IV FAZA ROZWOJOWA
OCENA
Katarzyna Kąkol SPS II niestacjonarne
OCENA
Na ratunek dziecku z ADHD!
Czy rówieśnicy sprawiedliwie oceniają swojego kolegę z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej w okresie szkolnym i jaki ma to wpływ na jego tożsamość w IV fazie rozwojowej Erika H. Eriksona.
Chcąc odpowiedzieć na pytanie zawarte w temacie, w pierwszej kolejności należy wyjaśnić pojęcia, które potrzebne są do jego zrozumienia. Otóż ocena to „zdanie orzekające o stopniu zgodności między modelem założonym, a rzeczywistym stanem”1. Z definicji wynika, że ocena to nie tylko taka, którą wystawiają nam nauczyciele, lecz także odzwierciedlenie tego jak postrzegają nas inni, tj. rówieśnicy, sąsiedzi, współpracownicy itd. Dalej należy wyjaśnić co to takiego ADHD. „Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej jest zaburzeniem psychicznym okresu dzieciństwa, prowadzącym do istotnego upośledzenia funkcjonowania oraz zwiększającym ryzyko wystąpienia innych zaburzeń psychicznych, takich jak zaburzenia zachowania i nadużywania substancji psychoaktywnych”2.
Dzieci z ADHD nie akceptują autorytetów , zawsze mają własne zdanie, które wygłaszają przy każdej okazji. Są niezwykle czuli na każdą niesprawiedliwość. Zwłaszcza w szkole chętnie bronią innych przed niesprawiedliwym traktowaniem przez nauczycieli. Z racji impulsywności dzieci te mogą wchodzić w konflikty, są skłonne do agresji, częściej łamią prawo, ulegają wypadkom. Ich zachowania bywają niebezpieczne, są skłonni do zachowań ryzykownych, lubią eksperymentować, szybko się nudzą, więc szukają nowych i silniejszych wrażeń. Nie potrafią ratować się ucieczką w sytuacjach zagrożenia, kiedy ktoś chce im zrobić krzywdę, nie uciekają tylko walczą. Dzieci takie jak widać różnią się od swoich rówieśników, więc są przez nich często oceniane inaczej, być może w innych kategoriach, ale czy sprawiedliwie? Właśnie tym zagadnieniem chciałabym się zająć i naświetlić jakże dobrze znany problem, zwłaszcza rodzicom mającym dziecko z tym schorzeniem.
Pani Beata Chrzanowska i Justyna Święcka autorki książki „Oswoić ADHD. Przewodnik dla rodziców i nauczycieli dzieci nadpobudliwych psychoruchowo” jednoznacznie stwierdziły, że „dzieci z ADHD, dzięki temu, że są twórczy i interesujący dla rówieśników, mają sporo przyjaciół i znajomych”3. Uważają również, iż są także lubiani za swe upodobania do ryzykownych zachowań, co u kolegów budzi respekt i zaciekawienie. Dodatkową „zaletą” dziecka z ADHD wg autorek jest fakt, iż takim rówieśnikiem nie można się nudzić, ma on zawsze masę pomysłów, duże poczucie humoru, dużo mówią przy czym bardzo gestykuluje lub odgrywa scenki.
Przeciwny temu poglądowi jest Tomasz Hańc, który uważa, że dzieci z ADHD ze względu na swą nadpobudliwość i impulsywność bardzo często wchodzą w konflikty i z nauczycielami, i z rówieśnikami4, co etykietuje, je jako głupie, tępe, leniwe, samowolne i nieznośne. Bardzo często pełni ono rolę kozła ofiarnego.
Niedawno moja znajoma opowiedziała mi historię swojego syna Damiana. Chłopiec poszedł do szkoły w wieku 7lat, był inteligentny i bystry. Jednak po paru miesiącach rozpoczęły się problemy, chociaż Damianek miał stwierdzone ADHD traktowano go jak pozostałe dzieci, przez co trudno mu było dostosować się do wymagań nauczyciela. Zaczął okazywać znudzenie prowadzonymi zajęciami, dokuczał koleżankom i kolegom z klasy- co najbardziej wszystkim przeszkadzało.. Nie reagował na uwagi zwracane przez nauczyciela. Zaczęto Damiana z rodzicami targać po poradniach, sądach, gdyż jakiś rodzic posunął się do wzniesienia skargi na dziecko na policję. W tym momencie należy postawić pytanie, jak to wpłynie na przyszłe życie tego biednego chłopca? Bo przecież wg Eriksona głównym zadaniem tego okresu jest „rozwinięcie i podtrzymanie w dzieciach pozytywnej identyfikację z tymi, którzy są kompetentni”5, ale jak tu identyfikować się z osobami, które nas krzywdzą? Dodatkowo „świat rówieśników zaczyna zajmować miejsce nie mniej ważne, jak świat dorosłych. Rówieśnicy są potrzebni do samooceny i dostarczają kryteriów pomiaru własnego sukcesu lub klęski”6, tak w swej książce napisał Witkowski. Więc co będzie z Damianem, który został skrzywdzony przez grupę, która powinna mu pomóc? Mogło to doprowadzić do obrania przez dziecko negatywnej, antyspołecznej drogi rozwoju osobowości. Chociaż miał bardzo dobre wyniki w nauce, to jego niska samoocena i odrzucenie przez osoby znaczące z jego środowiska szkolnego stworzyły wysokie prawdopodobieństwo przejawiania przez niego zachowań agresywnych i przestępczych w późniejszych fazach rozwoju. Tak więc negatywne doświadczenia, które są udziałem dziecka w pierwszych klasach szkoły podstawowej, zakłócają proces socjalizacji, a agresywne dziecko strategie radzenia sobie z problemami utrwalają się i są obecne także w okresie dojrzewania i dorosłości.
Jak widać życie z dzieckiem z ADHD nie jest łatwe, rodzice mają równie wielkie problemy jak ich pociecha. Trudno mi jednoznacznie określić czy dzieci zdrowe sprawiedliwie oceniają kolegę z ADHD. Jest to uzależnione od wielu czynników, między innymi od tego jaki stosunek do dziecka ma nauczyciel, wychowawca. Gdyż to właśnie on jest wzorem dla pozostałych dzieci, to z niego biorą przykład. Poza tym należałoby przybliżyć dzieciom problem chorego kolegi, by być może lepiej go zrozumieć, móc postawić się w jego sytuacji.
Potrzebna jest radykalna zmiana w myśleniu rodziców i nauczycieli. Muszą się oni zaangażować w proces edukacji i terapii, posiadać wiedzę o możliwych konsekwencjach swojego działania i sposobach pracy z dziećmi nadpobudliwymi. Powinni im stawiać jasne wymagania i niepodlegające negocjacją oczekiwania, jednocześnie okazując wsparcie i akceptację, niezależnie od wyników ich pracy, ponieważ każde dziecko, również to z ADHD „jest chodzącym cudem, jedynym, wyjątkowym i niezastąpionym”7, więc dbajmy o nie.
Zdzisław Ratajek, Encyklopedia pedagogiczna, Warszawa 1997, s.462↩
Władysław Kopaliński, Słownik Wyrazów Obcych, Warszawa 2000, s.19↩
Beata Chrzanowska, Justyna Święcka, Oswoić ADHD. Przewodnik dla rodziców i nauczycieli dzieci nadpobudliwych psychoruchowo, wyd. Delfin, 2006↩
Tomasz Hańc, To nie sprawa złego charakteru, (w:), Edukacja i Dialog, Warszawa 2006, nr.6(179), s.60↩
Lech Witkowski, Rozwój i tożsamość w cyklu życia, Kraków 2004, s.133↩
Lech Witkowski, Rozwój i tożsamość w cyklu życia, Kraków 2004, s.133↩
Phil Bosmans, Nie zapomnij o radości, Warszawa 1990, s.68↩