1. Co to są normy ius cogens?

Normy ius cogens są normami imperatywnymi, powszechnie obowiązującymi. Razem z normami zawartymi KNZ stoją hierarchicznie wyżej od innych norm PM. O normach ius cogens mówi KW w art. 53- definiuje je, ale nie podaje katalogu tych norm. Według KW normy ius cogens to normy powszechnie przyjęte i uznane przez całą międzynarodową społeczność państw, jako normy, których jakiekolwiek uchylenie nie jest dozwolone i które mogą być zmienione tylko innymi normami ius cogens. O katalogu norm ius cogens miał decydować początkowo MTS, jednak ostatecznie państwa się na to nie zgodziły. Dziś decyduje o tym doktryna, (która musi być jednomyślna) i orzecznictwo.

1. Orzeczenie MTS w sprawie Barcelona Traction

1. Zakaz agresji

2. Zakaz ludobójstwa

3. Zakaz naruszeń fundamentalnych praw człowieka w szczególności niewolnictwa i dyskryminacji

4. Zakaz stosowania tortur

2. Międzynarodowy pakt praw Politycznych i Obywatelskich

1. Prawo do życia

3. Opinia doradcza MTS w sprawie groźby użycia broni jądrowej

1. Większość zasad prawa humanitarnego

4. Trybunał Arbitrażowy w sprawie Aminoil przeciwko Kuwejtowi

1. Suwerenność państwa nad własnymi zasobami naturalnymi

5. Trybunał Arbitrażowy w sprawie Gwinea Bisseau przeciwko Senegalowi

1. Prawo narodów do samostanowienia

2. Normy zawarte w KNZ

Normy zawarte w KNZ stoją wyżej niż wszystkie inne normy- art. 103 KNW mówi, iż w razie sprzeczności między zobowiązaniami członków ONZ wynikającymi z Karty a ich zobowiązaniami wynikającymi z jakiejkolwiek UM, zobowiązania wynikające z Karty mają pierwszeństwo. Normy KNZ jednak w przypadku nowopowstałych norm ius cogens sprzecznych z normami KNZ to normy KNZ musiałyby być zmienione.

3. Stosunek prawa krajowego do prawa międzynarodowego

1. Monizm i dualizm

MONIZM to pogląd, iż prawo krajowe i prawo międzynarodowe tworzą jeden system, łączą się, mają punkty styczne. Występuje monizm z przewagą prawa krajowego oraz monizm z przewagą prawa międzynarodowego.

DUALIZM to pogląd opozycyjny. Mówi on o tym, iż prawo krajowe i międzynarodowe nie łączą się, tworzą odrębne systemy prawne. W praktyce bliżej prawdy jest właśnie dualizm. Wynika to z zasady pacta sunt servanda-, czyli obowiązku przestrzegania umów międzynarodowych i zobowiązaniami z nimi związanymi. W razie konfliktu ratyfikowanej umowy międzynarodowej z Konstytucją należy zmienić raczej Konstytucję a nie umowę.

2. Konstytucja RP

• Art. 9 -RP przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego

• Art. 90 ust 1 -RP może na podstawie UM przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi organizacji międzynarodowej kompetencje organu władzy państwowej w niektórych sprawach

• Art. 91 ust 1 - Ratyfikowana UM po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba, że jej stosowanie jej uzależnione od wydania ustawy

• Art. 91 ust 2 -UM ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową

• Art. 91 ust., 3- jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez RP umowy konstytuującej organizację międzynarodową prawo przez nią stanowione jest bezpośrednio stosowane mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami

UM ratyfikowane i uchwały organizacji międzynarodowych stoją wyżej niż ustawy

4. Źródła prawa międzynarodowego

1. Podział

Źródła PM dzielą się na fontes iuris cognoscendi(źródła poznania prawa) oraz fontes iuris oriundi (źródła powstawania prawa). Źródła poznania prawa to źródła za pomocą, których dowiadujemy się, jakie to prawo jest- jednym z najważniejszych jest United Nations Treaty Series. W Polsce takim źródłem poznania PM, którego przestrzegamy jest Dziennik Ustaw. Źródłami tymi mogą być również różne kompilacje norm PN a także podręczniki. Źródła powstania prawa natomiast dzielą się na materialne i formalne. Materialne źródła powstania prawa to czynnik sprawczy, (czyli wola państw), że to prawo jest, natomiast formalne to formy, w których czynnik sprawczy się objawia. W art. 38 statutu MTS wymienia się formy PM podstawie, których rozstrzyga MTS, jako niektóre ze źródeł powstania prawa formalne. Są to konwencje międzynarodowe, zwyczaj międzynarodowy, ogólne zasady prawa, oraz pomocniczo doktryna i orzecznictwo.

(Trybunał nie wyklucza możliwości rozstrzygania sprawy ex aequo et bono (na podstawie tego, co słuszne i dobre)

2. Wymień

1. Umowy międzynarodowe

2. Ogólne zasady prawa

3. Zwyczaj międzynarodowy

4. Akty jednostronne państw

5. Uchwały organizacji międzynarodowych

6. Orzecznictwo

7. Doktryna

3. Opis każdego ze źródeł

1. Orzecznictwo

Orzecznictwo pomaga w ustaleniu norm PM, ale także tworzy nowe normy, reguły, jednak nie bezpośrednio. Sąd tworzy normy indywidualne i konkretne a dopiero przy respektowaniu rozstrzygnięcia sądu przez państwa i powtarzaniu go tworzy się norma generalna i abstrakcyjna.

• MTS w sprawie łowisk islandzkich (WB przeciwko Islandii)

• Sąd jedynie stosuje prawo, ale go nie tworzy

• MTS w sprawie łowisk norweskich (Norwegia przeciwko WB)

• MTS uznał możliwość wytyczania przez państwa przybrzeżne o nieregularnych kształtach wybrzeża morskich linii bazowych prostych. Stało się to, gdyż Norwegia protestowała, aby morskie linie bazowe były odkształtowaniem linii brzegowej, chciała linie proste, dzięki czemu fiordy stały się wodami wewnętrznymi i łowić na tych wodach mogli tylko Norwegowie.

• Opinia doradcza MTS w sprawie zastrzeżeń do konwencji o zakazie ludobójstwa

• Trybunał uznał możliwość zgłaszania zastrzeże n do tych umów, które nie przewidują żadnych postanowień w przedmiocie zastrzeżeń, gdyż sama konwencja o zakazie zastrzeżeń milczała.

Wyroki MTS są wiążące dla stron uczestniczących w sporze. Opinie doradcze natomiast nie są wiążące dla organów proszących o wydanie takiej opinii, jednak autorytet MTS jest taki wielki, że wyroki i opinie respektowane są przez wszystkich.

W PM nie ma precedensu, w sprawach tego samego typu sądy mogą wyrokować inaczej jednak starają się zachować jednolitość linii orzeczniczej.

1. Doktryna

Doktryna w PM wyjaśnia i precyzuje treść norm. Jednak, aby mogła tego dokonać musi być ona jednolita, tzn. wszyscy przedstawiciele nauki muszą się zgadzać, co do określonej treści, nie może być rozbieżności doktryny. W poprzednich wiekach znaczenie doktryny było ogromne, jednak obecnie znaczenie to jest niewielkie. Dzisiaj doktryna ma tylko pośredni wpływ na tworzenie źródeł PM.

2. Zwyczaj międzynarodowy

1. Elementy zwyczaju międzynarodowego

Zwyczaj międzynarodowy składa się z 2 elementów: obiektywnego (usus) i subiektywnego (opinio iuris, czyli przekonania o mocy wiążącej tej praktyki).

2. Elementy zwyczaju międzynarodowego wg Hudsona

Hudson wymienia 4 elementy zwyczaju międzynarodowego:

1. Zgodna praktyka pewnej liczby państwa odnośnie do danego typu sytuacji należącej do domeny stosunków międzynarodowych

2. Ciągłość lub powtarzalność praktyki w znacznym okresie czasu

3. Koncepcja, że praktyka jest wymagana lub zgodna z przeważającym PM

4. Milcząca akceptacja praktyki przez inne państwa

Aby powstał zwyczaj praktyka i opinio iuris muszą występować łącznie (!)

• MTS w sprawie szelfu kontynentalnego Morza Północnego (Dania+Holandia vs. RFN)

• Mówi, iż jest wiele aktów międzynarodowych, np. w dziedzinie ceremonii i protokołu, które są przestrzegane w niezmiennej formie, ale które podyktowane są jedynie względami grzeczności, obyczaju lub tradycji a nie poczucia obowiązku prawnego. Oznacza to, iż samo usus bez opinio iuris pozostaje jedynie zobowiązaniem grzecznościowym.

• MTS w sprawie Nikaragua (USA vs Nikaragua)

• MTS stwierdza, że same oświadczenia państw, którym nie towarzyszą określone działania lub zaniechania nie są wystarczające dla stwierdzenia obowiązywania normy zwyczajowej

1. Praktyka

Praktyka to postepowanie wszelkich organów państwa, o ile wykraczają poza sprawy czysto wewnętrzne, np. orzeczenie sądu krajowego w sprawie ekstradycji

Praktyka, aby utworzyć normę zwyczajową musi być:

1. Długotrwała

2. Jednolita

3. Powszechna

Co do długotrwałości nie jest określone jak długo praktykować, jeżeli jest wielu uczestników praktyki ten czas będzie krótszy. Powiązana z tym jest powtarzalność praktyki, jednak zdaniem części doktryny powtarzalność nie jest wymagana.

• Deklaracja Prezydenta USA dotycząca suwerenności nad zasobami znajdujących się na szelfie kontynentalnym USA (Truman)

• Szelf kontynentalny stanowi podwodne przedłużenie terytorium USA- jest to przykład, iż nie jest potrzebny czas, aby wykształcił się zwyczaj- wystarcza opinio iuris.

Co do jednolitości państwa powinny postępować tak samo, przy czym jednolite postępowanie ma być jednolite, co do zasady, nie musi być bezwzględne. Postępowanie nie identyczne, ale bardzo podobne.

Co do powszechności to powszechność dotyczy tylko tych krajów, które uczestniczą w danym obrocie, które są zainteresowane obrotem postępowania w sposób jednolity Pozostali członkowie społeczności międzynarodowej powinni tę praktykę zaakceptować (zazwyczaj poprzez milczącą akceptację)

PERSISTENT OBJECTOR- Państwo, które w momencie powstawania nowej normy zwyczajowej protestuje przeciwko związaniu się taką normą i następnie po skrystalizowaniu się tej normy państw trwające w swoim sprzeciwie nie będzie związane taką normą. Może być to jednostkowy protest, który nie wpływa na powstanie normy, jednak państwo musi trwać w tym proteście. Przykładem jest Norwegia protestująca przeciwko wiązaniu się norma dotyczącą linii bazowych morskich odzwierciedlających kształt nabrzeża. Jest to jedyny przykład persistent objector.

Istnieją również normy regionalne( wiążą państwa regionu geograficznego, np. azyl dyplomatyczny tylko państwa Ameryki łacińskiej) i dwustronne (wiążą tylko 2 strony)

• MTS w sprawie przejścia przez terytorium Indii (Portugalia vs Indie)

• MTS stwierdził, że może istnieć zwyczaj pomiędzy 2 stronami. Jeżeli istnieje praktyka i towarzyszy jej moc wiążąca dochodzi do zwyczaju.

1. Opinio iuris (przekonanie o mocy wiążącej)

• Orzeczenie MTS w sprawie Nottebohm (Gwatemala vs Lichtenstein)

• Praktyka niektórych państw powstrzymujących się od wykonywania ochrony w stosunku do osób naturalizowanych w sytuacji, gdy osoby te poprzez przedłużającą się nieobecność, osłabiły swe więzi z państwem, które tylko nominalnie pozostają ich ojczyzną wyraża opinię tych państw, iż aby na obywatelstwo można się było powoływać przeciwko innemu państwu musi odpowiadać rzeczywistej sytuacji.

Państwa praktykujące muszą czuć, że postępują zgodnie z prawem.

Opinio iuris wyrażone jest czasem w samej praktyce (patrz: Deklaracja USA)

Opinio iuris występuje tuż po usus!

ZNACZENIE ZWYCZAJU W SYSTEMIE ŹRÓDEŁ PM:

Wszystkie źródła PM są hierarchicznie równorzędne. W praktyce jednak normy prawa zwyczajowego wypływają z norm traktatowych. Wynika to z tego, iż normy umowne jednak są bardziej precyzyjne niż normy zwyczajowe i zwyczaj jest tworzywem dla umowy(!), Który po jej utworzeniu nie ginie, lecz jest nadal stosowany.

1. Zasady ogólne prawa

Wywodzą się one z porządku prawnego wewnętrznego państw, które mogą mieć zastosowanie w płaszczyźnie międzynarodowej. Rzadko się do nich odwołuje. Są to przede wszystkim zasady techniczne, np. nikt nie może być sędzią we własnej sprawie itp. 3 główne zasady to zasada słuszności, dobrej wiary i estoppel.

1. Dobrej wiary

Jest to podstawowa zasada PM, gdyż na dobrej wierze opiera się cały system PM. W art. 26 KW istnieje zapis, iż każdy będący w mocy traktat wiąże jego strony i powinien być przez niewykonywany w dobrej wierze. Bez zaufania we wzajemnych relacjach umownych nie ma sensu zawierania umów.

W dobrej wierze tzn. z zamiarem osiągnięcia kompromisu, nie oznacza to jednak konieczności osiągania rezultatu.

• MTS w sprawie francuskich prób nuklearnych (Nowa Zelandia, Australia vs Francja)

• Jedną z podstawowych zasad rządzących powstawaniem i wykonywaniem zobowiązań międzynarodowych bez względu na ich źródło jest zasada dobrej wiary. Wiara i zaufanie są niezbędne we współpracy międzynarodowej. W szczególności w czasach, gdy ta współpraca staje się coraz bardziej niezbędna.

1. Estoppel

Państwo, które swoim zachowaniem lub umową spowoduje określone działanie innego państwa nie może uchylać się od konsekwencji własnego działania. Nie można zaprzeczyć prawdziwości oświadczeń składanych uprzednio przez upoważnionego przedstawiciela, albo zaprzeczyć istnieniu określonego faktu, który był bądź podany do wiadomości przez takiego przedstawiciela ustnie, bądź jego postępowanie nie pozostawiło żadnych wątpliwości, iż taki fakt miał miejsce.

• Orzeczenie MTS w sprawie świątyni syjamskiej (Kambodża vs Tajlandia)

• „okoliczności, w których Francja przekazała mapy rządowi Tajlandii [Syjamu] były takie, że spodziewać się należało wyraźnego protestu z jej [tj. Tajlandii] strony, gdyby chciała ona mapę kwestionować. Skoro przez tak wiele lat protestu nie złożyła, stwierdzić trzeba, że milcząco uznała kształt granicy wynikający z mapy”.

1. Zasada słuszności

Sędziowie odwołują się do niej, gdy sprawy dot. delimitacji obszarów morskich. Trybunał orzekając w danej sprawie powinien osiągnąć słuszny i sprawiedliwy rezultat. Zasada ta odnosi się do rezultatu (to on ma być słuszny i sprawiedliwy), nie odnosi się do tego, w jaki sposób osiągnąć dany rezultat.

1. Akty jednostronne państw

1. Podział

1. Ze względu na treść- Akty wynikające z woli państwa, których wydanie nie jest powiązane z jakąkolwiek istniejącą normą prawa międzynarodowego.

1. Uznanie- akt, poprzez który państwo stwierdza istnienie pewnych faktów i ich skuteczności wobec siebie

2. Protest- akt, w którym państwo wyraża swój zamiar nieuznawania danej konkretnej sytuacji, roszczenia lub postępowania za zgodne z prawem

3. Zrzeczenie- akt polegający na zrzeczeniu się przysługujących państwu praw

4. Przyrzeczenie- akt, poprzez który państwo trzecie gwarantuje prawa na rzecz innych państw

NOTYFIKACJA- to jest sama forma, nie ma żadnej treści

2. W szerokim znaczeniu- Akty państwa, których wydanie bądź, których skuteczność uzależniona jest od ich zgodności z istniejącą normą prawa międzynarodowego

1. Obligatoryjne-, do których wydania państwo jest zobowiązane istniejącą normą PM

2. Fakultatywne­- ich wydanie przez państwo jest dopuszczone poprzez istniejącą normę PM

3. Mieszane- wynikające z woli państwa, ale ich skuteczność jest uzależniona ich zgodnością z normą PM, np. wytyczenie granicy morza terytorialnego

2. Warunki, aby stał się źródłem PM

1. Musi chodzić o akt autonomiczny (w wąskim znaczeniu)

2. Akt musi być wydany przez kompetentny organ państwa

3. Państwo wydające akt jednostronny musi mieć zamiar związania się treścią tego aktu

4. Zobowiązanie płynące z aktu winno być bezwarunkowe i definitywne

5. Akt ma być wydany publicznie i erga omnes

6. Brak wad aktu jednostronnego

Wszystkie warunki muszą być spełnione łącznie

2. Uchwały organizacji międzynarodowych

Większość uchwał organizacji międzynarodowych nie jest źródłem PM, bo posiadają charakter zaleceń lub decyzji- nie stwarzają obowiązku prawnego tylko obowiązki moralne, polityczne

1. Warunki, aby stały się źródłem PM

1. Musza być prawnie wiążące

2. Kiedy tworzą nowe normy PM, mogą być stosowane wiele razy i adresowane do wielu podmiotów

3. Uchwały dotyczące funkcjonowania samej organizacji (prawo wewnętrzne organizacji) - nie są źródłem PM

4. Uchwały regulujące sposób postępowania państw na zewnątrz, poza same ramy organizacyjne- w praktyce tylko one są źródłem PM

2. Organizacje posiadające upoważnienie do stanowienia prawa

1. UE

2. Organizacja Dna Morskiego

3. Światowa Organizacja Zdrowia

4. Światowa Organizacja Meteorologiczna

5. Międzynarodowa organizacja Lotnictwa Cywilnego

6. Rada Bezpieczeństwa ONZ

1. Kompetencja taka wyraźnie nie została przyznana, ale można ją domniemywać, gdyż Rada bezpieczeństwa może wydawać uchwały prawotwórcze(jednak jest to rozwiązanie szczególne)

• Opinia doradcza MTS w sprawie legalności użycia broni jądrowej

• Trybunał uważa, że rezolucje Zgromadzenia Ogólnego NZ jakkolwiek niewiążące mogą mieć czasem moc normatywną. W pewnych sytuacjach stanowią ważny dowód istnienia normy lub powstania opinio iuris. Dla ustalenia czy jest to prawdą w stosunku do danej rezolucji ZO konieczne jest przyjrzenie się jej treści oraz warunkom jej przyjęcia. Konieczne jest także zbadanie czy istnieje opinio iuris, co do jej normatywnego charakteru. Sama rezolucja może wskazywać też stopniową ewolucję opinio iuris wymaganą dla powstania nowej normy, np. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka była rezolucją ZO ONZ i obecnie zawiera normy wiążące na gruncie zwyczaju.

1. Umowy międzynarodowe

1. Historia

2. Kodyfikacja (KW o prawie traktatów z 1969r.)

ZO ONZ powołało komisję PM w 1949r do podjęcia prac kodyfikacyjnych w tej dziedzinie. Prace komisji były długotrwałe- musiała ona brać pod uwagę rozwiązania konstytucyjno-prawne występujące w wielu państwach oraz sprawdzić czy zwyczaje są wystarczające. Po 20 latach komisja zakończyła działalność składając konwencję kodyfikacyjną ZO ONZ. Ta z kolei zwołała konferencję w celu przyjęcia umowy kodyfikacyjnej- Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów.

3. Definicja umowy międzynarodowej (art. 2 ust. 1 KW)

Traktat oznacza międzynarodowe porozumienie między państwami zawarte w formie pisemnej i regulowanej przez PM, niezależne od tego czy jest zawarte w zwartym dokumencie czy w 2 lub więcej powiązanych ze sobą dokumentach bez względu na jego szczególną nazwę.

DEFINICJA DROBNIK:

Wyraźne, zgodne oświadczenie woli 2 lub więcej podmiotów PM na podstawie, którego stwarzają one między sobą węzeł obligacyjny i związane z nimi skutki prawne. Węzeł obligacyjny nie dotyczy tylko nawiązania nowych stosunków obligacyjnych, ale również możliwości zmiany lub unicestwienia istniejących stosunków.

4. Elementy definicji

1. Tylko miedzy państwami

2. Tylko w formie pisemnej

3. Wyrażona w 1 lub kilku dokumentach powiązanych ze sobą

4. Musi być rządzona PM

5. Nazwa nie jest istotna, co do faktu istnienia umowy

5. Orzecznictwo

1. MTS w sprawie Afryki Południowo-Zachodniej

1. Pojęcie UM obejmuje również porozumienia między państwami a organami międzynarodowymi będącymi podmiotami PM i korzystającymi z ius tractatum(zdolności traktatowej)

2. MTS w sprawie Anglo-Iranian Oil

1. Osoby prawne pozbawione są ius tractatum. Umowa zawierana jest przez podmioty PM posiadające zdolność traktatową

Art. 102 KNZ wymaga rejestrowania UM. Brak rejestracji uniemożliwia odwołanie się przed organami ONZ

Umowy wyrażone w formie ustnej też są wiążące, rodzą skutki prawne. Porozumienie musi wywoływać skutki prawne w sferze PM, musi tworzyć prawa i obowiązki. Oznacza to, że strony zamierzały osiągnąć takie właśnie skutki. O istnieniu umowy przesądza treść aktu, wystarczająca jawność i precyzja określenia praw i obowiązków, a także zamiar zawarcia wiążącego porozumienia (zamiar jest kategorią obiektywną) - ocenie podlegają obiektywne zachowania osób reprezentujących państwo

6. Budowa umowy międzynarodowej

1. Tytuł musi zawierać:

• Nazwę umowy

• Oznaczenie stron

• Przedmiot umowy

• Ewentualnie datę

1. Wstęp(preambuła)

W preambule określa się zasady przewodnie w świetle, których odczytujemy dyspozycję. Czasem występują także inne elementy:

• Inwokacja- odwołanie do Boga

• Intytulacja- wyszczególnienie monarchów i przysługujących im tytułów

• Arenga- przyczyny, które skłoniły państwa do zawarcia umowy

• Narracja- opis czynności i zdarzeń, które poprzedziły wszczęcie rokowań, np. wyznaczenie pełnomocników

Z preambuły nie można wyciągać praw i obowiązków, można to robić tylko z dyspozycji. W świetle je postanowień odczytujemy merytoryczną część umowy.

1. Część merytoryczna (dyspozycja) składa się z:

• Części merytoryczno-prawnej, gdzie strony określają prawa i obowiązki wynikające z umowy

• Części formalno- prawnej, gdzie strony określają kwestie proceduralne

• Kończy się klauzulami końcowymi- sposób i czas wejścia w życie

1. Zakończenie

Miejsce i data zawarcia umowy a także podpisy i pieczęcie oraz koroborację- wzmocnienie umowy

Strony zawierające UM w zakończeniu składają podpisy według reguły:

• ALFABETU dotyczy umów wielostronnych, a państwa podpisują się w kolejności alfabetycznej

• ALTERNATU dotyczy umów dwustronnych, gdzie państwo podpisuje się, jako pierwsze w egzemplarzu sporządzonym dla tego państwa

• PELE-MELE- jak na kartce z życzeniami

1. Podziały umów międzynarodowych

1. Ze względu na liczbę stron

1. Bilateralne

2. Multilateralne

2. Ze względu na sposób przystępowania do umowy

1. Otwarte (możliwość przystąpienia państwa, które nie uczestniczyło w tworzeniu)

2. Warunkowo otwarte(dopuszcza dopuszczenie państwa po spełnieniu określonych warunków)

3. Zamknięte(nie przewidują, iż państwo, które nie tworzyło umowy może stać się jej stroną)

3. Ze względu na kryterium organu zawierającego umowę

1. Państwowe (zawierane przez głowę państwa)

2. Rządowe (zawierane przez szefa rządu)

3. Resortowe ( zawierane przez odpowiedniego ministra)

4. Ze względu na kryterium podmiotu zawierającego umowę

1. Między państwami

2. Między państwami a innymi podmiotami PM

3. Między innymi podmiotami PM

5. Ze względu na kryterium formy zawarcia umowy

1. Pisemne

2. Ustne

6. Ze względu na kryterium procedury zawarcia umowy

1. W trybie prostym

2. W trybie złożonym

7. Ze względu na kryterium okresu obowiązywania

1. Terminowe

2. Bezterminowe

2. Procedura zawarcia umowy w trybie złożonym

1. Negocjacje, opracowanie tekstu umowy

1. Upoważnienia i zwolnienia

Aby osoba mogła uczestniczyć w negocjacjach musi posiadać PEŁNOMOCNICTWO, czyli upoważnienie do działania, jest uznawane wtedy za organ kompetentny

Art. 7 KW- zwolnienie z pełnomocnictw

• ZWOLNIENIE PEŁNE- dotyczy wszelkich umów i czynności związanych z zawarciem umów. Odnosi się do głowy państwa, szefa rządu i ministra spraw zagranicznych.

• ZWOLNIENIE OGRANICZONE- do niektórych umów i czynności dla przyjęcia tekstu traktatu dotyczy: szefa misji dyplomatycznej w stosunku do umów zawieranych między państwem wysyłającym a państwem przyjmowanym, w stosunku do przedstawiciela państwa na konferencji międzynarodowej przy organizacji międzynarodowej w stosunku do umów opracowywanych na konferencji przy organizacji

• Zwolnienie z przedkładania pełnomocnictw, gdy z praktyki odnośnych państw lub innych okoliczności wynika, że miały zamiar uważać daną osobę za reprezentanta dla tego celu państwa (w praktyce dotyczy to ministrów resortowych zawierających umowy resortowe)

1. Typy negocjacji

1. W formie ustnej( poprzez przedstawicieli państw) i pisemnej(wysyła się propozycje)

2. Prowadzone dwustronnie(można za pośrednictwem państwa trzeciego) lub wielostronnie (głównie na konferencjach międzynarodowych lub forach organizacji międzynarodowych

1. Przyjęcie tekstu umowy

Uzgodniono treść i formę umowy i jest to etap oznaczający zakończenie negocjacji w trybie złożonym (w trybie prostym oznacza już umocowanie umowy)

Przyjęcie może być dokonane poprzez:

• Głosowanie za przyjęciem tekstu( wielostronne umowy)

• Art. 9 KW: głosowanie większością 2/3 głosów państw obecnych i glosujących, chyba, że taką samą większością postanowią zastosować inną procedurę

• Różne czynności faktyczne, np. podanie dłoni negocjatorów i musi to być czyn jednomyślny (umowy dwustronne)

• Poprzez podpisanie umowy (w trybie prostym)

1. Umocowanie tekstu umowy

Oznacza stwierdzenie autentyczności tekstu umowy, potwierdzenie, że tekst jest tekstem uzgodnionym przez negocjujące strony i ze jest to uzgodnione definitywnie ( nie można czynić w tekście żadnych zmian). Następuje poprzez PARAFOWANIE lub PODPISANIE.

Umowa nie wchodzi jeszcze w życie, ale wynikają skutki prawne- art.18 KW- od momentu umocowania tekstu umowy strony są zobowiązane do powstrzymywania się od jakichkolwiek działań, które mogłyby utrudnić lub uniemożliwiać wejście w życie umowy

2. Wyrażenie ostatecznej zgody na związanie się umową

1. Parafowanie

Państwo wyraża zgodę na związanie się treścią umowy, akt solenny, uroczysty, dokonywany przez głowę państwa przy współpracy z parlamentem, dotyczy umów o szczególnym ciężarze, ważnych

2. Zatwierdzenie

Dokonywane przez szefa rządy, dotyczy tych umów, które nie podlegają ratyfikacji, o mniejszym znaczeniu dla państwa. (Instytucja nowsza, w celu usprawnienia zaciągniętych zobowiązań umownych)

3. Etapy zawarcia umowy według KW

1. Przyjęcie umowy

Jest klauzulą umowną umożliwiającą swobodny wybór państwu metody wyrażenia ostatecznej zgody, jeśli jakiejś umowie została ta klauzula zawarta to państwo samo decyduje

2. Przystąpienie do umowy

Dotyczy szczególnych przypadków wyrażenia zgody na związanie się umową przez państwo, które nie uczestniczyło we wcześniejszych etapach tworzenia umowy, (jeśli jest to umowa OTWARTA- albo poprzez ratyfikację albo zatwierdzenie)

3. Uskutecznienie się zgody

Zgoda uskutecznia się wraz z wymianą lub złożeniem dokumentów ratyfikacyjnych u depozytariusza umowy, bądź z przesyłaniem noty o zatwierdzeniu

4. Dojście umowy do skutku

Dochodzi do skutku, gdy uskuteczniają się zgody wszystkich stron umowy klub, gdy uskuteczniają się zgody pewnej minimalnej i określonej w umowie liczby państw

Umowy dwustronne: dojście wraz z przesłaniem późniejszym 2 not o zatwierdzeniu lub wymiany dokumentów ratyfikacyjnych

Umowy wielostronne: wraz z wpłynięciem dokumentów ratyfikacyjnych lub not o zatwierdzeniu przez wszystkie strony umowy bądź minimalnej liczby określonej w umowie

1. Zastrzeżenia do umowy międzynarodowej

Akty jednostronne państw, poprzez które państwa modyfikują postanowienia umowy względem siebie. Dotyczą tylko państwa zgłaszającego zastrzeżenie, innych państw nie oraz tylko umów wielostronnych

1. Kiedy są dopuszczalne?

1. Umowa przewiduje możliwość zgłaszania zastrzeżeń

2. Jeżeli umowa przewiduje zastrzeżenie danego typu tylko one mogą być stosowane

3. Umowa milczy- zastrzeżenie jest dopuszczalne o ile nie jest niezgodne z celem umowy i jej głównym przedmiotem

Zastrzeżenie modyfikuje treść umowy, a możliwość zgłaszania jest ograniczona momentem wyrażenia ostatecznej zgody na związanie się umową lub gdy wszystkie strony umowy zgodzą się na zastrzeżenie (po wyrażeniu ostatecznej zgody)

Aby zastrzeżenie było skuteczne musi zostać przyjęte przez pozostałe strony, które mają 12 miesięcy na zaaprobowanie w sposób wyraźny lub milczący (w ciągu 12 miesięcy nie zgłoszą zastrzeżenia)

2. Rodzaje sprzeciwów wobec zastrzeżeń (zwykły, kwalifikowany)

1. Zwykły

Umowa obowiązuje we wzajemnych relacjach pomiędzy państwem zgłaszającym zastrzeżenie a państwem zgłaszającym sprzeciw z wyłączeniem tych postanowień, do których zgłoszono zastrzeżenie i sprzeciw wobec zastrzeżenia

2. Kwalifikowany

Umowa nie wchodzi w życie we wzajemnych relacjach pomiędzy państwem zgłaszającym zastrzeżenie a państwem zgłaszającym sprzeciw

Jeżeli umowa zakazuje zgłaszania zastrzeżeń można zgłaszać DEKLARACJĘ INTERPRETACYJNĄ. Jest to akt jednostronny państwa, w którym państwo to określa, w jaki sposób interpretuje pewne postanowienia umowy.

2. Nieważność umowy międzynarodowej- umowa nie wywołuje skutków prawnych od samego początku

1. Względna i bezwzględna

1. Względna

1. Przesłanki mogą powodować unieważnienie, ale później można ją uzdrowić (KONWALIDACJA) i umowa będzie działać

2. Powołać się mogą tylko państwa poszkodowane

2. Bezwzględna

1. Zawsze będzie nieważna, gdy znajdą się przesłanki nieważności

2. Nie można jej uzdrowić

3. Mogą powołać się na nią wszystkie strony umowy

2. Przyczyny nieważności (2+5)

1. Względnej

1. Naruszenie przepisów prawa wewnętrznego dotyczącego kompetencji państwa do zawierania UM

2. Przekroczenie pełnomocnictw stanowi podstawę do unieważnienia pod warunkiem, iż ograniczenia wynikające z pełnomocnictwa znane były stronom umowy

3. Błąd: podstawa do unieważnienia, jeśli dotyczy faktów istotnych dla wyrażenia zgody na związanie się umową

4. Podstęp/ oszustwo- celowe wprowadzenie drugiej strony w błąd

5. Przekupstwo- przyznanie korzyści majątkowych za wyrażenie zgody na związanie się UM

1. Bezpośrednie

2. Pośrednie

2. Bezwzględnej

1. Uwzględnia sprzeczność z normą ius cogens

2. Przymus:

1. Względem przedstawiciela państwa- użycie siły lub groźba użycia siły

2. Względem państwa- każda forma przymusu winna powodować nieważność UM, w praktyce często umowy zawierane są w sytuacji przymusowej (wszystkie traktaty pokojowe- nie stosujemy tej reguły, bo zawsze są zawierane pod przymusem)

3. Tryb postępowania (3) w przypadku nieważności UM

1. Państwo notyfikuje stronom umowy wystąpienie przesłanek uzasadniających unieważnienie umowy i w związku, z czym żąda unieważnienia jej

2. Druga strona może zaakceptować ten wniosek(dochodzi do unieważnienia UM) bądź odrzucić

3. Gdy drugie państwo nie zgadza się dochodzi do sporu międzynarodowego rozwiązywanego zwykłymi metodami rozwiązywania sporów międzynarodowych (negocjacje, mediacje itd.)

Czasem do rozstrzygnięcia nie dochodzi- wtedy w przypadku naruszenia normy ius cogens sprawa idzie do MTS, który rozstrzyga. W przypadku pozostałych przesłanek nieważności sprawa trafia do Sekretariatu Generalnego ONZ, który powołuje komisję konsolidacyjną, która rozstrzyga o ważności lub nieważności umowy

Identyczne postępowanie, gdy idzie o wygaśnięcie

3. Wygaśnięcie umowy międzynarodowej- od momentu wystąpienia przesłanek powoduje wygaśnięcie umowy

1. Przyczyny przewidziane w umowie( 5)

1. Upływ czasu

2. Spełnienie się warunku rozwiązującego

3. Całkowite wykonanie zobowiązań międzynarodowych

4. Zmniejszenie się liczby stron poniżej pewnego minimum

5. Wypowiedzenie UM zgodnie z jej postanowieniami

2. Przyczyny nieprzewidziane w umowie(7)

1. Zgoda państw

1. Wyraźna

2. Dorozumiana

2. Całkowita i trwała niemożność wykonywania umowy

3. Pojawienie się nowej normy ius cogens, z którą traktat jest sprzeczny

4. Zasadnicza zmiana okoliczności istotnych dla wyrażenia zgody na związanie się umową (radykalna zmiana dotycząca praw i obowiązków)

5. Zerwanie stosunków dyplomatycznych lub konsularnych, jeśli są niezbędne do stosowania umowy

6. Istotne naruszenie umowy przez jedną ze stron

7. Wypowiedzenie umowy pod warunkiem, że strony możliwość wypowiedzenia zaakceptowały

Tryb postepowania identyczny jak przy nieważności umowy (!)

4. Zawieszenie stosowania umowy

1. Może dotyczyć wszystkich stron umowy

2. Względem określonej strony

3. Między większa liczbą stron, ale nie wszystkimi

Zakres:

• Umowa zawieszona w całości

• Umowa zawieszona w części

1. Przyczyny (6)

1. Postanowienia traktatu

2. Zgoda stron

3. Zawarcie traktatu późniejszego- normalne wygaśnięcie, ale strony mogą postanowić o zawieszeniu

4. Czasowa niemożność wykonania traktatu przez strony

5. Zasadnicza zmiana okoliczności

6. Naruszenie traktatu przez strony

1. Interpretacja umowy międzynarodowej

1. 3 szkoły

1. Obiektywistyczna -umowę należy interpretować zgodnie z tym, co strony wyraziły w umowie

2. Subiektywistyczna- odwołuje się do intencji stron; umowę odczytuje się w ten sposób, aby interpretacja uwzględniała intencję stron umowy- to, co chciały wyrazić a nie to, co wyraziły

3. Funkcjonalna( celowościowa) - dokonując interpretacji umowy należy odczytywać postanowienia umowne w taki sposób, aby w możliwie najpełniejszym stopniu uwzględnić cel umowy, jej przedmiot

KW odwołuje się do tych 3 nurtów, ale w pierwszej kolejności do obiektywistycznego:

• Art. 31- ogólna reguła interpretacyjna

• Traktat interpretujemy

• W dobrej wierze

• Zgodnie ze zwykłym znaczeniem użytych w nim słów i ich kontekście

• W świetle przedmiotu i celu traktatu

• Biorąc pod uwagę elementy spoza kontekstu

• Art. 31- uzupełniające środki interpretacyjne

• Prace przygotowawcze do traktatu

• Okoliczności zawarcia traktatu

W pierwszej kolejności to, co zapisano (tekst), potem cel umowy, a na końcu intencje.

Dotyczy to wszystkich umów z wyjątkiem umów dotyczących praw człowieka, gdzie pierwszej kolejności bierzemy po uwagę cel umowy.

5. Kodyfikacja prawa międzynarodowego

Kodyfikacja PM to zebranie i usystematyzowanie istniejących norm zwyczajowych w danym dziale prawnym.

Typy kodyfikacji:

1. Prywatne (przez osoby)

2. Oficjalne (tworzone przez państwa, wiążące dla danego państwa)

3. Dokonywane przez ONZ

ONZ powołała Komisję Kodyfikacyjną, która zajmuje się kodyfikacją i postępowym rozwojem PM.

ONZ zleca Komisji Kodyfikacyjnej skodyfikowanie jakiegoś działu PM. Następnie Komisja bada usus i opinio iuris. Na podstawie badań tworzy ona projekt kodyfikacji, który przesyłany jest do państw w celu zgłoszenia opinii przez te państwa. Po zgłoszeniu opinii komisja powtarza badania uwzględniając je i proponuje drugi projekt, który trafia do Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Zgromadzenie Ogólne przyjmuje rezolucję dotyczącą projektu, ewentualnie zwołuje konferencję międzypaństwową, jeżeli kodyfikacja modyfikuje normy zwyczajowe. Na konferencji tej debatuje się nad projektem. Efektem jest przyjęcie umowy kodyfikującej dany dział prawa, która jest wiążąca.

Stosunek umowy do państw trzecich- na podstawie umowy państwa niebędące stroną uzyskują prawa lub nakłada się na nie obowiązki

1. Umowy na korzyść państw trzecich

• Zgoda państwa trzeciego na przyznanie praw jest domniemywana i nie musi być zgodą pisemną

• Musi być objęte zamiarem stron

• Korzystanie z tego prawa przez państwo trzecie musi przebiegać w warunkach określonych w umowie

• Umowy na niekorzyść państw trzecich

• Zgoda państwa trzeciego na przyjęcie obowiązków musi być wyrażona i pisemna

• Musi być objęte zamiarem stron

6. Podmiotowość prawa międzynarodowego

1. Zdolność prawna i zdolność do działania

1. Zdolność prawna- zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków

2. Zdolność do działania- zdolność do wywoływania skutków prawnych poprzez własne działania:

1. Zdolność traktatowa

2. Zdolność dochodzenia własnych roszczeń

3. Zdolność ponoszenia odpowiedzialności

4. Zdolność legacji

2. Podmioty pierwotne i pochodne(7)

1. Podmiotu pierwotne- państwa,

1. Wynika to z ich istnienia

2. Wraz z postawaniem prawa powstaje podmiotowość

3. Korzystają z pełnej podmiotowości

2. Podmioty pochodne- uzyskują podmiotowość prawnomiędzynarodową w wyniku zgody państw i funkcjonującą w granicach określonych przez państwa

1. Organizacje międzynarodowe- posiadają pewne prawa i obowiązku wynikające ze statutu lub innych umów, posiadają zdolność:

1. Traktatową

2. Legacji

3. Ponoszenia odpowiedzialności prawno-traktatowej

4. Dochodzenia własnych roszczeń

2. Stolica Apostolska

3. Zakon Kawalerów Maltańskich

4. Jednostka terytorialna pozbawiona suwerenności

5. Osoby fizyczne i prawne

6. Strona wojująca

7. Powstańcy

Naród- podmiot PM?

Można uznać, że jest gdyż ma prawo do samostanowienia

3. Prawo do samostanowienia jest wyrażone w (4 miejsca):

1. Karta NZ- w art. 1 wśród celów organizacji wymienia rozwój przyjętych stosunków pomiędzy państwami opartych na zasadach równouprawnienia i samostanowienia narodów

2. W dokumentach umownych- Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka

3. Afrykańska Karta Praw Człowieka i Narodów

4. Rezolucje Zgromadzenia Ogólnego NZ(2)

1. Deklaracja w sprawie przyznania niepodległości krajom i narodom kolonialnym

Wszystkie narody mają prawo do samostanowienia na mocy tego prawa określają według własnej woli swój status polityczny i swobodnie rozwijają swe życie gospodarcze, społeczne i kulturalne. Prawo do samostanowienia dotyczy pewnych grup ludności związanych z pewnymi wspólnymi elementami: językiem, zwyczajami, historią, religią, a także dążeniem do zachowania własnej tożsamości. Grupa taka musi posiadać podstawę terytorialną - być osiedloną na określonym terytorium i dominować na nim.

Narody mogą opowiedzieć się za utworzeniem własnej państwowości, przyłączyć się istniejącego już państwa lub swobodnie wybrać jakikolwiek inny status polityczny. Prawa te mogą realizować na drodze walki narodowowyzwoleńczej i pokojowej.

2. Deklaracja Zasad PM

Zawiera normy wiążące na gruncie zwyczaju. Wśród zasad wymienia prawo do samostanowienia (nie tylko ludów kolonialnych).

Prawo do samostanowienia nie może być wykorzystywane w celu upoważnienia lub zachęcania do jakiejkolwiek działalności, która by rozbijała lub naruszała w całości lub części integralność terytorialną lub jedność polityczną suwerennych i niepodległych państw postępujących zgodnie z zasadą równouprawnienia i samostanowienia ludów rządzonych poprzez rząd reprezentujący cały lub należący do danego terytorium bez względu na rasę, wyznanie lub kolor skóry. Zasada ta została podporządkowana zasadzie integralności państw.

7. Państwo

1. Suwerenność to podstawowe pojęcie PM, podstawowa cecha, atrybut państwa i tylko państwa, odpowiednik niepodległości. Na suwerenność składają się 2 elementy samowładność i całowładność

1. SAMOWŁADNOŚĆ- nie ma zewnętrznej władzy, która mogłaby narzucić swoją wolę państwu, jest prawnie niezależna od czynników zewnętrznych (zewnętrzny aspekt suwerenności). Jest niezmienną częścią suwerenności, niezbędna część do działania w PM

2. CAŁOWŁADNOŚĆ zdolność do regulowania wszelkich zdarzeń, do których dochodzi na terytorium państwa oraz regulacji sytuacji prawnej własnych obywateli (wewnętrzny aspekt suwerenności). Jest tą częścią, która posiada zmienna część, zależy od aktualnego stanu zobowiązań międzynarodowych.

3. Pojęcie suwerenności jest pojęciem integralnym (niepodzielnym) nie można mówić o niepełnej suwerenności- albo jest albo jej nie ma. Brak suwerenności=brak państwowości. Można mówić o ograniczeniu wykonywania suwerenności lub kompetencji suwerennych.

4. Pojęcie suwerenności nie zostało określone w żadnym akcie PM. Jednak została sformułowana zasada suwerennej równości, która nie jest tożsama z suwerennością, ale ma na celu jej ochronę. Karta NZ art. 2 ust 1 zasada suwerennej równości, sprecyzowana w Deklaracji Zasad PM. Wszystkie państwa korzystają z suwerennej równości. Mają one równe prawa i obowiązku oraz są równymi członkami wspólnoty międzynarodowej, niezależnie od różnić społecznych, politycznych lub innego rodzaju. W szczególności suwerenna równość obejmuje składniki:

1. Państwa są równe pod względem prawnym

2. Każde państwo korzysta z praw związanych z pełną suwerennością

3. Każde państwo ma obowiązek szanowania osobowości innego państwa

4. Integralność terytorialna i niepodległość polityczna państwa są nienaruszalne

5. Każde państwo ma prawo swobodnie wybrać i rozwijać swój system polityczny, społeczny, gospodarczy i kulturalny

6. Każde państwo na obowiązek w pełni stosować się w dobrej wierze do swych międzynarodowych zobowiązań oraz współżyć w pokoju z innymi państwami

5. Akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (helsinki)

1. Z suwerennej równości wynika także:

1. Prawo do modyfikowania granic zgodnie z PM i tylko środkami pokojowymi lub w drodze porozumienia

2. Prawo do członkostwa w organizacjach międzynarodowych

3. Prawo do zawierania UM

4. Prawo do neutralności

2. 3 cechy państwa

1. PAŃSTWO- suwerenny, pierwotny i pełny podmiot PM obejmujący określone terytorium zamieszkałe przez ludność podlegającą władzy.

1. Terytorium państwa- jest to obszar lądowy i podziemny, morski i powietrzny, na którym państwo sprawuje wyłączną i całkowitą władze w stosunku do osób i rzeczy (zwierzchnictwo terytorialne)

2. Ludność zamieszkała terytorium związana jest z państwem węzłem obywatelstwa. Państwo ma w stosunku do swoich obywateli tzw. zwierzchnictwo personalne

3. Władza natomiast obejmuje działalność organów państwowych, których kompetencje określone są w prawie wewnętrznym a w szczególności w Konstytucji. Ich zadaniem jest sprawowanie jurysdykcji państwa polegającej na realizowaniu władczych uprawnień legislacyjnych, jurydycznych i egzekucyjnych w stosunku do osób i rzeczy podlegających zwierzchnictwu terytorialnemu lub personalnemu.

4. Władza najwyższa musi być efektywna:

1. Wewnętrznie- zdolność do podejmowania decyzji względem osób i rzeczy

2. Zewnętrznie- możliwość wchodzenia w relacje z innymi państwami

2. Konwencja o Prawach i Obowiązkach Państw wymienia te 3 elementy. Dodatkowo dodaje zdolność występowania w obrocie międzynarodowym.

3. Sealandia

4. Mini państwa- byt prawnie zależny (nie ma suwerenności, czyli nie mamy do czynienia z podmiotowością) lub nie zależny od innych podmiotów (mamy do czynienia z państwowością), np. Lichtenstein jest niezależne od Szwajcarii a Monako ma prawną zależność z Francją

Gdy w państwie zanika organ władzy tymczasowo nie dochodzi do upadku państwowości i podmiotowości. Powstaje zjawisko państwa upadłego- uznawane za państwo i ten sam podmiot PM, którym było przed zanikiem władzy. Na społeczności międzynarodowej ciąży obowiązek ochrony ludności i terytorium państwa upadłego oraz przedsiębrania czynów niezbędnych dla odtworzenia się systemu władzy w państwie. Czasowy zanik władzy nie jest określony, może trwać długo, jak np. w Somalii

5. Powstanie państwa(4)

1. Zjednoczenie państw, np. powstanie Tanzanii=Tanganika+Zanzibar

2. Rozpad państw i powstanie nowych, np. Czechosłowacji

3. Secesja części terytorium państwa i utworzenie w jego wyniku nowego państwa, np. Litwa

4. Utworzenie państwa na terytorium zależnym (poddanie międzynarodowemu zarządowi), np. Kamerun

6. Upadek państwa (3)

1. Rozpad państw

2. Zjednoczenie

3. Inkorporacja

7. Tożsamość państwowości

1. Mimo zmian terytorialnych, społecznych, ustrojowych lub ludnościowych państwo pozostaje nadal tym samym podmiotem PM

8. Ciągłość państwa

1. Oznacza to, iż mimo zmian terytorialnych, społecznych, ustrojowych lub ludnościowych państwo kontynuuje swą podmiotowość prawnomiędzynarodową a zatem kontynuuje prawa i obowiązki w sferze PM

2. Dotyczy jednego i tego samego podmiotu PM i prawa i obowiązki pozostają nadal prawami i obowiązkami tego samego podmiotu PM

9. Sukcesja państw- zastąpienie jednego państwa przez inne w odpowiedzi za międzynarodowe stosunki terytorium. Dotyczy sytuacji zmiany podmiotu sprawującego władzę zwierzchnią na określonym terytorium. W związku, z czym wygasają prawa i obowiązki jednego państwa a powstają w to miejsce prawa i obowiązki drugiego. Dotyczy dwóch lub więcej różnych podmiotów PM

1. Całkowita

1. Państwo poprzednik upada, jako podmiot PM a zwierzchnictwo nad terytorium przejmuje państwo sukcesor

1. Rozpad państw

2. Zjednoczenie

3. Inkorporacja

4. Cesja

2. Częściowa

1. Państwo poprzednik nie upada, nie traci podmiotowości prawnomiędzynarodowej, a część terytorium, na którym sprawował zwierzchnictwo przechodzi pod władzę państwa sukcesora

10. KW o sukcesji państw w odniesieni do traktatów 1978r.

1. Państwa nowo niepodległe

1. Nie jest zobowiązane utrzymywać w mocy lub stać się stroną jakiegokolwiek traktatu tyko z tego powodu, że w chwili sukcesji państw traktat obowiązywał w odniesieniu do terytorium, którego sukcesja dotyczy, jednakże może ono w drodze notyfikacji sukcesji określić swój status w stosunku do umów wielostronnych, chyba ze stosowanie traktatu w stosunku do nowo niepodległego państwa byłoby sprzeczne z celem lub przedmiotem traktatu, albo radykalnie zmieniałoby warunki działania traktatu

2. W niektórych przypadkach sukcesja umowy wielostronnej wymaga zgody pozostałych jej stron, gdy z uwagi na jej charakter uczestniczenia w umowie uzależniony jest od takiej zgody

3. Umowa dwustronna, która w momencie sukcesji państwa pozostała w mocy w odniesieniu do przekazywanego terytorium uważana jest za obowiązującą między nowo niepodległym państwem a innym państwem, gdy oba państwa wyraźnie tak uzgodnią lub zgoda obu państw wynika z ich postępowania

4. BRAK TOŻSAMOŚCI, BRAK CIĄGŁOŚCI,

2. Zjednoczenie państw i inkorporacja

1. Każda UM, która obowiązywała państwo poprzednika obowiązuje państwo sukcesora chyba, że państwo sukcesor i pozostałe strony umowy inaczej uzgodniły albo stosowanie umowy w stosunku do sukcesora byłoby sprzeczne z jej przedmiotem i celem lub powodowałoby radykalna zmianę warunków jej działania

2. Co do zasady umowa będąca przedmiotem sukcesji powinna być stosowana w odniesieniu do części terytorium, na którym obowiązywała w momencie sukcesji jednakże jej stosowania może być rozszerzona na całe terytorium państwa sukcesora, gdy ono tak notyfikuje ( umowy wielostronne) lub przypadku umów dwustronnych, gdy państwo sukcesor uzgodni tak z drugą strona umowy

3. Rozpad państw i secesja

1. Umowa międzynarodowa odnosząca się do całego terytorium państwa poprzednika obowiązuje państwo sukcesora. Umowa odnosząca się do części terytorium państwa obowiązuje jedynie państwo sukcesora pod władzą, którego ta część się znalazła

4. Cesja części terytorium

1. Umowy międzynarodowe zawarte przez państwo poprzednika przestają obowiązywać od momentu cesji w stosunku do tej części terytorium. Umowy zawarte przez państwo sukcesora obowiązuje w stosunku do tej części terytorium od momentu cesji chyb a, że strony postanowiły inaczej, albo stosowanie umowy w stosunku do sukcesora byłoby sprzeczne z jej przedmiotem i celem lub powodowałoby radykalna zmianę warunków jej działania

Sukcesja państwa nie wpływa na granice państwowe ustalone traktatowo, na zobowiązania i prawa ustanowione w umowach i odnoszące się do reżimu prawnego granicy oraz na zobowiązania i prawa wynikające z tzw. umów zlokalizowanych tworzących reżim obiektywny, np. umowy dotyczące swobodnej żeglugi

W praktyce nie zawsze zasady dotyczące sukcesji są stosowane (!)

8. Ludność w prawie międzynarodowym

W klasycznym PM są 2 grupy norm określających pozycję prawną człowieka przez pryzmat relacji z państwem

1. Normy dotyczące obywatelstwa

Problem obywatelstwa regulowany był prawem wewnętrznym, - kto może nim być, kiedy można pozbawić.

POZYTYWNE ZBIEGI USTAW O OBYWATELSTWIE- powodują podwójne obywatelstwo lub większą ilość obywatelstw

Regulowane były na podstawie UMÓW BANCROFTA, które rozstrzygają, które z dwóch obywatelstw jest skuteczne w płaszczyźnie PM. Umowy te zawierane były w XXw. Przez państwa europejskie. W ów umowach określono warunki, jakie musi spełnić osoba by być obywatelem jednego lub drugiego państwa.

ZASADA EFEKTYWNEGO OBYWATELSTWA- Konwencja Haska o rozstrzyganiu konfliktów ustaw o obywatelstwie, która nie weszła w życie (mała liczba ratyfikacji). Wprowadzona jednak została orzeczeniem MTS w sprawie Nottebohm (Gwatemala vs Lichtenstein) - właściwym na gruncie PM jest to obywatelstwo, które jest efektywne, z którym wiąże się rzeczywista realizacja praw i obowiązków wynikających z obywatelstwa, np. realizacja praw wyborczych

1. Zmiany po II WŚ w tych sferach( obywatelstwa, cudzoziemców, prawa humanitarnego)

1. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka- wprowadzenie prawa do obywatelstwa

2. Pozytywny Aspekt Obywatelstwa

1. Każdy człowiek ma prawo do posiadania obywatelstwa

2. Zalecenie wprowadzenia ułatwień do nabycia obywatelstwa przez bezpaństwowców

3. Negatywny Aspekt Obywatelstwa

1. Nikt nie może być arbitralnie pozbawiony swego obywatelstwa ani tez nikomu nie może być odmówione prawo do zmiany obywatelstwa

2. Państwo musi się powstrzymywać od odebrania obywatelstwa osobie, gdy pozostałaby bez obywatelstwa, gdyż ma prawo do zachowania obywatelstwa i ewentualnej zmiany.

2. Normy

1. Odnoszące się do obywatelstwa

1. Konwencja Haska o rozstrzyganiu konfliktów ustaw o obywatelstwie

2. Konwencja Nowojorska o obywatelstwie kobiet zamężnych

3. Konwencja Rady Europy o eliminowaniu przypadków podwójnego obywatelstwa

4. Europejska Konwencja o obywatelstwie

5. Zasada efektywnego obywatelstwa

2. Nabycie obywatelstwa (7)

1. Poprzez urodzenie

1. Prawo krwi

2. Prawo ziemi

2. Naturalizacja

1. Nadanie obywatelstwa przez kompetentny organ państw, jednostka występuje o nadanie obywatelstwa i musi spełnić warunki określone w prawie wewnętrznym

3. Zamążpójście

1. Nabycie obywatelstwa męża, państwa, którego obywatelem jest mąż (konwencja nowojorska likwiduje ten mechanizm)

4. Adopcja

1. Adoptowany nabywa obywatelstwo adoptującego

5. Reintegracja

1. Powrót do utraconego obywatelstwa

6. Repatriacja

1. Nabycie obywatelstwa przez osoby narodowości danego państwa, które powracają na terytorium tego państwa z zamiarem osiedlenia się w nim na stałe

7. Opcja/wybór

1. Jednostce pozostaje możliwość wybory jednego z dwóch obywatelstw, np. cesja terytorium

3. Utrata obywatelstwa

1. Państwo we własnym zakresie określa te przyczyny

2. Strony Europejskiej Konwencji o Obywatelstwie nie mogą wykraczać poza katalog pozbawienia obywatelstwa wyrażonym w tym dokumencie (katalog zamknięty). 6 Przesłanek:

1. Dobrowolne przyjęcie obywatelstwa innego państwa

2. Nabycie obywatelstwa za pomocą oszustwa, fałszywej informacji lub ukrycia jakiegokolwiek istotnego faktu

3. Dobrowolna służba w obcych siłach zbrojnych

4. Postępowanie poważnie szkodzące żywotnym interesom państwa

5. Brak rzeczywistej więzi między państwem a obywatelem stale zamieszkującym za granicą

6. Przysposobienie dziecka, jeżeli nabywa lub ma obywatelstwo obce jednego lub obojga przysposabiających

3. Dziś tylko na wniosek osoby zainteresowanej!

4. Nie można gdyby osoba pozostała bez obywatelstwa pozbawić ją tego

4. Konflikty ustaw o obywatelstwie

1. Pozytywne- prowadza do podwójnego obywatelstwa

2. Negatywne- prowadza do bezpaństwowości

OBYWATELSTW UE- obywatelstwo dodatkowe, występujące jedynie w przypadku trwałej więzi państwa członka z UE. Z obywatelstwa tego jednostka czerpie korzyści z praw, ale nie ma obowiązków

2. Normy dotyczące statusu prawnego cudzoziemców

Sytuacja prawna jednostki określone przez prawo krajowe państwa, którego człowiek jest obywatelem (zwierzchnictwo osobowe/personalne). Ale jednostka znajdująca się na terytorium innego państwa podlega wtedy prawu tego innego państwa( zwierzchnictwo terytorialne)

Zwierzchnictwo terytorialne jest ważniejsze. W odniesieniu do cudzoziemców państwo na terenie, którego przebywa nie może arbitralnie określać sytuacji prawnej tych osób. Musi uwzględniać kompetencje innego państwa względem tego człowieka. Opieka dyplomatyczna.

W klasycznym PM chroni się cudzoziemców, ale nie człowieka tylko kompetencje państwa względem tego człowieka.

Nadal istnieją normy określające minimalne standardy traktowania cudzoziemców, ale znajduje to inne źródło

Regulowane normami prawa wewnętrznego, ale także normami PM- normy wynikające z umów wielostronnych (odnoszą się do człowieka, gwarantują pewien minimalny zakres uprawnień) lub dwustronnych dotyczących wzajemnego traktowania cudzoziemców. Umowy dwustronne opierają się na 1 z 3 systemów

1. 3 systemy traktowania cudzoziemców

1. System równouprawnienia cudzoziemców z własnymi obywatelami (KLAUZULA NARODOWA)

2. System przyznania cudzoziemcom ściśle określonych praw

3. System traktowania w sposób najbardziej uprzywilejowany polegający na przyznaniu obywatelowi danego państwa praw, jakie uzyskali lub uzyskają obywatelowie państwa trzeciego najbardziej uprzywilejowanego w danej dziedzinie (KLAUZULA NAJWYŻSZCEGO UPRZYWILEJOWANIA)

Odrębny status dotyczący uchodźców- każdy, kto na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa albo nie mając żadnego obywatelstwa i znajdować się na skutek podobnych zadań poza państwem swego dawnego stałego zamieszkania nie może lub nie chce z powodu tych obaw powrócić do tego państwa. Sytuacja tej grupy regulowana jest normami Konwencji genewskiej o statusie uchodźców i protokołu nowojorskiego

Regulacje regionalne ograniczają zjawisko uchodźców i chcą ograniczyć ich napływ, np. regulacje europejskie i regulacja z Schengen

1. „bezpieczny kraj pochodzenia”- państwo, w którym nie ma prześladowań

2. „bezpieczny kraj trzeci”- pierwszy kraj wolny od prześladowań, do którego dotarł uchodźca

2. Ekstradycja

Oparte na porozumieniu państw przekazanie osoby znajdującej się w granicach zwierzchnictwa terytorialnego jednego z nich dokonane na rzecz innego, które jest kompetentne do ścigania i karania tej osoby w związku z popełnieniem określonego przestępstwa (państwo wzywające i państwo wezwane, a osoba, której wniosek dotyczy to osoba żądana)

1. 3 stałe elementy

1. Oparta na porozumieniu miedzy państwami

2. Dochodzi do zmiany zwierzchnictwa terytorialnego względem osoby żądanej

3. Wspólnym jest cel ekstradycji- dobro wymiaru sprawiedliwości państwa wzywającego)

Ekstradycja jest formą pomocy prawnej

2. Tryby (2) ekstradycji

1. Umowny

1. Dochodzi do niej, gdy państwo wzywające i wezwane łączy umowa ekstradycyjna

2. Jeśli wszystkie warunki umowy zostały spełnione państwo wezwane jest zobligowane do wydania osoby żądanej

3. Państwa umieszczają klauzulę w umowie, iż państwo wezwane może odmówić wydania, gdy występują przeszkody tam wskazane. Tak powstają zwyczajowe zasady odpowiadające tym przeszkodom ekstradycji

2. Kodeksowy

1. Państw wezwanych i wzywających nie łączy umowa bądź, gdy istnieje, ale dany przypadek nie jest uregulowany postanowieniami umowy

2. Tutaj takiego obowiązku nie ma, może, ale nie musi wydać ( dochodzi do wydania na zasadzie wzajemności)

3. Zasady prawa ekstradycyjnego(7)

1. Niewydawania własnych obywateli- można odmówić wydawania osoby żądanej, jeśli jest obywatelem państwa wzywanego

2. Niewydawania azylanta- państwo wezwane może odmówić, gdy osoba ma status azylanta

3. Podwójnej karalności czynu- osoba żądana może zostać wydana tylko, jeśli zarzucane jej czyny stanowią przestępstwo zarówno w systemie prawa wzywającego jak i wezwanego

4. Zasada terytorialności- państwo wezwane może odmówić wydania osoby żądanej, jeśli do zarzucanych tej osobie czynów doszło na terytorium państwa wezwanego

5. Zasada specjalności- osoba żądana może zostać osądzona lub ukarana tylko za przestępstwa stanowiące podstawę wydania

6. Zasada niewydawania sprawców przestępstw politycznych- państwo wezwane może odmówić wydania osoby żądanej, jeśli zarzucane tej osobie czyny zostały popełnione z pobudek politycznych (wyłączone przestępstwa kierowane przeciwko życiu człowieka)

7. Zasady dotyczycące ochrony praw człowieka- państwo wezwane może odmówić wydania, jeśli osobie tej w państwie wzywającym grozi kara śmierci lub tortury lub inne nieludzkie lub poniżające traktowanie

Od tych zasad odstępuje się- państwa będące członkami UE- tam obowiązuje Europejski Nakaz Aresztowania. Został wprowadzony do UE na podstawie decyzji umownej z 2002r. Ta decyzja wprowadza w zastępstwie tradycyjnych zasad ekstradycyjnych Europejski Nakaz Aresztowania

Jedyna zasada, jaką się uchwała to zasada terytorialności, nie ma przeszkody niewydawania własnych obywateli a zasada podwójnej karalności jest ograniczona

3. Normy prawa humanitarnego- prawa człowieka

Celem jest ochrona człowieka uzależniona od relacji międzynarodowych. W klasycznym PM prawo humanitarne dotyczy konfliktów o charakterze międzynarodowym. Człowiek nie był dotychczas chroniony w czasie konfliktów. Teraz jednostka podlega ochronie nie ze względu na osobiste cechy, ale na jej szczególna pozycję w stosunku do konfliktu pomiędzy państwami.

KLAUZULA MARTENSA- ochronie podlegają tylko ci, którzy są obywatelami państwa strony odpowiedniej Konwencji prawa humanitarnego

Po II WŚ KNZ wprowadza do ochrony prawa czlowieka0 zobowiązuje państwa do współdziałania. Odtąd widzi człowieka, jako takiego.

1. Uniwersalizm i regionalizm praw człowieka

UNIWERSALIZM- Prawa człowieka działają wszędzie gdzie człowiek jest, przysługują mu niezależnie od miejsca pobytu, oznacza to również tworzenie systemów chroniących prawa jednostek w skali globalnej

• System chroniący człowieka wszędzie i gwarantujący ochronę wszelkich praw jednostki

• Musi być akceptowany przez znakomitą większość państw.

• System ten gwarantuje minimalna ochronę jednostki

• Różne państwa różnie przyjmują prawa człowieka

• Niemożliwe jest tworzenie szczególnie silnych gwarancji ochronnych

REGIONALIZM- tworzenie ochronnych gwarancji funkcjonujących w ramach pewnych rejonów geograficznych

• Sprecyzowanie ochrony praw człowieka płynące z systemu uniwersalnego oraz jej rozszerzenie

• Państwa należące w ramach pewnych rejonów geograficznych są sobie bliskie i podobnie rozumieją te prawa człowieka. Mogą posunąć ochronę na wyższy poziom, zagwarantować więcej praw jednostce

• Aby systemy mogły funkcjonować nie mogą gwarantować ochrony niższej niż ochrona wynikająca z systemu uniwersalnego

1. Podstawowe dokumenty uniwersalnego systemu

1. Karta Narodów Zjednoczonych

1. Preambuła- sformułowano zdanie mówiące o przywróceniu wiary w podstawowe prawa człowieka; godność i wartość jednostki, równość praw mężczyzn i kobiet oraz narodów wielkich i małych

2. Art. 1- wśród celów NZ jest popieranie pra człowieka i zachęcanie do poszanowania tych praw i podstawowych wolności dla wszystkich bez względu na różnicę rasy, płci, języka i wyznania

3. Kolejne artykuły przyznają kompetencje organom NZ:

1. Art. 13- kompetencje ZO- obowiązek rozwijania współdziałania międzynarodowego tak by wszyscy bez różnicy rasy i płci, języka lub wyznania korzystali z praw człowieka i podstawowych wolności

2. Każdy organ NZ posiada kompetencje w dziedzinie ochrony praw człowieka. Rada Gospodarczo-Społeczna zajmowała się głównie tym zagadnieniem.

3. Komisja Praw Człowieka- inicjowała prace nad wprowadzeniem nowych gwarancji ochronnych, regulacji prawnych. Komisja była krytykowana- przewodniczyły jej państwa, które nie przestrzegały praw człowieka, dlatego ją zlikwidowano

4. Powołano organ funkcjonujący poza ZO- Radę Praw Człowieka (2000r)

5. KNZ nie tworzy katalogu praw człowieka

2. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

PDPCz uznaje przyrodzoną godność i równe i niezbywalne prawa wszystkich członków spólnoty ludzkiej. To uznanie jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju świata. Dalej formułuje katalog praw chronionych:

• Prawo do życia

• Wolność od tortur

• Prawa obywatelskie

• Prawo do swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania w granicach każdego państwa

• Prawo do obywatelstwa

• Prawa społeczne i ekonomiczne

• Prawo do pracy

• Prawo do ubezpieczenia społecznego

Ta deklaracja nie jest dokumentem prawnie wiążącym przyjęta została, jako rezolucja ZO ONZ. Jest to akt tworzący zalecenia dla państw a nie zobowiązania prawne.

1. 3 generacje praw człowieka

1. Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka

1. Pakt praw politycznych i obywatelskich (1 generacja)

1. Precyzuje postanowienia PDPCz i rozszerza gwarancje ochronne praw I generacji, dodaje nowe prawa

2. Pakt zobowiązuje bezpośrednio państwa strony do poszanowania praw w nim wyrażonych

3. Do niego dodano 2 protokoły dodatkowe

1. Dotyczą możliwości zgłaszania zawiadomień indywidualnych do Komitetu Praw Człowieka

2. Dotyczą zakazu stosowania kary śmierci

4. Komitet Praw Człowieka

1. Gwarantuje przestrzeganie Paktu

2. Mechanizmy kontrolne

1. Kontrola sprawozdań państw, (co 5 lat)

2. Bada skargi międzypaństwowe

3. Rozpatruje zawiadomienia indywidualne

3. Wydaje uwagi ogólne do poszczególnych postanowień Paktu, dokonuje w nich interpretowanych praw i dokonuje rozszerzenia gwarancji ogólnych

2. Pakt praw społecznych, gospodarczych i kulturalnych (2 generacja)

1. Precyzuje postanowienia PDPCZ w odniesieniu do praw 2 generacji i dodaje nowe prawa

2. Inny jest stopień zobowiązań państw-stron

3. Państwo nie jest bezpośrednio zobowiązane do poszanowania i przestrzegania praw w nich wyrażonych. Państwa zobowiązują się do podjęcia odpowiednich kroków w celu stopniowego osiągnięcia pełnej realizacji praw

4. Jednostce nie przysługuje roszczenie prawne w związku z tym Paktem

5. Jest inny system kontroli przestrzegania Paktu Ekonomicznego

1. Podstawowe dokumenty systemów regionalnych

1. Europejski

1. Działalność Rady Europy

1. Podstawowe dokumenty to:

1. Konwencja o ochronie praw człowieka (odnosi się do praw 1 generacji)

2. Dodano 14 protokołów dodatkowych

1. Zapewniają one skuteczny mechanizm kontrolny i polega na możliwości rozpatrywania skarg indywidualnych przez ETPCz z Strasburga

3. Europejska Karta Socjalna

2. Działalność UE

1. Początkowo nie zajmowała się tym zagadnieniem. Pierwotnie dotyczyła tylko praw socjalnych i ekonomicznych

2. Aktualnie związane jest przed wszystkim z Kartą Praw Podstawowych (Nicea) wiążący na gruncie Traktatu z Lizbony

3. Działalność OBWE

1. Wynika z Aktu końcowego Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

2. 3 koszyki współpracy:

1. Polityczny

2. Gospodarczy

3. Ochrona praw człowieka

3. Ale nie tworzy nowych wiążących prawne regulacje dotyczące praw człowieka

2. Afrykański

1. Afrykańska Karta Praw Człowieka i Narodów

3. Amerykański

1. Amerykańska Deklaracja Praw i Obowiązków Człowieka (wiążący na gruncie zwyczaju i niewiążący prawnie)

2. Amerykańska Konwencja Praw Człowieka

1. Odnosi się do praw 1 generacji

2. Dodano protokół dodatkowy gwarantujący ochronę praw 2 generacji

4. Zalążki arabskiego

1. Arabska Karta Praw Człowieka

Państwa azjatyckie nie doczekały się żadnych regulacji, skupiają się na ochronie podmiotów grupowych a nie indywidualnych

1. Granice korzystania z praw człowieka- prawa przewidują pewne limitacje, wynikające z konieczności poszanowania pewnych istot

1. Limitacje wynikające z postanowień Konwencji

1. Ograniczenia zawarte w postanowieniach artykułów określających dane prawo, np. prawo do życia ograniczone możliwością stosowania kary śmierci

2. Limitacje wynikające z zasad funkcjonowania w państwa

1. Wynikające z moralności, bezpieczeństwa państwa, np. ograniczenia wolności występowania ze względu na bezpieczeństwo publiczne

3. Całkowite wyłączenie gwarancji ochronnych (KLAUZULA DEROGACYJNA)

1. Możliwość derogowania praw człowieka

2. KLAUZULA DEROGACYJNA- prawo państwa do czasowego odstąpienia od jego zobowiązań ze sfery praw człowieka

3. Nie podlegają derogacji:

1. Prawo do życia

2. Wolność od tortur

3. Zakaz niewolnictwa lub poddaństwa

4. Zakaz retroakcji prawa karnego

5. Zakaz więzienia za długi

6. Nakaz poszanowania osoby prawnej

7. Wolność myśli, sumienia i religii

2. Warunki derogacji (5)

1. Musi chodzić o przypadek wojny lub innego niebezpieczeństwa publicznego, zagrażającego istnieniu narodu

2. Można zawiesić tylko w zakresie ściśle odpowiadającym wymogom sytuacji, nie zaś w dowolnym zakresie

3. Podejmowane przez państwo środku ograniczające nie mogą pozostawiać w sprzeczności z innymi zobowiązaniami wynikającymi z PM

4. Środki derogacyjne nie mogą być podjęte w sposób dyskryminacyjny

5. Obowiązek wyczerpującego powiadomienia społeczności międzynarodowej o wprowadzonych ograniczeniach wraz z ich motywami

3. Ogólne zasady praw człowieka(8)

1. Zasada uniwersalizmu praw człowieka

2. Zasada równości i niedyskryminacji

1. Dopuszcza się dyskryminację pozytywną (wyrównującą) - ci w gorszej sytuacji niż inni mogą mieć przyznane dodatkowe prawa

3. Zasada solidarności -każdy człowiek powinien postępować względem innych w duchu braterstw szanować prawa innych (HORYZONTALNE ODDZIAŁYWANIE PRAW CZLOWIEKA)

4. Zasada sytuacyjności -działają w różnych okolicznościach, nie znają schematu, prawa człowieka rozpatrujemy sytuacyjnie

5. Zasada subsydiarności -ochrona międzynarodowa ma jedynie uzupełniać ochronę krajową

6. Zasada skuteczności i rzeczywistości -prawa człowieka mają być zagwarantowane w praktycznym funkcjonowaniu państwa, jego organów i funkcjonariuszy

7. Zasada integralności -prawa wszystkich generacji winny być traktowane, jako jedna całość, te prawa się uzupełniają, wpływają na siebie

8. Zasada znajomości praw człowieka- prawo krajowe reguluje sferę praw człowieka, winno być jawne, pewne i zrozumiałe

4. Kontrola przestrzegania praw człowieka (5)

1. Prawo do życia

1. Europejska Konwencja art. 2

2. Orzeczenie MTS w sprawie Makaracji przeciw Grecji

2. Zakaz stosowania tortur

1. Art. 3 Europejskiej Konwencji

2. Rebok przeciwko Słowenii orzeczenie MTS

3. Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego

4. Prawo do prywatności

1. Art. 8 Konwencji Europejskiej

2. Orzeczenie MTS MM przeciwko Holandii

5. Wolność wyrażania opinii

1. Art. 10 Europejskiej Konwencji

2. Orzeczenie MTS Janowski przeciwko Polsce

9. Odpowiedzialność prawnomiędzynarodowa jednostki

1. Po I WŚ

1. Art. 227-229 Traktatu wersalskiego. Przewidywał 2 tryby odpowiedzialności

1. Jednostka odpowiada przez organizacjami międzynarodowymi

2. Za naruszenie PM jednostka odpowiada przez organami krajowymi, wynika to z normy PM

2. Art. 227 TW przewidywał odpowiedzialność cesarza Wilhelma za naruszenie norm PM. Cesarz miał ponieść odpowiedzialność przed specjalnych Trybunałem

3. Art. 228 i 229 TW- odpowiedzialność pozostałych zbrodniarzy, przed sądami państw zwycięskich

4. W praktyce nie wymierzono sprawiedliwości zbrodniarzom. Cesarz schronił się w Holandii, która stwierdziła ze nie on za to odpowiada, tylko państwa i nie wyraziła zgody na jego ekstradycję

5. Niemcy mieli wydawać tych zbrodniarzy. Zbrodniarze mieli zostać osądzeni przed sądami niemieckimi. Doszło do jednego procesu wobec 13 osób, a tylko 6 ukarano na 4 lata.

6. Nie doszło do faktycznego wymiaru sprawiedliwości

2. W czasie II WŚ powstały dokumenty dotyczące odpowiedzialności

1. Deklaracja z Saint James=Deklaracja państw okupowanych

1. Włączyły do głównych celów wojennych osądzenie i ukaranie zbrodniarzy

2. Deklaracja moskiewska (mocarstw w imieniu społeczności międzynarodowej)

1. Po wojnie sprawcy zbrodni zostaną osądzeni i ukarani

2. Zbrodniarze wojenni zostaną odesłani do tych państw, w których dopuścili się swych zbrodni w celu ich osądzenia i ukarania. Ci zbrodniarze, których zbrodni nie da się precyzyjnie zlokalizować geograficznie zostaną osądzeni na podstawie wspólnej decyzji narodów sprzymierzonych

3. Przewiduje 2 tryby:

1. Krajowy

2. Międzynarodowy (powstał Międzynarodowy Trybunał)

3. Trybunały wojskowe

1. Norymberski

1. Powstał na podstawie porozumienia z Londynu, co potwierdziło dwoistość wymiaru sprawiedliwości

2. Do porozumienia dołączono Statut Trybunału Norymberskiego. Utworzono go dla osądzenia i ukarania każdej osoby, która działając na rachunek państwa osi popełniła indywidualnie lub jako członek organizacji, którąkolwiek ze zbrodni (np. zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości, zbrojeń wojennych…)

2. Tokijski

1. Powstał na podstawie Proklamacji Głównodowodzącego Siłami Aliantów na Dalekim Wschodzie Generała McArthura dla osądzenia zbrodni na Dalekim Wschodzie

3. Istniały wątpliwości, co do powołania Trybunału, co do ich legalności, głównie chodziło o Trybunał tokijski, (bowiem powołała go do życia jedna osoba- McArthur). Jednak społeczność międzynarodowa wyraziła na nie zgodę

4. Statuty tych trybunałów wyrażone w dokumencie Komisji PM- zasady PM uznane przez statut i wyrok Trybunału Norymberskiego (7)

1. Każdy, kto dopuszcza się zbrodni przeciwko PM ponosi za to odpowiedzialność i karę

2. Jeżeli prawo wewnętrzne nie zwalnia od przeniesienia odpowiedzialności osoby, która takiej zbrodni się dopuściła (zbrodnie międzynarodowe godzą w całą społeczność międzynarodową)

3. Jeżeli zbrodnię przeciw PM popełniła osoba działająca, jako głowa państwa lub funkcjonariusz publiczny to ta okoliczność nie zwalnia od poniesienia odpowiedzialności międzynarodowej i nie zmniejsza wymiaru kary

4. Działanie na rozkaz rządu lub przełożonego nie zwalnia od odpowiedzialności w płaszczyźnie PM, lecz ta okoliczność nie może wpłynąć na złagodzenie kary, jeśli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości

5. Oskarżony, który popełnił zbrodnię międzynarodową ma prawo do bezstronnego i rzetelnego procesu

6. Zbrodniami międzynarodowymi są:

1. Zbrodnie przeciwko pokojowi

2. Zbrodnie przeciwko ludzkości

3. Zbrodnie wojenne definiowane w Karcie Międzynarodowego Trybunału Wojskowego (Statucie Trybunału Norymberskiego)

4. Zbrodnie ludobójstwa definiowane w świetle Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego

5. Zbrodnię Międzynarodową stanowi uczestnictwo w każdej z wymienionych w zasadzie 6 zbrodni (chodzi o wszelkie formy zjawiskowe)

5. Po zakończeniu działalności Trybunału Norymberskiego i Tokijskiego aż do lat 90-tych nie wymierzono sprawiedliwości za zbrodnie międzynarodowe. Jednak w tym czasie (po zakończeniu zimnej wojny) powstały dokumenty dotyczące odpowiedzialności

• Konwencja o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości

• Rezolucja ZO ONZ- zasady współpracy międzynarodowej w sprawie ścigania, aresztowania, ekstradycji i karania jednostek winnych zbrodni wojennych lub zbrodni przeciwko ludzkości

Rada Bezpieczeństwa ONZ powołała Międzynarodowe Trybunały Karne dla osądzenia zbrodni byłej Jugosławii oraz Ruandy. Społeczność międzynarodowa zgodziła się na ukaranie zbrodniarzy ustami RB. Jednak pojawiły się wątpliwości, co do ich legalności. TB utworzy jest, jako organy pomocnicze, trybunały te posiadają kompetencje sądownicze, ale RB przecież tych kompetencji nie posiada. Tworząc te Trybunały RB odwołała się do rozdziały 7 KNZ

1. MTK dla byłej Jugosławii

2. MTK dla Ruandy

3. Stały organ międzynarodowy- statut MTK w Rzymie

1. MTK nie miał zastąpić sądownictwa krajowego, tylko je uzupełniać

2. Może sądzić zbrodniarzy tylko, gdy sądownictwo krajowe okazuje się nieefektywne

3. Wyjątkowo posiada kompetencje uniwersalne, ograniczony jest jedynie obywatelstwem sprawcy i miejscem popełnienia zbrodni

4. MTK może sądzić, gdy sprawca jest obywatelem państwa strony statutu MTK lub gdy do zbrodni doszło na terytorium państwa strony statutu lub gdy działa na żądanie RB

1. Jakie czyny/zbrodnie może wyrokować MTK?(4)

1. Zbrodnie agresji- tylko teoretycznie MTK może za to sądzić gdyż Statut MTK nie zdefiniował tej zbrodni.

1. Definicja tę odnajdujemy w Statucie Trybunału Norymberskiego- w przypadku agresji odpowiedzialność dotyczy planowania, przygotowywania, rozpoczęcia lub prowadzenia wojny napastniczej albo wojny będącej pogwałceniem traktatów i porozumień lub przyrzeczeń międzynarodowych, albo współdziałania w planie lub zmowie w celu dokonania jednego z wyżej wymienionych

2. Zbrodnia ludobójstwa- definicja w Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa

1. Ludobójstwem jest którykolwiek z czynów dokonanych w zamiarze zniszczenia w całości lub w części grup narodowych etnicznych, rasowych lub religijnych, jako takich. Czynów tych jest 5:

1. Zabójstwo członków grup

2. Spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia psychicznego członków grupy

3. Rozmyślne stworzenie dla członków grupy warunków życia obliczonych dla spowodowania ich całkowitego lub częściowego zniszczenia fizycznego

4. Stosowanie środowiska, które mają na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy

5. Przymusowe przekazywanie dzieci członków grupy do innej grupy

3. Zbrodnie przeciwko ludzkości- definicja w art. 7 Statutu wymienia kategorie czynności:

1. Zabójstwo

2. Eksterminacja

3. Niewolnictwo

4. Tortury

5. Zgwałcenie

6. Niewolnictwo seksualne

7. Apartheid

8. Itd.

9. Masowa skala i system, sposób przekształcania zbrodni typowych w zbrodnie przeciwko ludzkości- czyny te dokonywane są zgodnie z wcześniej ustalonym planem czy polityką

2. Kiedy człowiek odpowiada za te zbrodnie- wyłączenie indywidualne sprawcy- art. 31 Statutu

1. Osoba ta cierpiała na chorobę psychiczną lub upośledzenie umysłowe, które wyłączają jej zdolność rozpoznania bezprawności lub znaczenia jej zachowania bądź zdolności pokierowania jej zachowaniem zgodnie z wymogami prawa

2. Osoba ta była w stanie odurzenia chyba, że dobrowolnie wprawiła się w stan odurzenia, w takich okolicznościach, że wiedziała o tym lub zlekceważyła ryzyko tego, że pod wpływem odurzenia prawdopodobnie popełni czyn zabroniony

3. Osoba ta działała w obronie własnej lub innej osoby lub w przypadku zbrodni wojennych w obronie własności niezbędnej dla przetrwania innej osoby lub własności, która jest niezbędna dla wypełnienia misji wojskowej; przez bezpośrednim i bezprawnym użyciem siły i w sposób proporcjonalny do stopnia niebezpieczeństwa grożącego jej samej, innej osobie lub chronionej własności

4. Czyn został popełniony w wyniku przymusu spowodowanego groźbą bezpośredniego pozbawienia życia lub bezpośredniego ciężkiego uszkodzenia ciała wobec tej lub innej osoby a osoba ta podjęła niezbędne i rozsądne działania w celu usunięcia tej groźby

5. Do 18 roku życia jednostka nie ponosi odpowiedzialności przed MTK

10. Prawo Morza

1. Klasyczne prawo morza jest oparte na idei wolności i równości oraz wolności żeglugi

2. Wraz z pojawieniem się państw nowo niepodległych domagają się one modyfikowania norm zwyczajowych. Konwencja o Prawie morza zmieniła z prawa jednowymiarowego w wielowymiarowe

1. Pierwotne- dotyczy wolności żeglugi

2. Współczesne- dotyczy wielu aspektów, akceptuje duży mórz terytorialnych przez państwa przybrzeżne. Obszar pełnej wolności wyraźnie się skurczył.

3. Konwencja zmieniła prawo morza z formalizowanego na sytuacyjne

11. Konwencja o prawie morza wyróżnia 3 terytoria:

1. Stanowiące część terytorium państwa

1. Morskie wody wewnętrzne- znajdują się pomiędzy terytorium a morska linią bazową, stanowią część terytorium państwa i na nich państwa trzecie nie posiadają żadnych praw

1. Katalog tych wód

1. Zatoki o max szerokości rozwarcia do 24 mil morskich

2. Zatoki historyczne- szerokość rozwarcia może być większa, państwo przybrzeżne rozciąga pełnie swego władztwa

3. Ujścia rzek

4. Wody portów

5. Redy

6. Wody pływowe- w czasie przypływu zalewają morską linię bazową

2. Wyjątek

1. WYJĄTEK: na tej części MWW, która wcześniej stanowiła część morza terytorialnego bądź otwartego i następnie po zastosowaniu morskich linii prostych stało się morzem wewnętrznym obowiązuje prawo nieszkodliwego przepływu

2. Orzeczenie między Albanią a Wielką Brytanią

3. Zasada solidarności ludzi na morzu

1. Zasada solidarności ludzi na morzu - należy udzielić wszelkiej pomocy w sytuacji zagrożenia życia człowieka na morzu

2. Morze terytorialne- obszar o max szerokości 12 mil morskich licząc od linii bazowych

1. 2 rodzaje linii bazowych- zwykłe i proste

ZWYKŁE- stanowią proste odkształtowanie linii brzegu

PROSTE- linie łączące punkty wybrzeża najdalej wysunięte w morze. Mogą być stosowane przez państwa posiadające nieregularny kształt wybrzeża

1. 4 warunki linii bazowych prostych

1. Państwo stosując linie bazowe proste nie może oddalać się od generalnego kształtu wybrzeża

2. Wody zawarte w obrębie linii muszą być blisko związane z terytorium lądowym

3. Państwo stosując te linie musi respektować prawa historyczne państw trzecich

4. Metoda ta nie może pozbawić państw trzecich dostępu do morza

2. Wyróżnienie linii archipelagowych prostych

1. Poszczególne linie archipelagowe- ich długość to max 100 mil morskich

2. WYJĄTEK: 3% może mieć długość do 125 mil morskich

3. Powierzchnia wód archipelagowych po zastosowaniu linii archipelagowych nie może przekroczyć 9-krotności powierzchni terytorium lądowego archipelagu

3. Działania przy przepływaniu przez morze terytorialne(prawo nieszkodliwego przepływu)

1. Statek przepływający nie może stanowić zagrożenia militarnego państwa

2. Nie może zagrażać bezpieczeństwu ekonomicznemu państwa

3. Nie może stwarzać zagrożenia dla środowiska naturalnego

Prawo nieszkodliwego przepływu może być zawieszone- wobec wszystkich a nie wobec wybranych

3. Wody archipelagowe- utworzone przez Konwencję o prawie morza i tworzone przez państwa w całości składające się z archipelagów

1. Kategoria ta powstała na skutek roszczeń państw archipelagowych

2. Państwa archipelagowe domagały się korzyści, opłat za przepływ między wyspami. Społeczność międzynarodowa nie mogła się na to zgodzić.

3. Poprzez to państwo może zwiększyć swe terytorium

4. Wody zamknięte liniami archipelagowymi

1. Państwa trzecie dysponują tu pewnymi prawami:

1. Na całości- prawo nieszkodliwego przepływu

2. Na części- prawo przejścia archipelagowego(dotyczy również statków powietrznych i nigdy nie może być zawieszone) - jest to wzmocnione prawo nieszkodliwego przepływu

2. Państwo przybrzeżne rozciąga pewne kompetencje

1. Pas przyległy- obszar o maksymalnej szerokości 24 mil morskich licząc od linii bazowych. Występuje to ochrona celna i sanitarna.

2. Wyłączna strefa rybołówstwa/ ekonomiczna

1. Maksymalna szerokość 200 mil morskich od linii bazowych

2. Dziś tworzy się obszar, na którym państwo przybrzeżne w sposób wyłączny czerpie korzyści z zasobów znajdujących się w wodach tej strefy

3. Powstała w wyniku roszczeń państw latynoamerykańskich

4. Wszelkie zasoby tzn. wszystkie zasoby żywe

5. To państwo ustala dostępne limity połowowe, dopuszczalne limity

6. Państwa poszkodowane mogą w pierwszej kolejności korzystać z nadwyżek, a potem państwa historyczne

3. Szelf kontynentalny- obszar, na którym państwa przybrzeżne w sposób wyłączny czerpie korzyści z wszelkich zasobów znajdujących się na dnie i pod dnem szelfowym. Szelf jest to podwodnym przedłużeniem terytorium państwa.

1. 7 metod wyznaczania, m.in.:

1. Dotyczy państw dysponujących wąskim szelfem kontynentalnym

2. Dotyczy państw o korzystnym położeniu geograficznym

3. Dotyczy państw posiadających szelf mniej więcej 200 mil morskich

3. Państwa przybrzeżne nie posiadają żadnych kompetencji

1. Obszar dna morskiego poza granicami szelfu

1. Obszar stanowiący wspólne dziedzictwo ludzkości, znajdujący się pod zarządem Organizacji Dna Morskiego

2. Na dnie morskim znajdują się kongregacje polimetaliczne, skupiska te są bardzo cenne

2. Morze otwarte

1. Wolność żeglugi

1. Wolność do zatrzymywania przez statki przepływające pod obcą banderą

2. 2 1yjątki: prawo myty i rewizji oraz prawo pościgu (pościg musi być gorący i nieprzerwany)

2. Wolność przelotu

3. Wolność rybołówstwa

4. Wolność prowadzenia badań naukowych

5. Wolność zakładania sztucznych wysp

12. Prawo lotnicze- zbiór norm prawnych między państwami w zakresie wykorzystywania lotów statków powietrznych

STATEK POWIETRZNY- wrządzenie zdolne do uniesienia się w atmosferze na skutek oddziaływania powietrza innego niż oddziaływanie powietrza odbitego od powierzchni ziemi

1. Międzynarodowe Prawo Lotnicze

1. System chicagowski (3)

1. Konwencja o Miedzynarodowym Lotnictwie Cywilnym

2. Układ o tranzycie międzyanrodoweum służb powietrznych

3. Układ o międzynarodowym transporcie lotniczym

2. System tokijsko-hasko-montrealski (3)

1. Konwencja o przestępstwach i niektórych innych czynach dokonywanych na pokładzie statków powietrznych

2. Konwencja o ściganiu sprawców uprowadzonych statków powietrznych

3. Konwencja o sciganiu sprawców bezprawnych czynów naruszających bezpieczeństwo lotnictwa cywilnego

4. +protokół dodatkowy

2. W ramach zwierzchnictwa państwa nad przestrzenią powietrzną (4) może:

1. Zakazać lotów obcych statków piwuetrznych

2. Określić warunki i ograniczenia lotów międzynarodowcyh

3. Poddać loty międzynarodowe kontroli własnych organów

4. Jest odpowiedzialne za regulowanie lotu w sposób zapewniający bezpieczeństwo

3. 5 wolności lotniczych według systemu chicagowskiego

1. Techniczne

1. Prawo przelotu przez terytorium obcego państwa bez lądowania

2. Prawo lądowania technicznego na terytorium obcego państwa

2. Handlowe

1. Prawo przywożenia pasażerów i tładunków z państwa przynależności statku powietrznego

2. Prawo zabierania pasażerów i ładunku do państw trzecich oraz prwo przywożenia pasażerów i ładunków z tych państw

4. Zwierzchnictwo samolotowe

1. Państwo sprawuje wyłączną jurysdykcję na pokładzie zarejestrowanego w nim statku powietrznego na obszarach niepodlegających suwerenności żadnego państwa

2. W obrębie terytorium innych poanstw status statku powietrznego zależy od tego czy jest to statek cywilny czy państwowy

1. Państwowym przysługują immunitety- dają rpzewage zwierzchnikom samolotu nad terytorium

2. Cywilne- zarówno zwierzchnik terytorium i samolotowe państwo pobytu nie ingeruje w sprawy między załogą a pasażerami. Chyba, że zdarzenie narusza prawo tego państwa lub zagraza jego bezpieczeństwu

5. Kwestie systemu tokijsko-hasko-montrealskiego(5)

1. Zobowiązanie państwa przynależnego statku powietrznego do ustanowienia jurysdykcji karnej w odniesieniu do czyn ow zabronionych popełnionych na pokładzie statku

13. Międzynarodowe Prawo Kosmiczne (2) -zbiór norm prawnych regulujących stosunki miedzy państwami w zakresie badań i wykorzystywania przestrzeni kosmicznej oraz ciał niebieskich. Jest to głównie prawo zwyczajowe, ale są także umowy, na których się opiera:

• Układ o zasadach działalności państw w zakresie badania i użytkowania przestrzeni kosmicznej łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi

• Umowa o działalności państw na Księżycu i innych ciałach niebieskich

1. Postanowienia umów dotyczących tego prawa(4)

1. Przestrzeń kosmiczna jest wolna dla badań i użytkowania przez wszystkie państwa bez jakiejkolwiek dyskryminacji

2. Przestrzeń kosmiczna łącznie z Księżycem i innymi ciałami nie podlega zawłaszczeniu przez państwa ani poprzez ogłoszenie suwerenności ani w drodze użytkowania lub okupacji czy w jakikolwiek inny sposób

3. Księżyc itp. powinien być użytkowany wyłącznie w celach pokojowych, zakazane jest zakładanie baz, instalacji i fortyfikacji wojskowych na ciałach niebieskich, dokonywanie prób z broni oraz przeprowadzanie tam manewrów wojskowych (odnosi się do głównie do ciał niebieskich)

1. Przestrzeń kosmiczna a demilitaryzacja- dotyczy umieszczania broni masowego rażenia i prób z taką bronią. Dopuszczalne jest umieszczanie w przestrzeni kosmicznej wojskowych urządzeń o charakterze pomocniczo- usługowym oraz umieszczanie wszystkich rodzajów broni konwencjonalnej

4. Księżyc i inne ciała stanowią wspólne dziedzictwo ludzkości. Dlatego obowiązują zasady:

1. Poddanie eksploatacji bogactw naturalnych reżimowi międzynarodowemu

2. Zakaz zawłaszczania w odniesieniu do Księżyca i innych ciał, ich powierzchni i podłoża oraz zasobów naturalnych

3. Nakaz pokojowego wykorzystania

4. Wolność badan naukowych

5. Obowiązek ochrony istniejącej równowagi ekologicznej

14. Obszary podbiegunowe

1. Antarktyda- układ w sprawie Antarktydy w Waszyngtonie w 1959+protokół dodatkowy o ochronie środowiska- wokół bieguna południowego

1. Antarktyda może być wykorzystywana tylko w celach pokojowych. Jej obszar został zneutralizowany, zabronione są wszelkie przedsięwzięcia o charakterze wojskowym, jak tworzenie baz i fortyfikacji, przeprowadzanie manewrów wojskowych i doświadczeń ze wszelkimi rodzajami broni oraz zabronione są wszelkie wybuchy jądrowe i usuwanie odpadów promieniotwórczych

2. Protokół zobowiązuje do wszechstronnej ochrony środowiska oraz wyznacza Antarktydę, jako rezerwat naturalny poświęcony pokojowi i nauce.

3. Zakazana jest działalność w odniesieniu do zasobów naturalnych

2. Arktyka-wokół bieguna północnego

1. Teoria sektorów

1. Zakłada, że wszystkie państwa, których terytorium rozciąga się poza arktyczne koło polarne powinny nabyć suwerenność w stosunku do wszystkich regionów polarnych, ląd i mórz położonych w trójkącie, którego podstawą jest linia łącząca końce wschodniej i zachodniej granicy lądowej państwa boki zaś spotykają się na biegunie północnym

15. Uznanie w PM- akt jednostronny mocą, którego podmiot uznający stwierdza zaistnienie pewnych faktów i przyznaje im określone skutki prawne

1. Rodzaje uznania (4 typy rodzajów)

1. W sposób wyraźny i dorozumiany

1. Wyraźny- notyfikowanie tego kroku zainteresowanemu państwu w sposób jednoznaczny i niewywołujący wątpliwości, np. uznanie Chin

2. Dorozumiany­- wynika z postępowania państwa, z którego można wnioskować w sposób niebudzący wątpliwości wolę uznania faktu, np. nawiązanie stosunków międzynarodowych

2. Indywidualne i kolektywne

1. Indywidualne- przez poszczególne państwa

2. Kolektywne- przez grupę państw, np. w ramach organizacji- uznanie państw po rozpadzie Jugosławii- uznanie Bośni i Hercegowiny

3. De facto i de ipso

1. De facto- jest warunkowe i odwołalne

2. De ipso- charakter bezwarunkowy i nieodwołalny, np. zagarnięcie Czechosłowacji przez Hitlera

4. Przedwczesne i opóźnione (oba należy oceniać negatywnie z punktu widzenia PM)

1. Przedwczesne-, gdy niespełnione są jeszcze obiektywne warunki niezbędne do dokonania uznania

2. Opóźnione-, gdy z przyczyn politycznych przez długi czas odmawia się uznania w sytuacji, gdy spełnione zostały wszystkie prawne przesłanki konieczne dla dokonania uznania

2. Instytut PM- 1935r.

1. Państwo nie powinno traktować uznania, jako środka zakazanej groźby lub przymusu, powinno działać w dobrej wierze zgodnie z interesem społeczności międzynarodowej i z zasadami pokojowego współistnienia, co w konsekwencji ogranicza możliwość lekceważenia rzeczywistości międzynarodowej i odmowę uznania. Z drugiej strony, gdy ma ono do czynienia z faktami będącymi naruszeniem fundamentalnych zasad PM spoczywa na nim obowiązek nie uznawania

3. Doktryna Stimsona

1. USA nie uznają żadnych nabytków terytorialnych, które naruszają układ Brianda-Kenlaja (naruszenie prawa)

2. Nieuznawanie sytuacji nielegalnych- od tego momenty zaczęła kształtować się ta zasada

4. Uznanie państwa - 5 wytycznych

Podmiot dokonujący kieruje się kryterium politycznym (subiektywne, zależą od kalkulacji politycznych interesu podmiotu dokonania uznania) i prawnymi (obiektywne istnienie elementów składowych państwa)

• Poszanowanie przez nowe państwo KNZ i zobowiązań zawartych w Akcie Końcowym KBWE i Paryskiej Karty Nowej Europy ze szczególnym uwzględnieniem rządów prawa, demokracji i praw człowieka

• Zagwarantowanie praw grup etnicznych i narodowościowych oraz mniejszości

• Poszanowanie nienaruszalności wszystkich granic, które mogą być zmienione jedynie środkami pokojowymi i za obopólną zgodą

• Zaakceptowanie wszystkich zobowiązań w zakresie rozbrojenia oraz nierozprzestrzeniania broni jądrowej jak tez w dziedzinie bezpieczeństwa i regionalnej stabilności

• Zobowiązanie się innego państwa do rozstrzygania w drodze porozumienia i o ile jest to możliwe arbitrażu, wszelkich kwestii dotyczących sukcesji państw i sporów regionalnych

1. Od którego momentu działają skutki prawne(konsekwencje uznania)

1. Deklaratoryjna myśl

1. Od momentu powstania, uznanie potwierdza tylko, że państwo to istnieje

2. Konstytutywna myśl

1. Skutki pojawiają się od momentu uznania

2. Skutki uznania (4)

1. Zarejestrowanie i zaakceptowanie umownego państwa, co w konsekwencji oznacza niemożność dalszego kwestionowania jego podmiotowości lub kompetencji

2. Możliwość nawiązania stosunków dyplomatycznych

3. Stwierdzenie kompetencji jego organów i przedstawicielstw i przyznanie im stosownych immunitetów i przywilejów

4. Możliwość występowania przed sądami wewnętrznymi, korzystania z immunitetu sadowego i korzystanie z aktów wewnętrznych uznawanego państwa

1. Uznanie rządu

1. Doktryna Tobara=doktryna legitymizmu demokratycznego

1. Przez ministra spraw zagranicznych Ekwadoru stworzona

2. Należy odmówić uznania rządu ustanowionego w sposób sprzeczny z Konstytucją

2. Doktryna Estrady

1. Stworzona przez ministra spraw zagranicznych Meksyku

2. Należy automatycznie bez wydawania aktu uznać nowe rządy niezależnie od ich sposobu dojścia do władzy

2. Uznanie za stronę wojującą i powstańców

1. 4 warunki konieczne do spełnienia:

1. Posiadanie przez powstańców zorganizowanej struktury- rządu zdolnego reprezentować ich na zewnątrz

2. Wymów prowadzenia działań zbrojnych w toku, których rząd powstańczy efektywnie kontroluje część terytorium

3. Siły powstańcze musza działać w sposób zorganizowany pod jednolitym dowództwem i musza przestrzegać prawa humanitarnego

4. Działania zbrojne musza być usprawiedliwione prawem do samostanowienia lub wyzwoleniem spod władz kolonialnych, apartheidu lub okupacji

2. Uznanie za stronę wojująca jest uznaniem przyszłego państwa

3. Uznanie za powstańców dokonywane, gdy nie są spełnione wszystkie warunki uznania za stronę wojującą

16. Organizacje międzynarodowe i międzyrządowe- forma współpracy państw, ustalona w wielostronnej UM obejmującej względnie stały zakres uczestników, której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o określonych kompetencjach działania dla realizacji wspólnych celów.

1. Klasyfikacja organizacji

1. Kryterium członkostwa

1. Powszechne (działają w skali globu)

2. Partykularne (regionalne)

2. Zakres kompetencji

1. Kompetencje ogólne, np. ONZ, Rada Europy

2. Kompetencje specjalne, np. WHO

3. Stopień władzy organizacji w stosunku do państw członkowskich

1. O charakterze koordynacyjnym (nie mają władzy nad państwami członkowskimi), np. Rada Europy

2. O charakterze ponadpaństwowym, np. UE

2. Struktura organizacji (3)

1. Zebranie przedstawicieli wszystkich państw członkowskich- raz do roku

2. Rada lub Komitet- zbierający się częściej, uczestniczy część z członków

3. Organ administracyjny- biuro/sekretariat- funkcjonuje w sposób stały

Od tej struktury są wyjątki!

3. Funkcje organizacji (3)

1. Regulacyjne- ustanawianie norm i wzorców o charakterze moralnym, politycznym i prawnym

2. Kontrolne- kontrola realizacji wzorców

3. Operacyjne- bezpośrednie świadczenie usług na podstawie własnych decyzji

4. ONZ- działa na podstanie KNZ z 26 czerwca 1945r z San Francisco.

Jej integralna częścią jest statut MTS. Dokument ten wyraża najbardziej podstawowe zasady funkcjonowania społeczności międzynarodowej. KNZ jest jakby konstytucją społeczności międzynarodowej, występuje wyższość zobowiązań płynących z KNZ. Wprowadza się zmiany poprzez poprawki lub rewizje

1. Poprawki

1. Jedynie na podstawie decyzji ZO NZ, większością 2/3 głosów wszystkich członków oraz następnie ratyfikowana przez 2.3 Wszystkich członków w tym wszystkich stałych członków RB

2. Rewizje

1. Wymaga uchwały Konferencji Rewizyjnej, zwołanej na podstawie decyzji ZO powziętej większością 2/3 głosów wszystkich członków NZ oraz decyzji RB większością 9 którychkolwiek członków. Uchwała musi zostać ratyfikowana przez 2/3, w tym wszystkich członków RB

3. 3 modyfikacje Karty Narodów Zjednoczonych- poprzez poprawki

1. W 1963- poprawka zwiększyła skład RB z 11 do 15 członków oraz skład rady Społeczno-Gospodarczej z 18 do 27 członków

2. W 1965- zwiększyła liczbę głosów w RB niezbędnych do podjęcia uchwały o zwołaniu Konferencji Rewizyjnej z 7 do 9

3. W 1973- zwiększono skład Rady Społeczno-Gospodarczej z 27 do 54 członków

W praktyce zdarzały się zmiany w KNZ na drodze zwyczajowej.

4. Cel i zadania ONZ

1. Cele (4) -art. 1 KNZ

1. Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

2. Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami opartych na poszanowaniu zasady równych praw i samostanowienia narodów

3. Rozwiązywanie w drodze współpracy zagadnień międzynarodowych o charakterze społecznym, gospodarczym, kulturalnym lub humanitarnym oraz w zakresie ochrony praw człowieka

4. Stanowienie o środkach uzgadniania działalności międzynarodowej zmierzającej do osiągnięcia wymienionych wyżej celów

2. Zadania(6) —art. 2 KNZ

1. Suwerenna równość wszystkich członków

2. Wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań przyjętych zgodnie z KNZ

3. Pokojowe załatwianie sporów międzynarodowych

4. Wyrzeczenie się groźby i stosowania siły

5. Zapewnienie bezpieczeństwa zbiorowego

6. Nieinterwencja w sprawy wewnętrzne państw

5. Członkostwo ONZ

1. Pierwotne i pochodne

1. PIERWOTNE

1. Dotyczy państw, które uczestniczyły w Konferencji Założycielskiej i podpisały oraz ratyfikowały KNZ lub nie uczestniczyły w Konferencji, ale podpisały Deklarację NZ i następnie podpisały i ratyfikowały KNZ (Polska).

2. Członków pierwotnych jest 51.

2. POCHODNE

1. Państwa miłujące pokój, które przyjmą obowiązania z KNZ i które dają gwarancję realizacji tych zobowiązań

3. O przyjęciu członków decyduje ZO na zlecenie RB. Uchwała o przyjęciu przyjmowana zostaje 2/3 większością obecnych i głosujących. (Najpierw decyduje RB)

4. W okresie zimnej wojny RB nie była jednomyślna, jeżeli chodzi o przyjmowanie nowych członków (2 bloki hamowały się)

2. Wystąpienie, wykluczenie, zawieszenie

1. Wystąpienie

1. Każdy członek ONZ może wystąpić z organizacji- wynika to z suwerenności państwa (w 1865r wystąpiła Indonezja)

2. Wykluczenie

1. Gdy państwo członkowskie w sposób uporczywy narusza zasady KNZ

2. O wykluczeniu decyduje ZO na zlecenie RB

3. Zawieszenie

1. Taki sam tryb jak przy wykluczeniu

2. Dotyczy państwa, wobec którego RB stosuje środki zapobiegawcze czy środki przymusu

4. Pozbawienie prawa głosu- Państwa, które zalegają z oplata składek członkowskich za okres 2 lat

6. Organy ONZ

1. Zgromadzenie Ogólne- wszyscy członkowie, zwoływani raz do roku na sesję zwyczajną, która rozpoczyna się w 3 wtorek września i trwa do połowy grudnia. ZO może zostać zwołane na sesji nadzwyczajnej- zwołuje Sekretariat Generalny na żądanie RB lub większością członków ONZ

1. Tryb podejmowania uchwał(4)

1. W sprawach zwykłych- większością głosów członków obecnych i głosujących

2. W sprawach ważnych- większością 2/3 głosów członków obecnych i głosujących

1. Zalecenia dotyczące utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

2. Wybór członków RB, Rady Gospodarczo-Społecznej i Rady Powierniczej

3. Przyjmowanie nowych członków, Zawieszenie i wykluczenie członków

4. Sprawy dotyczące systemów powiernictw

5. Sprawy budżetowe

6. Sprawy, które zwykłą większością ZO uzna za ważne

3. Wybór sędziów MTS- większością bezwzględną członków obecnych i głosujących

4. Wprowadzenie zmian do KNZ- poprawki i rewizje 2/3 wszystkich członków

2. Kompetencje (6)

1. Wszelkie sprawy wynikające z KNZ, może je omawiać i wydawać zalecenia

2. Inicjowanie badań i wydawanie zaleceń w celu rozwoju współpracy międzynarodowej w dziedzinie politycznej

3. Wspieranie stopniowego rozwoju PM i jego kodyfikacji

4. Popieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej i realizacji praw człowieka

5. Badanie i zatwierdzanie budżetu

6. Kontrola sprawozdań przez pozostałe organy

1. Ograniczenie

1. Sprawy dotyczące bezpieczeństwa i pokoju

1. ZO może zajmować się sprawami ogólnymi- omawiać i wydawać zalecenia

2. W konkretnych sprawach ZO może omówić, ale nie może wydać zaleceń chyba, że zwróci się o to RB

3. Wynika to z KNZ, na drodze zwyczajowej doszło już do rozszerzenia kompetencji

2. W 1950 ZO przejęło rezolucję Zjednoczeni dla pokoju. We wszystkich przypadkach, które zdają się stanowić zagrożenie pokoju, załamanie pokoju lub akt agresji a RB z powodu braku jednomyślności stałych członków przestaje ponosić odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa ZO powinno zająć się sprawą niezwłocznie, celem skierowania odpowiednich zaleceń do swych członków odnośnie środków zbiorowych wliczając w to w przypadku załamania pokoju lub akt agresji użycie sił zbrojnych, jeżeli będzie to niezbędne do utrzymania lub przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Ta rezolucja została przyjęta w związku z interwencją w Korei.

3. MTS w sprawie kosztu operacji sił pokojowych w Kongo

1. Kompetencje RB w zakresie utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego są najwyższe, ale nie wyłączne. Jeżeli RB z powodów politycznych pozostaje bezczynna odpowiednie zalecenie może wydać ZO

1. Rada Bezpieczeństwa

1. Członkowie

1. 5 stałych członków(Rosja, USA, Chiny, Francja, Wielka Brytania) oraz niestałych 10 na kadencje 2-letnie bez prawa do bezpośredniej reelekcji.

2. Przy wyborze ZO kieruje się wkładem państw w utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, ale jest zasada sprawiedliwego podziału geograficznego:

1. 5 miejsc dla państw Afryki i Azji

2. 1 miejsce dla Europy Wschodniej

3. 2 miejsca dla Ameryki łacińskiej

4. 2 miejsca dla Europy Zachodniej i innych

2. Tryby podejmowania uchwał

1. W sprawach proceduralnych: większością 9 którychkolwiek członków

2. W sprawach merytorycznych- większością 9 członków, w tym wszystkich stałych ( wstrzymanie członka stałego nie powoduje niemożności)

3. Wybór sędziów MTS- bezwzględną większością (8 członków)

Każdy z członków jest przez miesiąc przewodniczącym RB

3. Kompetencje(4)

1. Działanie w celu utrzymywania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

2. Pokojowe załatwianie sporów

3. Podejmowanie akcji w razie zagrożenia pokoju i naruszenia agresji

4. Popieranie układów regionalnych w celu utrzymania pokoju (może stosować sankcje)

1. Nie pociąga za sobą użycia sił zbrojnych

1. Całkowite lub częściowe zawieszenie stosunków gospodarczych, komunikacji kolejowej, morskiej, lotniczej, pocztowej, telegraficznej, radiowej i innej- zawieszenie stosunków dyplomatycznych

2. Sankcje zbrojne

1. Demonstracje, blokady i inne operacje sił zbrojnych powietrznych, morskich i lądowych członków ONZ- 2 razy Korea i Irak

4. 4 rodzaje operacji pokojowych NZ

1. Dyplomacja prewencyjna- działania mające na celu zapobieganie powstawaniu sporów, np. utworzenie sił prewencyjnych

2. Operacje tworzenia pokoju- działania prowadzone na podstawie rozdziały 4 KNZ mające na celu doprowadzenie do porozumienia w momencie, gdy konflikt już zaistniał

3. Operacje utrzymania pokoju- zaangażowanie NZ we wprowadzanie w życie i nadzorowanie przestrzegania porozumień dotyczących kontroli konfliktów i wykonywania rezolucji ONZ a także nadzoru nad dostarczaniem pomocy humanitarnej

4. Operacje budowania pokoju- umocnienie i instytucji i struktur dążących do utrzymania osiągnięcia pokoju

5. Główne cechy wszystkich operacji pokojowych (4)

1. Bezwzględny wymóg zgody stron konfliktu na powołanie i przebywanie misji na ich terytorium

2. Zasada bezstronności- członkowie misji nie mogą opowiedzieć się po żadnej stronie konfliktu

3. Cywilno-wojskowy charakter misji

4. Zakaz użycia broni przez członków misji w sytuacji innej niż bezpośrednie zagrożenie życia jej członków

2. Rada Gospodarczo-Społeczna

54 członków na kadencje 3-letnie z prawem do bezpośredniej reelekcji. Brak stałego członkostwa. Uchwały przyjmowane większością członków obecnych i głosujących

1. Kompetencje (4)

1. Prowadzenie badań

2. Wydawanie zaleceń

3. Inicjatywa prawotwórcza w odniesieniu do zagadnień gospodarczych, kulturalnych, wychowawczych, zdrowia publicznego oraz poszanowania i przestrzegania praw człowieka

4. Koordynowanie współpracy ONZ z innymi organizacjami międzynarodowymi

3. Rada Powiernicza

1. Składa się z 5 członków- wielkie mocarstwa

2. Obecnie już nie działa

4. Sekretariat

1. Generalny i personel organizacji

1. GENERALNY SEKRETARIAT

1. Najwyższy urzędnik NZ

2. Powoływany przez ZO na zlecenie RB na 5 letnią kadencję z prawem do reelekcji

2. PERSONEL ORGANIZACJI

3. Pełnią funkcje usługowe względem pozostałych organów, wykonując zadania zlecone

4. SG może z własnej inicjatywy wskazać sprawy, którymi w jego opinii organy te powinny się zająć

1. Na ONZ składają się organy wyspecjalizowane (16).

1. Warunki(4). Musza być:

1. Organizacją międzynarodową

2. Działać w skali światowej

3. Prowadzić działalność w dziedzinie ekonomii bądź kultury, edukacji, zdrowia, społeczności itd.

4. Powiązana z Radą Gospodarczo-Społeczną na mocy specjalnej umowy

1. Międzynarodowa Organizacja Pracy

1. Na mocy Traktatu Wersalskiego z 1946, gdzie ów umowa o współpracy ONZ nadała jej wyspecjalizowany charakter

2. Tworzy normy dotyczące warunków pracy i życia

2. Organizacja ds. wyżywienia i rolnictwa

1. Wspieranie rozwoju rolnictwa, poprawa warunków wyżywienia, podwyższanie poziomy życia ludności, promocja osiągnięć nauki

3. Światowa Organizacja Zdrowia

1. Polepszenie warunków zdrowotnych życia na świecie i generalny rozwój służby zdrowia

4. UNESCO

1. ONZ ds. oświaty, nauki i kultury

2. Wspieranie rozwoju oświaty i szkolnictwa, pomoc w rozwoju nauki i techniki, promowanie wymiany międzynarodowej osób i myśli

5. Bank Światowy

1. Udzielanie pożyczek mających na celu odbudowę lub rozwój określonych terytoriów

2. Udzielanie gwarancji kredytowych dla inwestycji prywatnych

3. Wspieranie handlu zagranicznego

4. Utrzymywanie równowagi bilansu płatniczego

6. Międzynarodowy Fundusz Walutowy

1. Wspieranie międzynarodowej współpracy finansowej poprzez udzielanie pożyczek

2. Wspieranie wymiany międzynarodowej i handlu

3. Promowanie międzynarodowej stabilności

4. Równoważenie bilansu płatności państw członkowskich

17. Spór międzynarodowy- różnica stanowisk w przedmiocie prawa lub faktu. W przypadku sporu mamy do czynienia ze skonkretyzowanymi roszczeniami z danym stanem faktycznym, odróżnia to od napięć gdzie brak jest konkretyzacji. Obowiązuje zasada pokojowego rozwiązywania sporów




1. Rodzaje sporów(2 typy)




2. Zwykłe i kwalifikowane

1. Zwykłe nie stwarzają takiego zagrożenia, mogą trwać

2. Kwalifikowane

1. Stwarzają zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

2. Obowiązek ich rozwiązywania, nie mogą istnieć, trwać

3. Godzą one w fundamentalne zasady PM

3. Polityczne i prawne

1. Polityczne

1. Dotyczy wszystkich innych kwestii i powinny być rozstrzygane metodami dyplomatycznymi

2. Prawne

1. Dotyczą tych materii określonych w art. 36 ust 2 statutu MTS.

1. Interpretowania traktatów

2. Jakiekolwiek zagadnień PM

3. Zaistnienia faktu, który gdyby został stwierdzony stanowiły naruszenie zobowiązań międzynarodowych

4. Charakteru lub rozmiarów odszkodowania należnego z tytuły naruszenia zobowiązań międzynarodowych.

2. Powinny być rozstrzygane metodami sądowymi, ewentualnie na drodze arbitrażu

2. Swoboda wyboru form rozstrzygnięcia spory międzynarodowego

1. Strony mają swobodę przyjęcia tego czy innego mechanizmu rozstrzygania sporu międzynarodowego

2. Może to być ograniczone jedynie na drodze umownej- strony przed powstaniem sporu uwzględniają, jaką metodą spór rozstrzygną

3. Mechanizmy rozwiązywania sporów międzynarodowych (2)

1. Dyplomatyczne

1. Rokowania bezpośrednie

1. Negocjacje dyplomatyczne, podczas których zmierza się do kompromisu

2. Strony w pierwszej kolejności się do niego odwołują, choć nie ma takiego obowiązku

3. Rokowania powinny być toczone w dobrej wierze, czyli z zamiarem osiągnięcia kompromisu, choć nie oznacza to obowiązku osiągnięcia kompromisu, ale strony mogą do tego dążyć

2. Dobre usługi

1. Mechanizm oznaczający prowadzenie rokowań bezpośrednich przez spierające się strony, do których to dochodzi dzięki współpracy strony trzeciej

2. Gdy spór jest tak zaogniony, że kompromisu osiągnąć nie można, państwo/strona trzecia umożliwia prowadzenie obrad

3. Strona trzecia nie uczestniczy w formowaniu kompromisu, umożliwia tylko prowadzenie rokowań (strona formalna). Aktywnie w rokowaniach nie uczestniczy, tylko, np. zaprasza strony do rokowań

3. Mediacja

1. Rozstrzyganie sporów na drodze rokowań przy aktywnym udziale mediatora, którym jest państwo trzecie lub organizacja/ organ międzynarodowy

2. Zadania mediatora:

1. Doprowadzenie do podjęcia rokowań

2. Aktywny udział w rokowaniach

3. Wspólne ze spierającymi się stronami formułowanie propozycji rozstrzygnięcia sporu

3. Mediator jest stroną niezależną od spierających się stron oraz neutralną (nie może być posądzany o stronniczość)

4. Często mediatorem są organizacje międzynarodowe nawet pozarządowe np. Międzynarodowy Czerwony Krzyż

4. Mediacja za pośrednictwem sekundanta

1. Jest szczególnym rodzajem mediacji, określonym w art. 8 Konwencji haskiej o pokojowym rozstrzyganiu sporów międzynarodowych

2. Spierające się strony wyznaczają państwa zajmujące miejsce w sporze

3. Na czas trwania mediacji spierający są zobowiązani do nieprowadzenia dalszych działań w celu rozstrzygania sporu i w tym czasie ich miejsce zajmują wyznaczone przez nich państwa. To ów państwa proponują rozstrzygnięcie sporu

4. Sekundanci mają dojść do porozumienia w ciągu 30dni

5. Porozumienie wypracowane przez sekundantów nie jest obowiązujące dla spierających się stron

5. Komisje Badawcze

1. Są to organy kolektywne zajmujące się ustalaniem jedynie spornego stanu faktycznego (powoływane są, gdy strony spierają się, co do faktu)

2. Sprawozdania Komisji nie są wiążące dla spierających się stron

3. Raczej rzadko wykorzystuje się ten mechanizm(!)

6. Koncyliacja

1. Przez Komisje Badawcze o rozszerzonych uprawnieniach,

2. Rozstrzygają przez organ kolegialny, który oprócz ustalenia stanu faktycznego formułuje propozycje ostatecznego pokojowego załatwienia sporu

3. Propozycje formułowane są samodzielnie przez Komisję bez udziału spierających się stron.

4. Rozstrzygnięcia Komisji Koncyliacyjnych nie musza odpowiadać aktualnemu stanowisku zobowiązań międzynarodowych spierających się państw

5. Nie jest to wiążące dla spierających się stron

7. Przy udziale organizacji międzynarodowej

Najważniejszą organizacją jest ONZ, w ramach, której dwa organy uczestniczą przy rozwiązywaniu sporów

1. Rada Bezpieczeństwa

1. Działa na wniosek państwa, ZO ONZ, SG ONZ lub z urzędu

2. Zgromadzenie Ogólne

1. Działa na wniosek państwa lub RB

Te organy badają spory. Jeżeli stwierdzą zagrożenie dla pokoju i bezpieczeństwa wówczas zalecają rozwiązanie sporu i przyjęcie konkretnego mechanizmu.

Każdy członek ONZ może zwrócić uwagę organowi ONZ na każdy spór międzynarodowy, który uważa za kwalifikowany, nie zależnie od tego czy jest strona w tym sporze.

Państwa ne będące członkami ONZ mają zwrócić uwagę ONZ na spory tylko te, których są stronami oraz jeżeli przyjmą na siebie zobowiązania wynikające z KNZ dotyczące pokojowego załatwiania sporów względem wskazywanego sporu.

2. Sądowe

1. Arbitraż- rozstrzyganie sporów przez sędziów wybranych przez strony na podstawie procedury wybranej przez strony i w oparciu o poszanowanie prawa.

Rozstrzygnięcie arbitrażu powinno opierać się na prawie.

To same strony wybierają arbitrów, co odróżnia to od sądownictwa.

Strony wybierają procedurę stosowaną przy rozstrzyganiu.

1. Zgoda na takie rozwiązanie- orzeczenia arbitrażowe są wiążące i strony muszą się zgodzić na arbitraż albo przed albo po powstaniu sporu

1. Przez powstaniem sporu- zawarta w UM- zwanej kompromisem

2. Po powstaniu sporu

1. Dokonywana w traktatach arbitrażowych - wszystkie spory wynikające z interpretacji będą rozstrzygane na drodze arbitrażu, gdzie to strony wskazują arbitrów i procedurę

2. Bądź klauzulach arbitrażowych- umowy dwustronne wszystkie przyszłe spory umawiających się stron będą się rozstrzygać na drodze arbitrażu, gdzie to strony wyznaczają sposoby wyboru arbitrów

2. 2 modele

1. Europejski

1. Rozstrzygniecie arbitrażowe dokonywane jest przez głowę państwa trzeciego

2. Jest stosowany bardzo rzadko

2. Amerykański

1. Jest wydawane przez Komisję Mieszaną składającą się z arbitrów wybieranych przez spierające się strony oraz super arbitra, który nie może być obywatelem żadnej ze spierających się stron i jest wybierany z SG ONZ i przenoszącego MTS

Wyroki arbitrażowe są ostateczne chyba, że strony uzgodniły wcześniej możliwość odwołania się.

3. Stały Trybunał Arbitrażowy

1. Powoływany na mocy Konwencji haskiej

2. Stały jest tu jedynie Sekretariat

3. Sam Trybunał powoływany jest dla rozstrzygania konkretnego sporu

4. STA stanowi listę osób posiadających najwyższe kwalifikacje z zakresu PM, osób szczególnie uprawnionych do bycia arbitrami w sporach

5. Każda ze stron Konwencji Haskiej wyznacza 4 osoby do STA. Ci przedstawiciele tworzą tzw. grupy narodowe przy STA

2. Sądownictwo międzynarodowe- sądy międzynarodowe działają w oparciu o PM, nie mogą wykraczać poza PM. Skład orzekający i procedura są wcześniej ustalone i strony nie mają na to wpływu

1. MTS- działa w oparciu o Statut, który stanowi integralną część KNZ. Każdy członek ONZ jest stroną Statutu MTS, jednak można być strona statutu MTS bez bycia członkiem ONZ, jeżeli przyjmie na siebie obowiązek respektowania orzeczeń MTS oraz zobowiąże się na pokrywanie kosztów utrzymania MTS

1. Skład

1. 15 sędziów posiadających wyższe kwalifikacje w dziedzinie PM,

2. Wybór

1. Wybierani przez ZO i RB, bezwzględną większością głosów(zarówno w ZO i RB).

3. Kadencja

1. 9 lat, możliwość bezpośredniej reelekcji (może być ich dowolna liczba)

4. Odnowienie, co 3 lata

1. Co 3 lata 1/3 składu jest odnawiana

5. Sprawiedliwość podziału geograficznego(5)

1. Podczas odnawiania 1/3 składu kluczowe znaczenie ma zasada sprawiedliwego podziału geograficznego

1. 4 sędziów- Europa Zachodnia oraz inne

2. 2 sędziów- Europa Wschodnia

3. 1 sędzia- Ameryka

4. 2 sędziów- Ameryka łacińska

5. 6 sędziów- Azja i Afryka

2. Reprezentantami Polski w MTS są prof. Winiarski i prof. Lachs

6. Sędziowie ad hoc od stron sporu

1. Wybór

1. Do MTS każda ze stron spierających się może dołączyć sędziego ad hoc, który rozstrzyga tylko w tym danym sporze, (aby zachować bezstronność)

2. Jeżeli żaden z obywateli spierających się państw nie zasiada w MTS dane spierające się strony mogą dodać po 1 sędzi ad hoc, (jeżeli w MTS zasiada sędzia jednego z państw spierających to tylko ta druga strona może)

3. Może też to być obywatel innego państwa niż spierające się strony (np. prof. Skubiszewski)

7. Orzeczenia są wiążące dla stron- strony muszą się zgodzić na oddanie spory pod rozstrzygnięcie sądowe

1. Przed powstaniem sporu- umowa oddająca spór pod rozstrzygnięcie sądowe

2. Po powstaniu sporu- wydawane poprzez klauzule sądowe w umowach lub poprzez jednostronne deklaracje oddające spory pod rozstrzygnięcie MTS

8. Zakres kompetencji MTS

1. Art. 38 statutu MTS

1. Tylko państwa mogą być stronami spory rozstrzyganego przed MTS, (gdy państwo nie jest stroną Statutu MTS może oddać pod rozstrzygnięcie na zasadach określonych przez RB)

2. Państwo mające interes natury prawnej, który mógłby być naruszony wyrokiem Trybunału może domagać się uczestnictwa w procesie w charakterze interwenienta.

3. Organizacje międzynarodowe nie mogą być stronami sporu, ale MTS może się do nich zwrócić o informacje mające znaczenie dla danej sprawy, a także może przyjmować takie informacje dostarczone przez organizacje z własnej inicjatywy

2. Art. 36 statutu MTS

1. Ust. 1

1. Wszelkie spory, które strony wnoszą do MTS oraz wszelkie sprawy wyraźnie wymienione w KNZ albo wszelkie sprawy wyraźnie wymienione w traktatach i konwencjach należą do kompetencji Trybunału

2. Kompetencja Trybunału ma charakter dobrowolny. Trybunał działa tylko wtedy, gdy strony przedstawią mu spór do rozstrzygnięcia

3. Zgoda może dotyczyć określonego sporu bądź być zgodną generalną

2. Ust. 2

1. Możliwość zaciągnięcia prze państwo zobowiązań ustanawia kompetencję obligatoryjną- w sytuacji, gdy Trybunał działa na wniosek jednej tylko strony

2. Państwo może w każdym czasie oświadczyć, że w stosunku do każdego innego państwa, które przyjęło takie samo zobowiązanie uznaje za obowiązujące ipso facto i bez specjalnego porozumienia jurysdykcję trybunału w sporach natury prawnej.

9. Opinie doradcze MTS- Trybunał wydaje tez opinie doradcze ma żądanie ZO bądź RB albo na wniosek Rady Powierniczej, Rady Gospodarczo-Społecznej czy organizacji wyspecjalizowanej NZ działających z upoważnienia ZO ONZ

1. Części

1. Część pisemna i część ustna

2. Wyrok publiczny z uzasadnieniem

2. Możliwość zgłaszania opinii własnych przez sędziów MTS

1. Odrębne

1. Wydawane przez sędziów MTS, który nie zgadza się z sentencją wyroku

2. Indywidualne

1. Wydawane przez sędziów, którzy zgadzają się z sentencją wyroku, ale nie zgadzają się z uzasadnieniem

1

---