ODPĘPNIENIE I ZABEZPIECZENIE KIKUTA PĘPOWINOWEGO

Anatomia pępowiny

Po porodzie żyła zarasta i staje się więzadłem obłym wątroby.
Tkanka otaczająca naczynia krwionośne w pępowinie to: galareta Whartona.

Odpępnienie i zabezpieczenie kikuta pępowinowego

jest zabiegiem aseptycznym dokonywanym w celu zatamowania krwawienia
z naczyń krwionośnych pępowiny oraz zabezpieczenia przed infekcją organizmu noworodka.

Powikłania

• zakażenie kikuta pępowinowego

• zakażenie całego organizmu noworodka

• wydłużony czas mumifikacji kikuta pępowinowego

• wykrwawienie się noworodka

Rodzaje odpępnienia

• odpępnienie natychmiastowe – założenie zacisku na pępowinę bezpośrednio po urodzeniu noworodkawykorzystuje się je w przypadku podejrzenia choroby hemolitycznej u noworodka, AIDS u matki, aby wraz z krwią łożyskową nie przedostały się przeciwciała do krążenia płodowego

• odpępnienie wczesne – założenie zacisku na pępowinie po wstępnej toalecie noworodka, ok. 1 – 1,5 min po porodzie (standardowe)

• odpępnienie późne – założenie zacisku na pępowinę po ustaniu tętnienia pępowiny ok. 5 min po porodzie późne odpępnienie powoduje dodatkowy przepływ krwi łożyskowej do noworodka, w rezultacie całkowita objętość krwi noworodka zwiększa się o ¼ – 1/3 objętości (dodatkowe 80 ml krwi zawierającej ok. 50 ml żelaza) ważne jest to u noworodków skłonnych
  do niedokrwistości, a więc u dzieci matek z niedokrwistością, wcześniaków oraz bliźniąt

Odpępnienie noworodka – zestaw

• nożyczki

• kleszczyki Kochera x2

• zacisk pępowiny

• jałowe rękawiczki

• gazik do zabezpieczenia kikuta pępowinowego

Odpępnienie noworodka – schemat

Po urodzeniu się noworodka należy:

1. poczekać aż ustanie tętnienie naczyń pępowiny

2. zakładamy dwa kleszczyki Kochera w odległości 3 – 4 cm jeden
   od drugiego (w pośrodkowej części pępowiny)

3. następnie przecinamy sznur pępowiny między założonymi kleszczykami

4. w odległości 2 cm od pierścienia pępowinowego zakłada się sterylny zacisk

5. pozostałą część pępowiny należy odciąć w odległości 1 cm od zacisku

6. sprawdzamy liczbę naczyń pępowinowych oraz poprawność założonego zacisku

7. kikut pępowinowy należy osłonić jałowym gazikiem

Kikut pępowinowy

• pępowina odpada zwykle po 7 – 14 dniach (ale może utrzymywać się dłużej)

• po odpępnieniu jest koloru niebieskiego, później jest żółtobrązowy, następnie czarny

• bardzo łatwo może ulec zakażeniu

Kikut pępowinowy – pielęgnacja

• na sali porodowej wymaga jałowego zabezpieczenia

• po porodzie

• długość kikuta pępowinowego powinna wynosić 2 – 3 cm

• nie zaleca się stosowania alkoholu etylowego do odkażania

• zaleca się pielęgnację kikuta pępowinowego na sucho

• wczesne i częste karmienie piersią zmniejsza ryzyko zakażenia pępka

• u dzieci przebywających z matką w systemie rooming-in nie zaleca się stosowania środków odkażających do pielęgnacji pępka (kolonizacja florą bakteryjną matki – niechorobotwórczą)

• u dzieci oddzielonych od matki (wcześniaki i dzieci chore) zaleca się stosowanie środków odkażających

• przed każdym podejściem do matki i noworodka należy myć ręce

• należy poinformować rodziców na czym polega sucha pielęgnacja pępka

• przed wypisem ze szpitala należy zdjąć dziecku zapinkę z kikuta pępowinowego

• zaleca się stosowanie suchej pielęgnacji pępka

• w przypadku sytuacji zwiększonego ryzyka zakażenia zaleca się stosowanie antyseptyku do pielęgnacji kikuta pępowinowego

Sucha pielęgnacja pępka

Polega na oczyszczeniu kikuta pępowinowego jedynie wodą z mydłem (mydłem dla niemowląt lub szarym mydłem) a następnie na dokładnym osuszeniu.

Przy tej metodzie kikut pępowinowy ulega mumifikacji 2 – 3 doba i odpada
w 7 – 8 dniu życia.

Zalecane antyseptyki

• Oktenidyna (oktanisept) – bez recepty

• Chlorheksydyna (w zasypce) – bez recepty

Preparat należy stosować raz na dobę, zwracając uwagę na dokładne jego naniesienie na całą powierzchnię kikuta ze szczególnym uwzględnieniem nasady.

Dlaczego nie należy odkażać alkoholem

• działa krótkotrwale

• ma małą skuteczność antybakteryjną

• wydłuża czas odpadania pępowiny (10 – 14 dzień)

• może powodować podrażnienia i poparzenia skóry noworodka

Pielęgnacja pępka w domu

• należy nauczyć matkę aby przed każdym dotknięciem pępka umyła ręce wodą z mydłem

• do czasu odpadnięcia kikuta należy wlewać do wanienki mniej wody, tak aby nie zamoczyć kikuta

• pępek oczyszczamy podczas lub po kąpieli i po każdym zabrudzeniu moczem lub kałem

• nasadę pępowiny oczyszczamy ruchem od środka na zewnątrz

• do oczyszczania pępka zabrudzonego moczem lub kałem powinno się używać czystego gazika zwilżonego w wodzie z mydłem

• po oczyszczeniu pozostawiamy pępek do wyschnięcia

• w ciągu dnia kilkakrotnie wietrzymy pępek

• stosujemy pieluszki z wycięciem lub je zaginamy

Co powinno zaniepokoić i skłonić do wizyty u lekarza

• jeśli pępek nie będzie zasuszony i nie odpadnie po 15 – 21dniach

• jeśli z okolic pierścienia wydziela się cuchnący zapach, ropa, występuje zaczerwienienie powyżej 5 mm i obrzęk

• jeśli pojawia się silne krwawienie z pępka

• jeśli pojawia się rosnąca nierówno tkanka u nasady kikuta

Powikłanie	Objawy	Przyczyna
Zbyt długo odpadająca pępowina	Nie odpada po 2 tygodniach	Zbyt grupa pępowina, mała urodzeniowa masa dziecka, cięcie cesarskie, niewłaściwa pielęgnacja pępka, zakażenie pępka
Zapalenie pępka	Zaczerwienienie, obrzęk, cuchnący zapach, wydzielina	Zakażenie bakteryjne S. Aureus, E.coli, paciorkowce z grupy B
Zgorzel	Wilgotna rana koloru ciemnobrązowego, cuchnąca wydzielina	j.w.
Ziarnica pępka	Rozrost tkanki ziarninowej	j.w.

Poród lotosowy

Porodem lotosowym nazywamy sytuacje, gdy po narodzinach dziecka i popłodu pępowina nie jest odcinan, lecz samoistnie w przeciągu 3 – 7 dni odłącza się
od łożyska.