Powstanie listopadowe, wojna polsko-rosyjska 1830-1831-polskie powstanie narodowe przeciw Rosji, które wybuchło w nocy z 29 listopada na 30 listopada 1830, a zakończyło się 21 października 1831.

Główną przyczyną wybuchu powstania listopadowego było nieprzestrzeganie przez cesarzy Imperium Rosyjskiego postanowień konstytucji z 1815 roku. Aleksander I w 1819 roku zniósł wolność prasy i wprowadził cenzurę prewencyjną. W 1821 zawieszono wolność zgromadzeń i zakazano działalności masonerii. W 1822 skazano Waleriana Łukasińskiego, przywódcę Wolnomularstwa Narodowego. W 1823 Rosjanie rozbili sieć tajnych stowarzyszeń w prowincjach zabranych. Nikołaj Nowosilcow rozpoczął prześladowanie członków towarzystw filomatów i filaretów. W 1825 car zlikwidował jawność obrad sejmowych.

Jednocześnie wzmogły się prześladowania polskich organizacji niepodległościowych. W 1827 nastąpiły aresztowania członków Towarzystwa Patriotycznego. Sąd sejmowy, wydając łagodne wyroki na podejrzanych i oczyszczając ich z zarzutu zdrady stanu, pośrednio potwierdził, że występowali oni w dobrej wierze przywrócenia przestrzegania zapisów konstytucji 1815 roku.

Przebieg:

29/30 listopad 1830 r. Noc listopadowa - wybuch powstania. Brali w nim udział głównie studenci, których podzielono na dwie grupy: pierwsza - zaatakowała Belweder, jednak nie osiągnęli celu, ponieważ wielki książę Konstanty ocalał i uciekł z Warszawy; druga - podpaliła browar na Solcu, opanowała arsenał broni i nawoływała cywili do przyłączenia się do zrywu.

1 grudnia 30 - spiskowcy w odpowiedzi zawiązali Towarzystwo Patriotyczne - miało ono charakter rewolucyjny, żądało: zaprzestania rozmów z Rosją i liberalizacji

5 grudnia 30 - ogłoszono dyktature gen. Józefa Chłopickiego, doświadczonego dowódcy z armii napoleońskiej (przeciwnik powstania, dążył do ugody z Mikołajem I) - nakazał on rozbroić lud warszawski.

18 grudnia 30 - ku wściekłości Chłopickiego, sejm uznał powstanie za narodowe, ponieważ Mikołaj I zarządał bezwarunkowej kapitulacji (Mikołaj I chciał wykorzystać powstanie jako pretekst zlikwidowania autonomii królestwa)

25 stycznia 31 - detronizacja Mikołaja I – przekreślało to nadzieję na ugodę z carem.Sejm wybrał, na miejsce Chłopickiego, nowego naczelnego wodza, człowieka o marnych zdolnościach wojskowych - Michała Radziwiłła

14 luty 31 bitwa pod Stoczkiem i zwycięstwo wojsk polskich pod dowództwem Dwernickiego. Rozpoczyna się pasmo sukcesów Polaków, armia rosyjska nie może przedrzeć się przez Wisłę, zostaje utrzymana na jej prawym brzegu. Luty – marzec wciąż zwycięskie bitwy pod Dobrem, Olszynką-Grochowską. Nowym dowódcą powstania zostaje gen. Skrzynecki – wielki przeciwnik zrywu, robił wszystko po to by go zahamować.

Wiosna – epidemia dziesiątkująca żołnierzy rosyjskich.

26 maj 31 – klęska Polaków pod Ostrołęką, spowodowana zbytnim ociąganiem się z działaniami. Rosjanie przedostają się na lewy brzeg Wisły.

Lipiec-sierpień – armia rosyjska zaczyna zamykać pierścieniem obronę Warszawy, powstańcy nie otrzymują oczekiwanej pomocy ze strony Francji (nowy władca Filip nie chciał narażać się potężnej Rosji).

6 wrzesień 31 – zakleszczenie Warszawy od wschodu i zachodu, szturm na najdłużej broniącą się Wolę.
8 września 31 – ostateczna kapitulacja Warszawy.

Przyczyny upadku:
• Zła, chaotyczna organizacja, brak konkretnego planu
• Rozbieżność myśli politycznych Polaków i różnych grup społecznych
• Brak odpowiedzialnego i zaangażowanego człowieka, który mógłby przejąć dowództwo. Jeśli już go wybrano to nawet on sam nie wierzył w powodzenie powstania.
• Częste wycofywanie wojska (np.6 listopada wycofanie 20 tys.żołnierzy z Warszawy) i kierowanie go na tereny gdzie tak naprawdę nie było potrzebne.
• Nie udało się do powstania zaangażować chłopów.
• Ociąganie się z działaniami
• Mała liczebność armii polskiej w stosunku do rosyjskiej (50 do 115 tys.)
• Zmarnowanie szansy utrzymania Rosjan na prawym brzegu Wisły

Szkoła Podchorążych- wyższa szkoła wojskowa powstała 28 lipca 1815 roku w Warszawie szkoląca przyszłych oficerów. Jej siedziba mieściła się w Wielkiej Oficynie w Łazienkach Królewskich w Ujazdowie. Dzisiaj jest tam muzeum (tzw. „budynek podchorążówki”). Szkoła została założona z polecenia księcia Konstantego (brata cara Aleksandra I). Liczyła 200 słuchaczy, którzy wywodzili się ze wszystkich zaborów, w większości z drobnej szlachty. Znajdowały się tam dwa wydziały: pieszy (pod wodzą pułkownika Ksawerego Olędzkiego) i jazdy (pod wodzą podpułkownika Franciszka Czarnomskiego). Podchorążowie byli zgrupowani w tzw. brygady, tworzone przez 32 osoby. Kandydatów przyjmowano po rocznym stażu w jednym z pułków piechoty. Nauka była przewidziana na dwa lata, jednak ze względu na brak wolnych etatów oficerskich w pułkach trwała 5 a nawet i więcej lat. Od 1824 r. głównym przedmiotem nauczania była musztra i regulaminy służby, później wprowadzono przedmioty teoretyczne. Po zakończeniu nauki, podchorążowie otrzymywali stopnie oficerskie podporucznika, nadawane przez ks. Konstantego – Naczelnego Wodza.

Ważnym wydarzeniem było rozpoczęcie przez uczniów Szkoły Podchorążych powstania listopadowego przejściem przez most Sobieskiego i szturmem na Belweder wieczorem 29 listopada 1830 r.