Uprawki agrotechniczne roślin okopowych-ziemniak

Ziemniak

Pochodzi z Ameryki, do Europy trafił do Hiszpanii i Anglii (jako roślina ozdobna - kwiaty). W 1683 roku – Sobieski przywiózł ziemniaki do Polski. Ziemniaki to pasza energetyczna (dużo skrobi a mało białka).

Wymagania klimatyczne : Wrażliwe na temp., bulwy i nadziemne części przemarzają przy -2°C.

Woda: współczynnik transpiracji jest różny, w rejonie gdzie jest sucho od 280 (oszczędnie gospodaruje wodą) a gdzie jest więcej opadów od 500.

Wymagania glebowe: małe -najmniejsze z okopowych, gleby kompleksu żytniego słabego a nawet bardzo słabego. Największe plony uzyskuje się na kompleksach żytnich bdb. i pszennych. Ziemniak toleruje gleby kwaśne z wyjątkiem gleb ciężkich i zbrylających się, pH 4-6,5

Wiosenne przygotowanie gleby pod ziemniaki

Nawozy organiczne, a przede wszystkim obornik powinny być zastosowane jesienią i przyorane orką przedzimową. Pozwala to na szybką mineralizację i lepsze wykorzystanie składników przez rośliny. Lecz nie najlepsza tradycja, u części rolników w tym regionie kraju, stosowania wiosennego obornika pod ziemniaki nie sprzyja w osiągnięciu wysokich optymalnych plonów. W przypadku zimnej i mokrej wiosny, stosowanie obornika wiosennego powoduje opóźnienie terminu sadzenia i zwiększenie zachwaszczenia plantacji.

Jeśli z wielu ważnych względów nie zastosowano obornika jesienią lub nie przyorywano poplonów, należy obornik wywieźć wiosną możliwie wcześnie, jak tylko można wjechać w pole, roztrząsnąć i przyorać orką średnią na głębokość 18-20 cm łącznie z uprzednio wysianymi nawozami mineralnymi. Wykonanie głębokiej orki wiosennej jest niekorzystne dla prawidłowej pracy sadzarek. Powolny rozkład i mineralizacja głęboko przyoranego obornika zmniejsza wykorzystanie składników mineralnych przez ziemniaki. Zbyt płytkie wykonanie orki powoduje wyciąganie obornika przez redlice sadzarek, utrudnia sadzenie i powoduje przepusty. Im wcześniej przyorany obornik wiosną, tym lepsze są jego efekty nawozowe i strukturotwórcze. Po wiosennej orce należy zagęścić glebę wałem pierścieniowym lub wałem strunowym, a tuż przed sadzeniem spulchnić płytko kultywatorem z broną zębową.

Przygotowanie pola

Pierwszym zabiegiem uprawowym na polach odperzonych i zaoranych jesienią powinno być bronowanie w celu skruszenie skorupy, przerwanie parowania i przyśpieszenie ogrzewania gleby. Jeśli temperatura i wilgotność gleby na to pozwoli, to zabieg taki powinien być wykonany w II lub III dekadzie marca.

Przed właściwą uprawą roli na wiosnę należy zastosować odpowiednie dawki nawozów mineralnych dostosowane do zasobności gleby, kierunku użytkowania ziemniaków i odmian. Dla zwiększenia urodzajności gleby zaleca się przed wiosenną uprawą roli zastosować Użyźniacz Glebowy Max w postaci oprysku w dawce 1 l/ha w 200-400 l wody. Mikroorganizmy znajdujące się w tym roztworze przyspieszają rozkład resztek pożniwnych obornika i poplonów, przywracają glebie strukturę gruzełkowatą, zwiększają wykorzystanie składników mineralnych z trudno rozpuszczalnych zasobów glebowych, przez co zmniejsza się zapotrzebowanie na nawozy oraz wpływają na wzrost plonów ziemniaka i poprawę jego jakości. Doświadczenia polowe wykazały wzrost plonu ziemniaka o 10-15% po Użyźniaczu Glebowym Max w porównaniu do obiektu kontrolnego.

Przygotowanie pola

Pod ziemniaki wymagane jest spulchnienie gleby na głębokość 12-14 cm, wyrównanie pola, rozkruszenie brył oraz płytkie zagęszczenie na 2-3 cm wierzchniej warstwy gleby. Pod względem ekonomicznym najbardziej korzystne jest zastosowanie do wiosennej uprawy pod ziemniaki agregatów uprawowych, które za jednym przejazdem wymieszają wysiane uprzednio nawozy mineralne oraz właściwie spulchnią glebę i wyrównają glebę umożliwiając dokładne sadzenie sadzarkami. Na glebach lekkich najlepiej zastosować agregaty uprawowe składające się z kultywatora wąskozębnego z bronami zębowymi, a na glebach średnio zwięzłych. z wałami strunowymi. Na glebach zwięzłych o niewielkim zakamienieniu najlepsze efekty uzyskuje się po zastosowaniu glebogryzarki lub brony wirnikowej z wałem zębatym lub prętowym. Kierunek ostatniego zabiegu uprawowego powinien być zgodny z planowanym kierunkiem sadzenia; uzyska się dokładniejszą pracę sadzarki, która zasadzi ziemniaki na jednakowej głębokości. Dokładne przygotowanie sadzeniaków do sadzenia ma duży wpływ na równomierność sadzenia, prawidłowy wzrost i rozwój, efektywniejsze wykorzystanie składników mineralnych z gleby i nawozów oraz wyższe plony.

Bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na wysokość plonów jest zdrowotność sadzeniaków, jeśli są to sadzeniaki własne, to stosujemy rozdzielanie bulw na dwie lub trzy frakcje w zależności od wielkości, oddzielając bulwy małe o masie poniżej 40 g i duże powyżej 100 g. Wykonanie takiego zabiegu pozwoli na dobranie gęstości sadzenia do wielkości sadzeniaków.

Aby uzyskać wysoki plon ziemniaków w każdym kierunku użytkowania należy:

używać do sadzenia sadzeniaków pobudzonych lub podkiełkowanych,

sadzenia dokonać w optymalnym terminie agrotechnicznym,

ostosować gęstość sadzenia do wielkości sadzeniaka, jakości gleby i kierunku użytkowania, sadzeniaki małe sadzić gęściej, a duże rzadziej, na dobrych glebach można sadzić gęściej,

stosować płytkie sadzenie przy szerokości międzyrzędzi 67,5 lub 75 cm

Nawożenie mineralne

Ziemniaki do uzyskania plonu 40 t/ha potrzebują pobrać z gleby lub dolistnie ok. 200 kg N, 60 kg P2O5, 310 kg K2O, 44 kg CaO, 24 kg MgO oraz niewielkie ilości mikroskładników. Przy wyższych plonach, możliwych do osiągnięcia, potrzeby są proporcjonalnie wyższe.

Z obornika lub poplonów zielonych przyoranych jesienią  w dawce ok. 25-30 t/ha (łubin, gorczyca, seradela, facelia) ziemniaki wykorzystują w pierwszym roku do 50 kg N/ha. Aby nie dopuścić do obniżenia żyzności gleby brakujące ilości azotu powinno uzupełnić się doglebowymi nawozami mineralnymi lub nawożeniem dolistnym

Nawożenie mineralne jest uzupełnieniem nawozów naturalnych i organicznych w składniki mineralne i pokrywa wcześniejsze potrzeby ziemniaka w te składniki. Wysokość przewidywanych dawek nawożenia mineralnego pod ziemniaki powinna zależeć od zasobności gleby, kierunku użytkowania ziemniaków oraz uprawianej odmiany.

W przypadku nieznanej zasobności gleby należy przyjąć ogólne zasady nawożenia ziemniaków i stosować następujące proporcje N:P:K, jak: 1: 0,5-1,0:1,5-2,0  Najważniejsze znaczenie w nawożeniu ziemniaka, decydujące o wysokości plonu, jego jakości i trwałości przechowalniczej, odgrywa nawożenie azotowe. Na glebach kwaśnych o pH poniżej 5,0 utrudnione jest pobieranie azotu przez korzenie roślin i nie wskazane są wysokie dawki tego składnika. Po przedplonach motylkowych, strączkowych lub roślinach uprawianych na oborniku można zastosować o 20-30% mniejsze dawki azotu niż po zbożach. Jeśli na plantacji będzie możliwość stosowania nawadniania wówczas należy zwiększyć dawkę azotu o nawet 30-40 kg N/ha. Wyższą dawkę azotu o 10-15% można zastosować na plantacjach, gdzie prowadzona będzie kompleksowa chemiczna ochrona przed chwastami, szkodnikami i chorobami. Pod odmiany wczesne przeznaczone na wczesny zbiór korzystne są wyższe dawki nawozów organicznych przy niewielkich dawkach nawozów azotowych w ilości 40-60 kg N/ha. Większe dawki azotu wydłużają wegetację ziemniaka, opóźniają wiązanie stolonów i bulw; w efekcie wpływa to na obniżkę plonu handlowego przy wczesnym zbiorze.

Nawozy azotowe, najlepiej w formie mocznika, należy stosować wiosną w dawkach 50-170 kg N/ha w zależności od zasobności gleby, odmiany i kierunku użytkowania ziemniaków. Ze względu na szybsze pobieranie składników, pod odmiany wczesne uprawiane na wczesny zbiór należy zastosować saletrę amonową lub saletrzak w dawkach 50-80 kg N/ha. Pod ziemniaki jadalne na jesienny zbiór oraz do przetwórstwa optymalne dawki nawożenia azotowego wynoszą 110-170 kg N/ha.

Nawożenie mineralne

W miarę zwiększania dawki nawożenia azotowego wzrasta w plonie udział bulw dużych; ma to duże znaczenie dla produkcji ziemniaków jadalnych, przetwórstwa spożywczego na frytki i czipsy. Zbyt wysokie ponad optymalne dawki nawożenia azotowego pogarszają jakość konsumpcyjną ziemniaków jadalnych, zwiększają podatność bulw na uszkodzenia mechaniczne przy zbiorze, transporcie i sortowaniu oraz ubytki w okresie długotrwałego przechowywania.

Dawki mineralne w kg / 1 ha

N 90 – 100 proporcja

K₂O 135 – 150 1 : 1 : 1,5

P₂O₅ 90 – 100 N : P : K

Nawożenie obornikiem

dawki obornika 25 – 30 t / ha pod pastewne i przemysłowe ( + nawożenie mineralne)

30 – 40 t / ha pod jadalne ( bez nawożenia mineralnego)

dawka gnojowicy nie wyższa niż 50 – 60 m³ w tym : 200 – 240 kg N

100 – 120 kg P₂O₅

180 – 220 kg K₂O

Obornik :

przyoranie obornika latem po zejściu przedplonu zbożowego na ścierń, przykryty płytką orka, a przed zimą głęboką orką ( obornik dobrze się rozkłada)

przyoranie obornika orką przedzimową

nie powinno się stosować obornika wiosną( tylko wyjątkowo)

Przygotowanie materiału do sadzenia.

Średniej wielkości – bulwy 30 – 60 mm ( 2,5 – 3,5 t/ha)

Podkiełkowanie

Rozłożenie ziemniaków na płytkiej warstwie

Temp. 12 – 15 ⁰C z dostępem światła

Korzyści : przyspieszone wschody, wyrównane wschody, szybsze uzyskanie plonu, usunięcie bulw chorych ( tych które nie kiełkują), zwiększony plon , wymagane jest sadzenie sadzarka półautomatyczna

Termin sadzenia

Początek – gdy zakwita mniszek pospolity, wypuszczanie liści agrestu

Koniec – początek kwitnienia bzu lilaku i kasztanowca - 2 i 3 dekada kwietnia nawet do 10 V

Bardzo wcześnie można wysadzać już w ostatniej dekadzie marca i pierwszej kwietnia(zaleznie od regionu ) gdy temp. powietrza przekracza 4⁰C

Sadzenie

głębokość 8 cm ( obsypywanie warstwą 10 – 12 c,)

rozstawa rzędów ( zależy od kierunku użytkowania duże dorodne – rzadsze rozstawienie rzędów

znormalizowana rozstawa – dawniej 62,5 cm, obecnie 67,5 cm ; 75,0 cm, ( nawet 90 cm) szersza rozstawa na frytki i chipsy ( ładnie wykształcone bulwy)

odległość w rzędach regulowana w zależności od odmiany ( bardzo rozrastające się – 40 cm, słabiej rozrastające się 20 cm) i wielkości sadzeniaków

na 1 ha przy prawidłowej wielkości sadzeniaków i gęstości uprawy przypada 40 – 50 tyś. roślin

Popularne sadzarki

Pielęgnacja

zabiegi mechaniczne niszczenie chwastów, obsypywanie roślin ( zrobienie redlin)

obsypywanie jest to zabieg niszczący chwasty = polepszenie wartości dla ziemniaków + na glebach wilgotniejszych pożądane jest obsypywanie żeby zwiększyć powierzchnie parowania z gleby)

obsypywanie może być wielokrotne

przed zakryciem międzyrzędzi przez roślinę, ostatnie obsypywanie ( redliny powinny być ostro zakończone, a gleba dobrze dosypana do roślin)

przed wschodami można stosować bronę zgrzebło - niszczy chwasty skorupę gleby

 Obsypnik z formownicą redlin i pielniko-obsypnik

Pielęgnacja

zabiegi chemiczne herbicydy, zwalczanie chorób opryskami chemicznymi, zwalczanie szkodników

zwalczanie chwastów wg katalogów po posadzeniu (obsypywanie ziemniaków), ale max 10 dni po posadzeniu, bezpiecznie przed wschodami, po wschodach i później

na 1 – liścienne: granulocyty Furaże Super, Fulisade Super, Perenal, Targa

na 2 – liścienne: bardzo dużo preparatów, stosowane głównie doglebowo przed rozwojem roślin

na stonke i inne szkodniki(mątwik, mszyce, drutowce)

na choroby wirusowe.

Długość okresu wegetacji:

1. Bardzo wczesne - 60-90 dni.

2. Wczesne 90-100 dni.

3. Średnio wczesne 110-125 dni.

4. Średnio późne 125-135 dni.

5. Późne powyżej 135 dni.

Do zbiorów trzeba plantacje przygotować. Zniszczyć nadziemne części roślin i chwasty. Można zastosować środek chemiczny: Reglone - zasychanie nadziemnych (zielonych) części roślin.

Zbiór

różne terminy w zależności od wczesności

a) ziemniaki wczesne: przed dojrzałością fizjologiczną od połowy czerwca do lipca

b) ziemniaki średniowczesne i średnio późne: koniec VIII pocz. IX

c) ziemniaki późne: koniec IX pocz. X

ziemniaki b i c zbiór w dojrzałości fizjologicznej ( wysoki plon + dobre przechowywanie)

dojrzałość fizjologiczna – skórka przy nacisku nie schodzi + całkowicie zaschniete łęciny, zasychanie łęcin zależy od odmiany

zielone nie zaschnięte łeciny – desykacja – oprysk, związek chemiczny zasuszający, zalecany przy sadzeniakach

zbiór przy nie zaschniętych łęcinach – ścinamy łęciny

Reglane, Basta – preparaty zasuszające

Zbiór

Prymitywny – wyciąganie ziemniaków + motyka

Kopaczka gwiazdowa

Kopaczka elewatorowa jedno lub dwurzedowa,

Zbiór kombajnem ziemniaczanym – dobrze pracuje na glebach przepuszczalnych, piaszczystych, gorzej na glebach ciężkich, nie nadaje się na gleby kamieniste, lepiej pracuje gdy ziemniaki były sadzone sadzarką na jednakowej głębokości

Straty podczas zbioru kombajnem

Zadrapanie 12%

Przycięcie 15%

Zależą też od temperatury bulw – najlepiej, gdy temp. bulw 5 – 15 ⁰C, spadek tepm o 1⁰C powoduje wzrost uszkodzeń o 10 %

Uszkodzenia czestsze przy dużych bulwach

 Ziemniaki po wykopaniu muszą dojść do dojrzałości – powinny być przechowywane przez pewien czas w temperaturze pokojowej ( zabliźniają potłuczenia spowodowane mechanicznie), a dopiero potem mogą być składowane i przechowywane

Zbiór kombajnem ciąganym

Schemat kopaczki elewatorowej

Przechowywanie

Ia –przebranie

Ib – dojrzewanie – 1 do 2 tygodnie- wszystkie odmiany bez bardzo wczesnych ;10- 15°C, wilgotność względna 90 – 95%

II - schładzanie – 2 –3 tygodnie, zależnie od odmiany i jej przeznaczenia (dłuższe, gdy będą dłużej przechowywane),2-6°C, 90 – 95%

III- długotrwałe przechowywanie aż do zbytu:

Sadzonki –2-6 °C, 85- 95%

Jadalne - 4-6°C , 85 – 95%

Do przerobu na produkty spożywcze – 6 -8°C , 85- 95%

 IV – gdy po przechowywaniu bierze się ziemniaki do użytkowania, to ziemniaki jadalne i ziemniaki do przerobu na produkty spożywcze należy przetrzymać ok. 10 dni w temp.10°C, 85 –95% wilgotności .

  Przechowywanie:

w przechowalniach –regulowana temperatura i wilgotność, głównie jadalne na bezpośrednie spożycie

ziemniaki przemysłowe – najlepiej gdy są od razu odstawione do punktu przerobu , w Polsce przechowuje się głównie w kopcach (głównie ziemniaki paszowe).

Ziemniaki na paszę po wykopaniu mogą być parowane i zakiszane.

Dziękujemy za uwagę.

Konrad Raszkiewicz

Kondrusik Paweł