Przedstaw i porównaj przyczyny powstania listopadowego i styczniowego.
Polacy w XIX w. próbowali odzyskać niepodległość drogą zbrojną, polityczną i gospodarczą. Jest to okres narodu bez państwa. Naród Polski wielokrotnie starał się przywrócić choć namiastkę własnej niezależności, jak Księstwo Warszawskie, bądź pod rządami zaborcy wzrastali w wiedzy i kulturze. Widoczny był ciągły opór narodu polskiego. Uwidaczniają go trzy wielkie powstania jak i rozwój oświaty i kultury Polskiej. Chęć wolności i niezależności Polaków była ogromna, lecz wiek XIX ukazał, że nie jest to jeszcze czas na powstanie suwerennego państwa polskiego. Powstania wybuchały nieprzypadkowo, były one wynikiem działań zaborców mających na celu całkowite pozbawienie Polaków narodowości.
Pierwszym aktem zbrojnym było powstanie listopadowe, rozpoczęte wieczorem 29 listopada 1830 roku wtargnięciem podchorążych do Belwederu celem pojmania lub zabicia księcia Konstantego. Było wiele czynników prowadzących do tego wydarzenia. Utworzenie Królestwa Polskiego część społeczeństwa przyjęła z zadowoleniem. Nie było to państwo niepodległe, ale szeroki zakres ustanowionych swobód budził nadzieję na jego pozytywny rozwój i respektowanie tożsamości narodowej Polaków. Lecz szybko te nadzieje minęły. Car od początku narzucił swoją wolę mianując na najwyższe urzędy osoby całkowicie lojalne wobec Rosji. Urzędników przejawiających niezależność bardzo szybko pozbawiono stanowiska. Największą nienawiść wśród społeczeństwa Polskiego budził wielki książę Konstanty, naczelny wódz armii Królestwa Polskiego. Jego władza wojskowa była nieograniczona, ponieważ po usunięciu ministra wojny nikogo na ten urząd nie powołano. Był osobą brutalną, nie respektującą żadnych praw. Nie podlegając niczyjej kontroli, zamęczał żołnierzy musztrami i drobiazgowymi regulaminami. Bił i obrażał oficerów, jego postępowanie doprowadziło do wielu dymisji, a nawet samobójstw. Postacią równie znienawidzoną był Nikołaj Nowosilcow. Zdecydowanie sprzeciwiał się jakiejkolwiek autonomii i wielokrotnie nakłaniał cara do działań antypolskich. Polityczny ucisk przejawiał się między innymi w zakładaniu przez Konstantego i Nowosilcowa licznych siatek szpiegowskich.
Do przyczyn powstania zalicza się również sukces greckiego powstania oraz poparcie, jakiego udzieliły mu Francja i Wielka Brytania. Latem 1830 roku doszło do rewolucji w Paryżu, Belgii jak i w krajach niemieckich i włoskich. Wydawało się, że bunty ogarniają całą Europę, co dodatkowo zachęcało do czynu Polaków.
Ostatnim czynnikiem wybuchu powstania listopadowego były pogłoski, że car Rosji planuje wysłać wojska przeciwko rewolucjonistom w Europie Zachodnie, a jako pierwsi mieli wyruszyć polscy żołnierze, których miejsce mieli zająć siły rosyjskie. Obawiano się, że car zlikwiduje resztę swobód narodowych i politycznych królestwa. Polscy podchorążowie wybrali walkę o niepodległość kraju.
Ostatnim zrywem niepodległościowym było powstanie styczniowe. Wybuchło ono 22 stycznia 1863 roku. Tymczasowy Rząd Narodowy ogłosił powszechne zbrojenie Polaków przeciwko zaborcy. Przyczyn wybuchu ostatniego powstania polskiego przeciwko zaborcy w XIX wieku było wiele. Porażka Rosji w wojnie krymskiej, sukcesy Włochów walczących o zjednoczenie oraz większa swoboda legalnych działań w okresie odwilży posewastopolskiej wpłynęły na wzrost nastrojów patriotycznych wśród Polaków w Królestwie. Do głosu doszło wielu aktywnych przedstawicieli młodego pokolenia. Wychowani w duchu romantycznym odrzucali oni bierność starszego pokolenia. Kolejnym czynnikiem wybuchu powstania były liczne manifestacje patriotyczne w 1860 roku. Do największych manifestacji zalicza się:
Manifestację z 11 czerwca 1860 pogrzeb wdowy po bohaterze powstania listopadowego generale Józefie Sowińskim
Manifestację z 29 listopada 1860 roku w rocznicę Nocy Listopadowej, zorganizowano wielką manifestację i odśpiewano pieśń skomponowaną niegdyś przez Alojzego Felińskiego na cześć cara Aleksandra I, zmieniając jej refren na: Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie. Wobec nasilających się wystąpień ludności Warszawy, car Aleksander II zdecydowany był zastosować najsurowsze represje i w wypadku większych demonstracji ulicznych miasto miało zostać zbombardowane z Cytadeli.
Manifestację z 2 marca 1861 roku - pogrzeb pięciu poległych na Cmentarzu Powązkowskim przeistoczył się w wielką manifestację solidarności wszystkich stanów Królestwa. Wydarzenia w Warszawie odbiły się szerokim echem na prowincji. W wielu miastach ludność przepędziła skorumpowanych urzędników, na co władze nie zawsze mogły reagować, gdyż wojska ściągnięte zostały z prowincji do Warszawy. Organizowano demonstracje i nabożeństwa żałobne za pomordowanych. Chłopi zaprzestali odrabiania pańszczyzny.
Po serii krwawo stłumionych manifestacji patriotycznych w roku 1861, kościół katolicki ogłosił żałobę narodową.
W celu spacyfikowania Królestwa Polskiego nowy rosyjski namiestnik gen. Karol hr. Lambert 14 października 1861 wprowadził stan wojenny. Lecz 15 października, mimo zakazów, warszawiacy wzięli udział w obchodach rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki, co skończyło się rozbiciem manifestacji przez wojsko rosyjskie i porywaniem ludzi z kościołów.
Ostatnim powodem wybuchu powstania było zorganizowanie przez Wielopolskiego w Królestwie nadzwyczajnego poboru do wojska rosyjskiego, zwanego potocznie branką. Aleksander Wielopolski nie chciał dopuścić do wybuchu powstania organizowanego przez ugrupowanie „czerwonych”. Pobór przeprowadzony na podstawie przygotowanych list mógł rozbić konspirację czerwonych. Co w końcu doprowadziło do przyspieszenia wybuchu postania.
Nie ulega wątpliwości iż oba powstania były zrywem narodowowyzwoleńczym, lecz ich przyczyny były różne. Powstanie listopadowe swoją przyczynę znajduje w stopniowym zmniejszaniu swobód Polaków celem całkowitego ich ograniczenia. Natomiast powstanie styczniowe wybuchło z powodu zakorzenienia patriotyzmu Polaków. Wiedzieli oni jaki cel przyświeca caratowi, lecz zauważyli iż nie jest on taki silny - przegrana wojna krymska.
Podsumowując oba powstania wcześniej czy później wybuchłyby gdyż Polacy za wszelką cenę dążyli do pełnej suwerenności. Mimo iż przyczyny obu powstań były rożne to przyświecał im ten sam cel - odzyskanie niepodległości. Na dzieje narodu bez państwa nie można spoglądać wyłącznie przez pryzmat przegranych zrywów narodowych. Składają się nań poczynania wielu pokoleń ludzi wytrwale zachowujących swoją kulturę i z poświęceniem jej broniących.