Budowa układu krwionośnego:

• serce – pompa tłocząca krew do całego układu krwionośnego

• naczynia krwionośne:

  • tętnice – naczynia krwionośne, którymi krew płynie z serca do tkanek

  • żyły – naczynia krwionośne, którymi krew płynie z tkanek do serca

  • naczynia włosowate – najcieńsze tętnice i żyły oplatające komórki

a - serce
b - tętnica
c - żyła

Elementy tworzące układ krwionośny

Schemat układu krążenia:

Serce

Wielkością i kształtem przypomina dłoń zaciśniętą w pięść. Położone jest w klatce piersiowej tuż za mostkiem. Otoczone jest mocnym, łącznotkankowym workiem zwanym osierdziem. Wewnętrzna powierzchnia osierdzia i zewnętrzna powierzchnia serca pokryte są gładką warstwą komórek nabłonkowych. Pomiędzy tymi powierzchniami znajduje się przestrzeń jamy osierdzia wypełniona płynem, który zmniejsza tarcie podczas pracy serca. Ściana serca zbudowana jest głównie z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca.

Anatomia serca

Serce zbudowane jest z prawego przedsionka , przedsionka lewego , komory prawej oraz komory lewej W sercu występują zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi. Między prawym przedsionkiem i prawą komorą jest zastawka przedsionkowo-komorowa trójdzielna , między lewym przedsionkiem a lewą komorą zastawka przedsionkowo-komorowa dwudzielna . Na granicy obu komór i wychodzących z nich tętnic znajdują się zastawki półksiężycowate . Do prawego przedsionka uchodzi żyła główna górna i dolna , do lewego cztery żyły płucne . Z komór serca wychodzą tętnice: z prawej – tak zwany pień płucny , z lewej – aorta .

Budowa wewnętrzna serca

Układ przewodzący serca

Tworzą go wyspecjalizowane, zmodyfikowane komórki, dzięki którym serce ma zdolność wykonywania samoistnych, rytmicznych skurczów. Skurcze te, inicjowane są w mięśniu sercowym, niezależnie od pobudzenia nerwowego. Każde uderzenie inicjowane jest przez rozrusznik zwany węzłem zatokowo–przedsionkowym, następnie pobudzenie przekazywane jest do węzła przedsionkowo–komorowego i dalej aż do włókien Purkinjego. Dzięki takiemu kierunkowi przewodzenia bodźców skurczowych, możliwy jest najpierw skurcz przedsionków, a następnie komór. Prawa i lewa odnoga pęczka Hisa, pęczek Hisa, szlaki międzywęzłowe. Podstawowy rytm pracy serca może być zmodyfikowany przez ośrodki zlokalizowane w układzie nerwowym lub przez różne substancje chemiczne.

Krążenie wieńcowe

Mięsień sercowy nie jest odżywiany przez przepływającą przez niego krew, ponieważ jego grube ściany uniemożliwiają dyfuzję tlenu i substancji odżywczych do komórek. Zaopatrywany jest w nie przez tętnice wieńcowe odchodzące od początkowego odcinka aorty. Tętnice te rozgałęziają się na coraz drobniejsze tętniczki, tworząc ostatecznie sieć naczyń włosowatych, gdzie dochodzi do wymiany substancji odżywczych i gazów. Krew z naczyń włosowatych zbiera się w żyłach wieńcowych, które łączą się w jedną żyłę wieńcową uchodzącą do prawego przedsionka , aorta, tętnica wieńcowa prawa, tętnica wieńcowa lewa, mięsień sercowy.

Cykl pracy serca (0,8 s.)

Skurcz przedsionków

We włóknach węzła zatokowo-przedsionkowego powstają impulsy, które pobudzają do skurczu przedsionki, dzięki napełnienia czemu krew wtłaczana jest do komór. Zastawki półksiężycowate są zamknięte.

Skurcz komór

Impulsy z węzła zatokowo-przedsionkowego docierają do komór, inicjując ich skurcz. Zamykają się zastawki przedsionkowo – komorowe a otwierają się półksiężycowate i „porcja krwi” zostaje wtłoczona do tętnic. Następnie ściany komór wiotczeją a zastawki półksiężycowate się zamykają.

Pauza

Serce znajduje się w rozkurczu. zastawki półksiężycowate są zamknięte. Serce napełnia się wolno krwią napływającą z żył.

Tony serca

Są to zjawiska akustyczne towarzyszące pracy serca.
Wyróżniamy dwa główne tony serca:

• pierwszy, który towarzyszy zamykaniu się zastawek przedsionkowo – komorowych

• drugi – towarzyszy zamknięciu się zastawek półksiężycowatych

Za każdym razem, gdy lewa komora wtłacza krew do tętnic. Ulegają one miejscowemu rozszerzeniu, które przemieszcza się jako fala wzdłuż aorty i odchodzących od niej tętnic. Falę tę wyczuwamy jako tętno (puls). Pozwala ono ocenić częstotliwość skurczów serca. Pomiaru tętna dokonuje się na tętnicach powierzchniowych, głównie tętnicy promieniowej, choć także na tętnicy szyjnej (najlepsze miejsce badania w wypadkach zagrożenia życia). Do badania tętna nie stosuje się kciuka, ponieważ w ten sposób można pomylić tętno badanego z własnym.

W spoczynku tętno wynosi około 72 uderzenia na minutę – Wzrasta podczas wysiłku fizycznego lub podczas stresu.

Naczynia krwionośne - porównanie

	(1) tętnica, (2) żyła, (3) śródbłonek, (4) warstwa mięśniowa, (5) warstwa tkanki łącznej
Tętnice mocne, elastyczne ściany wytrzymałe na duże ciśnienie krwi (silnie rozwinięta mięśniówka) brak zastawek transportują krew z serca do tkanek pod dużym ciśnieniem na przekroju okrągłe	Żyły ściany cienkie, wiotkie, mało odporne na ciśnienie krwi kieszonkowe zastawki transportują krew z tkanek z powrotem do serca owalne na przekroju

Kierunek przepływu krwi:

tętnice › naczynia włosowate › żyły

Wyjątki:

Sieć dziwna w ciałku nerkowym:

tętnica › naczynia włosowate › tętnica

Krążenie wrotne w wątrobie:

żyła wrotna › naczynia włosowate › żyła wątrobowa

W układzie krwionośnym człowieka wyróżniono dwa obiegi krwi:

W małym obiegu krwi, zwanym też płucnym, następuje natlenianie krwi. W płucach pomiędzy włosowatymi naczyniami krwionośnymi, a pęcherzykami płucnymi następuje zewnętrzna wymiana gazowa. Tlen z pęcherzyków przenika do naczyń, a dwutlenek węgla z naczyń do pęcherzyków. Tlen łączy się z hemoglobiną i w postaci oksyhemoglobiny jest transportowany po naszym organizmie.

W dużym obiegu krwi następuje przekazywanie tlenu komórkom. Aorta wyprowadzająca krew z serca rozgałęzia się na tętnice o coraz mniejszej średnicy. Najmniejsze tętniczki w postaci naczyń włosowatych oplatają komórki. Następuje tu wymiana gazowa wewnętrzna. Tlen z naczyń przenika do komórek, a z komórek dwutlenek węgla do naczyń. Łączy się on z hemoglobiną i w postaci karboksyhemoglobiny jest dalej transportowany. Krew dostarcza też komórkom inne składniki np. substancje odżywcze zabierając produkty przemiany materii.

Krążenie wrotne

Duże znaczenie w układzie krążenia ma tzw. krążenie wrotne. Krew z jelit jest zbierana przez żyłę wrotną. W jelitach następuje przenikanie składników pokarmowych do krwi. Krew bogata w różnorodne substancje pokarmowe żyłą wrotną dociera do wątroby.

Tu następuje przetwarzanie i magazynowanie składników pokarmowych. Czasem konieczne jest też zatrzymywanie szkodliwych substancji. Krew po przejściu przez wątrobę nasycona składnikami odżywczymi wpływa do żyły głównej dolnej.