Powstanie listopadowe



Powstanie listopadowe, wojna
polsko-rosyjska 1830-1831 –
polskie powstanie
narodowe przeciw Rosji, które wybuchło
w nocy z 29 listopada na 30
listopada 1830, a zakończyło się 21
października 1831. Zasięgiem swoim
objęło Królestwo Polskie i część ziem
zabranych (Litwę, Żmudź i Wołyń).



W rocznicę wybuchu powstania
obchodzony jest Dzień Podchorążego.

Przyczyny Wybuchu Powstania



Główną przyczyną wybuchu powstania listopadowego
było nieprzestrzeganie przez cesarzy Imperium
Rosyjskiego postanowień konstytucji z 1815
roku. Aleksander I w 1819 roku zniósł wolność prasy i
wprowadził cenzurę prewencyjną. W roku 1821
zawieszono wolność zgromadzeń i zakazano
działalności masonerii. W 1822 roku skazano Waleriana
Łukasińskiego, przywódcę Wolnomularstwa
Narodowego. W roku 1823 Rosjanie rozbili sieć tajnych
stowarzyszeń w prowincjach zabranych. Nikołaj
Nowosilcow rozpoczął prześladowanie członków
towarzystw filomatów i filaretów. W 1825 roku car
zlikwidował jawność obrad sejmowych.

Przyczyny Wybuchu Powstania



Jednocześnie wzmogły się prześladowania
polskich organizacji niepodległościowych. W
1827 roku nastąpiły aresztowania
członków Towarzystwa Patriotycznego. Sąd
sejmowy, wydając łagodne wyroki na
podejrzanych i oczyszczając ich z zarzutu
zdrady stanu, pośrednio potwierdził, że
występowali oni w dobrej wierze przywrócenia
przestrzegania zapisów konstytucji 1815 roku.
Polska opinia publiczna straciła też wtedy
ostatecznie złudzenia co do prawdziwych
zamierzeń cara Mikołaja I.

Przed Powstaniem



17 października car rozkazał przygotowanie mobilizacji
alarmowej wojska polskiego i rosyjskiego.



21 października ks. Franciszek Ksawery Drucki-
Lubecki otrzymał polecenie przygotowania finansów
Kongresówki na wypadek wojny.



24 listopada Kongres Narodowy w Brukseli zdetronizował
króla Niderlandów i ogłosił faktyczną niepodległość Belgii.



28 listopada dotarła do Królestwa Polskiego wieść o
upadku prorosyjskiego rządu Wielkiej Brytanii ks. Artura
Wellingtona. Jednocześnie już 23 listopada
członkowie sprzysiężenia Podchorążych byli ostrzeżeni o
ich dekonspiracji i przygotowanych aresztowaniach.
Wydawać by się mogło, że nadszedł ostatni dogodny
moment do przeprowadzenia powstania.

Wybuch Powstania



W roku 1828 w warszawskiej Szkole
Podchorążych Piechoty zawiązało
się sprzysiężenie pod dowództwem
podporucznika Piotra Wysockiego przeciwko
wodzowi naczelnemu wojsk Królestwa
Polskiego i dowódcy sił rosyjskich
stacjonujących w zachodnich guberniach
Rosji, wielkiemu księciu Konstantemu, który był
bratem cesarza Rosji i króla Polski Mikołaja I. Był
on powszechnie znienawidzony za stworzenie
systemu tajnej policji i donosicielstwa, a także
za publiczne poniżanie polskich oficerów.

Wybuch Powstania



Sygnałem do wybuchu powstania miał być
pożar browaru na Solcu i kamienicy przy ul. Dzikiej. Powstanie
wybuchło wieczorem ok. godz. 18:0029 listopada 1830,
gdy podporucznik Piotr Wysocki wszedł do Szkoły
Podchorążych Piechoty w Łazienkach, przerwał zajęcia z
taktyki – wygłosił mowę: „Polacy! Wybiła godzina zemsty. Dziś
umrzeć lub zwyciężyć potrzeba! Idźmy, a piersi wasze niech
będą Termopilami dla wrogów” wyprowadzając podchorążych
na miejsce zbiórki – pod pomnik króla Jana III Sobieskiego.
Grupa 24 spiskowców, złożona głównie z młodych inteligentów
(m.in. Ludwik Nabielak, Seweryn Goszczyński, Leonard Rettel)
wraz z częścią podchorążych, opanowała Belweder –
rezydencję wielkiego księcia. Jednakże Konstanty zdołał się
przed napastnikami ukryć. Podobno zbiegł z pałacu przebrany
w kobiece ubrania. Powstańcy tylko dzięki

Powstanie Styczniowe



Powstanie styczniowe – polskie powstanie
narodowe przeciwko Imperium Rosyjskiemu,
ogłoszone manifestem 22 stycznia
1863 wydanym w Warszawie przez Tymczasowy
Rząd Narodowy, spowodowane
narastającym rosyjskim terrorem wobec
polskiego biernego oporu. Wybuchło 22
stycznia 1863 w Królestwie Polskim i 1
lutego 1863 na Litwie, trwało do jesieni1864.
Zasięgiem objęło tylko ziemie zaboru
rosyjskiego: Królestwo Polskie oraz ziemie
zabrane.

Organizacje Spiskowe



Przegrana Rosji w wojnie krymskiej odsłoniła jej wewnętrzną
słabość. Skłoniło to cara Aleksandra II Romanowa do
przeprowadzenia pewnych reform ustrojowych. Polacy
odczytali to jako objaw słabości rosyjskiego samodzierżawia i
rozpoczęli przygotowania do wybuchu nowego powstania.
Pierwsze polskie organizacje spiskowe powstawały na
terenie prowincji zabranych już od początku 1856. Na
Uniwersytecie Kijowskim utworzono tzw. 'Ogół', z którego
wyłonił się bardziej zakonspirowany Związek Trojnicki.
Związek szukał kontaktów z młodzieżą na terenach
wszystkich trzech zaborów i opowiadał się za powstaniem.
Drugim ośrodkiem, w którym rozwinęły się polskie
organizacje konspiracyjne, był Petersburg. Najważniejszą
komórkę konspiracyjną powołali tam oficerowie studiujący w
Akademii Sztabu Generalnego. 

Obrazy

Przed Powstaniem



11 czerwca 1860 w Warszawie odbyła się pierwsza od 30 lat wielka
manifestacja patriotyczna zorganizowana w związku z pogrzebem wdowy po
bohaterze powstania listopadowego generale Józefie Sowińskim.



W październiku 1860 w czasie warszawskiego zjazdu monarchów
przeszkodzono iluminacjom i balom towarzyszącym konferencji, a na
przedstawieniu galowym w Teatrze Wielkim fotele oblano cuchnącym
płynem. Akcją tą kierował Franciszek Godlewski.



29 listopada 1860, w rocznicę Nocy Listopadowej zorganizowano kolejną
wielką manifestację i odśpiewano pieśń skomponowaną niegdyś
przez Alojzego Felińskiego na cześć cara Aleksandra I, zmieniając jej refren
na: Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie. Irytującą władze rosyjskie pieśń
śpiewano następnie przy okazji wszystkich manifestacji. Wobec nasilających
się wystąpień ludności Warszawy, car Aleksander II zdecydowany był
zastosować najsurowsze represje i w wypadku większych demonstracji
ulicznych miasto miało zostać zbombardowane z Cytadeli.



25 lutego 1861 wojsko rosyjskie rozpędziło demonstrację przeprowadzoną w
30. rocznicę bitwy o Olszynkę Grochowską.

Obrazy

Przed Powstaniem



27 lutego na Krakowskim Przedmieściu od salwy rosyjskiej padło
pięciu manifestantów. Wydarzenia te skłoniły obradujące na Zamku
Królewskim Towarzystwo Rolnicze do przyjęcia uchwały o
uwłaszczeniu chłopów. Zbulwersowane tymi wydarzeniami
mieszczaństwo warszawskie utworzyło Delegację Miejską, pod
przewodnictwem bankiera Leopolda Kronenberga, która złożyła
adres do cara, w którym domagano się poszanowania wolności
obywateli Królestwa Polskiego.



2 marca pogrzeb pięciu poległych na Cmentarzu
Powązkowskim przeistoczył się w wielką manifestację solidarności
wszystkich stanów Królestwa. Wydarzenia w Warszawie odbiły się
szerokim echem na prowincji. W wielu miastach ludność przepędziła
skorumpowanych urzędników, na co władze nie zawsze mogły
reagować, gdyż wojska ściągnięte zostały z prowincji do Warszawy.
Organizowano demonstracje i nabożeństwa żałobne za
pomordowanych. Chłopi zaprzestali odrabiania pańszczyzny.

Obrazy

Wybuch Powstania



22 stycznia wybuchło zbrojne powstanie ogłoszone manifestem przez
Tymczasowy Rząd Narodowy. KCN dekretami uwłaszczył chłopów i
obiecał ziemię bezrolnym uczestniczącym w walce.



Planowane przez czerwonych na wiosnę powstanie zostało więc
znacznie przyspieszone, nie było jeszcze należycie przygotowane,
powstańcom brakowało broni i amunicji, kierownictwo powstania było
niejednolite i skłócone.



W reakcji na wybuch powstania wielki książę Konstanty Mikołajewicz
Romanow przywrócił stan wojenny, zawieszony w drugiej połowie
1862 roku, reaktywował naczelników wojennych, uprawnionych do
powoływania sądów wojenno-polowych, działających w trybie
„skróconym”, zatwierdzających wydawane przez nie wyroki śmierci.
Wydał rozkaz koncentracji mniejszych garnizonów rosyjskich, tak by
załoga żadnego nie była mniejsza niż 2 bataliony piechoty.
Zamierzano w ten sposób uniknąć dalszych ataków na zbyt słabe
posterunki rosyjskie, by później móc sformować kolumny ruchome,
które miały przejść do działań ofensywnych przeciwko powstańcom.

Obrazy

Walki



W pierwszych dniach powstania powstańcy
uderzyli na rosyjskie garnizony w województwach:
mazowieckim, podlaskim, augustowskim, płockim,
lubelskim i sandomierskim. Wystąpienia
powstańcze 21–25 stycznia miały miejsca m.in.
w Małkini,
Stelmachowie, Sokołowie, Łukowie, Białej
Podlaskiej, Kodniu, Łomazach, Hrubieszowie, Kraśn
iku, Szydłowcu, Suchedniowie, Bodzentynie.
Jednak większość ataków, m.in. z powodu słabego
uzbrojenia, została odparta, a powstańcy zaczęli
organizować obozy, w których szkolono
ochotników.