WIEDZA – NAUKA

Podmiot poznający – człowiek posiada zmysły i rozum.

Rozróżnianie wrażeń zmysłowych od stanu faktycznego dopro-
wadziło do powstania NAUKI. JĘZYK ma nas przybliżyć do

Obiektywnego stanu rzeczy. Za jego pomocą charakteryzujemy

otoczenie. Poziom wiedzy na poziomie potocznym i naukowym

jest różny. Wiedza o rzeczach, zjawiskach i procesach jest tak

samo ważna jak wiedza o metodach. Rodzaje wiedzy: naukowa,

potoczna, artystyczna, spekulatywna. NAUKA jest to 1) system uza-
sadnionych twierdzeń i teorii o rzeczywistości lub badanych jej

aspektach. 2) Zorganizowany system poznawczy gwarantujący

uzyskanie wiedzy o dużej wartości poznawczej. 3) element kultury.

Cechy wiedzy naukowej: 1) adekwatność wiedzy do rzeczywistości

2) tworzenie teorii wyjaśniającej związki i prawidłowości w pod-

miocie badań 3) właściwe dla danej dyscypliny naukowej procedury

badawcze 4) spójność logiczna 5) precyzyjny język 6) duża zawa-
rtość informacyjna i możliwości wyjaśniania 7) prognozowania o-
parte o rozpoznanie prawidłowości w bad. aspekcie rzeczywistości.

Cele nauki: wewnętrzne (poznawcze) i zewnętrzne (praktyczne).

Warunki klasyfikacji nauk: 1) Rozłączność – dowolny element dzie-
lonego zbioru może się znaleźć w jednym członie podziału 2) wy-
czerpalność – dowolny element dzielonego zbioru musi mieścić się

W jakimś członie podziału. Kryteria klasyfikacji nauk: 1) Cel – na-
uki podstawowe, nauki stosowane 2) Przedmiot – nauki realne, na -
uki formalne 3) Metoda – nauki dedukcyjne, nauki indukcyjne.

Metodologia nauk – nauka o metodach badawczych 1) tworzenie o-
gólnego modelu procedur naukowych 2) opis procesu tworzenia i

Przeobrażania się teorii naukowych… Metodologia nauk dzieli się

na 1. Ogólną metodologię nauk (metody badawcze wspólne wszy-
stkim naukom) 2. Szczegółową metodologię nauk (metodologiczna

precyzja specyfiki danej dyscypliny naukowej oraz właściwe im

procedury badawcze). JĘZYK – narzędzie opisu i nośnik inform.

Pojęcie wieloznaczne. Jest to zbiór symboli. Jego cechą jest umo-
wność. Język może być: naturalny – sztuczny lub przedmiotowy -
- meta przedmiotowy. Przyczynowość i związek przyczynowy:

Związek przyczynowy – dwa zjawiska powiązane ze sobą: przy-
czyna i skutek. Przyczynowość w ujęciu Arystotelesa i tomistów:

1) formalna – ze wzgl. Na formę postać, kształt: łączy rzeczy;

2)materialna – ze wzgl. Na materiał dana rzecz jest jednostkow.

3)kauzalna – przyczynowa 4)finalna – ze wzgl. Na cel, ku któremu

Zmierza… Witaliści uważali, że każde życie dąży do pewnego celu.

Subiektywistyczna i aprioryczna koncepcja przyczynowości (Hume

I Kant) – uważali że nie możemy poznać związków przyczynowych.

Metodologiczne warunki analizy zależności między zjawiskami:

> determiniści uważają że wszystko ze wszystkim jest powiązane

> związki przyczynowe są wyselekcjonowanymi powiązaniami, któ
Re są nam potrzebne > nie możemy poznać rzeczy samej w sobie,

Gdyż musielibyśmy nią być. Zależność funkcyjna, a przyczynowa:

1)cel to wizja tego co chcemy mieć 2)cel bierze się z potrzeby, a po-
trzeba z braku 3)życie wymaga nieustannych wymian zasobów z oto-

Czeniem 4)potrzeby zaspokajamy zgodnie z realiami społ. – kulturow.

5)człowiek jest pewnym mechanizmem dynamicznie rozwijającym

Się 6)związki przyczynowe są – istnieją w świecie- ale nas nei Inter.

7)zależności funkcjonalne – nie są przyczynowe. Główne cechy zw.

Przyczynowego: co pozwala nam wyróżnić zw. Przyczynowe:
1) skutek po przyczynie 2)pomiędzy przyczyną, a skutkiem musi być
odstęp czasowy 3)sprawstwo-oddziaływanie + przyczyna powoduje
skutek 4) powtarzalność – ta sama przyczyna powoduje te same sku-
tki . Podstawowe typy zw. Przyczynowego: *fizyczne *biologiczne

*społeczne *psychologiczne. Determinizm: 1)ogólne rozumienie de-
terminizmu jako teorii przyczynowości 2)determinizm teorią prawi-
dłowości świata przyrodniczego i społecznego. (w ciągach procesu

W zależności od osi rozpatrywania zdarzenie może być przypadkiem

Lub koniecznością. Etapy rozwoju determinizmu: 1)fatalizm – deter-
minizm rozumiany jako los panujący nad naszym życiem 2) determi-
nizm mechanistyczny – związany z odkryciami mechaniki 3)mecha-
nistyczny i metafizyczny charakter det. Filozofii nowożytnej – zw. Z

Fizyką 4)fatalizm religijny – światem rządzi Bóg 5)det. Mechanisty-
czny, a pojęcie „przypadku” – wszystko zależne od nauki, fizyki

5) engelowska krytyka det. Mech. W dialektyce przyrody. Dialekty-
ka – to sztuka dyskutowania. 1)w starożytności sztuka dochodzenia

Do prawdy poprzez zestawienie przeciwstawnych stanowisk lub wy-
Krywanie sprzeczności w poglądach przeciwnika 2)w średniowieczu

- logika, rozumowe dochodzenie do prawdy 3)metoda polegająca na

Wywodzeniu prawdy za pomocą zadawania pytań i odp. Z samego

Pojęcia. Metafizyczne ujęcie zmienności: 1) do XVIIIw. Ludzie nie

Widzieli wokół siebie zmian; postrzegali wszystko jako elementy

Powtarzalne; skupiano uwagę na tym co jest stałe i niezmienne

2) współcześnie – uwaga przeniesiona – skupiamy ją raczej na tym,

Co jest nowe niż na tym, co jest powtarzalne 3) XVIII w. – Kant –

Kosmetologiczna teoria: wszystkie planety powstały ze słońca; -

- narodziny ewolucji(Lamarck, Darwin) – pojęcie gatunku jest czymś

Innym niż pojecie jednostki – spostrzeżenie powtarzalności cech ojca

I matki. Dialektyczne ujęcie zmienności – skupia się uwagę na zmie-

nności: skąd wzięło się to, co nie istniało? – ocena zjawisk jako dobre/

/złe; postęp i regres. Dialektyczne, a metafizyczne ujęcie zmienności

Różni się głównie tym, na czym skupiamy uwagę. W metafizycznym

- na niezmienności, w dialektycznym – na zmienności (ruchu). Diale-

ktyka współczesna: 1)Hegel – zmienność pojęć wpływa na zmiany;

proces: pojęcie przedstawiamy jako tezę, której można przeciwstawić

antytezę, jednak dają nam one syntezę. 2) Marks – rzeczywistość opa-
rta na zmiennościach. Jedność i walka przeciwieństw: 1)jednoczenie –

- na chwilę>marne efekty współpracy – na dłużej>przekazanie w gru-
pie wartości, wiedzy. 2)sprzeczność: -antagonistyczna/nieantagonist.

-logiczna/dialektyczna, - podstawowe źródło rozwoju, - reguły współ-
pracy, -dyskurs: umowa – warunki współpracy. Przechodzenia zmian

Ilościowych w jakościowe: 1)zmiany ilościowe na jakościowe następują

By utrzymać poziom sprawności 2)prawo wzajemnego związku zmian

Ilościowych i jakościowych, przechodzenia zmian il. W jak. 3) ciągłość

i nieciągłość – nie ma procesów toczących się w nieskończoność 4) je-
dność ewolucyjnych i rewolucyjnych form rozwoju. Prawo podwójnej

negacji: 1) zaprzeczenie zaprzeczenia – działa ewolucja; 2) charakter

progresywny – znalezienie problemu szukanie rozwiązań rozwią-
zanie znalezienie problemu... 3)sukcesyjność w rozwoju.

UZASADNIANIE TWIERDZEŃ: Rozdzielne procedury: 1)Uzasa-
dnianie twierdzeń 2) sprawdzanie twierdzeń. Wysoka wartość poznaw-
cza jest wtedy, gdy zwiększymy liczbę sprawdzeń uzasadnionego twie-
rdzenia. Uzasadnienie wskazuje podstawy przyjęcia danego twierdzenia.

Bezpośrednie(przez doświadczenie) i pośrednie(przez wnioskowanie).

Doświadczenie dzieli się na: spostrzeganie(zewnętrzne-zmysłowe i we-
wnętrzne-introspekcyjne), obserwacja (spostrzeganie ustalone wokół
zorganizowanych pytań) i eksperyment(celowe wywoływanie danego
zjawiska i czynne wpływanie na jego przebieg w celu ustalenia określo-
nych parametrów). Wnioskowanie – proces rozumowania pozwalający
wyprowadzać konsekwencje (wnioski) zawierające treści wykraczające
poza treści przesłanek. Rozumowanie pozwalające uzasadnić dane twie-
rdzenie (wniosek) na podst. Innych twierdzeń (przesłanek). Wnioskowa-
nie dzielimy na niezawodne(dedukcyjne) i zawodne(redukcyjne, induk-
cyje i przez analogię). 1)Dedukcyjne (racjanastępstwo), ogół>szczeg.

2)redukcyjne(następstworacja) 3)indukcyjne(szczegółogół), wypro-
wadzanie wniosku na podstawie kilku przesłanek jest poprawne, ale za-
wodne. 4)przez analogię(kilka podobnych przesłanek prowadzi do wnio-
sku, że kolejny element zachowuje się jak poprzednie. Sprawdzanie –

- rozstrzyganie czy twierdzenia są prawdziwe. Dzielimy na: dowodzenie

(wprost i nie wprost) oraz sprawdzanie empiryczne (pozytywne i negat.)

Pozytywne(całkowite – weryfikacja i częściowe – konfirmacja), Negat.
(całkowite-falsyfikacja i częściowe-dyskonfirmacja). Falsyfikacja – szu-
kanie przykładu elementu zbioru, który nie potwierdza twierdzenia.

Każde twierdzenia muszą mieć odpowiednie założenia, gdyż w innym wy-
padku uzasadnienie nie wystarczy, bowiem twierdzenia mogą być sprze-
czne. Problemy metodologiczne: *uzasadnienei *założenie *twierdzenie

*pojmowanie filozofii *upodobania – zdania opisowe i zdania wartościuj.

Zdania opisowe (wart. Obiektywne) od wartościujących (wart. Subiekty-
wne) różnią się. [Formułowane w obrębie nauk twierdzenia są najczęściej

Odpowiedziami na pytania typu: „jak” i „dlaczego”. Odpowiedzi na pyta-
pierwszego typu są twierdzeniami opisującymi a drugiego typu – twierdze-
niemi wyjaśniającymi.] Teoria poznania – nauka wzięła się ze zwątpienia;

Absurdalność wynika z faktu procesu poznawczego (przedmiot poznający –
człowiek, przedmiot poznania – rzeczywistość). POZNANIE (akty poznawcze
-pewne czynności psychiczne- oraz - oraz rezultaty poznawcze – efekt czy-
nności poznawczych). Zagadnienie źródeł poznania: przesłanki problemu:

1)dwoistość władz poznawczych i przeżyć poznawczych podmiotu (zmysły,

Rozum) 2)różnice w standardach metodologicznych (procesach wiedzotwór-
czych) wiedzy przedmiotowej i matematyczno-formalnej. Aspekt psycholog.

(empiryzm genetyczny-treści przeżyć poznawczych wywodzą się z doświa-
dczenia- oraz racjonalizm genetyczny-podmiot poznający dysponuje poję-
ciami niezależnymi od doświadczenia wyprzedzającymi doświadczenie – idee

wrodzone). Aspekt metodologiczny (kontekst uzasadniania) – jakie metody
uzasadniania tu można uznać za prawomocne, jakie są drogi dojścia do wiedzy
prawdziwej i reguły oceny wartości poznawczej twierdzeń. Problematyka teo-
rii prawdy dotyczny dwóch kwestii: czym jest prawda oraz co to jest prawda.

Definicje prawdy: 1)klasyczna definicja prawdy(korespondencyjna) –* prawda
jest zgodnością myśli i rzeczy;* myśli pośredniczą z rzeczywistością więc nie
są jej tożsame; *zdanie jest prawdziwe jeśli jego treść odpowiada rzeczywisto-
ści- jest tak w rzeczywistości jak się w zdaniu twierdzi. 2)nieklasyczne defi-
nicje prawdy – wspólnym założeniem jest teza, że o prawdziwości zdania Roz-
strzyga się w oparciu o przyjęte w praktyce naukowej kryteria. Nieklasyczne

Definicje prawdy: 1)koncepcja oczywistości(ewidencji) – prawdziwym jest
każdy sąd oczywisty 2)koncepcja zgody powszechnej – prawdziwym jest sąd
akceptowany powszechnie np. wśród uczonych, badanych, profesjonalistów

3)koncepcja koherencji – prawdziwość sądów polega na ich spójności, nie-
sprzeczności z innymi sądami systemu wiedzy, do którego oceniany sąd przy-
należy 4)koncepcja utylitarystyczna – twierdzenie jest prawdziwe jeśli ma uży-
teczne konsekwencje, jeśli realizuje się zgodnie z przewidywaniami. Kryterium

Prawdy – reguła, sprawdzian pozwalający ocenić poznanie, wiedzę w katego-
riach prawdy, bądź fałszu. (przedmiotowe, oczywistości, umiejętności, koherer-
cji, zgody powszechnej). Aksjologia jako teoria wartości. Aksjologia – dyscy-
plina filozoficzna w ramach której podejmowane są ogólne rozważania na temat

Wartości. Wartość – to co jest cenne i godne spełnienia, z czym liczymy się przy
podejmowaniu decyzji, ważne kryterium wyboru i co nadaje sens dokonanym
wyborom. Klasyfikacja wartości: 1)kryterium:dziedzina jakiej dotyczną (moral-
ne, religijne, estetyczne, kulturowe, ekonomiczne,itd.) 2)kryterium:zasięg (uni-
wersalne, lokalne – ogólnoludzkie, narodowe, osobiste) 3) kryterium: nośnik
wartości (rzeczy, instytucje, zbiorowości doniosłe i ważne dla kogoś idee świa-
dom ościowe: dobro, sprawiedliwość, godność, piękno). Wartość dzieli się na:
aspekt egzystencjalny i aspekt teoretyczno metodologiczny. Jak istnieją warto-
ści: obiektywizm i subiektywizm. Moralność – społecznie funkcjonujący sys-
tem norm, cech i wzorców postepowania oparty o istniejące w grupach, społe-
czeństwach rozumienie dobra i zła, regulujący stosunki między jednostkami
i zbiorowościami, odwołujący się do człowieka jako człowieka, którego Respe-
ktowanie motywowane jest oddziaływaniem opini społecznej i akceptowaną
hierarchią wartości. Różnica między prawem, a moralnością: 1)sankcja pra-
wna-skupiona 2)sankcja moralna-duża siła, rozproszona 3)prawo obowiązuje
człowieka w roli obywatela 4)moralność obowiązuje człowieka jako człowieka

Różnica między etyką a moralnością: 1)etyka – doktryna 2)moralność – społe-
cznie funkcjonujący system 3) etyka-stan powinności owy 4)moralność – stan
rzeczywisty. Etyka – obyczaj, zwyczaj, przyjęty sposób postepowania. Jedna z
dyscyplin filozoficznych, rozumiana jako nauka o moralności (etyka opisowa-
przedstawia, opisuje problem) bądź nauka moralności (etyka normatywna -
- rozstrzyga o prawdziwości problemu.)