1.Język prawny i język prawniczy

Język prawny jest językiem aktów prawnych jest on językiem I stopnia (Język prawny jest językiem, w którym formułowane jest prawo, a więc jest językiem przepisów i norm prawnych – jest zawarty w tekstach prawnych – Konstytucji, ustawach, rozporządzeniach, dekretach(aktach normatywnych).)

Język prawniczy-  wypowiadamy się o mocy wiążącej przepisów prawnych, dokonujemy interpretacji norm prawnych, ustalamy ich treść i możliwość zastosowania w określonej sytuacji, czy też zastanawiamy się nad ich przestrzeganiem i skutecznością

2.Naturalistyczne koncepcje prawa

Prawo naturalne jest to prawo zbior norm które obowiązuje wszystkich ludzi.nadane jest przez istoty nadprzyrodzone

3.Pozytywistyczne koncepcje prawa

prawo obowiązuje jedynie na określonym terenie w określonym czasie, jest ustanowione przez uznawany autorytet (państwo).

Nie ma koniecznego związku miedzy prawem a moralnoscia

psychologizm prawniczy i jego twórca

 4.Psychologizm prawniczy

Psychologizm jest to kierunek, który sprowadza prawo do określonych zjawisk psychicznych występujących po stronie członków społeczeństwa. Kierunek ten miał wielu zwolenników w I połowie XX wieku. Do jego przedstawicieli należy francuski teoretyk prawa Gurvitch, a z polskich teoretyków prawa) Leon Petrażycki (1867-1931) i Jerzy Lande (1876-1954). Petrażycki wyróżnił dwa rodzaje przeżyć psychicznych, zwanych emocjami odczuwanych w postaci narzucającego się poczucia powinności zachowania się w określony sposób. Są to: emocje etyczne i emocje prawne.

Emocje etyczne odczuwane są jako jednostronnie imperatywne, nakazujące zachować się w określony sposób wobec innego podmiotu, ale bez poczucia, aby mu się to należało. Natomiast emocje prawne są imperatywno-atrybutywne, czyli odczuwane jako nakazy zachowania się wobec kogoś, którego zachowania mógłby się on domagać jako należnego mu.

Według Petrażyckiego norma prawna jest projekcją przeżycia emocji prawnej. Prawo pozytywne jest więc związane z przekonaniem, iż zostało odpowiednio ustanowione przez państwo oraz że w razie jego przekroczenia zostanie wymierzona sankcja. W grupach społecznych po stronie ich członków powstają przeżycia prawne o podobnej treści w wyniku „zarażania się emocjonalnego”. Szczególna rolę w upodabnianiu się i ujednolicaniu przeżyć prawnych odgrywają prawnicy i takie wytwory życia społecznego, jak ustawodawstwo i sądy. Według Petrażyckiego, państwo jest wytworem psychiki prawnej, jest wyobrażeniem sobie określonych stosunków między członkami pewnego zbioru ludzi; służy tylko zaspokojeniu potrzeby trwałej i zabezpieczonej realizacji atrybutywnej funkcji norm prawnych.

Należy nadmienić, że Petrażycki wniósł trwały wkład do nauk prawnych przez wyodrębnienie polityki prawa, jako dyscypliny naukowej. Według jego koncepcji, istota polityki prawa polega na „uzasadnionym naukowo przewidywaniu następstw, jakich spodziewać się należy w razie wprowadzenia pewnych przepisów prawnych oraz na opracowaniu takich zasad, których wprowadzenie do systemu prawa obowiązującego [...] stałoby się przyczyną pewnych pożądanych skutków]

5.demokratyczne państwo prawa

Państwo demokratyczne - państwo konstytucyjne, państwo prawa, które realizuje zasady: suwerenności narodu, pluralizmu, oraz trójpodziału władz.

Zasady państwa demokratycznego (podstawowe zasady demokracji):

1.Zasada suwerenności narodu - źródłem władzy jest naród, który jest uprawniony do decydowania i rozstrzygania w sprawach najważniejszych dla państwa (sprawowanie władzy pośredniej- wybierając parlament, prezydenta itp., bezpośredniej- uczestnicząc w referendum lub korzystając z prawa weta i inicjatywy ludowej). W warunkach demokracji możliwe jest prawo do obywatelskiego nieposłuszeństwa.

2.Zasada pluralizmu - realizowana w płaszczyźnie politycznej, społecznej, ideowej i ekonomicznej. Pluralizm polityczny polega na tym, że w państwie możliwe jest istnienie wielu partii i innych organizacji politycznych, które są niezależne od władz państwowych ani od siebie wzajemnie. Mogą tworzyć programy i strukturę organizacyjną, maja różną tożsamość ideową. Mogą też swobodnie ze sobą rywalizować(w ramach prawa i ustalonych reguł)o poparcie wyborców, dzięki któremu niektóre z nich będą rządzić państwem, a inne będą tworzyć opozycję lub zabiegać o wpływ na politykę państwa.

3.Zasada podziału władz - władza państwowa dzieli się na ustawodawczą (odpowiedzialną za stanowienie prawa), wykonawczą (mającą je realizować w praktyce) isądowniczą (rozstrzygająca spory na podstawie obowiązujących norm prawnych).

4.Zasada państwa prawa - Państwo prawa istnieje wtedy, gdy organizacja i działanie władzy publicznej oparte są na prawie. Prawo określa wzajemne stosunki między władzami, władzą i jednostkami jako podmiotami prawa i między jednostkami. W takim państwie zagwarantowana jest równość obywateli. Dozwolone jest wszystko, czego nie zabrania prawo. Prawa jednych ograniczone są prawami drugich. Prawem związane jest społeczeństwo i władza. Prawo stoi ponad władzą. Podstawą rozstrzygania praw publicznych jest zasada większości.

5.Konstytucjonalizm i praworządność - Konstytucjonalizm współcześnie rozumiany jest jako ustrój oparty na konstytucji, a także jako określenie sprawowania władzy zgodnie z ustawą zasadniczą. Jest on również związany z praworządnością, czyli rządzeniem zgodnie z obowiązującym prawem.

6. Zasada przedstawicielstwa (reprezentacji) - władza pośrednia, przedstawiciele są wybierani w cyklicznych i wolnych wyborach, a procedura głosowania jest utajniona. Lud nie sprawuje swojej władzy bezpośrednio, a wybiera do jej sprawowania swoich przedstawicieli przed nim odpowiedzialnych.

7.Zasada ograniczonych rządów większości lub Rządy większości z poszanowaniem praw mniejszości - rządy większości z zastrzeżeniem, że żadna mniejszość nie może być represjonowana. Początkowo dotyczyła głównie mniejszości religijnych (Lord Acton, który nie mógł studiować w Wielkiej Brytanii z powodu bycia katolikiem) i etniczne, dopiero później polityczne

 6.kontynentalny system prawa

System prawa kontynentalnego (łac. ius civile) – system funkcjonowania prawa typowy dla krajów Europy kontynentalnej, obecny także w krajach Ameryki Łacińskiej, Szkocji i Luizjanie.

Jego charakterystyczną cechą jest wyłączność stanowienia prawa przez organy władzy ustawodawczej (stąd także nazwa system prawa stanowionego, ang. statute law) w odróżnieniu od systemu common law, który bazuje na poprzednio wydanych wyrokach sądowych(precedensach)[1]. Podkultura skandynawska (np. Norwegia i Szwecja[2]) przyjęła rozwiązania pośrednie.Cechy:

Z punktu widzenia zagadnień norm i źródeł prawa, stanowienia i stosowania prawa:

hierarchia aktów normatywnych, podporządkowanie wszystkich aktów konstytucji, a prowadzenie działalności prawodawczej przez wydawanie przez parlamentustaw zgodnych z konstytucją

kompleksowa kodyfikacja prawa sądowego materialnego i procesowego

cechy niesprzeczności, zupełności prawa, oparcia norm prawnych na jednolitej aksjologii

całkowite rozdzielenie procesów stanowienia i stosowania prawa (stanowienie skutkuje powstaniem generalnej i abstrakcyjnej normy, stosowanie – indywidualnej i konkretnej decyzji)

rozumowanie od ogółu do szczegółu (wydawanie indywidualnej decyzji na podstawie obowiązujących norm generalnych)

swoboda decyzyjna władzy sądowniczej zapewniana wyłącznie przez obecność klauzul generalnych i zwrotów niedookreślonych

 7.system prawa common law

Common law (dosł. z j. ang. "prawo wspólne", j. pol. "prawo precedensowe") – porządek prawny charakterystyczny dla krajów anglosaskich (m.in. Wielkiej Brytanii,Stanów Zjednoczonych, Australii, Nowej Zelandii).

Termin ten używany bywa w czterech różnych znaczeniach[1]:

w znaczeniu pierwotnym common law oznaczało prawo tworzone od XII w. w Anglii pod auspicjami alternatywnego systemu sądownictwa, które opierało się na argumentacji odwołującej się do tradycji, zwyczaju oraz precedensu (sposobu, w jaki pewnego rodzaju przypadek już rozstrzygnięto). Takie common lawprzeciwstawiano regułom słuszności (equity);

prawo tworzone przez sądy na zasadzie precedensu, i przeciwstawiane prawu stanowionemu (statutory law). Uzasadnienie decyzji sędziowskiej w common law jest zawsze kazuistyczne i odwołuje się do szczególnych okoliczności sprawy.

całość systemu prawnego krajów anglosaskich;

typ systemu prawnego charakterystycznego dla krajów anglosaskich i przeciwstawianego systemom prawa Europy kontynentalnej, cechujący się brakiem oddzielenia stosowania prawa od jego stanowienia oraz świadomym i celowym oparciem norm prawnych i rozstrzygnięć sądowych na wcześniejszychprecedensach;

W common law prawo precedensowe jest tworzone w drodze wyroków sądowych. Różnią się one od orzeczeń prawa kontynentalnego przede wszystkim tym, że inaczej niż w systemie kontynentalnym stanowią one oficjalnie źródło prawa powszechnie obowiązującego. Anglosaski precedens składa się z dwóch elementów:

ratio decidendi – wiążące propozycje rozstrzygnięcia kwestii prawnych

obiter dictum – propozycje rozstrzygnięcia kwestii prawnych nie mających kluczowego znaczenia dla sprawy.

Ratio decidendi stanowi z zasady reguła precedensu, która następnie służy za podstawę prawną przy rozstrzyganiu podobnych przypadków w przyszłości. Jest ona wiążąca dla sądów niższej oraz dla sądów apelacyjnych, które ją ustanowiły tak długo, dopóki nie zostanie unieważniona. Nie jest natomiast z zasady wiążąca dla Sądów Najwyższych

Z kolei Obiter dicta mimo iż nie posiadają mocy wiążącej stanowią cenną pomoc dla późniejszych sędziów, a w przypadku gdy pochodzą od sądów najwyższej instancji wpływają faktycznie na kształt przyszłego prawa

 8.prawo materialne

Prawo materialne — normy prawne bezpośrednio regulujące stosunki pomiędzy podmiotami prawa, określając przesłanki (fakty) powodujące ich powstanie, zmianę lub wygaśnięcie. Do prawa materialnego zalicza się również normy prawne regulujące określone obowiązki, zakazy lub nakazy i przewidujące określone sankcje za ich nieprzestrzeganie. Prawo materialne jest ściśle związane z prawem procesowym, bez którego istnienia to pierwsze nie mogłoby być egzekwowane. Przykładowo,kodeks cywilny zawiera w większości normy prawa materialnego, a kodeks postępowania cywilnego — w większości normy prawa procesowego.

 9.prawo formalne

Prawo formalne, procesowe — zespół norm prawnych regulujących postępowanie przed organami wymiaru sprawiedliwości i administracji publicznej.

Prawo formalne urzeczywistnia normy prawa materialnego i pozwala na ich egzekwowanie. Dotyczy ono m.in. właściwości tych organów (rzeczowej, miejscowej, funkcjonalnej), wszczynania postępowania, pism procesowych, wniosków stron, dowodów, środków odwoławczych oraz innych instytucji procesowych

W prawie polskim tradycyjnie wyróżnia się:

prawo administracyjne formalne (→ postępowanie administracyjne i → postępowanie sądowoadministracyjne),

prawo cywilne procesowe (→ postępowanie cywilne),

prawo karne procesowe (→ postępowanie karne).

10.gałęzie prawa

Gałąź prawa – ukształtowany w toku historycznym zbiór norm prawnych, regulujący daną dziedzinę życia. Podstawowy podział gałęzi prawa to podział na prawo prywatne, które chroni interesy jednostek, reguluje stosunki osobiste i majątkowe oraz prawo publiczne, które służy ochronie interesów państwa jako dobra wspólnego wszystkich obywateli.

Najważniejsze gałęzie prawa to:

prawo międzynarodowe publiczne

prawo konstytucyjne

prawo karne

prawo administracyjne

prawo cywilne

prawo pracy

 11.fakty prawne

Fakt prawny – ogół okoliczności określonych przepisami prawa, które wywołują skutki prawne, czyli powodują powstanie, zmianę lub wygaśnięcie stosunku prawnego. O takich faktach mówi się, że są "doniosłe prawnie".

O tym, co jest faktem prawnym, decyduje dany system prawny i obowiązująca koncepcja prawa. Dla dogmatyki prawa, działu prawoznawstwa, zajmującego się systematyzacją i interpretacją prawa obowiązującego, o tym, co jest faktem prawnym, decydują normy prawa pozytywnego.

Pojęcie "faktu prawnego" wywodzi się od zdarzenia prawnego, wysnutego przez pandektystów z analiz prawa rzymskiego i oznaczającego zarówno zdarzenia zależne, jak i niezależne od woli ludzkiej.[1]

Podział faktów prawnych

zdarzenia prawne – zdarzenia niezależne od woli i zachowań podmiotów prawa, wywołujące skutki prawne. Zdarzeniami prawnymi mogą być zarówno wydarzenia (np. burza) jak i sam upływ czasu.

zachowania prawne – zdarzenia zależne od woli podmiotów prawa. Zachowania prawne dzieli się na:

działania prawne – przejawiające się aktywnością wobec świata zewnętrznego

zaniechania prawne – powstrzymanie się od działania (brak aktywności), w sytuacji, gdy jest to nakazane lub oczekiwane.

Zachowania prawne można również podzielić na czynności konwencjonalne oraz czyny.

czynność konwencjonalna to taka czynność, której reguły sensu nakazują przypisać określone sens kulturowy.[2] Reguły sensu czynności konwencjonalnej mogą powstać w sposób spontaniczny lub być efektem zamierzonego działania (uczestników stosunku prawnego lub prawodawcy). Naruszenie reguł dokonywania czynności konwencjonalnej prowadzi do ich nieważności. Wśród doniosłych prawnie czynności konwencjonalnych wyróżnić można:

czynności prawodawcze – czynności prawodawcze mają zasadnicze znaczenie dla systemu prawa. Ich reguły nie są wyznaczane wyłącznie przez obowiązujące prawo, lecz również w oparciu o regułę uznania,

orzeczenia sądowe,

decyzje administracyjne,

czynności prawne – czyli świadome i zgodne z prawem zachowanie zmierzające do wywołania skutków prawnych.

czyny to zachowania, które nie mają charakteru konwencjonalnego. Można je podzielić na:

czyny zgodne z prawem,

czyny niezgodne z prawem – mogą to być czyny zakazane (np. przestępstwa) lub czyny niedozwolone (delikty).

12.stosunki prawne

Stosunek prawny – regulowany normami prawnymi stosunek społeczny tetyczny (zależność społeczna) między co najmniej dwoma podmiotami prawa.

Pojęcie stosunku prawnego[edytuj]

Jest wykorzystywane w naukach prawnych dla opisania zależności między podmiotami prawa. Jest to inne spojrzenie niż właściwe dla analizy normy prawnej jako znaczenie przepisu prawnego. W tym ostatnim przypadku posługujemy się ujęciem w pewnym sensie statycznym: na podstawie reguł wykładni W1i W2 z obowiązujących przepisów P1 i P2 można wyprowadzić normę N. Natomiast dzięki koncepcji stosunku prawnego bierzemy pod uwagę dynamikę relacji między ludźmi wynikającego z tego, że prawne obowiązki i uprawnienia uczestników zmieniają się wraz z ich zastosowaniami. Na przykład, zawarcie umowy sprzedaży powoduje powstanie więzi prawnej między stronami, wydanie towaru kupującemu pociąga za sobą obowiązek zapłaty ceny stwierdzonej fakturą. Gdyby zaś cena nie została zapłacona, sprzedawcy będą przysługiwać odsetki za zwłokę itd.

Elementy stosunku prawnego[edytuj]

podmiot stosunku prawnego, czyli osoby, które w nim występują jako uprawnione lub zobowiązane do określonego zachowania się względem innych osób, będącymi uczestnikami tego samego stosunku prawnego:

osoba fizyczna ;

osoba prawna;

tzw. ułomna osoba prawna - czyli jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną - art. 331 kodeksu cywilnego;

przedmiot stosunku prawnego - rzecz lub zachowanie będące celem stosunku prawnego;

treść stosunku prawnego:

uprawnienia;

obowiązki.

13.Podmiot prawa

Podmiot prawa – ten, kto może posiadać uprawnienia (prawa) lub obowiązki, a więc ma zdolność prawną. Podmiotowość prawną nadaje prawo. Każdy człowiek jest podmiotem prawa od chwili urodzenia aż do śmierci.

Podmiotem prawa jest:

osoba fizyczna

osoba prawna

jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, jeśli posiada zdolność prawną.

Osoba fizyczna – prawne określenie człowieka w prawie cywilnym, od chwili urodzenia do chwili śmierci, w odróżnieniu od osób prawnych. Bycie osobą fizyczną pociąga za sobą zawsze posiadanie zdolności prawnej, czyli możliwość bycia podmiotem stosunków prawnych (praw i zobowiązań). Osoby fizyczne mają takżezdolność do czynności prawnych, uzależnioną jednak od dalszych warunków. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się po osiągnięciu pełnoletności, ograniczoną zdolność do czynności prawnych od chwili ukończenia lat 13. Osoba fizyczna po ukończeniu 13 roku życia może zostać całkowicie pozbawiona zdolności do czynności prawnych, czyli zostać ubezwłasnowolniona całkowicie. Pełnoletni może zostać częściowo pozbawiony zdolności do czynności prawnych, czyli zostać ubezwłasnowolniony częściowo.

Osobowość fizyczna jest kategorią prawa cywilnego, zatem brak posiadania osobowości fizycznej przez nasciturusa (płód) nie pozbawia go całkowicie ochrony prawnej. Nasciturus może być podmiotem praw i obowiązków warunkowo, które nabywa, jeśli urodzi się żywy.

Osoba prawna – jeden z rodzajów podmiotów prawa cywilnego. Osobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną. Taka jednostka organizacyjna ma wtedy pełnię podmiotowości prawnej, w szczególności nabywa zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych (oraz odpowiedniozdolność sądową i procesową).

14.konstytucyjny system źródeł prawa

Konstytucja- jako akt uznany za źródło ustalania podstawowych zasad mających wyznaczać reguły systemu stanowienia prawa- stoi na czele całego systemu prawnego. Jej nadrzędność została wyraźnie podkreślona w samym tekście Konstytucji poprzez wymienienie jej na pierwszym miejscu w art.87, a szczególnie stwierdzeniem w art.8, że: „Konstytucja jest najwyższym prawemRzeczypospolitej Polskiej”.

Zwana jest też ustawą zasadniczą- zajmującą najwyższemiejsce w hierarchii aktów normatywnych. Zawiera postanowienia dotyczące charakteru państwa, jego organów, podstaw ustroju politycznego, gospodarczego, społecznego, określa prawa i obowiązki obywateli. Od innych aktów normatywnych odróżnia ją zarównoprzedmiot regulacji, tryb jej uchwalenia, różny też jest podmiot, który ten rodzaj ustawy uchwala (Zgromadzenie Narodowe). Kolejnym aktem prawnym wymienionym w art.87 jest ustawa.

Konstytucja RP

Ratyfikowane umowy miedzynarodowe-duza ratyfikacja

Ustawy

Rozporządzenia

Akty prawa miejscowego

15.źródła prawa europejskiego

Źródła prawa europejskiego dzielimy na dwie grupy: pierwotne i wtórne.

Europejskie prawo pierwotne

Prawo pierwotne, inaczej zwane prawo statutowe to przede wszystkim traktaty założycielskie Europejskich Wspólnot oraz ich zmiany i dokonane uzupełnienia. Prawem pierwotnym jest również jednolity Akt Europejski i Traktat o Unii Europejskiej. Ponadto do prawa pierwotnego zalicza się protokoły załączane do traktatów, umowy o stowarzyszeniu oraz umowy o przystąpieniu nowych członków. 

Europejskie prawo wtórne

Prawo wtórne inaczej zwane prawo instytucjonalne tworzone jest przez organy Wspólnot Europejskich. Źródła prawa wtórnego mają charakter wiążący poprzez wydane rozporządzenia, dyrektywy, bądź niewiążący na drodze zaleceń i opinii. Rozporządzenia mają charakter ogólny, adresowane są do abstrakcyjnego kręgu adresatów. Obowiązują w całości i stosowane są bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich, czyli automatycznie należą do prawa krajowego. 

16.Zrodla poznania prawa

Źródła w znaczeniu poznawczym to źródła poznania prawa (fontes iuris cognoscendi), czyli publikatory zawierające autentyczną treść norm prawnych, np. Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, itp. W historii prawa źródła poznania prawa dzieli się na bezpośrednie (teksty prawne) i pośrednie (wzmianki o tych tekstach).

17.elementy normy prawnej

Elementy normy prawnej[edytuj]

Wyróżnia się dwie główne koncepcje budowy normy prawnej:

Koncepcja trójelementowa (hipoteza, dyspozycja i sankcja),

Koncepcja norm sprzężonych (norma sankcjonowana i norma sankcjonująca).

Według koncepcji trójelementowej normę prawną dzielimy na:

Hipoteza – założenie, przypuszczenie, określa warunki, w jakich przypisywany jest komuś obowiązek lub uprawnienie, wskazuje adresata normy i jego cechy (np. zawód, wiek, stan zdrowia) i okoliczności (zjawiska, wydarzenia, miejsce działania np. w miejscu pracy), np.:

Sprzedawca, który otrzymał cenę wyższą od ceny sztywnej (...)

Dyspozycja – wskazuje sposób (treść) zachowania adresata, określa jego obowiązki lub uprawnienia, np.:

(...) obowiązany jest zwrócić kupującemu pobraną różnicę (...)

Sankcja – określa konsekwencje prawne (dolegliwości, nieprzyjemności, kary) zachowania niezgodnego z obowiązkiem. Wyróżnia się sankcję karną (represyjną), egzekucyjną i nieważności (bezskuteczności), np.:

(...) podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.

Norma prawna musi mieć charakter generalny i abstrakcyjny.

Generalność oznacza, iż norma nie jest skierowana do jednego, ściśle oznaczonego adresata (np. Jana Kowalskiego), ale do grupy podmiotów określonych przy pomocy nazwy rodzajowej (np. podatnik lub każdy człowiek).

Abstrakcyjność oznacza, iż nakazane czy też zakazane zachowanie jest wymagane od adresata normy w każdym przypadku, gdy ziszczą się określone w normie prawnej okoliczności. Dotyczy to powtarzalnych zachowań, bez zbytecznego uszczegółowienia określonych nią okoliczności

 18.podstawowe zasady prawa

Zasada państwa jako dobra wspólnego

Art. 1Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.

Zasada demokratycznego państwa prawnego lub też zasada praworządności

Art. 2

Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Zasada państwa unitarnego

Art. 3

Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym.

Zasada suwerenności narodu

Art. 4 ust. 1

Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

Art. 4 ust. 2

Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.

Co znaczy tyle, że suwerenną władzę sprawuje lud (lub Naród), piastując tę władzę poprzez fakt, że władza należy i pochodzi od Narodu, czyli, że władza może określać sposób postępowania wszystkich podległych podmiotów jedynie przy legitymizacji Narodu.

Zasada konstytucjonalizmu

Art. 8 ust. 1

Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 8 ust. 2

Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.

Oznacza to, że właśnie konstytucja stoi najwyżej w systemie źródeł prawa, czyli jest najważniejszym aktem prawnym.

Zasada podziału władz

Art. 10 ust. 1

Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.

Art. 10 ust. 2

Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.

Dziś mówimy o polimorfizmie władz a nie o trójpodziale.

Zasada pluralizmu politycznego

Art. 11 ust. 1

Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

Art. 11 ust. 2

Finansowanie partii politycznych jest jawne. Art. 13

Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swych programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program zakłada nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

Zasada społeczeństwa obywatelskiego

Art. 12Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.

Zasada decentralizacji i samorządu

Art. 15 ust. 1

Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.

Zasada społecznej gospodarki rynkowej

Art. 20

Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.

19.budowa aktów prawnych

Część nieartykułowana:

określenie rodzaju aktu prawnego;

data uchwalenia;

nazwa i tytuł aktu;

preambuła (w przypadku niektórych ustaw o szczególnej doniosłości, w tym ustaw zasadniczych).

Część artykułowana:

przepisy ogólne – zakres stosunków społecznych normowanych przez akt;

przepisy szczegółowe – konkretne normy regulujące stosunki społeczne;

przepisy przejściowe i dostosowujące – regulacja wpływu nowego prawa na obowiązujące już normy;

przepisy końcowe – przepisy dotyczące terminu wejścia aktu w życie (vacatio legis) i wygaśnięcia mocy prawnej;

4)podpis osoby pełniącej funkcję organu, który zgodnie z konstytucją danego państwa jest kompetentny do promulgacji danego typu aktu normatywnego.

20. rodzaje wykładni prawa

Wykładnia prawa (także interpretacja prawa (przyjmuje się, że wyrazy wykładnia i interpretacja są synonimami), wykładnia przepisów prawa, wykładnia tekstu prawnego) to pojęcie języka prawnego i języka prawniczego, które oznacza, zależnie od kontekstu:

wykładnię prawa w ujęciu pragmatycznym, czyli proces (zespół czynności) zmierzający do ustalenia znaczenia przepisu prawa (wykładnia prawa sensu stricto) i ustalenia treści zawartych w nim norm prawnych (wykładnia prawa sensu largo);

wykładnię prawa w ujęciu apragmatycznym, czyli rezultat wykładni prawa w ujęciu pragmatycznym, tj. ustalone w jej toku znaczenie przepisu lub treść normy prawnej.

Ten podział jest z wikipedi więc podałem drugi z jakiejś strony prawniczej.

Wyróżniamy następujące rodzaje wykładni:

Językowa – polega na ustaleniu znaczenia i zakresu stosowania wyrażeń tekstu prawnego ze względu na język w którym został on sformułowany.

W jej ramach stosuje się m. in. następujące dyrektywy szczegółowe:

gdy w stanie prawnym wiążąco ustalono znaczenie określonych zwrotów prawnych to należy ich używać właśnie w tym znaczeniu.

gdy brak powyższych wiążących ustaleń to interpretowanym zwrotom prawnym nie należy nadawać znaczenia odmiennego od potocznego, chyba że istnieją dostateczne racje przypisania im odrębnego znaczenia prawnego.

bez motywowanych racji nie należy nadawać identycznym sformułowaniom w tym samym akcie prawnym różnych znaczeń.

należy ustalać znaczenie tekstów prawnych w taki sposób by żadne ich fragmenty nie okazały się zbędne.

Poza językowa.

W jej ramach wyróżniamy:

wykładnię celowościową – gdy cel a nie brzmienie ustawy stanowi podstawę wykładni.

wykładnia funkcjonalna – gdy ustalając znaczenie jakiegoś przepisu uwzględnia się różnorodne skutki jego zastosowania, a więc funkcje danego przepisu.

wykładnia systemowa (systematyczna) – gdy ustalając znaczenie jakiegoś przepisu dokonuje się wykładni przez określenie miejsca jakie dany przepis zajmuje i wypełnia w systemie prawa lub w grupie przepisów do których należy.

Opiera się na założeniu, że miejsce przepisu w danym akcie prawnym nie jest przypadkowe lecz wynika z racjonalnego działania prawodawcy.

W wykładni celowościowej i funkcjonalnej dostrzega się wyraźny wpływ kontekstu społeczno – politycznego na rozumienie przepisów.

Możemy również podzielić wykładnię na:

literalną (dosłowną) – która ma miejsce wtedy gdy spośród różnych znaczeń uzyskanych za pomocą odmiennych dyrektyw interpretacyjnych zostanie wybrane rozumienie ustalone za pomocą dyrektyw językowych.

rozszerzającą – która ma miejsce wtedy gdy porównując zakresy przepisu prawnego uzyskane za pomocą różnych dyrektyw interpretacyjnych wybieramy rozumienie wynikające z dyrektyw pozajęzykowych i jest ono szersze od rozumienia językowego.

zwężającą – gdy coś mniej (węższe niż to co znaczenie językowe).

21.moc wiążąca wykładni prawa

Moc wiążąca wykładni:

Wykładnia ma moc wiążącą wówczas gdy kompetentny organ ustanawia dyrektywę nakazującą określonym adresatom wiązać z pewnymi przepisami ustalone przez ten organ znaczenie.

Wyróżniamy więc:

wykładnię o mocy powszechnie obowiązującej

wykładnię o ograniczonej mocy wiążącej

wykładnię nie mającą mocy wiążącej

Wykładnia o mocy powszechnie obowiązującej:

- polega na tym, że wszyscy adresaci interpretowanego przepisu są związani znaczeniem tego przepisu ustalonym (narzuconym) przez interpretatora.

W jej ramach wyróżniamy:

wykładnię autentyczną czyli dokonywaną przez organ który dany przepis ustanowił. Interpretacja ta ma moc powszechnie obowiązującą co znajduje wyraz w postaci nowego aktu prawnego mającego taką samą moc jak interpretowany przepis. W prawie obowiązującym nie ma żadnych postanowień dot. wykładni autentycznej.

legalną czyli dokonywaną przez organ do tego specjalnie wyznaczony któremu przepisy prawa nadają kompetencje do ustalania wykładni o mocy powszechnie obowiązującej przy czym organem interpretującym nie jest ten który interpretowany przepis ustanowił.

Aktualna Konstytucja z 1997r. nie nadaje takich kompetencji żadnemu organowi Państwa.

Wykładnie powyższe wzbudzają podstawowe kontrowersje polegające na wątpliwościach czy jest to jeszcze wykładnia czy już tworzenie prawa.

Wykładnia o ograniczonej mocy obowiązującej:

- polega na tym, że znaczeniem interpretowanego przepisu ustalonym (narzuconym) przez interpretatora nie są związani wszyscy jego adresaci lecz tylko pewne ich kategorie lub jedynie niektórzy spośród nich. Obejmuje ono:

1. wykładnię wiążącą w danej konkretnej sprawie a w jej ramach:

a) wykładnię dokonywaną przez organ stosujący prawo

b) wykładnię dokonywaną przez organ odwoławczy

c) wykładnię dokonywaną przez Sąd Najwyższy w odpowiedzi na

pytanie prawne

2. zasady prawne – Sąd Najwyższy podejmuje również uchwały mające na celu wyjaśnienie znaczenia przepisów budzących wątpliwości lub takich których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie.

Zasady wiążą jedynie składy orzekające w Sądzie Najwyższym a nie inne Sądy. Są one wpisywane do ksiąg zasad prawnych.

3. w poprzednim stanie prawnym istniały także wytyczne prawa i praktyki sądowej (jeszcze wcześniej zwane wytycznymi wymiaru sprawiedliwości) uchwalane przez Sąd Najwyższy. Obecnie Sąd Najwyższy nie ma kompetencji uchwalania wytycznych.

Wykładnia nie mająca mocy wiążącej :

- nazywana często wykładnią doktrynową lub naukową

22.etapy wykładni prawa

1.wstępna faza wykładni – polega na tym że trzeba odnaleźć właściwe akty prawne gdy poszukujemy

Określonych norm.(ustalenie czy są aktualne ustalenie ich obowiązującego aktualnie brzmienia pomocą jest tekst jednolity ustaw albo tekst ujednolicony.

2.Właściwa faza wykładni – ma na celu odtworzenie z przepisów prawnych jednoznacznych norm postępowania. Pierwszym krokiem jest odtworzenie wypowiedzi normo kształtnej. wypowiedź tą należy dopracować aby uzyskać jednoznacznie adresata okoliczności wyznaczone mu zachowanie

23.reguły wykładni prawa

Reguły kolizyjne - reguły mające na celu usunięcie sprzeczności norm w systemie prawa.

Lex superior derogat legi inferiori - Norma wyższa uchyla normę niższą. Kryterium jest hierarchia danego aktu prawnego

Lex specialis derogat legi generali - Norma szczególna uchyla normę generalną. Kryterium jest szczegółowość danego aktu prawnego

Lex posterior derogat legi priori - Norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą. Kryterium jest chronologiczność danego aktu prawnego. Nie dotyczy, jeśli norma wcześniejsza jest wyższa.

Lex posterior generali non derogat legi priori speciali - Norma późniejsza ogólna nie uchyla normy wcześniejszej szczególnej.

Kolizja reguł kolizyjnych:

hierarchiczność > chronologiczność

chronologiczność < szczegółowość

hierarchiczność >=< szczegółowość - w zależności od konkretnej sytuacji. Wedle teoretyków prawa prymat należy przyznać kryterium hierarchiczności, natomiast najczęściej w orzecznictwie współczesnym pierwszeństwo ma zasada lex specialis (ze względu na małą popularność konstytucji w sprawach popularnych).

24.wnioskowanie prawnicze

Reguły wnioskowań prawniczych:

Rozumowanie a contrario – nie stosowanie przepisu do sytuacji, do których nie odnosi się on wprost

Rozumowanie per analogiam – zastosowanie do sytuacji nieregulowanych przez przepisy – przepisów regulujących podobne sytuacje

Rozumowanie z celu na środki – jeśli dozwolony jest cel, dozwolone są także prowadzące do niego środki

Wnioskowanie reductio ad absurdum – sprowadzenie do absurdu; zaniechanie rozumowania w przypadku uzyskania nonsensownych wniosków

Wnioskowanie a fortiori:

a minori ad maius – wnioskowanie z mniejszego na większe (komu nie wolno mniej, temu tym bardziej nie wolno więcej)

a maiori ad minus – wnioskowanie z większego na mniejsze (komu wolno więcej, temu tym bardziej wolno mniej)

25.odpowiedzialność prawna

Odpowiedzialność prawna – określone prawem ujemne konsekwencje (zastosowanie sankcji) wobec określonego podmiotu, związane z zaistnieniem negatywnie ocenianego stanu rzeczy^[1]. Pojęcie ogólnej odpowiedzialności prawnej jest przedmiotem sporów teoretycznoprawnych i jest dość rzadko stosowane w literaturze prawniczej^[2]. Znacznie częściej mówi się o poszczególnych postaciach odpowiedzialności prawnej, stosowanych w różnych gałęziach prawa (np. o odpowiedzialności cywilnoprawnej czy odpowiedzialności karnej).

Sytuacje w których podmiot ponosi odpowiedzialność prawną są określane przez dany system prawny. W najprostszej sytuacji podmiot ponosi odpowiedzialność za własne czyny (np. za wyrządzenie szkody przez siebie). Prawo może jednak określać sytuacje w których podmioty ponoszą odpowiedzialność za czyny innych (np. rodzice ponoszą odpowiedzialność za swoje dzieci), a nawet za zdarzenia nie związane z działalnością ludzką (np. działania siły przyrody).