Gliwice, 2.04.2014 r.

Elementy polityki gospodarczej, marketingu i prawa gospodarczego.

Temat: Instytucje rynkowe i ich rola na rynku.

Dawid Majcherek

MiBM gr. 3

Semestr IV

Definicja Rynku:

W potocznym rozumieniu rynek jest miejscem, gdzie dokonuje się transakcji sprzedaży i kupna. Stąd rynkiem nazywany jest często główny plac miasta, gdyż właśnie tam dokonywała się w przeszłości wymiana handlowa. W ujęciu współczesnym w rozwiniętej gospodarce przemysłowej rynek to pojęcie oznaczające proces kupna i sprzedaży towarów, którymi mogą być przedmioty, usługi, pieniądze i kapitał. Mianem rynku określa się też system, w którym ceny ustalane są przez wzajemną relację popytu do podaży.

Podział rynku finansowego

W gospodarce rynkowej można wyróżnić wiele rodzajów rynków towarowy, nieruchomości, finansowy oraz inne. Każdy z nich charakteryzuje się określonym rodzajem przedmiotów obrotu, które ogólnie można podzielić na rzeczowe i finansowe. Pomiędzy poszczególnymi rynkami istnieje ścisła współzależność i wzajemne na siebie oddziaływanie. Zachodzące zmiany wynikają z relacji podaży i popytu na dane dobra i ich wyceny przez rynek. Ustalanie wartości rynkowej dóbr odbywa się za pomocą pieniądza. Jest on jedyną jednostką miary, którą można stosować do różnych dóbr, posiadających odmienne cechy, postać fizyczną, walory użytkowe. Pieniądz umożliwia również wyrażanie wartości instrumentów finansowych, takich jak kredyty, czeki, obligacje, akcje i inne.

Rynek pieniężny i kapitałowy

W zależności od rodzaju aktywów finansowych występujących na rynku finansowym dzieli się go zazwyczaj na rynek pieniężny i rynek kapitałowy.

Rynek pieniężny jest rynkiem kapitałów krótkoterminowych z okresem zwrotu nieprzekraczającym jednego roku. Rynek pieniężny jest definiowany jako ta część rynku finansowego, na której podmioty dokonują finansowania bieżącej działalności. Ponieważ rynek pieniężny zamyka się w obrębie jednego roku, funkcjonują na nim przede wszystkim krótkoterminowe dłużne papiery warto­ściowe (np. bony skarbowe, bony komercyjne, certyfikaty depozytowe, weksle, czeki, akcepty bankierskie).

Rynek kapitałowy obejmuje natomiast operacje finansowe średnio i długoterminowe. Mają one postać obrotu kapitałem, w tym papierami wartościowymi. W Polsce do rynku kapitałowego zalicza się instrumenty finansowe o okresie zapadalności od roku wzwyż.

Między rynkiem pieniężnym i kapitałowym dokonuje się stałe przemieszczanie środków finansowych. Na obu rynkach następuje ciągła transformacja kapitałów krótkoterminowych na długoterminowe i odwrotnie. Z tego względu dla wyraźnego wyodrębnienia rynku kapitałowego wykorzystuje się często drugi z czynników, którym jest cel zużytkowania pożyczonego kapitału pieniężnego. Zgodnie z tym kryterium środki finansowe uzyskane na rynku kapitałowym są przeznaczane na cele inwestycyjne, natomiast fundusze gromadzone na rynku pieniężnym służą przede wszystkim do pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy.

Instytucje rynku kapitałowego w Polsce

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jest najważniejszą częścią rynku wtórnego, na której handluje się dopuszczonymi do publicznego obrotu papierami wartościowymi. Na giełdzie w sytuacjach odpo­wiednio atrakcyjnych dla inwestora dochodzi do alokacji kapitału, która jest niezmiernie ważna dla rozwoju gospodarki. Osoby i instytucje posiadające nadwyżki środków pieniężnych decydują się na ulokowanie ich w sferze produkcji lub usług bądź nabywają papiery wartościowe emito­wane przez Skarb Państwa. W wyniku trans­akcji giełdowych następuje przemieszczanie środków pieniężnych i udo­stępnianie ich tym, którzy mają możliwości ich efektywnego wykorzy­stania. Giełda w Warszawie jest spółką akcyjną założoną przez Skarb Państwa. Jej akcjonariuszami są banki, domy maklerskie i Skarb Państwa. Spółka prowadząca giełdę nie ma celu zarobkowego. W związku z tym akcjonariusze nie mają prawa do udziału w zysku rocznym. Na Giełdzie występują trzy rynki: podstawowy, równoległy i wolny. De­cyzję o dopuszczeniu papieru wartościowego do obrotu giełdowego podejmu­je Rada Giełdy, biorąc pod uwagę warunki związane z rodzajem i statusem pa­pieru wartościowego, emitentem tego papieru (kapitał akcyjny, wartość księgo­wa, zysk), liczbą i charakterem akcjonariuszy. Przyjęto zasadę, że najwyższe kry­teria dopuszczenia są na rynku podstawowym. Rynek równoległy jest dla spółek średniej wielkości, a rynek wolny dla spółek małych posiadających poten­cjał wzrostu. Na giełdzie nie następuje zasilanie w kapitał emitentów papierów wartościowych, ale dochodzi do kupna i sprzedaży wy­emitowanych wcześniej papierów wartościowych. Giełda papierów war­tościowych chociaż nie zwiększa kapitału emitentów to ma dla nich bar­dzo duże znaczenie. Jest ona przede wszystkim źródłem informacji. Kształtowanie się kursu akcji jest rynkową wyceną ich wartości.

Centralna Tabela Ofert (CeTO) jest elementem rynku poza giełdowego, która jako spółka akcyjna, będąca własnością domów maklerskich, rozpoczęła swoją działalność w grudniu 1996 roku. Rynek poza giełdowy z natury rzeczy ma być alterna­tywą dla giełdy. Jest on niewątpliwie związany z większym ryzykiem in­westycyjnym i mniejszymi wymaganiami wobec emitentów ze strony in­stytucji rynku kapitałowego. Zgodnie z złożeniami ma on stać się rynkiem małych i średnich spółek o wzrostowym potencjale. Komisja Papierów Wartościowych i Giełd podejmuje decyzję dopuszczenia na podstawie memorandum informacyjnego. Dokument ten w porównaniu z prospektem emisyjnym, wymaganym do dopuszczenia pa­pierów wartościowych na rynek giełdowy, zawiera mniej informacji. Jest ła­twiejszy w przygotowaniu. Zarówno informacje zawarte w prospekcie emisyjnym, jak i w memorandum informacyjnym podlegają ochronie prawnej. Memorandum informacyjne - oferta sprzedaży przedsiębiorstwa (lub jego części), przygotowana dla potencjalnych inwestorów.

Domy maklerskie są to instytucje, za których pośrednictwem emitenci sprzedają papiery wartościowe na rynku pierwotnym, a inwestorzy do­konują obrotu na rynku wtórnym. Transakcje na rynku papierów warto­ściowych zawierane są za pośrednictwem maklerów zatrudnionych w do­mach maklerskich. Działalność maklerska może być prowadzona przez domy maklerskie, które stanowią część banku lub oddzielną osobę prawną spółkę akcyjną. Inaczej można powiedzieć, że istnieją w Polsce bankowe i nie bankowe domy makler­skie. Działalność maklerska prowadzona w ramach banku wymaga wydzielenia organizacyjnego i finansowego. Wydzielenie takie ma na celu rozdzielenie ryzy­ka systemowego i finansowego wynikającego z odmiennego charakteru działal­ności komercyjnej i inwestycyjnej banku. Szczególną cechą domu maklerskiego jest to, że działa on na rynku kapitałowym zawsze we własnym imieniu. Oznacza to, że całą odpowiedzialność za realizację prawidłowo wy­pełnionego zlecenia kupna lub sprzedaży papierów wartościowych na rynku przejmuje na siebie dany dom maklerski. W stosunku do swojego klienta od­powiada on również za błędy popełnione przez inne podmioty rynku papie­rów wartościowych.

Fundusze inwestycyjne służą do wspólnego lokowania środków pieniężnych inwestorów w papiery wartościowe. Oznacza to, że pieniądze poszczególnych uczestników funduszu inwestowane są w te same papiery wartościowe, a korzyści lub straty solidarnie są dzielone między nimi, zależnie od wysokości ich udziału. Ze względu na skalę i możliwości skumulowania dużych środków pieniężnych, fundusze powiernicze pozwalają zbudować taki portfel pa­pierów wartościowych, który byłby nieosiągalny dla drobnego inwestora, który jest ograniczony barierą wiedzy oraz posiadanego kapitału inwestycyjnego. Fundusze inwestycyjne dzieli się na zamknięte i otwarte. Fundusze zamknięte mają stabilną liczbę uczestników, którzy są akcjonariuszami funduszu lokującego kapitał w papiery wartościowe. Otwarte fundusze inwestycyjne ułatwiają inwestorowi lokowanie w papiery wartościowe zwalniając go z konieczności oceny atrakcyjności lokat w akcje. Inwestor lokujący pieniądze na rynku kapitałowym poprzez fundusz otwarty nie staje się jego akcjonariuszem jak w funduszu zamkniętym, ale jedynie udziałowcem. Polega to na kupowaniu jednostek uczestnictwa w fundu­szu, które są nieoprocentowane i niezbywalne. Wycofanie się z inwestycji następuje jedynie w drodze umorzenia jednostek uczestnictwa, które nie może być przez fundusz w żaden sposób ograniczone.

Instrumenty polskiego rynku kapitałowego

1. Akcje

2. Obligacje

3. Obligacje i bony skarbowe

4. Jednostki uczestnictwa

5. Kwity depozytowe

Na rynku kapitałowym dochodzi do ciągłego przemieszczania się kapitałów pieniężnych. Jest to obok systemu bankowego i budżetu najsprawniejszy układ redystrybucji dochodów w gospodarce. Jego efektywność zależy od stosowanych na nim instrumentów finansowych zwanych często papierami wartościowymi. Papiery wartościowe reprezentują określone prawa majątkowe, dokumentują je oraz potwierdzają ich istnienie. Obok klasycznych akcji i obligacji papierami wartościowymi są również zbywalne prawa majątkowe wynikające z papierów oraz inne zbywalne prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny papierów wartościowych.

Bibliografia:

1. Encyklopedia popularna PWN 2011, ISBN: 978-83-01-16714-1

2. Ekonomia stosowana – podręcznik do podstaw przedsiębiorczości wydanie VIII, Warszawa 2009

3. Encyklopedia internetowa pl.wikipedia.org (dostęp dnia 28.03.2014r)

4. ROCZNIKI NAUK ROLNICZYCH, SERIA G, T. 97, z. 2, 2010- Chotkowski J. Instytucje rynkowe i koszty transakcyjne - kluczowe pojęcia nowej ekonomii instytucjonalnej. http://www.wne.sggw.pl/czasopisma/pdf/RNR_2010_T97_z2_s100.pdf

(dostęp dnia 28.03.2014r)