PRAWO ADMINISTRACYJNE
Kontrola w administracji
Kontrola - jest to czynność, polegająca na sprawdzeniu działania stanu faktycznego ze stanem wymaganym, wyznaczonym przez normy prawne, techniczne, ekonomiczne, itd. Polega na badaniu jej stanu organizacyjnego oraz zachowania się (działania lub niedziałania) ze względu na określone kryteria. Przedmiotem kontroli może więc być zarówno struktura organizacyjna administracji, jak i jej działalność.
Wyróżniamy:
- kontrola wewnętrzną to kontrola, przeprowadzana przez kierownictwo jednostki lub w jego imieniu przez odpowiednią komórkę kontroli wewnętrznej. Dzieli się na:
kierownicza – sprawowana samodzielnie przez osoby na stanowiskach
instytucjonalna – wykonywana przez odpowiednie wyspecjalizowane komórki
Kontrola społeczna jest sprawowana przez osoby fizyczne, organizacje społeczne, a także organy państwowe, jeżeli w skład ich wchodzą przedstawiciele społeczeństwa wykonujący swoje funkcje niezawodowo. Organy, które jej dokonują nie otrzymują z tego tytułu wynagrodzenia.
Kontrola zawodowa jest sprawowana przez pozostałe organy państwowe i państwowe jednostki organizacyjne, a także pracownika organizacji społecznej. Organy, które jej dokonują otrzymują z tego tytułu wynagrodzenia.- kontrola zewnętrzna - to kontrola, przeprowadzana przez organy administracji publicznej lub jednostkę nadrzędną (organ zewnętrzny). Dzieli się na:
Kontrolę państwową – prowadzona jest przez organy centralne, które nie podlegają administracji rządowej. Organy, które ją sprawują to sejm, Trybunał Konstytucyjny, który kontroluje działalność legislacyjną ustawodawcy, Trybunał Stanu, odpowiadają przed nim osoby pełniące najważniejsze funkcje w państwie, a także NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich, Państwowa Inspekcja Pracy, Generalny Inspektor Danych osobowych, sądy powszechne i administracyjne.
NIK:
- organ konstytucyjny
- podlega sejmowi ( składa sprawozdanie sejmowi )
- na czele stoi Prezes i Wiceprezesi
- kontroluje ona organy administracji rządowej, organy administracji centralnej a także samorządy, osoby prawne, fizyczne i prywatne ale tylko wtedy, gdy wykorzystują środki publiczne z budżetu państwa
- dokonuje kontroli obligatoryjnie i fakultatywnie
- kontrola pod względem legalności, celowości, rzetelności, gospodarności
- może prowadzić postępowanie z własnej inicjatywy lub na wniosek organu
- kontrolę przeprowadzają pracownicy NIK, którzy wcześniej powinni okazać legitymację i upoważnienie do przeprowadzania kontroli
- kontrola może być przeprowadzona w siedzibie organu lub poza nią gdy wykonuje działania
- kontrola obejmuje: dokumenty, oględziny, zeznania świadków, opinię biegłych, wyjaśnienia ustne lub pisemne składane przez jednostkę kontrolowaną
- wyniki kontroli: protokół z przeprowadzonej kontroli, opis stanu faktycznego, wskazanie zaistniałych nieprawidłowości, przyczyny powstania nieprawidłowości oraz osoby odpowiedzialne za ich powstanie
- protokół składa się do terenowych jednostek NIK
- jednostka kontrolowana, w której stwierdzono nieprawidłowości powinna je usunąć.
Kryteria kontroli to:
- legalność - oznacza zgodność działania z przepisami prawa.
- gospodarność - badanie to oznacza, czy jednostka działa zgodnie z zasadą racjonalnego gospodarowania tzn., czy osiąga optymalne wyniki, efekty przy najniższych kosztach, nakładach, środkach majątkowych, zyski, ozn. również skuteczność i wydajność
- rzetelność - oznacza, uczciwość, terminowość, dyscyplinę wykonania, sumienność, prawdomówność, słowność oraz zgodność dokumentów, ewidencji i sprawozdań ze stanem faktycznym.- celowość - oznacza odpowiednio dostępne procedury, regulaminy, przepisy, które są jawne i dostępne do wiadomości publicznej.
Nadzór – obejmuje zawsze kontrolę, natomiast wykonywanie kontroli nie musi łączyć się z prawem stosowania środków nadzorczych. Jest to prawo wydawania poleceń, wiążących dyrektyw co zmiany kierunków działania.
Pod jakim kątem kontrola może być przeprowadzona:
Z punktu widzenia z godnością oraz z zobowiązującym planem tzn legalność działania
Pod kątem realizacji polityki państwa
Pod kątem celowości realizacji działania administracji
Działalność administracji pod kątem możliwego działania tzn. kontrola rzetelności
Kontrola pod względem realizacji zasad sprawiedliwości społecznej
Prawne formy działania administracji:
Akty normatywne – są to akty tworzenia prawa wydawane przez organy administracji np.: rozporządzenia, zarządzenia. Jest to władcza forma działania administracji. To władcze rozstrzygnięcia organów władzy publicznej zawierające normy postępowania skierowane do określonego adresata w abstrakcyjnie określonej sytuacji. Dopuszcza się wydanie aktu normatywnego, w którym sytuacja zostanie konkretnie oznaczona.
Akty administracyjne - jest władcze działanie prawne organu administracji skierowane na wywołanie konkretnych, indywidualnie oznaczonych skutków prawnych. Podstawą aktu administracyjnego jest przepis prawny. Akt musi pochodzić od organu uprawnionego do wydania takiego aktu. Celem aktu administracyjnego jest wywołanie określonych skutków prawnych.
Rodzaje aktów administracyjnych: decyzja administracyjna, postanowienia, pozwolenia, licencje, zgody, koncesje, zaświadczenia, nakazy, zakazy.
Akty te wydawane są tylko przez uprawniony organ. Adresat oznaczony jest indywidualnie. Są one wydawane konkretnym podmiotom i dotyczą konkretnej sytuacji. Zwykle akty administracyjne przyjmują formę pisemną ale dopuszczalna jest forma ustna(np. Zgromadzenie).
Klasyfikacja aktów administracyjnych:
- deklaratoryjny – -nie tworzą nowych sytuacji prawnych, lecz stwierdzają ich
powstanie z mocy samego prawa. Wywołują one skutki prawne wstecz, ex tunc od momentu, w którym dany stan prawny zaistniał.- konstytutywny - tworzą lub zmieniają stosunki administracyjnoprawne i wywołują
skutki prawne od chwili ich wydania, to jest ex nunc. Mają zawsze charakter twórczy w
stosunku do praw i obowiązków adresatów.- zależne od woli adresata
- niezależne od woli adresata
- wywołujące skutki cywilnoprawne
- nie wywołujące skutków cywilnoprawnych
- związane
- swobodne
Ugoda - to pisemne porozumienie między stronami postępowania administracyjnego. Może być zawarte przed organem administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie w pierwszej instancji lub postępowanie odwoławcze. Ugoda poprzedzona jest zgodnym oświadczeniem stron o zamiarze jej zawarcia. Organ administracji uczestniczy w ugodzie poprzez sprawdzenie prawidłowości zawartego pomiędzy stronami porozumienia a następnie zatwierdzenia go. Bez zatwierdzenia ugoda nie ma mocy prawnej. Ugodę sporządza się w formie pisemnej. Celem jest uproszczenie i przyspieszenie postępowania administracyjnego.
Porozumienie administracyjne - to nie władcza forma działania administracji. Zawierane jest między podmiotami niepowiązanymi organizacyjną lub służbową podległością. Stronami porozumienia mogą być wszystkie podmioty prawa administracyjnego. Jednak aby porozumienie mogło być nazwane administracyjnym, przynajmniej jedna ze stron musi realizować zadania publiczne. Przedmiotem porozumienia są zobowiązania dotyczące realizacji zadań ze sfery publicznej. Zadania te mogą być wykonywane wspólnie lub zostać przekazane, przeniesione z jednej jednostki administracji publicznej na drugą.
Czynności cywilno-prawne - to umowy z zakresu cywilnego ale jeden ze stron to organ administracji. Obejmują one zakres działań prawa cywilnego. Ma charakter nie władczy.
Czynności faktyczne - są to innego rodzaju działania administracyjne, które faktycznie mają miejsce ale nie koniecznie wywołują skutki prawne. Wyróżniamy:
działania społeczno organizacyjne – są to wszelkie działania, które są podejmowane przez organy administracyjne, np. prowadzenie działalności promującej firmę. Jest to działalności w formach nie władczych.
czynności materialno-techniczne - są to wszystkie czynności faktyczne organu administracyjnego i jego funkcjonariuszy, wykonywane w toku urzędowania. W stosunku do właściwych czynności organu mają one charakter pomocniczy.