Armia Nowego Wzoru

1. Sytuacja ogólna

11 września 1645 roku Izba Gmin zdecydowała o powołaniu do życia nowej formacji militarnej tzw. Armii Nowego Wzoru. Była ona główną siłą militarną wojsk parlamentu pod przywództwem Oliviera Cromwella w walce z rojalistami w czasie tzw. angielskiej wojnie domowej w latach 1642 – 1651. Oryginalną koncepcję powstania nowego wojska wysunął Sir William Waller w liście do Komitetu Dwóch Królestw. Wojna domowa była przewrotem politycznym, ustrojowym i społecznym, który doprowadził do przejściowego obalenia monarchii i wprowadzenia systemu republikańskiego. Poprzedził ją burzliwy rozwój gospodarczy Anglii w XVI i początku XVII w., jak również dążenie panującej dynastii Stuartów do rządów absolutystycznych.

W latach 1629-1640 Karol I rządził bez parlamentu. Jedna z jego reform wprowadzała podatki sprzeczne z prawem, które wywołały opór społeczeństwa. W kraju narastał także konflikt religijny, purytanie oskarżyli króla o sympatie prokatolickie. Wojska króla Karola I zostały zwyciężone. Z braku pieniędzy na kontynuowanie wojny, król zwołał parlament nazywany krótkim, który miał za zadanie uchwalić nowe podatki na ten cel, jednak wobec opozycji posłów rozwiązał go. Wkrótce został zwołany nowy parlament, tzw. długi, w którym przewagę miała purytańska opozycja. Po nieudanej próbie aresztowania przywódców opozycji Karol I uciekł z Londynu. Rozpoczęła się wojna domowa. Na czele wojsk parlamentu stanął Olivier Cromwell. W 1649 roku Karol I stanął przed sądem i został ścięty, a Anglię ogłoszono republiką. W 1653 Cromwell przejął pełnię władzy w państwie przyjmując tytuł lorda protektora.

Naczelnym dowódcą pierwszej w dziejach Anglii regularnej armii poborowej został Sir Thomas Fairfax. Armia składała się z 11 regimentów konnicy (6600 ludzi), 12 regimentów piechoty (14 400 ludzi) i jednego regimentu dragonów (1000 ludzi) oraz artylerii. Została doskonale wyszkolona a wśród jej żołnierzy panowała żelazna dyscyplina. Armia miała charakter ogólnokrajowy i walczyła praktycznie wszędzie. Materiał żołnierski istotnie wywodził się spośród purytanów, częściowo weteranów, częściowo nowych rekrutów. Stały, dzienny żołd wynosił 8 pensów dla piechura i 2 szylingi dla kawalerzysty. Armia Nowego Wzoru dysponowała stałym rocznym budżetem w wysokości 585 tys. funtów.

2.Kawaleria

Kawaleria Cromwella to słynni Ironsides, czyli żelaznobocy. Ich taktyka walki była zbliżona do taktyki stosowanej przez jazdę szwedzką Gustawa Adolfa, uderzano w miejsce karakolu. Jeździec uzbrojony był w dwa rodzaje broni: rapier oraz dwa pistolety. Atak wykonywano poprzez szarżę zwartych szeregów. Przed ostatecznym uderzeniem często oddawano jeden strzał, pozostawiając drugi pistolet do ostrzału odwrotowego, przy karakolu oddawano strzał z obu pistoletów, po kolei. Jazda Parlamentu była wyszkolona w taki sposób, aby po szarży mogła się przeformować i uderzyć ponownie, co było novum na zachodnim teatrze wojny. Jazda zazwyczaj po udanej szarży ruszała w pościg za nieprzyjacielem lub rzucała się do plądrowania wrogiego obozu. Szarże Ironsides wykonywali w galopie. Uzbrojenie ochronne kawalerzysty składało się z: pancerza złożonego z napierśnika i naplecznika oraz hełmu z nausznikami i karczkiem. Z przodu daszek, na twarzy osłona składająca się z trzech ruchomych prętów. Pod pancerz zakładano skórzany kolet z bufiastymi rękawami. Jeździec przepasany był szarfą w barwie regimentu. Jedyna różnica między kawalerią Nowej Armii a tej z 1642 była taka, że w tej pierwszej była większa ilość weteranów.

3.Piechota

Regimenty piechoty składały się w 2/3 z muszkieterów i w 1/3 z pikinierów. Muszkieterowie oddawali salwy ustawiając się w sześć szeregów (kontrmarsz). Często też używano ich do prac oblężniczych, służby wartowniczej itd. Pikinierzy walczyli wręcz, zarówno przeciwko jeździe jak i piechocie. Uzbrojenie muszkietera to: muszkiet lontowy (w dwóch kompaniach armii skałkowy, mundury w kolorze, brązowo-piaskowym, służące do osłony taborów) oraz rapier, rzadko jednak używany. Na bandolierze zawieszonych było dwanaście gotowych ładunków, oprócz tego w torbie piechur dysponował 3-4 funtami prochu (dwojakiego rodzaju, inny do nabijania, inny na podsypkę) oraz ok. 2 funtami ołowiu w postaci gotowych kul. Pikinierzy natomiast byli uzbrojeni w piki o długości ok. 4,5 metra oraz rapiery. Na głowie pikinierzy nosili hełm typu "pot", na tułowiu napierśnik i naplecznik oraz taszki (nabiodrki) chroniące biodra i uda. Na napierśnik zakładano głównie czerwone kurtki. Do pozostałych elementów umundurowania zaliczano: szare spodnie (pludry), jasne pończochy i krótkie buty. Wykończenie kurtek, czyli kołnierze i mankiety były w kolorze regimentu. Muszkieterowie nosili czapki typu monteros, rzadziej kapelusze.

4. Dragoni

W Armii Nowego Wzoru funkcjonował jeden regiment dragonów składający się z 10 oddziałów po 100 żołnierzy. Dowodził nimi pułkownik John Okey. Ich głównym zadaniem na polu bitwy było neutralizacja pola walki dla piechoty przed ich główną pozycją. W słynnej bitwie pod Naseby w 1645 roku zostali użyci do oskrzydlenia kawalerii wroga. Często byli wykorzystywani do patrolowania. W 1650 dragoni zostali przekształceni w pułk kawalerii.

5. Organizacja kompanii

Sztab generalny armii Nowego Wzoru złożony był z kilkunastu pułkowników.
Sztab kompanii był bardzo rozbudowany. Oprócz żołnierzy, kompania składała się ona z następujących funkcyjnych:
Płatnik - Company Clerk
Tamburmajor - Drum Major
Paukerzy - Drummers
Zbrojmistrz - Gentelman of Arms
Plutonowi - Lappasado
Kaprale - Corporal
Sierżant - Sergeant
Chorąży - Ensign
Porucznik - Lieutenant
Kapitan – Captain