Prawo cywilne – 27 marca 2012
Nabycie i utrata własności.
Obecne także w prawie rodzinnym, spadkowym.
Najważniejsze w drodze umowy.
Są dwa rodzaje: nabycie pierwotne i pochodne. Nabycie pierwotne – brak stosunku, utraty własności jednej strony, brak następstwa. Pochodne zawiera te przesłanki. Sukcesja singularna (umowa) i uniwersalna (np. dziedziczenie).
Umowne przeniesienie prawa własności. Umowa – 155 – sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości. Art. 535 – sprzedawca zobowiązuje się przenieść własność na nabywcę. Samo przeniesienie wynika ze 155. Mamy więc podwójny skutek – zobowiązujący i rozporządzający. To umowy o skutku zobowiązująco-rozporządzający. Wyjątek od tej zasady polega na rozbiciu ww. skutków. Rozbicie albo przez przepis szczególny, albo przez postanowienie stron. Przepis szczególny to np. 157.2 – warunek lub zastrzeżenie terminu wymaga dodatkowego porozumienia stron. Jeżeli więc przy umowie zobowiązującej jest taki warunek to jest to wyłącznie umowa zobowiązująca sprzedaży, trzeba więc zawrzeć drugą umowę – rozporządzającą (umowę przenoszącą własność). To charakter ius dispositivum dla 155. Dotyczy to rzeczy oznaczonych co do tożsamości. (umowa konsensualna – przez samo oświadczenie woli)
Do rzeczy oznaczonych co do gatunku i przyszłych dodatkowo trzeba przenieść posiadanie. To będzie umowa o charakterze realnym.
Art. 156 – umowa przenosząca własność jest umową kauzalną (musi z czegoś wynikać, musi mieć w czymś swoją podstawę; np. z umowy zobowiązującej, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub innego zdarzenia 231 KC). Taka podstawa musi istnieć i musi być ważna, żeby umowa rozporządzająca była ważna. To clausa solventi. Art. 158 – przeniesienie własności nieruchomości w drodze aktu notarialnego. Wymóg aktu dla jednej i drugiej umowy (jeśli rzecz jasna jest to rozbicie). Akt powinien prócz samego przeniesienia wymieniać to zobowiązanie.
Art. 169 – osoba nieuprawniona do rozporządzania zbywa rzecz i wydaje nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą nabycia, o ile działa w dobrej wierze i obejmuje rzecz w posiadanie. Paragraf drugi – trzy lata jeśli rzecz zgubiona, skradziona – trzy lata od momentu utraty.
Co do zasady mamy nemo plus iuris. Ten art. to wyjątek od zasady, dotyczy głównie rzeczy ruchomych (do nieruchomości KsWiHip art. 5).
Problem dobrej wiary.
Kazus
Janina K. sprzedawca – zawarła 12 marca 2007 z Mieczysławem W. kupującym umowę przedwstępną sprzedaży nieruchomości gruntowej w Toruniu za cenę 120.000. Umowa przedwstępna została sporządzona w zwykłej formie pisemnej. Postanowiono w niej, że umowa przyrzeczona zostanie zawarta do dnia 12 sierpnia 2007. Janina K. nie wywiązała się jednak ze swojego zobowiązania i do dnia 12 sierpnia nie podjęła żadnych kroków w celu wypełnienia ciążącego na niej zobowiązania. Dnia 12 grudnia 2007 Mieczysław W. wystąpił do Sądu z roszczeniem o ukształtowanie stosunku prawnego w trybie art. 64 KC (orzeczenie zastępujące). Twierdzi on, że: skoro zawarto umowę przedwstępną (umowa zobowiązująca), w której określono termin zawarcia umowy przyrzeczonej (umowy o skutku rozporządzającym) to zastosowanie ma 155.1 KC (rozdzielenie skutku zobowiązującego i rozporządzającego mocą postanowienia stron) oraz 156 KC w związku z czym Janina K. ma obowiązek zawrzeć umowę o skutku rozporządzającym, w której zostanie przeniesiona własność tej nieruchomość.
Umowa przedwstępna zobowiązywała do zawarcia umowy zobowiązującej. 155 i umowa przedwstępna – konstrukcja. Umowa przedwstępna ma zmierzać do zawarcia umowy definitywnej sprzedaży nieruchomości. To umowa do zawarcia umowy zobowiązującej. Są dwa rodzaje skutków – skutek słabszy gdy nie zachowano formy dla umowy przyrzeczonej (tu aktu notarialnego; można dochodzić odszkodowania), skutek silniejszy gdy można żądać wypełnienia zobowiązania. Tu można żądać wyłącznie odszkodowania.