Uprawnienia urlopowe pracownika korpusu służby cywilnej - nowa regulacja

Fragment komentarza zamieszczonego w całości w publikacji Serwis Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

Większość przepisów ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz. 1505) wprowadza zmiany polegające na jak największym uproszczeniu systemu służby cywilnej z jednoczesnym zagwarantowaniem jej niezależności od wpływów politycznych. Nowa ustawa o służbie cywilnej znosi ponadto część uprawnień, jakie przysługiwały tym pracownikom. Chodzi tu głównie o zmianę zasad wynagradzania pracowników służby cywilnej. Jednak przywrócony został dodatkowy urlop wypoczynkowy. Komentarz omawia zasady udzielania urlopów urzędnikom służby cywilnej.

1. Urlop dodatkowy według ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej

Obowiązująca od 1 stycznia 2009 r. ustawa z dnia 21 grudnia 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz. 1505) - dalej u.s.c., wprowadza ponownie urlop dodatkowy dla tej kategorii pracowników. Urzędnik służby cywilnej ma prawo do dodatkowego - w stosunku do ogólnego wynikającego z ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p., wymiaru - urlopu wypoczynkowego (art. 105 u.s.c.). Urlop dodatkowy, to określony w przepisach szczególnych zwiększony wymiar urlopu wypoczynkowego w odniesieniu do wymiarów wynikających z art. 154 k.p. przyznawany pewnym grupom pracowników ze względu na takie kryteria jak, np. wiek, szczególne warunki pracy, niepełnosprawność, kombatanctwo, zawód (np. nauczyciele) lub praca w określonej instytucji. Urlop dodatkowy może wynikać także z regulacji wewnętrznych obowiązujących u danego pracodawcy, np. na podstawie układu zbiorowego pracy a nawet z indywidualnej umowy o pracę.

W przypadku urzędników służby cywilnej przyznanie przywileju zwiększonego wymiaru urlopu wypoczynkowego jest związane ze szczególnym charakterem pracy urzędnika, z czym wiąże się wykonywanie przez pracownika obowiązków w warunkach ścisłego podporządkowania i podwyższonej dyspozycyjności. Pracownik jest związany, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, jednostronnymi decyzjami władzy służbowej, które często wiążą się z wykonywaniem przejściowo innych niż umówione obowiązków służbowych i zmianą warunków pracy. Z tego też powodu ustawodawca postanowił o przyznaniu tej grupie zawodowej, ze względu na specyfikę ich pracy, przywileju w postaci urlopu dodatkowego.

Urzędnikowi służby cywilnej przysługuje corocznie dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze wynoszącym po 5 latach zatrudnienia w służbie cywilnej 1 dzień. Urlop ten wzrasta z każdym rokiem pracy o 1 dzień, aż do osiągnięcia 12 dni. Do okresu pracy uprawniającego do dodatkowego urlopu wypoczynkowego zaliczeniu podlega również okres zatrudnienia w administracji publicznej, a więc brany jest pod uwagę nie tylko „ścisły” staż w służbie cywilnej ale w całej karierze urzędniczej w organach administracji rządowej, samorządowej lub innym organie państwowym. Natomiast przy ustalaniu prawa do tego urlopu – inaczej niż przy ustalaniu uprawnień urlopowych na zasadach ogólnych - nie jest brany pod uwagę staż pracy w innych podmiotach, np. u pracodawcy prywatnego. Urzędnik służby cywilnej ma więc prawo do urlopu dodatkowego, jeżeli legitymuje się odpowiednim, określonym w u.s.c. stażem pracy w służbie cywilnej.

Ustawa o służbie cywilnej wyraźnie określa, że urlop dodatkowy przysługuje corocznie, co oznacza, że urzędnikowi przysługuje urlop dodatkowy po nabyciu do niego prawa z upływem odpowiedniego stażu pracy w służbie cywilnej - czyli 5 lat pracy, za każdy rok oraz to, że urlop ten powinien być udzielany w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo.

Urlop dodatkowy jest udzielany na dni robocze urzędnika. Dni tygodnia niebędące dniami pracy w urzędzie nie zalicza się do urlopu. Rozkład czasu pracy w tygodniu ustala dyrektor generalny danego urzędu kierując się zasadami określonymi przez Prezesa Rady Ministrów w rozporządzeniu z dnia 25 kwietnia 2007 r. w sprawie czasu pracy pracowników urzędów administracji rządowej (Dz. U. Nr 76, poz. 505) - dalej r.c.p.a.r. Generalnie w urzędach administracji państwowej i rządowej obowiązuje 8-godzinny dzień pracy od poniedziałku do piątku.

Przepisy u.s.c. nie określają sposobu udzielania urlopu dodatkowego dlatego może on być udzielony razem z urlopem przysługującym na zasadach ogólnych, np. 26 dni urlopu wypoczynkowego zgodnie z k.p. + odpowiedni wymiar urlopu dodatkowego) albo osobno.

W przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy urzędnika służby cywilnej informacje o korzystaniu przez niego z urlopu dodatkowego należało zamieszczać w świadectwie pracy (ust. 4 pkt 9 wzoru świadectwa pracy stanowiącego załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania - Dz. U. Nr 60, poz. 282, z późn. zm.).

2. Urlop wypoczynkowy dla pracownika służby cywilnej

Oprócz urlopu dodatkowego, jaki przysługuje pracownikom służby cywilnej na podstawie art. 105 u.s.c. uprawnienia urlopowe tej grupy zatrudnionych reguluje także k.p. Wobec tego urzędnik służby cywilnej ma prawo także do urlopu w wymiarze i na zasadach określonych dla ogółu pracowników. Ten wymiar urlopu wypoczynkowego uzależniony jest przede wszystkim od ogólnego stażu pracy, wykształcenia pracownika. Brane są więc pod uwagę wszystkie poprzednie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne udowodnione okresy, jeżeli z mocy przepisów szczególnych podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. W tym przypadku chodzi konkretnie o okresy, które mają wpływ na wymiar urlopu.

Wymiar urlopu wynosi więc:

• 20 dni dla zatrudnionych krócej niż 10 lat;

• 26 dni dla legitymujących się stażem co najmniej 10-cio letnim.

Urlopu udziela się na dni, które są dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy w danym dniu. Ustawa o służbie cywilnej wyraźnie stanowi, że dni tygodnia niebędące dniami pracy w urzędzie nie wlicza się do urlopu wypoczynkowego pracownika służby cywilnej (art. 97 ust. 3 ustawy).

Czas pracy pracowników korpusu służby cywilnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i średnio 40 godzin na tydzień. Pracownik służby cywilnej ma więc prawo do urlopu w wymiarze godzinowym, tak jak pozostali pracownicy, czyli:

• 160 godzin (20 dni x 8 godzin) i

• 208 godzin (26 dni x 8 godzin).

Z kolei rozkład czasu pracy w tygodniu oraz jego wymiar w poszczególnych dniach ustala dyrektor generalny urzędu kierując się zasadami określonymi przez Prezesa Rady Ministrów w r.c.p.a.r.

3. Urlop dodatkowy według ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej

Z mocy nieobowiązującej już ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 49, poz. 483, z późn. zm.) urzędnik służby cywilnej miał prawo do dodatkowego - w stosunku do ogólnego wynikającego z kodeksu pracy wymiaru - urlopu wypoczynkowego. Prawo do urlopu dodatkowego przysługiwało wyłącznie urzędnikowi służby cywilnej, czyli osobie zatrudnionej na podstawie mianowania zgodnie z zasadami określonymi w ówczesnej ustawie o służbie cywilnej. Prawa tego nie posiadali natomiast pracownicy służby cywilnej, czyli osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę.

Dodatkowy urlop urzędnika służby cywilnej zależny był od stażu pracy w tej służbie i wynosił:

• 6 dni roboczych – gdy staż pracy w służbie cywilnej wynosił co najmniej 10 lat;

• 12 dni roboczych - gdy staż pracy w służbie cywilnej wynosił co najmniej 20 lat.