa sytuacji w skali kraju w zakresie zakażeń szpitalnych,

7. Ograniczenie możliwości szerzenia się chorób zawleczonych do Polski.

Szczepienia

•  Przed ciążą zaleca się szczepienie przeciwko:
  - różyczce, odrze, śwince 
  - ospie wietrznej 
  - wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, 
  - grypie.

• W czasie ciąży można podawać szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (wzw B) i grypie, które nie zawierają żywych wirusów.

• Podanie tych szczepionek nie może wywołać zakażenia i nie są one niebezpieczne dla płodu. 

• Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV) może spowodować ciężką chorobę u matki, jak i przewlekłe zakażenie u dziecka.

• Szczepienie przeciwko wzw B jest szczególnie zalecane w sytuacjach wysokiego narażenia na HBV. Z uwagi na unikanie każdych dodatkowych bodźców w początkowym okresie ciąży, zaleca się szczepienia od drugiego trymestru.

• Po ekspozycji na wzw B należy szczepić niezależnie od okresu ciąży.

Szczepionka przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka

• W Polsce dostępne są dwie szczepionki przeciwko HPV:
  1. szczepionka dwuwalentna skierowana przeciwko typom HPV-16 i HPV-18. Wskazania do szczepień, oparto na udowodnionej skuteczności szczepień u kobiet w wieku 15-25 lat oraz wykazaniu immunogenności u dziewcząt i kobiet w wieku 10-25 lat. Zalecany schemat szczepień 0, 1, 6 miesięcy.  Jako adiuwant zastosowano  AS04.

2. szczepionka czterowalentna skierowana przeciwko typom HPV 16, HPV-18, HPV-6 i HPV-11. Wskazania do szczepień oparto na udowodnionej skuteczności szczepień u kobiet w wieku 16-26 lat oraz wykazaniu immunogenności u dzieci i młodzieży w wieku 9-15 lat, obejmują profilaktykę zakażeń typami 6, 11, 16, 18 w celu zapobiegania wystąpienia zmian przedrakowych szyjki macicy, raka szyjki macicy oraz kłykcin kończystych związanych z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego typu, 6, 11, 16 i 18. Zalecany schemat szczepień 0, 2, 6 miesięcy.