Wyższa Szkoła Ekologii i Zarzadzania w Warszawie
Wydział Ekologii
Warsztaty Promocji Zdrowia
„Spalanie odpadów - czy jest groźne?”
Kampania skierowana do działkowców
Dariusz Urbaniak
Nr albumu: 17353
WSEiZ, kier. Zdrowie Publiczne sem.III gr.A2
Wstęp
Ogródki działkowe usytuowane w dużych aglomeracjach miejskich, są niejednokrotnie jedynymi enklawami zieleni i służą rekreacji ludności. Aby wypoczynek i plony pracy działkowców były najbardziej efektywne należy zwrócić uwagę na problem wypalania odpadów ogrodowych, a wraz nimi również śmieci. Problem ten jest szczególnie widoczny dwa razy w roku – wiosną i jesienią. W zależności od rodzaju spalanej materii do środowiska mogą przedostawać się wraz dymem i popiołem różne substancje chemiczne, a zwłaszcza polichlorowane dibenzofurany (PCDF) i polichlorowane bifenyle (PCB) [Grochowalski 1997], PCDD/Fs [Dudzińska M.R., Kozak Z.. Zawarte w popiołach w wyniku działania wiatru i spływu wód powierzchniowych migrują i zanieczyszczają tereny przyległe. Oddziaływają więc, bezpośrednio na zdrowie i komfort życia populacji na danym obszarze.
Cel programu
Celem programu jest pogłębienie świadomości społeczności działkowców o niekorzystnym wpływie spalania śmieci i odpadów w ogrodach działkowych, co jest przyczyną powstawanie dioksyn i ich toksycznym wpływie na organizmy żywe. Ograniczenie, a nawet wyeliminowanie tego zjawiska.
Charakterystyka zjawiska
W społeczeństwie pokutuje jeszcze błędne przekonanie, że wypalanie traw i odpadów drewnopochodnych wpływa korzystnie na żyzność gleby. Nie zwracając większej uwagi na rodzaj spalanej materii organicznej, świadomie lub nie, wraz z nią staramy się pozbyć odpadów z codziennej działalności człowieka.
Dlaczego jest to problem
Obecność PCDD/Fs - to problem naszego zdrowia i najbliższego środowiska. Spalanie odpadów typu: tworzywa sztuczne (plastik, folia, pet-y), stare meble - (zawierające substancje do konserwacji, pozostałości farb i lakierów), kartony, opakowania wielomateriałowe, papier bielony nieorganicznymi związkami chloru, z nadrukiem farb kolorowych o dodatkowej zawartości różnego rodzju metali ciężkich, w niskich temperaturach jakie występują w paleniskach (200-500°C) prowadzi do powstawania bardzo groźnych dla zdrowia związków chemicznych.
Dlaczego zaistniała potrzeba rozwiązania problemu
Badania dowodzą, że najwięcej dioksyn dostaje się do środowiska nie z produkcji przemysłowej, lecz właśnie podczas spalania odpadów w gospodarstwach domowych. Spalając 1 kg odpadów z polichlorku winylu PVC, wytwarza się aż 280 litrów gazowego chlorowodoru, który w połączeniu z parą wodna, tworzy kwas solny.
Zawartości dioksyn w popiołach z palenisk i pieców domowych, w których spalano różne gatunki drewna, węgiel a także papier (specjalny eksperyment z paleniem ilustrowanymi tygodnikami) wykazały, że praktycznie dla każdego rodzaju paliwa w popiele (i zapewne w emisji) znajdują się dioksyny i furany, jakkolwiek najniższe stężenia (w przeliczeniu na TEQ) w popiele po spalaniu drewna (Czerwiński i in., 2006).
Diagnoza problemu
demograficzna
Z raportu "Kim są polscy działkowcy w roku 2011" przygotowanym przez Polski Związek Działkowców wynika że, polski działkowiec to mężczyzna w wieku przedemerytalnym. Ogródki działkowe uprawiają głównie osoby w wieku średnim. Ponad połowa ma więcej niż 51 lat, a osoby młode (do 25 lat) stanowią jedynie 2 proc. działkowców. Więcej niż połowa to emeryci i renciści, a 40 proc. nadal jest czynna zawodowo. Mają głównie wykształcenie średnie (41 proc.) lub zawodowe (31 proc.). Jedynie 14 proc. może się pochwalić dyplomem wyższej uczelni. Działkowcy wykonują przede wszystkim prace fizyczne (44 proc.) i prace biurowe (26 proc.). Właściciele firm, dyrektorzy czy pracownicy naukowi to zaledwie 4 proc. członków związku działkowców. Pracują głównie w firmach albo instytucjach państwowych (53 proc.), rzadziej w
prywatnych, a jedynie co dziesiąty ma własną firmę.
epidemiologiczna
Dioksyny należą do najbardziej trujących, rakotwórczych substancji na świecie, są 10 000 razy bardziej trujące od cyjanku potasu, lecz ich działanie nie jest natychmiastowe. Toksyczne działanie dioksyn polega na powolnym, ale skutecznym uszkadzaniu narządów wewnętrznych: wątroby, płuc, nerek, rdzenia kręgowego lub kory mózgowej, są odpowiedzialne za częste występowanie nowotworów.
społeczna
Dioksyny w stężeniu nawet stukrotnie mniejszym od dawek powodujących raka oddziałują na człowieka, a szczególnie na kobiece hormony - estrogeny. Rozregulowują układ hormonalny i wpływają niekorzystnie na procesy związane z przekazywaniem życia.
Szczególnie narażone na chorobotwórcze działanie metali ciężkich, furanów i dioksyn są osoby mało odporne, a zwłaszcza dzieci. Płód zostaje uszkodzony już w łonie matki, co może się objawiać później trwałym kalectwem u nowonarodzonego dziecka.
W przypadku przyjęcia przez organizm człowieka wysokich dawek dioksyn, ich toksyczny wpływ na zdrowie może objawić się dopiero po kilkudziesięciu latach. Niestety, najczęściej w postaci chorób nowotworowych.
Cel główny programu
Poszerzenie wiedzy dotyczącej szkodliwości spalania odpadów.
Cele szczegółowe
Podniesienie poziomu wiedzy i świadomości społeczności działkowców n/t szkodliwości produktów spalania odpadów.
Pozytywna zmiana zachowań w zagospodarowywaniu ogródków działkowych,
Wzrost motywacji do segregacji odpadów gospodarczych.
Czas realizacji programu
Problem spalania odpadów nasila się w miesiącach marzec – kwiecień, oraz
październik - listopad , stąd też w tym okresie należałoby realizować założenia programu.
Metody działań
Najskuteczniejszym sposobem dotarcia do grupy docelowej, byłby cykl prelekcji przeprowadzonych na terenach ogródków (świetlicach), oraz akcja reklamowa (plakaty, ulotki, konkursy z nagrodami) na lokalnych imprezach plenerowych (typu „majówki”, „powitanie lata”, „pożegnanie wakacji”), organizowanych przez lokalne jednostki samorządowe.
Harmonogram działań
| Zadanie | Sposób realizacji | Wykonawca | Termin realizacji |
|---|---|---|---|
|
|
|
Kwiecień-maj Październik- listopad |
Koszty programu
Koszty programu będą zawierać:
- koszt projektu i wydruku plakatów i ulotek,
- koszt wynajęcia sali wykładowej,
- koszt umowy o dzieło dla prelegentów;
Zatrudnienie wolontariuszy do rozprowadzania ulotek i plakatów należy potraktować jako koszty własne.
Kwota dofinansowania (70%):
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska „Lista priorytetowych programów Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na 2013 rok” - Uchwała RN nr 175/12 z dnia 20.11.2012r. (zgodnie z pkt 3.3.1 i 5.5.2)
Udział samorządu (10%):
Urząd gminy/dzielnicy - Wydział Ochrony Środowiska
Udział sponsora (10%):
Firmy zajmujące się utylizacją odpadów (np. SITA, SELECO, GEOMAR, TOENSMEIER), lokalne media (gazeta, rozgłośnia radiowa lub TV kablowa)
Koszty własne (10%):
Koordynacja i logistyka
Metoda oceny skuteczności programu
Wywiad kwestionariuszowy,
Wywiad grupowy (focus)
Obserwacja
Analiza dokumentacji (desk research)
Główną metodą oceny będą ankiety audytoryjne przeprowadzone wśród działkowców i lokalnej społeczności przed i po zakończeniu programu.
Chcąc uzyskać jak najbardziej precyzyjne i miarodajne dane, w ankietach powinny się znaleźć głównie pytania typu zamkniętego, z możliwością rozwinięcia.
Dodatkowym źródłem oceny będą fotografie, ustne opinie i uwagi zebrane od wolontariuszy, (którzy bezpośrednio brali udział w programie), oraz informacje prasowe, radiowe lub telewizyjne.
Ewaluacja ilościowa
Oszacowanie, ile osób uczestniczyło w prelekcjach i było zainteresowanych tematem oraz ilu z próby poddanej badaniu zmieniły swoje zachowania.
Ewaluacja jakościowa
Ocena, jak nasze działania spełniły założenia programu, poprzez:
- wywiad, czy nastąpiła zmiana świadomości i zachowań
- obserwację polegającą na wejściu badacza w określoną grupę i obserwowaniu jej od wewnątrz,
- zogniskowany wywiad grupowy, jak zmieniły się zachowania działkowiczów.
- analizę dokumentów, poszukiwanie danych i informacji w wytworzonych
przekazach np. artykułach prasowych, stronach WWW czy w materiałach powstałych w
ramach projektu – sprawozdania.
Bibliografia
Dz.U. 2001 Nr 62 poz. 628, „Ustawa o odpadach” z dnia 27 kwietnia 2001 r.
Dz.U. z dn. 6 września 2005 r. „Ustawa o Rodzinnych Ogrodach Działkowych” z dn. 8 lipca 2005 r. (Dz. U. z dn. 6 września 2005 r.)
Roczniki PZH 2011, 62, Nr 1, 3 – 17, 2012.08.03
Dudzińska M.R., Kozak Z., 2001, Polichlorowane dibenzo-p-dioksyny i dibenzofurany – właściwości i oddziaływanie na środowisko, Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN, vol. 6, Lublin.
Grochowalski A., 1994. Źródła powstawania dioksyn i sposoby przedostawania się ich do środowiska. Problemy ze spalaniem odpadów.
I Ogólnopolskie Sympozjum „Dioksyny-Człowiek-środowisko”. 22-23.09.1994. Politechnika Krakowska
Internet
http://pzd.pl
http://www.dzialkowiec.com.pl
http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,12111850/Polscy_dzialkowcy
http://sitapolska.pl
www.toensmeier.pl