MAJ 2014

MONIKA MARIA BIZEWSKA

TECHNIK USŁUG KOSMETYCZNYCH
SEMESTR DRUGI

PRACA KONTROLNA

KOSMETYKA PIELĘGNACYJNO-UPIĘKSZAJĄCA

TWARZY, SZYI i DEKOLTU.

FIZYKOTERAPIA.

ULTRADŹWIĘKI

ZASTOSOWANIE

W
ZABIEGACH LECZNICZYCH

Ultradźwięki

Ultradźwiękami nazywa się drgania mechaniczne o częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności ucha ludzkiego. W lecznictwie znajdują najczęściej zastosowanie ultradźwięki o częstotliwościach 800, 1000 i 2400 kHz. Uważa się, że skuteczność terapeutyczna ultradźwięków zależy od prawidłowego ustalenia wskazań do ich stosowania, doboru właściwej dawki oraz metody aplikacji.

Podstawy fizyczne

Drgania mechaniczne w zakresie częstotliwości stosowanych w lecznictwie są wytwarzane przez pobudzane z zewnątrz układy drgające, które nazywa się przetwornikami ultradźwiękowymi. Jeśli układ drgający znajduje się wewnątrz dostatecznie sprężystego ośrodka, to pobudza on do drgań sąsiadujące z nim cząsteczki ośrodka, które zaczynają drgać około swych położeń równowagi. Drgania te przenoszą się na dalsze cząsteczki i w ten sposób powstaje/a/a ultradźwiękowa. Jest ona tylko transporterem energii. W omawianym wypadku jest to fala podłużna, ponieważ cząsteczki drgają wzdłuż kierunku rozchodzenia się fali.

Fala podłużna wykazuje na swym przebiegu wiele następujących po sobie i przesuwających się w określonym kierunku stref zagęszczeń i rozrzedzeń cząsteczek. W miejscach zagęszczeń działają siły ściskające, a w miejscach rozrzedzeń - siły rozciągające. Zagęszczenia powstają w miejscach, w których cząsteczki ulegają wychyleniu w kierunku rozchodzenia się fali, rozrzedzenia zaś w miejscach, w których cząsteczki ulegają wychyleniu w kierunku przeciwnym. Odległość między dwoma sąsiadującymi ze sobą zagęszczeniami lub rozrzedzeniami, a mówiąc ściślej między dwiema najbliżej położonymi cząsteczkami znajdującymi się w tej samej fazie ruchu, odpowiada długości fali. Długość fali zależy od częstotliwości drgań oraz prędkości jej rozchodzenia się w ośrodku.

Prędkość rozchodzenia się fali ultradźwiękowej jest zależna od zdolności ośrodka do przenoszenia drgań. W gazach średnia prędkość wynosi ok350 m/s, w cieczach — ok. 1500 m/s, a w ciałach stałych — ok. 5000 m/s. W wodzie fala ultradźwiękowa wywołana przez ultradźwięki o częstotliwości 800 kHz rozchodzi się z prędkością 1497 m/s, co odpowiada długości fali ok. 1,875 milimetra. Prędkość rozchodzenia się fali ultradźwiękowej w tkankach ludzkich waha się od 1445 do 1610 m/s.

Cząsteczki ośrodka drgające w ruchu falowym wykazują w każdej chwili określoną wartość wychylenia, prędkości i przyspieszenia. Wychylenia cząsteczki rosną wraz ze wzrostem natężenia fali, a maleją w miarę zwiększania się częstotliwości drgań. Na ryc. 151 przedstawiono zależność wychylenia cząsteczek od natężenia fali dla trzech częstotliwości — 200 kHz, 800 kHz i 2400 kHz. Należy dodać, że przy dużych częstotliwościach ultradźwięków wychylenia są rzędu średnicy cząsteczek. Stosowane w lecznictwie ultradźwięki powodują małe wychylenia cząsteczek, np. ultradźwięki o częstotliwości 800 kHz i natężeniu 2 W/cm2 powodują wychylenie cząsteczek wody rzędu 3-10-6 cm.

Drgania cząsteczek ośrodka zachodzą ze zmienną prędkością: od wartości zerowej, odpowiadającej maksimum ich wychylenia, do pewnej wartości maksymalnej w punkcie położenia równowagi. Prędkość tę określa się w akustyce jako prędkość cząstkową. Podobnie jak wychylenie cząsteczek, zależy ona od natężenia fali.

Jest zrozumiałe, że zmiennej prędkości cząsteczek towarzyszy zmienne ich przyspieszenie, o kierunku przeciwnym do wychylenia. Tak więc w chwili, gdy cząsteczka jest maksymalnie wychylona, a jej prędkość równa jest zeru, przyspieszenie osiąga największą wartość.

Zmiany wychylenia, prędkości i przyspieszenia zachodzące w czasie jednego okresu drgania. Przyspieszenie cząsteczek osiąga bardzo duże wartości i przy natężeniu ultradźwięków 2 W/cm2 wynosi dla cząsteczki wody 82,5-106 cm/s2. Tak dużym przyspieszeniom towarzyszy działanie dużych sił. Miarą ich jest różnica ciśnień występująca w przebiegu fali.

Wykazano, że na przeciętną komórkę ludzką, o średnicy ok. 0,02 mm, fala ultradźwiękowa o natężeniu 2 W/cm2 i częstotliwości 800 kHz wywiera ciśnienie 101,3 kPa (0,17 atm). Wahania ciśnień występujące w tkankach poddanych działaniu ultradźwięków stanowią ważny czynnik ich działania leczniczego. Powodują one bowiem tzw. mikromasaż tkanek.
Fala ultradźwiękowa oprócz występujących w jej przebiegu wahań ciśnień wywiera również na ośrodek pewne stałe ciśnienie, zwane ciśnieniem fali. W warunkach stosowanych w lecznictwie dawek natężenia wartość tego ciśnienia jest nieduża.

Polem dźwiękowym nazywa się tę część ośrodka, w której występuje

zjawisko fal dźwiękowych. Kształt pola zależy od:

- rozkładu energii drgań dźwiękowych,

- stosunku wymiarów źródła drgań do długości fali,

- kształtu źródła drgań,

-pochłaniania i przeszkód w rozchodzeniu się fali.

W wypadku używanych w lecznictwie przetworników ultradźwiękowych, których średnica przekracza wielokrotnie długość fali, pole ultradźwiękowe przybiera kształt cylindryczny, który w miarę oddalania się źródła przechodzi w kształt stożka. Wytworzone w pobliżu przetwornika pole o kształcie cylindrycznym nazywa się polem bliskim, natomiast pole

stożkowe - polem dalekim.

Rozkład energii w polu dźwiękowym jest nierównomierny i zależy od wielu czynników, głównie jednak od właściwości akustycznych ośrodka. Głębokość wnikania fali ultradźwiękowej w głąb tkanek ludzkich jest ograniczona ze względu na to, że stanowią one dla niej wysoce zróżnicowany i niejednorodny ośrodek. Rozchodzenie się fali w tym ośrodku

jest bardzo skomplikowane. Powierzchnię przetwornika wytwarzającego drgania można traktować jako zbiór punktów drgających, z których każdy wytwarza elementarną falę półkolistą. W wyniku nakładania się fal elementarnych, czyli ich interferencji, powstają fale rzeczywiste - płaskie. Na skutek interferencji dochodzi również do wzmożenia lub osłabienia ruchu falowego, w zależności od zgodności lub niezgodności wychyleń. Omawiane pole dźwiękowe jest zatem niejednorodne i zawiera maksima i minima natężenia.

Częstość występowania maksimów i minimów jest największa w pobliżu powierzchni przetwornika, a w miarę zwiększania odległości natężenie wolno opada do zera. Jeśli fala ultradźwiękowa napotyka na swym przebiegu ośrodek różniący się gęstością, to zostaje ona częściowo lub całkowicie odbita.

Stosunek energii fali odbitej do energii fali padającej nazywa się współczynnikiem odbicia. Wartość jego zależy od właściwości akustycznych ośrodka. Współczynnik odbicia osiąga szczególnie wysoką wartość przy przejściu fali z ośrodka stałego do ciekłego lub gazowego, lub odwrotnie. Fale odbite mogą interferować z falami padającymi, wywołując zjawisko powstawania fal stojących. Fale tego typu powstają wówczas, gdy spotykają się fale o jednakowej częstotliwości i amplitudzie drgań, ale o przeciwnym kierunku rozchodzenia się. Jak wiadomo, fale stojące charakteryzuje obecność węzłów i strzałek. Przy wykonywaniu zabiegów leczniczych mogą powstawać fale stojące na skutek odbicia fali ultradźwiękowej, np. od kości. Mogą one również powstawać przy odbici fali od ściany naczynia z wodą, w którym wykonuje się zabieg. Ponieważ jest to zjawisko niekorzystne, zwiększające w stosunku do fali padającej siłę działania, można go uniknąć przez odpowiednie ustawienie przetwornika.

Część fali padającej na powierzchnię danego ośrodka ulega odbiciu, część zaś przenika do niego ulegając załamaniu.

Fala ultradźwiękowa może również ulegać ugięciu. Zjawisko to występuje wówczas, jeśli na swym przebiegu fala napotyka przeszkodę lub szczelinę o wymiarach rzędu długości tej fali. W takim wypadku przeszkody stają się źródłem fal, których kierunek rozchodzenia się jest inny niż kierunek fali pierwotnej. Jest zrozumiałe, że w wyniku ugięcia pole akustyczne za przeszkodą ulega zakłóceniu. Przeszkody o wymiarach znacznie mniejszych od długości fali nie powodują jej ugięcia i nie stanowią dla niej przeszkody.

Opisane zjawiska występują w tkankach ludzkich, które stanowią ośrodek bardzo zróżnicowany pod względem akustycznym. Z tego względu pole ultradźwiękowe w tkankach wykazuje bardzo złożony charakter.

Energię fali stanowi suma równych sobie wartości energii kinetycznej cząstek drgających i energii potencjalnej cząstek zgęszczonych i rozrzedzonych. Całkowitą energię wyemitowaną przez źródło dźwięku w ciągu jednostki czasu nazywa się mocą akustyczną. Moc fali ultradźwiękowej określa się w watach; dla ścisłości konieczne jest podanie, czy fala wytwarzana jest w sposób ciągły, czy też impulsowy.

Natężenie fali ultradźwiękowej maleje w miarę oddalania od źródła drgań, w wyniku pochłaniania jej energii przez ośrodek. Pochłanianie, czyli absorpcja, energii ultradźwięków zależy od ich częstotliwości oraz właściwości ośrodka. Największą zdolność pochłaniania wykazują gazy, mniejszą - ciecze, a jeszcze mniejszą - ciała stałe sprężyste, np. metale, które dobrze przewodzą drgania. Ciała stałe o właściwościach plastycznych, np. guma czy korek, w znacznym stopniu pochłaniają dźwięki i z tego względu używane są jako izolatory dźwięku.

Zdolność ośrodka do pochłaniania energii ultradźwiękowej określa współczynnik absorpcji. Wyraża on w procentach, jeżeli natężenie w danym punkcie pola dźwiękowego jest mniejsze w tym samym polu o 1 cm wstecz.

Tkanki ludzkie ze względu na różnorodną i skomplikowaną budowę wykazują różne zdolności pochłaniania ultradźwięków, charakterystyczne dla danego rodzaju tkanki. Dużą „dźwiękochłonność" wykazuje tkanka nerwowa, mniejszą - mięśniowa, a najmniejszą - tłuszczowa. Bezpośrednie pomiary pochłaniania energii ultradźwiękowej w tkankach są prawie niemożliwe. Na podstawie licznych doświadczeń ustalono jednak, że fale krótsze, o większej częstotliwości, są pochłaniane na mniejszych głębokościach, dłuższe zaś - na większych.

Głębokość, w której natężenie fali ultradźwiękowej spada do połowy, przyjęto nazywać głębokością połówkową lub warstwą połowiącą. Pojęcie to umożliwia poglądową ocenę rozkładu natężenia. Uważa się, że przy dawkach leczniczych natężenie fali poza głębokością połówkową jest stosunkowo małe, a skutki działania biologicznego trudne do stwierdzenia. Opierając się na wartości głębokości połówkowej wybrano dwie najczęściej stosowane w aparatach leczniczych częstotliwości ultradźwiękowe, a mianowicie: 800 kHz oraz 2400 kHz. Powolniejsza absorpcja energii ultradźwiękowej o częstotliwości 800 kHz pozwala na stosowanie jej do nadźwiękawiania głębszego, a szybkie pochłanianie fali o częstotliwości powyżej 2400 kHz stwarza możliwość wykorzystania jej do nadźwiękawiania powierzchniowego.

Na zakończenie omawiania fizycznych podstaw ultradźwięków należy

nieco uwagi poświęcić zjawisku kawitacji. Powstaje ono w wyniku oddziaływania na ciecze ultradźwięków o częstotliwości drgań poniżej 500 kHz. Fala ultradźwiękowa o dużym natężeniu dźwięku na skutek działania zmiennych ciśnień powoduje niszczenie spójności cieczy i powstawanie pustych przestrzeni wypełniających się parami cieczy lub rozpuszczonymi w niej gazami. Przestrzenie te zanikają po upływie pewnego czasu, wytwarzając bardzo silną falę mechaniczną. Zjawisko to nazywa się kawitacją.

Zjawiska kawitacji w zakresie częstotliwości i mocy używanych w lecznictwie nie zaobserwowano. Dla przykładu można podać, że aby wywołać zjawisko kawitacji w wodzie przy częstotliwości 500 kHz, konieczne jest zastosowanie natężenia ultradźwięków ok. 200 W/cm2, a przy częstotliwości 3000 kHz — aż 50000 W/cm2.

Działanie biologiczne ultradźwięków

Zgodnie z prawem Grotthusa -Drapera energia ultradźwięków wywołuje w tkankach odczyn, jeśli zostanie przez nie w dostatecznej ilości pochłonięta. Ultradźwięki wywołują w ustroju ludzkim wiele zmian spowodowanych działaniem ich energii. Zmiany te można podzielić na miejscowe, nazywane również pierwotnymi, oraz ogólne określane jako wtórne.

Oddziaływanie ultradźwięków na tkanki biologiczne

Intuicyjnie najprostszym oddziaływaniem pola ultradźwiękowego na tkanki jest oddziaływanie mechaniczne. Przez proste skojarzenie z potrząsaniem próbówki lub mieszaniem cieczy można wyobrażać sobie, że nieprzedawkowywane drgania mechaniczne powodują przyśpieszanie reakcji chemicznych w komórkach, procesów osmotycznych przez błony komórkowe, wzmożenie mikroprzepływów, cyrkulacji i agregacji cząstek. Są to tzw. skutki bezpośrednie działania ultradźwięków, wykorzystywane jako dziedzina fizykoterapii.

Drganiom mechanicznym tkanek towarzyszą tzw. efekty kawitacyjne. Kawitacja oznacza powstawanie pęcherzyków gazowych wskutek chwilowego obniżenia ciśnienia (np. w czasie trwania „ujemnej połówki” ciśnienia fali ultradźwiękowej. Powstałe pęcherzyki potrafią łączyć się i osiągać rozmiar powodujący rezonans mechaniczny z falą ultradźwiękową, co może prowadzić do nawet stukrotnego chwilowego wzrostu średnicy pęcherzyka w stosunku do jego rozmiaru w stanie równowagi. Gdy amplituda drgań staje się zbyt duża pęcherzyk zapada się, generując niszczącą falę uderzeniową z ekstremalnie wysoką lokalną temperaturą (10^{4 0}K) i uwalnianiem aktywnych, szkodliwych rodników. Niekontrolowana kawitacja jest więc bardzo groźnym efektem dla żywotności tkanek.

Absorpcja energii fali ultradźwiękowej w tkankach powoduje wytwarzanie w nich ciepła. Nietrudno skojarzyć, że wielkość efektów cieplnych zależy od miejscowej koncentracji mocy fali czyli natężenia akustycznego w danym obszarze tkanek, czasu napromieniowywania, charakterystyk tłumienia tkanek i przewodności cieplnej otoczenia. Najgorsza sytuacja wystąpić może np. przy ciągłym, zogniskowanym napromieniowywaniu tego samego fragmentu silnie tłumiącej kości, otoczonej tkanką słabo przewodzącą ciepło i położonej blisko głowicy ultradźwiękowej. Mnogość czynników warunkujących ewentualny, niebezpieczny wzrost temperatury tkanek jest poważnym problemem przy wyznaczaniu warunków bezpiecznego stosowania zwłaszcza długotrwałych badań i terapii ultradźwiękowej.

Zmiany miejscowe (pierwotne)

Zmiany te występują w tkankach w chwili nadźwiękawiania i związane są bezpośrednio z działaniem energii ultradźwięków, wywołującej wiele zmian fizycznych i chemicznych ograniczonych do miejsca jej oddziaływania. Pojęcie miejscowego (pierwotnego) działania ultradźwięków jest w swej istocie bardzo złożone. Składa się na nie kilka składowych, powodujących łącznie zmiany, które warunkują lecznicze wykorzystanie ultradźwięków. Spośród nich za najważniejsze uznać należy działanie mechaniczne, cieplne oraz fizykochemiczne.

Działanie mechaniczne

Jest ono podstawową składową miejscowego (pierwotnego) wpływu ultradźwięków i obrazowo bywa nazywane mikromasażem. Spowodowane jest ono wahaniem ciśnień w przebiegu fali ultradźwiękowej. W krańcowych punktach amplitud ciśnień zachodzą istotne zmiany objętości komórek, rzędu 0,02%. Zmiany te zachodzą w bardzo krótkim czasie, zależnym od częstotliwości ultradźwięków.

Działanie cieplne

Powstaje ono w wyniku wytworzonego w tkankach ciepła, którego rozproszenie jest uzależnione od rodzaju tkanki. Stopień przegrzania zależy od dawki natężenia ultradźwięków, czasu nadźwiękawiania oraz właściwości fizycznych tkanki. Najsilniej przegrzewa się tkanka nerwowa, następnie - mięśniowa, a najsłabiej - tłuszczowa. Największe jednak przegrzanie występuje w pobliżu powierzchni granicznych niejednorodnych struktur tkankowych, np. tkanka kostna - tkanka mięśniowa, różniących się między sobą właściwościami. Na granicach tych tkanek występuje największe zagęszczenie energii, głównie w wyniku odbicia fal ultradźwiękowych. Wynika stąd swoistość skutków cieplnych wywołanych ultradźwiękami, powstające bowiem na granicach ośrodków różnice temperatur powodują między innymi zmiany w dyfuzji wewnątrzkomórkowej oraz między komórkami a przestrzeniami międzykomórkowymi. Należy podkreślić, że składowa cieplna stanowi tylko jeden z fragmentów działania ultradźwięków na tkanki.

Działanie fizykochemiczne

Bardzo ważną składową działania ultradźwięków jest ich wpływ na chemizm oraz właściwości fizyczne tkanek. Wspomnieć tu należy o wpływie ultradźwięków na koloidy tkankowe, a mianowicie: na przyspieszenie rozpadu białek, o wpływie na przemianę białek ze stanu żelu w zol oraz o zwiększeniu ich przewodności elektrycznej. Zachodzące pod wpływem ultradźwięków reakcje chemiczne polegają w większości na utlenianiu. Na uwagę zasługują reakcje w roztworach wodnych, w wyniku których dochodzi do rozpadu wody na wodór i rodnik hydroksylowy (OH'), stanowiący bardzo czynną biologicznie grupę atomów.

Uważa się, że nasilenie zmian fizykochemicznych, zachodzących w tkankach pod wpływem ultradźwięków, zależy przede wszystkim od ich natężenia, a dopiero w następnej kolejności od czasu, rodzaju nadźwiękawianej tkanki i innych parametrów zabiegu.

Zmiany ogólne (wtórne)

Działanie ultradźwięków nie ogranicza się do wypływu miejscowego, bowiem obejmuje ono cały organizm. Dla przykładu można podać, że przez nadźwiękawianie okolic korzeni, splotów, czy też zwojów nerwowych można drogą odruchową uzyskać zmiany w odległych narządach i układach ustroju. Uzyskuje się również efekty wskazujące na stymulację autonomicznego układu nerwowego. Dlatego też istotne jest, aby w planowaniu terapii ultradźwiękami pamiętać nie tylko o ich działaniu na okolicę schorzenia, ale również uwzględniać możliwości wpływu odruchowego, które stwarza nadźwiękawianie stref odruchowych Head'a oraz okolicy zwojów i korzeni nerwowych.

Reasumując wiadomości o biologicznym wpływie ultradźwięków na ustrój, w uproszczeniu można stwierdzić, że podstawę leczniczego działania energii ultradźwiękowej stanowią następujące czynniki:

- wzmożenie przepuszczalności błon komórkowych,

- usprawnienie oddychania tkankowego i pobudzenie przemiany materii komórek,

- zmiany w strukturze koloidów tkankowych i ich uwodnienie,

- zmiany w układach jonowych tkanek,

- zmiana odczynu tkanek w kierunku zasadowym.

Wymienione czynniki powodują wiele skutków biologicznych, które odgrywają ważną rolę w oddziaływaniu leczniczym ultradźwięków. Należy do nich zaliczyć:

- działanie przeciwbólowe,

- zmniejszenie napięcia mięśni,

- powstawanie związków aktywnych biologicznie,

- wpływ na enzymy ustrojowe,

- rozszerzenie naczyń krwionośnych,

- hamowanie układu współczulnego,

- hamowanie procesów zapalnych,

- przyspieszenie wchłaniania tkankowego,

- wyzwalanie substancji histaminopodobnych w ilościach aktywnych biologicznie.

Jednym z ważnych zagadnień, które nasuwa się każdemu, kto stosuje ultradźwięki w celach leczniczych, jest sprawa ich szkodliwego oddziaływania na ustrój ludzki. Opinie o szkodliwym i destrukcyjnym wpływie ultradźwięków na tkanki żywe opierają się na wynikach doświadczeń przeprowadzanych na małych zwierzętach. Wyników tych nie można bezkrytycznie przenosić na warunki zabiegów leczniczych wykonywanych u człowieka. Wieloletnie obserwacje w różnych ośrodkach leczniczych nie wykazały szkodliwych skutków działania ultradźwięków przy prawidłowej aparaturze, odpowiedniej dla danej choroby dawce i właściwym wykonywaniu zabiegu. Spełnienie tych warunków chroni chorego przed szkodliwym działaniem ultradźwięków i decyduje o skuteczności leczenia.

Dawkowanie ultradźwięków

Podstawę leczniczego dawkowania ultradźwięków stanowi natężenie dźwięku, tzn. ilość energii, która jest emitowana przez jednostkę powierzchni przetwornika. Stosowanie tej wielkości jest bardzo praktyczne, ponieważ nie jest rzeczą obojętną w warunkach wykonywania zabiegu ultradźwiękowego, czy np. moc 10 W jest emitowana przez przetwornik o powierzchni 10 cm2, czy też przez przetwornik o powierzchni 2 cm2.

W pierwszym bowiem wypadku natężenie ultradźwięków wynosi 1 W/cm2, w drugim zaś 5 W/cm2.

Działaniu ultradźwięków poddaje się określone pola powierzchni skóry i tkanek głębiej leżących, których umiejscowienie i rozległość zależą od wskazań i rodzaju schorzenia. Przy ustalaniu dawki należy brać pod uwagę powierzchnię przetwornika, ponieważ emitowaną przez niego w czasie 1 sekundy całkowitą energię określa moc akustyczna, będąca iloczynem natężenia ultradźwięków, mierzonego w W/cm2, i powierzchni drgającej przetwornika.

Skutki biologiczne wywołane w tkankach przez energię fali ultradźwiękowej zależą od jej mocy akustycznej. Zależność tę określa prawo Arndta-Schultza, które głosi, że słabe bodźce pobudzają, silne hamują, a najsilniejsze niszczą tkankę.

Ważnym momentem, który należy mieć na uwadze przy ustalaniu dawki, jest swoisty odczyn tkanek na działanie energii ultradźwięków. Polega on na tym, że ultradźwięki o małym natężeniu, działające przez

dłuższy czas, wywołują w tkankach inne skutki, aniżeli ultradźwięki o dużym natężeniu działające przez krótki czas.

- dawki słabe: od 0,05 do 0,5 W/cm2,

- dawki średnie: od 0,5 do 1,5 W/cm2,

- dawki mocne: od 1,5 do 2,0 W/cm2.

Dawki mocne stosuje się wyjątkowo rzadko. Praktyczne zastosowanie znajdują dawki nie przekraczające 1,5 W/cm2. W ostrych i podostrych stanach chorobowych stosuje się dawki słabe, w stanach zaś przewlekłych - dawki średnie.

Dawki słabe stosuje się również przy nadźwiękawianiu okolicy twarzy karku oraz okolic ubogich w tkanki miękkie.

Należy pamiętać o konieczności indywidualnego dobierania dawki,

ponieważ tolerancja ultradźwięków nie jest u chorych jednakowa. Przy

ustalaniu wielkości dawki konieczne jest uwzględnienie następujących

czynników:

- powierzchni nadźwiękawianej,

- rodzaju i stadium schorzenia,

- powierzchni drgającej przetwornika,

- częstotliwości drgań,

- rodzaju fali ultradźwiękowej, tzn. czy jest ona ciągła, czy też ukształtowana w impulsy,

- czasu trwania zabiegu,

- sposobu nadźwiękawiania, tzn. czy stacjonarnie, czy też przy użyciu głowicy ruchomej (dynamicznie).

Uwzględniając wymienione czynniki należy jednak pamiętać, że obowiązuje

zasada doboru minimalnej, a jednocześnie optymalnej dawki.

Czas zabiegów ultradźwiękowych jest znacznie zróżnicowany w zależności od wskazań, sposobu oraz metody nadźwiękawiania. Przyjmuje się dla celów praktycznych następujący podział czasów zabiegu:

- krótki czas zabiegu - 1 do 3 minut,

- długi czas zabiegu- 10 minut i więcej.

W dynamicznym sposobie nadźwiękawiania czas zabiegu waha się 3 do 10 minut, a w sposobie stacjonarnym jest oczywiście odpowiednio krótszy i trwa zwykle 1 do 3 minut. Łączny czas zabiegu waha się od 6 do 10-12 minut. Czas nadźwiękawiania okolicy przykręgosłupowej i splotów nerwowych nie powinien przekraczać 2 minut w czasie jednego zabiegu. Zabiegi ultradźwiękowe wykonuje się zwykle co drugi dzień. Pełny cykl leczenia obejmuje średnio 12 do 15 zabiegów, po których powinna nastąpić 3-4-miesięczna przerwa do stosowania ultradźwięków.

Wskazania i przeciwwskazania do stosowania ultradźwięków

Wskazania.

Ultradźwięki stosuje się w leczeniu wielu chorób.

- choroby reumatyczne - reumatoidalne zapalenie stawów,

- artrozy,

- zapalenia okołostawowe,

- zapalenia nadkłykcia,

- zgrubienie okostnej,

- choroby ścięgien i przyczepów mięśni,

- przykurcze,

- blizny,

- dolegliwości pourazowe,

- stany po złamaniach,

- choroba Bechterewa,

- choroba Sudecka,

- sklerodermia.

Przeciwwskazania

do stosowania ultradźwięków obejmują:

- nowotwory i stany po ich operacyjnym usunięciu,

- ciążę,

- czynne procesy gruźlicze,

- skazy krwotoczne,

- niewydolność krążenia, zaburzenia rytmu serca,

- wszczepienie sztucznego rozrusznika serca,

- zaburzenia ukrwienia obwodowego,

- zakrzepowe zapalenie żył,

- ostre procesy zapalne i stany gorączkowe,

- ciężki stan ogólny i wyniszczenie,

- nie zakończony wzrost kości,

- stany po terapii rentgenowskiej,

- obecność w tkankach metalowych ciał obcych,

- nerwicę wegetatywną znacznego stopnia,

- nerwobóle nie wyjaśnionego pochodzenia.

Należy zachować szczególną ostrożność przy wykonywaniu zabiegów w okolicy twarzoczaszki, mając na uwadze możliwość działania ultradźwięków na mózg i oczy. Nie wolno wykonywać nadźwiękawiania okolicy szyjnego odcinka kręgosłupa powyżej trzeciego kręgu szyjnego, ze względu na możliwość działania tej energii na rdzeń przedłużony. Należy unikać nadźwiękawiania narządów wewnętrznych jamy brzusznej i klatki piersiowej (przede wszystkim okolicy serca) oraz gonad. Ostrożnego i bardzo łagodnego dawkowania ultradźwięków wymagają osoby z zaawansowaną miażdżycą oraz zaburzeniami czucia powierzchniowego.

Metodyka zabiegów ultradźwiękowych

Przekazanie tkankom drgań przetwornika wymaga sprzężenia jego powierzchni drgającej ze skórą przez warstwę substancji o podobnych właściwościach akustycznych. Jest to niezbędne, ponieważ warstwa powietrza, nawet rzędu tysięcznych części milimetra, stanowi dla ultradźwięków przeszkodę.

Substancję, która sprzęga przetwornik ze skórą nazywa się substancją sprzęgającą. Najczęściej używa się do tego celu ciekłej parafiny {Paraffinum liquidum), ze względu na jej dostępność i łatwość zmycia z powierzchni skóry alkoholem lub mieszaniną alkoholu z benzyną. Używane są również specjalne żele. Taki sposób sprzężenia określa się jako sprzężenia bezpośrednie.

Dodać należy, że substancja sprzęgająca powinna być lekko ogrzana w celu uniknięcia oddziaływania na skórę niekorzystnych bodźców zimnych.

Niekiedy sprzężenie przez cienką warstwę parafiny jest niewystarczające, np. w wypadku nierówności powierzchni nadźwiękawianej. Zabieg można wówczas wykonać w kąpieli z ciekłej parafiny lub w kąpieli wodnej. Jest to tzw. sprzężenie pośrednie, z którego korzysta się obecnie na ogół rzadko. Należy jednak pamiętać, że wykonywanie zabiegów ultradźwiękowych sposobem sprzężenia pośredniego, czyli w kąpieli, można wykonywać tylko pod warunkiem konstrukcyjnego przystosowania do tego celu głowicy, polegającym głównie na jej szczelności. Ze względów bezpieczeństwa ważne jest również zapewnienie pełnej izolacji naczyń, w których wykonuje się zabiegi, oraz ich ustawienie w pewnej odległości od urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych.

Użycie wody, jako substancji sprzęgającej, wymaga jej odgazowania ponieważ pęcherzyki gazu stanowią przeszkodę dla rozchodzenia się fali ultradźwiękowej. Temperatura wody powinna być zbliżona do obojętnego punktu cieplnego skóry. W czasie nadźwiękawiania w kąpieli wodnej należy wykonywać głowicą ruchy okrężne, utrzymując ją w odległości 2-3 cm od skóry. Dłoń osoby wykonującej zabieg głowicą zanurzoną w wodzie należy chronić rękawiczką gumową przed działaniem ultradźwięków.

Należy dodać, że zabiegi ultradźwiękowe można wykonywać również przy użyciu specjalnych aplikatorów o kształcie przystosowanym do jam ciała. Są to jednak zabiegi specjalistyczne, nie wymagające szczegółowego omówienia w ramach niniejszego podręcznika.

Nadźwiękawianie można wykonywać w dwojaki sposób:

- głowicą umieszczoną nieruchomo w miejscu nadźwiękawiania (nadźwiękawianie

stacjonarne),

- głowicą ruchomą (nadźwiękawianie dynamiczne).

W metodzie stacjonarnej dawkę natężenia ultradźwięków ogranicza się do ok. 1/4 dawki stosowanej przy głowicy ruchomej. Jest to uzasadnione, ponieważ nadźwiękawianie ogranicza się do małej powierzchni.

Zabiegi przy użyciu głowicy ruchomej (nadźwiękawianie dynamiczne), wykonuje się w następujący sposób. Głowicę przesuwa się wolnym ruchem okrężno-postępującym tak, aby jeden ruch okrężny trwał ok. 2-3 s. Jednocześnie należy wywierać głowicą umiarkowany ucisk. Pamiętać należy, że od szybkości i zasięgu ruchów zależy przekazywanie tkankom energii ultradźwięków. Obszerniejsze i szybsze ruchy powodują, że energia jest przekazywana na większej powierzchni, a zatem jej ilość przypadająca na jednostkę powierzchni nadźwiękawianej jest mniejsza. Dlatego też niektórzy autorzy wyróżniają dodatkowo tzw. nadźwiękawianie semistacjonarne, które łączy w sobie cechy sposobu stacjonarnego i dynamicznego.

Nadźwiękawianie to polega na wykonywaniu bardzo ograniczonych co do zasięgu ruchów. W taki sposób nadźwiękawia się np. punkty wyzwalające ból (trigger points).

Metody wykonywania ultradźwięków

1. ze względu na rodzaj zastosowanej substancji sprzęgającej głowicę ultradźwiękowej z ciałem pacjenta

2. sposobu prowadzenia głowicy po ciele pacjenta

3. okolicy zabiegowej

1.

Zadaniem substancji sprzęgającej jest wyrównanie naturalnych nierówności znajdujących się na skórze, jak również ułatwienie przesuwania głowicy po polu zabiegowym. Należy pamiętać o tym, że jeśli warstwa powietrza odgranicza wejście fali ultradźwiękowej od ciała, to pozostają one odbite.

Olej parafinowy, żele, wazelina:

Stosując do zabiegu te substancje należy uwzględnić fakt, że im gęściejszy jest środek sprzęgający , tym mniejsza jest penetracja ultradźwięków w głąb tkanek.

Woda:

Zabiegi w wodzie stosuje się w obrębie rąk, stóp oraz w przykurczu stawu łokciowego. Naczynie zabiegowe powinno by ć porcelanowe lub plastikowe. Nie może być metalowe ze względu na możliwość odbicia się fali od ścianki i powstania fali stojącej. Należy uważać na zachowanie równej odległości okolicy zabiegowej od ścian bocznych i dna naczynia . Temperatura wody 37 stopni C, woda odgazowana. Zastosowana dawka nie powinna przekraczać 0,6 W na cm2. Podczas zabiegu terapeuta wykonuje ruchy okrężne zachowując odległość głowicy od ciała- 2-3cm.

Głowica musi mieć szczelną obudowę . Terapeuta podczas zabiegu nie powinien zanurzać swojej ręki w wodzie. W razie wystąpienia takiej konieczności powinien założyć dwie pary rękawic- bawełniane i gumowe.

2.

Ze względu na sposobu prowadzenia głowicy po ciele pacjenta

- metoda labilna - głowica podczas zabiegu może być prowadzona ruchami okrężnymi lub pasmami. Podczas ruchów okrężnych zaleca się, żeby pojedyncze okrążenie trwało 2-3 sekundy, a głowica powinna wywierać nieznaczny ucisk na tkanki. Zbyt szybkie prowadzenie głowicy może powodować nie wystąpienie podłużnej fali ultradźwiękowej.

Stosowanie pasów podłużnych znalazło zastosowanie podczas zabiegów okolicy przykręgosłupowej, w obrębie mięśni i na dużej powierzchni. Przeciętnie wykonywane są 3 pasy o szerokości głowicy i długości 10- . Czas prowadzenia głowicy w obrębie pasa wynosi 30 s, podczas przesuwania głowicy dołącza się ruchy okrężne .

- metoda stabilna (stojąca) ma zastosowanie w nadźwiękawianiu wybranych punktów, zwojów, złogów wapnia w torebkach stawowych itp. Stosując ją należy zastosować ¼ dawki stosowanej w metodzie labilnej, lecz nie powinna ona być większa niż 0,4-0,5 W/cm2. Czas zabiegu nie powinien przekraczać 5 minut. Stosuje się tylko ultradźwięki impulsowe. Podczas zabiegu prowadzonego ta metodą w miejscu zbiegu powstaje bardzo dużo ciepła na niewielkiej powierzchni. Obecnie prawie się jej nie stosuje.

3.

W zależności od miejsca wykonywanego zabiegu:

- metoda lokalna – zabieg ultradźwiękami wykonuje się w miejscu zmian chorobowych np. w obrębie stawu kolanowego, biodrowego itd.

- metoda segmentarna – polega na nadźwiękawianiu w okolicy przykręgosłupowej korzeni nerwowych, unerwiających miejsce zmian chorobowych toczących się na obwodzie lub w obrębie narządów wewnętrznych.

- metoda schematów neuroterapeutycznych – wiąże się ze zmianami ogólnymi powstającymi w tkankach podczas zabiegu

* Odogonowy schemat terapeutyczny – leczenie rozpoczyna się od dolnego brzegu k. krzyżowej, następnie obejmuje zewnętrzny brzeg stawu biodrowo-krzyżowego, tuż poniżej grzebienia miednic. Ewentualnie grzbietowa strona pasma biodrowo-piszczelowego (w 1/3 bliższej części), jak też grzbietowa okolica krętarza. Przykręgosłupowo od grzebienia biodrowego aż do wysokości wyrostka kolczystego Th8 (nadźwiękawianie przykręgosłupowe powinno trwać przynajmniej połowę łącznego czasu zabiegu). W niektórych przypadkach zabieg może obejmować także brzeg mięśnia najszerszego grzbietu aż do dolnego brzegu klatki piersiowej. Zalecana dawka 0,1-0,2 W/cm2.

*Odgłowowy schemat neuroterapeutyczny – leczenie rozpoczyna się od kości krzyżowej lub Th8 i kontynuowany jest do wysokości C3. Następnie nadźwiękawiane są mięśnie karku, w wyniku czego zostaje przestrojony zwój gwiaździsty. Zabiegiem może także zostać objęta boczna część mięśnia najszerszego grzbietu. Zaleczana dawka 0,1-0,2 W/cm2.

Metody leczniczego stosowania ultradźwięków

Do najczęściej stosowanych metod należą:

Miejscowe stosowanie ultradźwięków. W metodzie tej, nazywanej również bezpośrednią, działaniu ultradźwięków poddaje się skórę oraz tkanki głębiej położone w okolicy umiejscowienia procesu chorobowego lub bólu. Przykłady nadźwiękawiania miejscowego dużych stawów oraz pasa barkowego.

Segmentowo-przykręgosłupowe stosowanie ultradźwięków.

W metodzie tej, nazywanej pośrednią, wykorzystuje się uwarunkowaną rozwojowo czynnościową jedność, istniejącą w ramach jednego segmentu, a za podstawowe uważa się oddziaływanie ultradźwięków na korzenie nerwowe. Nadźwiękawia się zatem w okolicy przykręgosłupowej korzenie nerwowe unerwiające struktury lub narządy, w których umiejscowione jest schorzenie lub ból.

Neuroterapeutyczny schemat nadźwiękawiania.

Metoda ta jest niejako zapożyczona ze specjalnej formy masażu, zwanego masażem tkanki łącznej, w którym obowiązują ściśle określone schematy jego wykonywania. W danym wypadku rękę masażysty jakby zastępują ultradźwięki, wywołujące delikatny mikromasaż tkanek. W metodzie tej wyróżnia się dwa podstawowe schematy nadźwiękawiania, określające kierunek prowadzenia.

po skórze głowicy ultradźwiękowej, a mianowicie odgłowowy oraz odogonowy. Prowadzenie tej głowicy według neuroterapeutycznego schematu odogonowego.

Ultrafonoforeza.

Jest to stosunkowo rzadko wykonywany u nas zabieg ultradźwiękowy. Polega on na wprowadzeniu do skóry, w trakcie zabiegu, określonego leku wzmagającego działanie lecznicze ultradźwięków. Efekt ten uzyskuje się przez wprowadzenie leku do substancji sprzęgającej. Najczęściej są to leki rozszerzające naczynia krwionośne, leki przeciwzapalne oraz działające przeciwbólowo. Stosuje się substancje sprzęgające o różnej konsystencji, w postaci mazideł, kremów lub nawet maści. Ze względów praktycznych warto dodać, że w miarę zwiększania gęstości substancji sprzęgającej ultradźwięki zostają pochłaniane na mniejszej głębokości, wywołując np. efekt termiczny w powierzchownych warstwach tkanek. Uważa się, że przenikanie leków do skóry w czasie ultrafonoforezy zależy od natężenia ultradźwięków oraz czasu ich stosowania.

Skojarzona terapia prądami impulsowymi i ultradźwiękami.

Metoda polega na jednoczesnym działaniu na tkanki ultradźwięków i impulsowego prądu małej lub średniej częstotliwości, dzięki specjalnemu sprzężeniu elektrycznemu aparatu do terapii ultradźwiękami z aparatem wytwarzającym prądy impulsowe małej lub średniej częstotliwości. Szczegóły dotyczące budowy i obsługi aparatury oraz samej metody, zostały omówione w rozdziale poświęconym elektrolecznictwu.

Wymienione metody stosowania ultradźwięków oraz ich różne modyfikacje są zwykle w praktyce kojarzone ze sobą. Najczęściej kojarzy się metodę miejscowego nadźwiękawiania z segmentowo-przykręgosłupowym stosowaniem ultradźwięków. W takim postępowaniu w czasie jednego zabiegu nadźwiękawia się najpierw miejscowo okolicę lokalizacji schorzenia lub bólu, a następnie przykręgosłupowo oddziałuje na korzenie nerwowe unerwiające tę okolicę.

Zasady obowiązujące podczas przeprowadzania zabiegu

1 zapoznanie pacjenta z przebiegiem zabiegu,

2 poważnym naruszeniem lege artis jest sytuacja kiedy pacjent sam aplikuje sobie ultradźwięki,

3 orientacyjnie należy wyłączyć nowe przeciwwskazania: pytanie o krwotoki z nosa, miesiączkę lub ciążę,

4 usytuowanie pacjenta w wymaganej pozycji, nałożenie substancji sprzęgającej,

5 ustawienie przepisanego natężenia i czasu, przyłożenie głowicy, rozpoczęcie aplikacji ultradźwięków,

6 nieprzerwane poruszanie głowicą zgodnie z przepisaną formą aplikacji,

7 regularne dopytywanie się pacjenta o jego odczucia. Przy wystąpieniu pieczenia należy uzupełnić substancję kontaktową. Przy bólu należy obniżyć natężenie, przerwać zabieg i skontaktować się z lekarzem prowadzącym,

8 po upływie przepisanego czasu trzeba zmniejszyć natężenia, a następnie wyłączyć aparat,

9 usunięcie substancji kontaktowej, wysuszenie powierzchni skóry,

10 odkażenie głowicy ultradźwiękowej.

Ultradźwięki w kosmetologii i medycynie estetycznej

Fala ultradźwiękowa jest falą mechaniczną, podłużną i jeśli napotka na swojej drodze ośrodek zdolny do przenoszenia drgań, wprowadza cząsteczki tego ośrodka w ruch drgający. Tkankę można w dużym uproszczeniu przedstawić jako układ warstwowy ośrodków zdolnych do absorpcji fali, jej odbijania i transmisji. Wszystkie te zjawiska fizyczne zachodzą w tkance, a ich charakter jest uzależniony od specyficznych właściwości ośrodków, z jakich jest ona zbudowana. Podstawy fizyczne i fizjologiczne oddziaływa­nia fali ultradźwiękowej zostały omówione w części I, w rozdziale Ultra­dźwięki. Znajomość tych zagadnień jest konieczna do zrozumienia zjawisk, które zachodzą w tkance pod wpływem ultradźwięków w czasie wykonywa­nia zabiegów kosmetycznych i z zakresu medycyny estetycznej.

Efekt oddziaływania ultradźwięków uzależniony jest od ich dawki, częstotliwości fali oraz okolicy poddawanej zabiegowi. Fala mechaniczna wywołuje drgania cząsteczek ośrodka, ultradźwięki można więc określić jako wewnętrzny mikromasaź tkanki. W wyniku przekształcenia energii kinetycznej drgających cząsteczek w energię termiczną w tkance powstaje ciepło. Ilość wytworzonego ciepła jest uzależniona od dawki fali ultradźwiękowej oraz od tzw. współczynnika absorpcji tkanki, czyli zdolności tkanki do pochłaniania energii. W przypadku dawek stosowanych w kosmetyce lokalne przegrzania są niewielkie i mają pozytywny wpływ na uruchomienie pożądanych procesów biologicznych. W medycynie wykorzystuje się również właściwo­ści destrukcyjne fali ultradźwiękowej, w celu np. kruszenia kamieni w ner­kach, stosując bardzo duże dawki,

W zabiegach kosmetycznych wykorzystuje się zarówno działanie mecha­niczne, jak i termiczne ultradźwięków na skórę. Zjawiska te nigdy nie występują osobno.

Wewnętrzny mikromasaż skóry oraz wytworzone endogenne ciepło wpły­wają na zachodzące w niej procesy metaboliczne. Aktywują one fibroblasty do produkcji kolagenu i elastyny, opóźniając przez to proces starzenia się skóry. Mogą również sprzyjać uwalnianiu tłuszczu z komórek. Poprawa ukrwienia i odżywienia skóry oraz lepsze wykorzystanie tlenu przez komórki jest powodem świeżego i zdrowego wyglądu skóry po zabiegu. w wyniku lepszego ukrwienia dochodzi także do szybszej eliminacji mediatorów procesu zapalnego z tkanek. Stymulacja układu naczyniowego usprawnia przepływ w układzie żylnym i chłonnym.
Warunkiem prawidłowo wykonanego zabiegu jest użycie substancji sprzęgającej, umożliwiających wnikanie fal w głąb skóry. w zabiegach kosmetycznych do substancji tych dodaje się niekiedy składniki aktywne, ultradźwięki powodują bowiem głębsze wnikanie ich w skórę. Zabieg polegający na wprowadzeniu do skóry substancji za pomocą fali ultradźwiękowej to ultrafonoforeza (sonoforeza). W ultrafonoforezie na skórę działają dwa czynniki: fala ultradźwiękowa oraz zastosowana substancja czynna. Głębokość penetracji składników aktywnych zależy od rodzaju substancji sprzęgającej. Maści, oleje i kremy pogarszają wnikanie ultradźwięków do skóry, a przez to spłycają penetrację składników aktywnych. Zastosowanie substancji sprzęgającej o dużym współczynniku absorpcji całkowicie nieprzepuszczalnej dla ultradźwięków, może wywołać przegrzanie powierzchni skóry, a w skrajnych przypadkach nawet oparzenie. dlatego w przypadku zabiegów kosmetycznych stosuje się najczęściej żele lub preparaty płynne, dobrze przepuszczające fale ultradźwiękową, zapewniające przez to głęboka penetrację związków aktywnych. Najlepszych efektów można się spodziewać po wykonaniu serii około 10 zabiegów. Utrzymanie skóry w dobrej kondycji wymaga powtarzania serii zabiegów.
Do ultradźwięków zabiegów kosmetycznych używa się głowic o częstotliwościach fal podobnych jak w przypadku zabiegów fizykoterapeutycznych. Głębokość wnikania fali ultradźwiękowej uzależniona jest od częstotliwości. Ultradźwięki o częstotliwości 800 -1000 kHz zaleca się do terapii tkanek głębiej położonych, natomiast większe częstotliwości, np. 2400 i 21000 kHz zaleca się do zabiegów powierzchniowych. W zabiegach kosmetycznych najkorzystniejsze sa dawki około 1 W/cm2, dawki wyższe nie poprawiają efektu kosmetycznego. Przekroczenie dawki 2W/cm2 może spowodować groźnie zjawiska fizykochemiczne w skórze, prowadzące do jej uszkodzenia. Głowic należy prowadzić ruchem okrężno-podłużnym, najlepiej wzdłuż przebiegu mięsni.
Peeling ultradźwiękowy, nazwany również kawitacyjnym, to zabieg kosmetyczny, którego celem jest głębokie oczyszczenie skóry. Nazwa "kawitacyjny" ma charakter komercyjno-handlowy i nie odpowiada reakcjom zachodzącym w skórze pod wpływem ultradźwięków. Zjawisko kawitacji związane jest z powstawanie pęcherzyków gazowych. Wywołuje lokalny wzrost ciśnienia w tkance i grozi zniszczeniem struktur tkankowych, a więc w zabiegach kosmetycznych jest niepożądane. Prawdopodobieństwo wystąpienia kawitacji przy stosowaniu przyjętych dawek jest znikome. Zabieg peelingu ultradźwiękowego przeprowadza się za pomocą specjalnej szpatułki połączonej ze źródłem drgań o częstotliwości ultradźwiękowej. W przypadku tych zabiegów stosuje się również substancje sprzęgające. Drgania przenoszone na skórę powodują usunięcie zanieczysz­czeń oraz martwych komórek naskórka z jej powierzchni. Szybkie wibracje dają efekt podobny do rozpylania aerozolu i sprawiają, że martwe cząstki ulegają oderwaniu od powierzchni skóry. Zastosowanie preparatów zmięk­czających jako substancji sprzęgających powoduje odblokowanie porów i ułatwia oczyszczenie skóry. Zmiana pozycji szpatułki wywołuje mikro- masaż tkanki, co wpływa na lepsze ukrwienie skóry i jej odżywienie. Za pomocą szpatułki można również wprowadzać w głąb tkanki kosmetyki.

W medycynie estetycznej ultradźwięki wykorzystuje się również do likwidowania tkanki tłuszczowej i cellulitu. Aparaty wytwarzające falę ultradźwiękową o natężeniu powyżej 15 W/cm² mogą wywołać zjawisko kawitacji, a przez to uszkodzenie błon komórek tłuszczowych i uwolnienie tłuszczu do przestrzeni międzykomórkowej. Jest on stamtąd odprowadzany (poprzez układ naczyniowy i chłonny) do wątroby. Zabieg zalecany jest do miejscowej likwidacji tkanki tłuszczowej, nie jest natomiast metodą leczenia nadwagi ogólnej. Zazwyczaj składa się z dwóch części. Pierwszą jest miejscowa aplikacja ultradźwięków, których zadanie polega na naruszeniu struktur błon komórek tłuszczowych. Drugą część stanowi drenaż limfatyczny, wykonywany za pomocą kilku głowic ultradźwiękowych, pracujących sekwencyjnie, powodujący odprowadzenie płynów z przestrzeni między­komórkowej do układu chłonnego. W celu uzyskania widocznych efektów zaleca się przeprowadzenie kilku zabiegów, z jednoczesnym stosowaniem diety niskotłuszczowej. Metoda ta jest stosunkowo nowa i w piśmiennictwie naukowym brak publikacji na temat jej efektów i skuteczności.

BIBLIOGRAFIA

Dr n. med., prof. nadzw. Wojciech Kasprzak

Mgr Agata Mańkowska
"Fizykoterapia, medycyna uzdrowiskowa i SPA"

Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 2008

Lech Kilian

"Ultradźwięki w medycynie"
Gdańsk 2002

Prof. dr hab. med. Tadeusz Mika

"Fizykoterapia. Podręcznik dla wydziałów fizjoterapii medycznych studiów zawodowych"

Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 1996