Format A4 o wymiarach 210x297, jest formatem zasadniczym arkusza. Formaty A3 (297x420), A2 (420x594), A1 (594x841), A0 (841x1189), powstają przez zwielokrotnienie formatu A4.

Każdy arkusz posiada obramowanie pola rysunku (ramka), w odległości 'a' od linii obcięcia, gdzie a=5mm przy formatach A3 i mniejszych oraz a=7-10mm przy formatach większych.

W celu ułatwienia odnajdywania na większych arkuszach szczegółów rysunku, pole rysunku można podzielić na "strefy", za pomocą wyobrażalnej siatki współrzędnych prostokątnych zaznaczonej kreskami (o grubości min. 0,25mm) na obrzeżu arkusza. Współrzędne stref oznacza się w poziomie kolejnymi liczbami arabskimi, a w pionie - kolejnymi wielkimi literami. Minimalna wysokość cyfr i liter wynosi 3,6mm na formacie A4 i 5mm na formatach większych.

Podziałka rysunku to stosunek liczbowy wymiarów liniowych przedstawionych na rysunku do odpowiednich rzeczywistych wymiarów liniowych rysowanego przedmiotu. W rysunku maszynowym stosuje się następujące znormalizowane podziałki:

• Zwiększające - 50:1, 20:1, 10:1, 5:1, 2:1

• Naturalną – 1:1

• Zmniejszające – 1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:10000

Charakterystyczne elementy rysunku:

• ramka

• położenie rzeczywiste

• tabelka (prawy dolny róg arkusza)

• znormalizowane linie - ze względu na grubość, rodzaj, zastosowanie

Aby rysunek techniczny był wyraźny, przejrzysty i czytelny stosujemy różne rodzaje i odmiany linii.

Inne linie stosuje sie do narysowania krawędzi przedmiotu, inne do zaznaczenia osi symetrii a jeszcze inne do zwymiarowania go. To jaka, w danej sytuacji, linie należy zastosować na rysunku określa ściśle Polska Norma PN-82/N-01616. Wspomniana norma określa linie do stosowania w różnych odmianach rysunku technicznego - maszynowego, budowlanego i elektrycznego. Poniżej przedstawione są te rodzaje linii, które dotyczą rysunku technicznego maszynowego i są niezbędne. Do wykonywania rysunków technicznych maszynowych służą następujące rodzaje linii:

• linia ciągła,

• linia kreskowa,

• linia punktowa,

• linia falista.

Poza tym rozróżnia sie linie:

• linia bardzo gruba (o grubości 2a)

• linia gruba (o grubości a)

• linia cienka (o grubości b=a/3).

Grubość linii grubych należy dobierać głównie w zależności od wielkości rysowanego przedmiotu, stopnia złożoności jego budowy i przeznaczenia rysunku. Wybrana grupa grubości linii powinna być jednakowa dla wszystkich rysunków wykonanych na jednym arkuszu i w jednakowej podziałce.

Grubości linii rysunkowych w mm

Nazwa linii	Grupa linii
	2
Bardzo gruba	1,0
Gruba	0,5
Cienka	0,18

Zastosowanie linii:

• Linia ciągła cienka - linie wymiarowe, pomocnicze do linii wymiarowych, odniesienia, ograniczające szczegół powiększony, kreskowania, zarysy układów miejscowych, oznaczenia gwintów

• Linia ciągła gruba - obrys arkusza, zarysy widoczne widoków i przekrojów, układy przesunięte

• Ciągła bardzo gruba – połączenia lutowane i klejone

• Falista (zygzakowata) – urwanie rzutów, oddzielanie widoków od przekroju

• Kreskowa cienka – zarysy i krawędzie niewidoczne

• Linia punktowa cienka – oznaczanie linii wyobrażalnych, osie symetrii, średnice podziałowe kół zębatych

• Linia kreskowa cienka - niewidoczne krawędzie i zarysy przedmiotów

• Dwupunktowa gruba - skrajne położenia ruchomych części przedmiotów, zarysy przedmiotów współpracujących przyległych

• Linia zygzakowa lub falista cienka - linie urwania i przerwania przedmiotów, linie ograniczające przekroje cząstkowe

Linia wymiarowa to cienka linia łukowa lub prosta zakończona grotami (niekiedy jednym) dotykającymi ostrzem linii rysunkowych w punktach, których odległość ma być podana na rysunku. Linie te można zakańczać kropkami lub kreską o długości 3mm.

Ponieważ wymiary na rysunku powinny być łatwo czytelne, a umieszczenie wymiarów wewnątrz zarysu przedmiotu powoduje przecinanie się linii wymiarowych ze sobą i z zarysem przedmiotu (co jest niedopuszczalne, gdyż zaciemnia rysunek), większość wymiarów umieszcza się poza zakresem przedmiotu, posługując się pomocniczymi liniami wymiarowymi.

• Linia wymiarowa znajduje się w odległości 10mm od krawędzi przedmiotu

• Linia wymiarowa powinna być zawsze równoległa do kierunku wymiaru, zaś linie pomocnicze - prostopadłe

• Linie pomocnicze wymiarowe przeciąga się o 2-3mm za punkt ich zetknięcia z linią wymiarową

Na rysunkach technicznych maszynowych, wymiary liniowe podaje się w milimetrach, przy czym oznaczenie „mm” pomija się, nawet gdy liczba wymiarowa podana jest z dokładnością do trzech znaków dziesiętnych za przecinkiem.

Liczby wymiarowe określające wymiary nominalne pisze się pismem o wysokości co najmniej 3,5mm, a ułamki zwyczajne i odchyłki graniczne pismem o jeden stopień mniejszym, lecz nie mniej niż 2,5mm. Na wszystkich rysunkach wykonanych na jednym arkuszu i w jednakowej podziałce, liczby wymiarowe powinny mieć jednakową wysokość. Liczby wymiarowe pisze się nad liniami wymiarowymi w odległości 0,5-1,5mm od nich, mniej więcej na środku. Jeżeli linia wymiarowa jest krótsza, to można zapiać liczbę wymiarową nad jej przedłużeniem (wtedy groty skierowanie są do środka). Każdy z wymiarów ma być pokazany tylko raz.

Metody wymiarowania:

• I metoda wymiarowania - liczby wymiarowe podaje się w taki sposób, aby można było je odczytać patrząc od dołu lub z prawej strony rysunku.

• II metoda wymiarowania – liczba wymiarowa obraca się razem z liniami wymiarowymi. Linie wymiarowe wyprowadzane są od najmniejszych, w celu uniknięcia przecięcia linii pomocniczych z wymiarowymi.

Ogólne zasady wymiarowania:

• Wymiary powinny być uporządkowane

• Wymiary powinny być umieszczone na rzutach, na których wymiarowane elementy przedmiotu widać najwyraźniej.

• Przekrój stanowi rzut główny.

• Linie wymiarowe średnic mogą się przecinać - jest to jedyny wyjątek.

• Należy unikać wymiarowania niewidocznych zarysów i powierzchni przedmiotu (narysowanych liniami kreskowymi) nawet kosztem dorysowania dodatkowego rzutu.

• Największa liczba linii i licz wymiarowych znajduje się na rzucie głównym.

• Na rysunkach należy podawać wymiary konieczne. Nie podaje się wymiarów oczywistych.

• Przy wyborze rzutu i miejsca na nim, w którym koniecznie wymiar ma być podany, należy kierować się przesłankami technologicznymi, a więc każdy wymiar powinien być umieszczony na rzucie i w miejsce którym będzie najbardziej potrzebny.

• Wymiary odnoszące się do tego samego elementu przedmiotu należy podać, o ile jest to możliwe na tym samym rzucie wyraźnie je grupując.

  • stawianie wszystkich wymiarów koniecznych.

  • niepowtarzanie wymiarów.

  • niezamykanie łańcuchów wymiarowych.

  • pomijanie wymiarów oczywistych.

Wymiarowanie w układzie równoległym - polega na podaniu wszystkich wymiarów od jednej powierzchni lub linii. W tej metodzie dokładność każdego wymiaru zależy tylko od dokładności samej próbki.

Wymiarowanie od baz, dwa podziały:

konstrukcyjnych,

obróbkowych,

pomiarowych,

rzeczywistych

wyobrażalnych

Wymiarowanie od baz pomiarowych

Stosuje się gdy zależy, przede wszystkim na podaniu takich wymiarów, które będzie można po wykonaniu przedmiotu bez trudności sprawdzić. Zazwyczaj bazy pomiarowe pokrywają się z bazami obróbkowymi.

Wymiarowanie od baz rzeczywistych

Polega na podaniu wymiarów od linii rzeczywistych istniejących bezpośrednio na wymiarowanym przedmiocie. Jest ot zalecany sposób wymiarowania.

Wymiarowanie od baz wyobrażalnych

Polega na podawaniu wymiarów od linii teoretycznych, nie istniejących bezpośrednio na wymiarowanym przedmiocie. Tego typu wymiarowanie stosuje się tylko w razie konieczności (np. podawania tolerancji względem osi symetrii).

Wymiarowanie średnic i promieni:

• przy wymiarowaniu średnic liczbę wymiarową poprzedza się znakiem Φ

• niewielkie różnice pomiędzy średnicami należy powiększać rysunkowo

• w przypadku wymiarowania średnic w płaszczyźnie równoległej do ich osi, linie wymiarowe można prowadzić tylko po jednej stronie

• w przypadku wymiarowania dużej liczby średnic można zastosować metodę linii dodatkowych

• wymiary powierzchni sferycznych poprzedza się symbolem s

• w przypadku wymiarowania promieni łuków linię wymiarową prowadzi się od środka łuku, kończy grotem od linii

• gdy środek łuku znajduje się poza obszarem rysunku to należy go podnieść do obszaru rysunku

• pojedyncze, małe promienie zaokrągleń można wymiarować jak na rysunku poniżej
  

• Linie wymiarowe dwóch różnych promieni nie powinny leżeć na jednej prostej

• Wymiar promieni powierzchni kulistej poprzedza się symbolem S

• Otwory mają małe średnice

Rzutowanie prostokątne metodą europejską – E

Rzutowanie prostokątne stanowi odwzorowanie przestrzennej formy konstrukcji na dwuwymiarowej płaszczyźnie rysunku. W rzutowaniu prostokątnym kierunki rzutowania pozostają prostopadłe do wszystkich rzutni.

Rzutowanie prostokątne metodą europejską – E polega na wyznaczaniu rzutów prostokątnych przedmiotu na wzajemnie prostopadłych rzutniach, przy założeniu, że przedmiot rzutowany znajduje się między obserwatorem i rzutnią.

Według metody europejskiej - E, na rzutni lewej rysujemy prawą stronę przedmiotu, na rzutni prawej zaś stronę lewą, na rzutni górnej - obraz dolnej części przedmiotu, a na rzutni dolnej - obraz części górnej. Tylni rzut umieszczony jest z prawej strony.

Przekrojem nazywamy przecięcie przedmiotu wyobrażeniową płaszczyzną w celu uwidocznienia kształtów (zarysów niewidocznych w rzucie). Przekrój wykonujemy przecinając przedmiot płaszczyzną, a następnie odrzucając część znajdującą się przed tą płaszczyzną. To co pozostało kreślimy zgodnie z metodą ME - rzutowanie Metodą Europejską.

Na rysunku (1) przedstawiona jest tuleja z kołnierzem w rzucie aksonometrycznym. Rysunek (2) przedstawia tę samą tulejkę w rzucie prostokątnym z zaznaczeniem niewidocznych krawędzi liniami kreskowymi. Przekrój (3) to przekrój tej samej tulejki.

Rodzaje przekrojów:

1. Jednopłaszczyznowy:

   • prosty pionowy,

   • prosty poziomy.

Przekrój ten wymaga oznakowania:

• początek i koniec linią grubą,

• płaszczyzna przekroju wielką literą,

• strzałka pokazująca kierunek rzutowania.

W przypadku przekroju oczywistego np. wzdłuż osi symetrii można nie stosować oznaczenia.

1. Wielopłaszczyznowy:

   • złożony,

   • schodkowy,

   • łamany,

   • poziomy,

   • pionowy.

Kład to zarys figury geometrycznej, powstałej w wyniku przecięcia przedmiotu tylko jedną płaszczyzną przekroju, z pominięciem zarysów i krawędzi leżących za tą płaszczyzną.

Różnice między kładem a przekrojem:

W przypadku kładu rysujemy wyłącznie zarysy leżące w płaszczyźnie kładu, krawędzie leżące dalej są pomijane.

W przypadku przekroju rysujemy nie tylko obraz jego płaszczyzny ale także i wszystkie krawędzie położone za tą płaszczyzną przekroju.

Różnica między kładem a przekrojem widoczna jest wyraźnie na tym przykładzie.

W wypadku kładu rysujemy wyłącznie zarysy leżące w płaszczyźnie kładu, krawędzie leżące dalej są pomijane.

W przypadku przekroju rysujemy nie tylko obraz jego płaszczyzny ale także i wszystkie krawędzie położone za tą płaszczyzną przekroju (stąd widać kolejne stopnie wałka, leżące dalej).

W przypadku przedmiotów o bardziej skomplikowanych kształtach do jednoznacznego odwzorowania stosujemy układ trzech rzutni wzajemnie prostopadłych.

Płaszczyzny te nazywamy:

• I - rzutnia pionowa, zwana główną,

• II - rzutnia boczna,

• III - rzutnia pozioma.

Na każdą z płaszczyzn wzajemnie prostopadłych dokonujemy rzutowania prostokątnego przedmiotu w odpowiednim kierunku. Na rzutni pionowej I zgodnie z kierunkiem 1 otrzymamy rzut pionowy (główny).

Na rzutni bocznej II zgodnie z kierunkiem

2 otrzymamy rzut boczny (z lewego

boku). Na rzutni poziomej III zgodnie z kierunkiem 3 otrzymamy rzut z góry.