ZABIEGI LECZNICZE

WYKONYWANE W

REGIONALNYCH CENTRACH

KRWIODAWSTWA i

KRWIOLECZNICTWA

ZABIEGI LECZNICZE:

1.AUTOTRANSFUZJA
2.HEMAFEREZA LECZNICZA:

- CYTAFEREZA

 TROMBAFEREZA

 LEUKAFEREZA

 ERYTROCYTOAFEREZA

- PLAZMAFEREZA
3.LECZNICZY UPUST KRWI

AUTOTRANSFUZJA

AUTOTRANSFUZJA

Transfuzją autologiczną nazywamy
przetoczenie każdego składnika krwi, którego
biorcą jest jednocześnie dawca tego składnika.

Jest to bezpieczna metoda leczenia krwią
pozwalająca na uniknięcie ryzyka związanego
z alloimmunizacją, przeniesieniem chorób
wirusowych i wystąpienia innych powikłań
poprzetoczeniowych.

Wskazania do transfuzji

autologicznej (1):



Zabezpieczenie krwi dla chorych z tzw.
rzadkimi grupami krwi,



Zapobieganie alloimmunizacji biorcy,



Zapobieganie chorobom przenoszonym drogą
transfuzji krwi homologicznej,



Zabezpieczenie krwi dla biorców z ciężkimi
powikłaniami potransfuzyjnymi w wywiadzie,



Unikanie trudności i powikłań występujących u
chorych z alloprzeciwciałami,

Wskazania do transfuzji

autologicznej (2):



Wykorzystanie korzyści wynikających z
wprowadzenia nowoczesnych zasad
leczenia krwią w wybranych operacjach
chirurgicznych,



Wykorzystanie znacznej objętości
własnej krwi chorego utraconej podczas
lub po operacji.

Transfuzja autologiczna – zalety:



Zapobiega chorobom przenoszonym przez
krew,



Zapobiega alloimmunizacji,



Uzupełnia zapasy krwi,



Zabezpiecza zgodną serologicznie krew dla
chorych z obecnością alloprzeciwciał,



Zapobiega niektórym objawom ubocznym
występującym podczas przetaczania krwi.

Transfuzja autologiczna – wady:



Nie wyklucza zakażeń bakteryjnych,



Nie wyklucza ryzyka błędu przetoczenia krwi

niezgodnej grupowo w układzie ABO,



Nieprzetoczona krew podlega zniszczeniu,



Stwarza zwiększone ryzyko powikłań

związanych z pobraniem krwi od chorego,



Naraża chorego na wystąpienie

niedokrwistości w okresie okołooperacyjnym i

zwiększa prawdopodobieństwo przetoczeń

krwi homologicznej.

Rodzaje transfuzji autologicznej:



przedoperacyjne pobieranie krwi własnej
chorego,



hemodilucja normowolemiczna
(śródoperacyjna),



odzyskiwanie krwi utraconej
śródoperacyjnie,



odzyskiwanie krwi utraconej pooperacyjnie,



depozyt – ‘pobranie krwi na zapas’.

Autotransfuzja

przedoperacyjna

Krew własną chorego pobiera się przed
planowaną operacją (jedna lub kilka
donacji = pobrań) i przechowuje do
czasu, gdy zaistnieje potrzeba jej
przetoczenia (w trakcie lub po zabiegu
operacyjnym, w terminie ważności
składnika krwi).

Hemodilucja normowolemiczna

(śródoperacyjna)

Krew pobierana jest od chorego

bezpośrednio przed lub po wprowadzeniu

do znieczulenie ogólnego; objętość

pobranej krwi wyrównuje się podaniem

koloidów lub krystaloidów; po zakończeniu

zabiegu operacyjnego dokonuje się

reinfuzji (zwrotnego przetoczenia)

pobranej krwi. Stosowana w szczególności

przy zabiegach w krążeniu

pozaustrojowym.

Hemodilucja normowolemiczna –

korzyści dla chorego



Poprawa przepływu krwi w mikrokrążeniu
(mniejszy Ht, mniejsza lepkość);



Chory traci śródoperacyjnie krew o
niższym wskaźniku hematokrytowym,
dlatego bezwzględna utrata krwinek
czerwonych jest mniejsza, co może
wpływać na zmniejszenie konieczności
przetaczania krwi homologicznej.

Odzyskiwanie krwi utraconej

śródoperacyjnie

Krew wynaczynioną śródoperacyjnie
pobiera się z pola operacyjnego za
pomocą specjalnych zestawów,
odwirowuje się lub przemywa
erytrocyty i przetacza zwrotnie przez
specjalny filtr w czasie lub bezpośrednio
po operacji.

Odzyskiwanie krwi utraconej

śródoperacyjnie



Wskazaniem do stosowania jest
przewidywana znaczna śródoperacyjna
utrata krwi.



Bezwzględnym przeciwwskazaniem są
zakażenie bakteryjne pola
operacyjnego i/lub obecność komórek
nowotworowych.

Odzyskiwanie krwi utraconej

pooperacyjnie

Polega na wykorzystaniu krwi

wynaczynionej w przebiegu
pooperacyjnym do jamy klatki piersiowej.
Krew z drenu założonego do jamy klatki
piersiowej pobiera się do jałowego
pojemnika z tworzywa sztucznego,
następnie filtruje się ją i przetacza
choremu.

Depozyt – ‘pobranie krwi na

zapas’

Polega na pobraniu krwi bez żadnych wskazań
medycznych, przechowywaniu jej w stanie
zamrożenia przez bardzo długi okres na
wypadek zaistnienia w przyszłości wskazań do
autotransfuzji.
Jest to forma oddawania krwi, która staje się
coraz bardziej popularna (np. w USA) i stanowi
reakcję społeczeństwa na niebezpieczeństwo
przeniesienia chorób podczas transfuzji krwi
homologicznej (wirusy, priony i inne czynniki ?).

W RCKiK w Zielonej Górze

wykonujemy

autotransfuzję

przedoperacyjną

Autotransfuzja przedoperacyjna



Zabieg ten wykonywany jest na
pisemne zlecenie lekarza prowadzącego
z podaniem ilości zabiegów (donacji) i
rodzajem składnika krwi.



Wskazania i przeciwwskazania ustala
lekarz prowadzący.



Ostateczną decyzję o kwalifikacji do
zabiegu podejmuje lekarz RCKiK.

Autotransfuzja przedoperacyjna

Osoby kwalifikowane do przedoperacyjnej

donacji własnej krwi nie muszą spełniać

wszystkich kryteriów wymaganych dla ogółu

dawców:



limit wieku nie obowiązuje,



decyduje ogólny stan zdrowia,



dzieci powyżej 8 rż. poddawane są zabiegowi

po uzyskaniu pisemnej zgody rodzica,



u osób starszych po 70 r.ż. należy zwrócić

szczególną uwagę na stan układu sercowo

-naczyniowego i krążenia mózgowego.

Autotransfuzja przedoperacyjna



Objętość pobieranej krwi uzależniona

jest od masy ciała.



Dopuszczalne jest pobieranie krwi od

kobiet w ciąży w celu transfuzji

autologicznej lub transfuzji dopłodowej,

która traktowana jest jak autologiczna.

Warunkiem jest prawidłowy przebieg

ciąży i zgoda lekarza prowadzącego.

Kwalifikacja do zabiegu

autotransfuzji przedoperacyjnej

oparta jest o:



wywiad lekarski,



badanie lekarskie,



ocenę badań analitycznych.

Dane z wywiadu lekarskiego:



istniejące schorzenia i leczenie

farmakologiczne,



przeszłość chorobowa i ewentualne obciążenia

(choroby nowotworowe, choroba CJD i inne),



operacje i zabiegi lekarskie,



choroby zakaźne,

Dane z wywiadu lekarskiego:



szczepienia,



informacje dotyczące ostatniej miesiączki,
ewentualnie ciąży lub laktacji (u kobiet),



podróże zagraniczne z uwzględnieniem
terenów objętych malarią lub terenów o dużej
częstości występowania nosicieli p/ciał anty-
HIV oraz chorych na AIDS.

Badanie lekarskie:



Każdy chory podlega badaniom
lekarskim ze szczególnym
uwzględnieniem oceny stanu serca,
płuc, skóry, węzłów chłonnych.



U chorego wykonywany jest pomiar
ciśnienia krwi, tętna, temperatury i
wagi ciała.

Badania analityczne:



ocena morfologii krwi,



poziom enzymu AlAT,



wyniki badań wirusologicznych
(antygen HBs, przeciwciała anty-
HCV, przeciwciała anty-HIV) i kiły.

Autotransfuzja przedoperacyjna

U osób oddających krew do
autotransfuzji należy wykonać
oznaczenie grupy krwi w układzie
ABO i Rh, oraz oznaczenie obecności
przeciwciał odpornościowych do
krwinek czerwonych.

Niektóre przeciwwskazania do

autotransfuzji:



stężenie Hb poniżej 10 g/dl,



dodatnie wyniki badań w kierunku
kiły oraz obecność markerów
wirusowych (HBV, HCV, HIV),



aktywne zakażenia bakteryjne.

Bezwzględne p/wskazania stanowią:

a)

ciężkie zwężenie aorty,

b)

niekontrolowane nadciśnienie
tętnicze,

c)

przebyty ostatnio zawał serca,

d)

padaczka, guz mózgu,

e)

niestabilna choroba wieńcowa.

Zasady autotransfuzji przedoperacyjnej:



Pobieranie krwi własnej do celów autotransfuzji
może odbywać się co 7 dni (jeżeli stężenie Hb
nie spada poniżej dopuszczalnych wartości).



Ostatnie pobranie należy przeprowadzić co
najmniej 3 doby przed planowanym zabiegiem.



Chorym, którym pobiera się więcej niż jedną
jednostkę (donację) krwi, przed pierwszym
zabiegiem należy rozpocząć podawanie
doustnych preparatów żelaza.

Zasady autotransfuzji przedoperacyjnej:

Przed przetoczeniem krwi autologicznej
obowiązuje wykonanie pełnej próby
zgodności pomiędzy dawcą i biorcą jak
dla krwi homologicznej.

Zasady autotransfuzji przedoperacyjnej:

Niewykorzystany składnik autologiczny
nie może być użyty do przetoczenia
innemu biorcy, ani do fabrycznego
frakcjonowania; należy go zniszczyć w
sposób obowiązujący dla krwi
allogenicznej.

Zabiegi autotransfuzji (wszystkie
rodzaje) mogą być wykonywane w
oddziałach szpitalnych po
uzyskaniu pisemnej zgody
dyrektora centrum krwiodawstwa i
krwiolecznictwa.

HEMAFEREZA LECZNICZA

Hemafereza

Słowo ‘afereza’ wywodzi się z języka
greckiego, składa się z dwóch wyrazów:
‘apo’ czyli w przybliżeniu ‘od’ i
‘hareisis’ czyli ‘zabieranie’. Całość
oznacza więc usunięcie czegoś lub
rozdzielenie.

Hemafereza

Hemafereza (afereza) jest to metoda
preparowania krwi, polegająca na podziale
krwi pełnej pobranej od dawcy lub
chorego na poszczególne składniki.
Następnie, zależnie od zapotrzebowania,
niektóre z tych składników zatrzymuje się,
natomiast pozostałe zostają ponownie
połączone i przetoczone dawcy lub
choremu.

Rodzaje hemaferezy

Plazmafereza – pobieranie osocza

Cytafereza – izolacja komórek:



leukocytów – leukafereza



krwinek płytkowych – trombafereza



erytrocytów – erytrocytoafereza

Hemafereza lecznicza

Podstawą teoretyczną leczniczego
stosowania hemaferezy jest założenie,
że krew chorego zawiera czynnik
patologiczny (komórki, przeciwciała,
białka i inne), którego usunięcie lub
obniżenie stężenia może mieć
korzystny wpływ na przebieg choroby.

Rys historyczny



Początki hemaferezy leczniczej wywodzą się
ze starożytnego obyczaju leczenia przez
upuszczanie krwi, a pośrednio z propagowanej
przez greckich lekarzy teorii humorów.



Pierwsze eksperymenty przeprowadzono we
Francji w 1902r.



W 1909r. wykonano pobranie, przemycie i
zwrotne przetoczenie krwi u chorego z
mocznicą.

Rys historyczny



W 1914r. użyto po raz pierwszy określenia
‘plazmafereza’.



W 1952r. wykonano pierwszą plazmaferezę
leczniczą metodą manualną u chorego ze
szpiczakiem mnogim.



W latach 50-tych Cohn skonstruował tzw.
frakcjoner, który uważany jest za pierwowzór
dzisiejszych separatorów.

Rys historyczny



W 1966r. wykonano pierwszy zabieg
trombaferezy leczniczej metodą manualną.



W końcu lat 60-tych wynaleziono pierwszy
separator komórkowy. Wydarzenie to dało
początek intensywnemu rozwojowi
hemaferezy leczniczej.

Metody wykonywania

hemaferezy leczniczej



Metody manualne (w początkach stosowania
hemaferezy leczniczej, obecnie rzadko)



Metody automatyczne (separatory):

–

technologia mikroprocesorowa,

–

jednorazowe, jałowe zestawy separacyjne z tworzywa
sztucznego,

–

automatyczne pobieranie i antykoagulacja krwi
(przeważnie cytrynian sodu),

–

izolacja składników drogą wirowania lub filtracji,

–

zatrzymanie wybranego składnika i zwrot pozostałych.

Metody wykonywania

hemaferezy leczniczej c.d

Metody wykonywania separacji krwi:



Metoda filtracyjna służąca do oddzielenia

osocza od składników komórkowych drogą

filtracji przez mikroporowatą błonę dzięki

różnicy ciśnień.



Metoda wirownicza polegająca na oddzieleniu

osocza od składników komórkowych,

ewentualnie także na rozdzieleniu tych

składników dzięki różnicom gęstości i różnym

szybkościom wirowania.

Powikłania związane z zabiegami

hemafezy leczniczej



Powikłania śmiertelne – współczynnik

śmiertelności 3 przypadki na 10.000

zabiegów; najczęściej spotykane przyczyny

zgonu to: zaburzenia ze strony układu

sercowo-naczyniowego lub oddechowego,

reakcje anafilaktyczne, perforacja naczyń

krwionośnych, zapalenie wątroby, posocznica,

zakrzepica i krwotok;



Powikłania krążeniowe:

–

reakcje hipowolemiczne,

–

hipotensja;

Powikłania związane z zabiegami

hemafezy leczniczej



Zaburzenia oddechowe;



Zakażenia;



Powikłania związane z zabezpieczeniem dostępu
do naczyń;



Hemoliza z przyczyn mechanicznych i awarie
sprzętu;



Zmiany w zakresie farmakodynamiki;



Powikłania związane ze stosowaniem płynów;



Działanie cytrynianu.

TROMBAFEREZA

lecznicza

Trombafereza lecznicza



Redukcja liczby płytek jest wskazana u
chorych z powikłaniami zakrzepowymi lub
krwotocznymi, związanymi z nadpłytkwością -
liczba płytek ponad 1.000.000/µL.



Próby utrzymania u chorych z
nadpłytkowością normalnych poziomów płytek
tylko przez stosowanie cytaferezy nie są
skuteczne; wymagane jest leczenie
farmakologiczne.

Trombafereza lecznicza



Można ją stosować dla szybkiego zmniejszenia
liczby płytek u chorych wymagających
zabiegu operacyjnego.



Pojedynczy zabieg może obniżyć liczbę płytek
o 30-50%.



Wykonuje się go za pomocą separatora
komórkowego.

LEUKAFEREZA

lecznicza

Leukafereza lecznicza



Leukafereza wskazana jest zwykle tylko
u chorych z leukocytozą (liczba
leukocytów ponad 100.000/µL).



Stosowana szczególnie u chorych z
ostrą białaczką, jeżeli występują u nich
objawy leukostazy w postaci zaburzeń
wzroku, powikłań neurologicznych lub
płucnych.

Leukafereza lecznicza



W niektórych przypadkach konieczna
jako działanie w trybie nagłym.



Eliminacja leukocytów ma tylko
znaczenie pomocnicze i sama w sobie nie
wpływa na ostateczny rezultat choroby.



Pojedynczy zabieg leukaferezy na ogół
powoduje obniżenie liczby leukocytów o
20-50%.

ERYTROCYTOAFEREZA

lecznicza

Erytrocytoafereza lecznicza

o

Zabieg stosowany najczęściej w anemii
sierpowatokrwinkowej – wymiana krwinek
patologicznych na zdrowe w celu uzyskania
lepszego utlenowania tkanek i zapobieżenia
zmianom patologicznym mikrokrążenia.

o

Inne wskazania do wymiany erytrocytów to
infekcje pasożytnicze dotyczące krwinek
czerwonych (ciężka malaria, bebeszjoza).

PLAZMAFEREZA

lecznicza

Plazmafereza lecznicza

Polega na selektywnym
oczyszczeniu osocza z substancji
patologicznych lub wymianie
osocza z zastosowaniem płynu
zastępczego (roztwory albuminy,
krystaloidów lub rzadziej FFP).

Plazmafereza lecznicza



W RCKiK w Zielonej Górze plazmaferezę
automatyczną wykonujemy na separatorze
osoczowym – Autoferesis C firmy Baxter lub
przenośnym separatorze PCS

2

firmy

Haemonetics (możliwość przeprowadzenia
zabiegu na oddziale szpitalnym).



Na zabieg, chory kierowany jest z oddziału
szpitalnego. Lekarz prowadzący na skierowaniu
określa ilość zabiegów oraz ilości pobranego
jednorazowo osocza.

Plazmafereza lecznicza



Do zabiegów plazamferezy leczniczej
pacjent zgłasza się pod opieką lekarza z
oddziału szpitalnego.



Ostatecznej kwalifikacji dokonuje lekarz
RCKiK w oparciu o wyniki badań oraz
stan przedmiotowy chorego.

Plazmafereza lecznicza



Warunkiem wykonania zabiegu

plazmaferezy automatycznej jest dobry

stan układu żylnego, prawidłowe

nawodnienie, oraz współpraca chorego.



Zabieg pobrania ok. 600 ml osocza trwa

około 30-40 minut.



Przy pierwszym zabiegu wykonuje się

badania w kierunku chorób wirusowych i

kiły.

Plazmafereza lecznicza



W zależności od ilości wykonanych
zabiegów chory może wymagać na
oddziale szpitalnym przetaczania
albuminy – zleca lekarz prowadzący.



Pobrane od chorego osocze niszczone
jest zgodnie z obowiązującymi w RCKiK
procedurami.

Plazmafereza lecznicza - wskazania

Plazmafereza jest jedną z metod

stosowanych w leczeniu następujących

chorób:



toczeń trzewny uogólniony – usuwanie

autoprzeciwciał skierowanych do

składników różnych komórek organizmu

chorego;



stwardnienie rozsiane – czynnik

etiologiczny nieznany;

Plazmafereza lecznicza - wskazania



szpiczak mnogi – usuwanie białka
monoklonalnego produkowanego przez
klon limfocytów B;



zespół Guillain-Barre – hipoteza:
usuwane autoprzeciwciała do
składników osłonki mielinowej nerwów;



Miastenia gravis – usuwanie przeciwciał
do receptorów acetylocholiny;

Plazmafereza lecznicza - wskazania



Twardzina układowa (sklerodermia) –
usuwanie autoprzeciwciał skierowanych
do składników różnych komórek
organizmu chorego;



Plamica poprzetoczeniowa – usuwanie
przeciwciał do płytek (anty-HPA).

Plazmafereza lecznicza –

przeciwwskazania względne



choroba Alzheimera,



zaawansowana degeneracja po licznych
udarach mózgowych,



zespół wątrobowo-nerkowy,



marskość wątroby z postępującą
encefalopatią,



rozległy postępujący proces
nowotworowy.

Plazmafereza lecznicza

Zabiegi plazmaferezy leczniczej w RCKiK

w Zielonej Górze wykonujemy dla

chorych z różnych oddziałów szpitalnych.

Dla chorych w stanach ciężkich,

nieprzytomnych - zabiegi wykonujemy

metodą plazmaferezy manualnej na

oddziałach szpitalnych.

Plazmafereza lecznicza

wykonywana metodą manualną

Polega na pobieraniu od chorego krwi pełnej,
oddzieleniu osocza od krwinek (poprzez
wirowanie w RCKiK) i przetoczeniu choremu
koncentratu krwinek czerwonych zawieszonych
w 0,9% rozworze soli fizjologicznej.
Pielęgniarka RCKiK dostarczająca KKCz na
oddział szpitalny jest zobowiązana do
obecności przy podłączeniu choremu składnika
i rozpoczęciu transfuzji.

LECZNICZY UPUST KRWI

Leczniczy upust krwi



Zabiegi te wykonywane są w
nadkrwistościach pierwotnych i
wtórnych (objawowych).



Stany te charakteryzują się
zwiększeniem stężenia hemoglobiny i
liczby krwinek czerwonych, a także
często pozostałych elementów
morfotycznych krwi.

Nadkrwistości pierwotne

Czerwienica prawdziwa

Cechuje się zwiększeniem całkowitej objętości

krwi krążącej i masy erytrocytarnej. Jest to

choroba przewlekła zaliczana do

rozrostowych. Początkowo bez dolegliwości. W

późniejszym okresie występują bóle i zawroty

głowy, szum w uszach, zadyszka, zaburzenia

widzenia, ogólne osłabienie, krwotoki z

nosa ,macicy lub współistniejącego wrzodu

żołądka lub dwunastnicy.

Nadkrwistości wtórne (objawowe)

Do przyczyn wywołujących nadkrwistości

wtórne należą:



rozedma płuc, pylice



zespół serca płucnego



wady serca



przewlekłe leczenie hormonami kory
nadnerczy

Nadkrwistości wtórne (objawowe)



nadczynność tarczycy,



stany napięcia,



znaczna otyłość,



niektóre choroby nerek

(rak, torbielowatość, wodo- i

roponercze),



włókniaki macicy, raki jajnika i wątroby

Nadkrwistości wtórne (objawowe)



Zwraca uwagę znaczne zaczerwienienie skóry
twarzy oraz błon śluzowych często z
odcieniem siniczym.



W badaniach stwierdzamy zwiększone
stężenie hemoglobiny nawet do 24 g\dl, liczbę
erytrocytów od 6 do 10 milionów, wartość
hematokrytu powyżej 60%.



Objętość krwi krążącej wzrasta na skutek
powiększenia objętości masy erytrocytarnej.

Leczniczy upust krwi



W RCKiK w Zielonej Górze zabiegi upustów krwi

wykonuje się po okazaniu skierowania od

lekarza leczącego z rozpoznaniem i ilością

zabiegów.



Krew pobierana jest do tradycyjnych, jałowych

i apirogennych pojemników w ilości 450 ml.



Pojemnik z pobraną krwią opisany jako

„leczniczy upust krwi” zostaje zgodnie z

obowiązującymi procedurami przekazany do

zniszczenia.

Leczniczy upust krwi

Zabiegi upustów leczniczych mogą być
wykonywane w oddziałach szpitalnych
po uzyskaniu pisemnej zgody dyrektora
centrum krwiodawstwa i
krwiolecznictwa.

Materiały źródłowe:

1. ‘Medyczne zasady pobierania krwi, oddzielania

jej składników i wydawania, obowiązujących w

jednostkach organizacyjnych publicznej służby

krwi’ Warszawa 2005

2. ‘Krwiolecznictwo’ (AABB) PZWL 1994
3. ‘Choroby wewnętrzne’ red. A. Wojtczak PZWL

1995

4. ‘Leczenie krwią. Zasady postępowania

klinicznego’ (AABB) Warszawa 2001

5. Wykłady Instytutu Hematologii i Transfuzjologii

Warszawa 2004

Opracowała:

Lek.med. Maria Jaworska
Lek.med. Monika Fabisz-Kołodzińska