Wers: prozodia i grafika.

- System prozodyjny odgrywa dużą rolę w języku. Warunkiem porozumienia językowego jest: podział, segmentacja i delimitacja.
- Bez segmentacji tekstu nie bylibyśmy w stanie rozróżnić wyrazów (uchwycić granic między poszczególnymi jednostkami semantycznymi), ani relacji składniowych między nimi:
erykśengapotomstfożonymuzničego Eryk sięga po tom / stworzony mu z niczego
ery księga / potomstwo żony / muz / Nietschego
Różnice wynikają z odmiennego wyposażenia prozodyjnego tekstu.
- System prozodyjny: jest to zespół czynników brzmieniowych mowy, tworzony przez intonację i pauzę, służących do akustycznej delimitacji tekstu. Funkcje tego systemu spełniają się w obrębie zdania (wypowiedzenia), a w zależności od tego, który z elementów systemu stanowi dominantę segmentacyjną, rozróżniamy trzy formacje prozodyjne tekstu: prozę, skandowanie i w i e r s z.
- Proza: najważniejsza jest intonacja (zd. oznajmujące, rozkazujące, pytające). Porządek intonacyjny ma dwa intonemy: antykadencję i kadencję. Zdanie oznajmujące rozpoczyna się antykadencją, a kończy kadencją. Zdanie pytajne posiada tylko antykadencję, a zdanie rozkazujące – tylko kadencję. W wypowiedzeniach wielozdaniowych – wszystkie zdania składowe mają antykadencję, a kadencja przysługuje tylko zdaniu zamykającemu wypowiedź. W prozie biorą udział również pauza i akcenty (mają funkcję wyznaczone przez porządek składniowo-intonacyjny). Wszystko to tworzy formację prozodyjną, czyli w skrócie p r o z ę, czyli wg. nauki o segmentacji tekstu – określony sposób segmentacji tekstu.
Skandowanie: Czy możliwe jest inne segmentowanie prozodyjne tekstu? Tak.
Kibice manifestujący swój zachwyt: Pol-ska go-la, Bo-niek, Bo-niek.; lekarz: żeby mi chora le-ża-ła!
Wypowiedzi te mają zupełnie inną charakterystykę brzmieniową: nie posiada intonacji, wszystkie sylaby są akcentowane z jednakową mocą, każda sylaba jest oddzielona pauzą. Dominantę ma akcent i podporządkowuje sobie pauzę i eliminuje intonację. Coś takiego nazywamy: skandowaniem, a czynność: skansją. Zjawisko to służy głównie do wyrażanie emocji, zdania musza być krótkie (np. eliptyczne).
Wiersz: Dominantę ma pauza i podporządkowuje sobie intonację i akcent.
Wiersz jako zjawisko prozodyjno-językowe: skandowanie i wiersz przeciwstawiają się prozie, ponieważ są nienaturalne (arbitralne), nie są motywowane semantyką tekstu.
Dolną granicą, czyli minimalne odstępy między pauzami to odcinek trzy-, czterosylabowy, ponieważ inaczej stałby się skandowaniem:
Szkoda, że / stało się / szkoda, że / nie ma, że…
Górna granica jest trudniejsza do określenia, ale szacunkowo to około 20 sylab. Przy większej ilość wchodzą w grę pauzy składniowo-logiczne i nie ma wtedy arbitralnych pauz.
Zdanie czy wers? Jeśli mamy do czynienia z wierszem pauza jest arbitralna, nie jest efektem podziałów składniowych (pauza wersyfikacyjna). Pauza taka pojawia się zawsze albo w takim samym miejscu – po każdym zdaniu składowym, albo po takiej samej liczbie sylab, albo po takiej samej licznie zestrojów akcentowych, albo motywowana jest indywidualną wolą poety. Arbitralność polega więc na pauzach po każdym zdaniu lub cięciu zdań wbrew potrzebom składni. Wiersz posiada często podwójną segmentację: na zdania i na wersy.
Wiersz: jest to sposób prozodyjnej segmentacji tekstu za pomocą arbitralnie użytych pauz, których tekstową wydolność określają reguły systemu prozodyjnego języka. W wyniku takiej arbitralności członowania tekstu wersy jako jego efekty mogą być mniej lub bardziej prozodyjnie zróżnicowane albo poddawane uporządkowaniu polegającym na ich upodobnianiu, równowartościowości, czyli ekwiwalencji. (Wiersz to nie poezja!!!! To struktura prozodyjna tekstu wynikła z jego wierszowej segmentacji).
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, / Kto cię stracił…
Swój róg bawoli, długi, cętkowany, kręty / Jak wąż boa…
Zwała się Kokosznicka, z domu Jendykowi- / Czówna..
…lecz wybacz bo tu już / wbudowany błąd tkwił od zarania dziejów (normalnie byłoby jużwbudowany (proklityka), a tu mamy już – wbudowany (dwa akcenty)
Wers: jest to odcinek (segment) mowy wierszowanej zawarty między dwoma pauzami wersyfikacyjnymi, które są dla niego czynnikiem konstytutywnym.
To nie zapis decyduje o wierszowym charakterze mowy i wierszowym charakterze delimitacji tekstu, lecz system prozodyjny, który skutecznie limituje rozmiar wersu. Gdyby wers miał 47 sylab to zdominowałyby go pauzy składniowe.

Pauza najsilniejsza jest w wierszu nienumerycznym przerzutniowym! O wyborze miejsca pauzy wersyfikacyjnej w stosunku do działów składniowych decyduje nie wymóg logiczny, lecz jej „słyszalność”, zatem pojawia się albo tam, gdzie przewidzieć ją najłatwiej, to jest zawsze po takiej samej liczbie jednostek językowych, lub tam, gdzie przewidzieć ją najtrudniej.
Pauza wersyfikacyjna pojawia się po każdym zdaniu – charakter składniowy, albo wersy nie są tożsame ze zdaniami – askładniowy.
System wersyfikacyjny jest to sposób sytuowania arbitralnej pauzy wersyfikacyjnej

w stosunku do działów składniowych: może więc ona padać na działy składniowe,

czyli pomiędzy człony syntaktyczne, i wtedy mówimy o systemie s k ł a d n i o w y m

wiersza, lub też w obrębie członów składniowych czy nawet wyrazów, tnąc je, i wtedy

mówimy o systemie a s k ł a d n i o w y m wiersza.
- Innych wersów niż składniowe i askładniowe nie ma.
- Askładniowośc może przybierać dwie postaci:
Posiałem na gładkiej roli / drewnianego stołka / ideę nieskończoności (przerzutnia)
zdarto żagle, ster prysnął, ryk wód, szum zawiei (składniowy podział wersu)
- Dwa systemy wersyfikacyjne, czyli dwie zasady segmentacji wersowej dają trzy możliwości kompozycji wypowiedzi wierszowanej:
1) utwór może wykorzystywać system składniowy wiersza jako wyłączną zasadę delimitacji,
2) może wykorzystywać system askładniowy,
3) a może wykorzystywać oba systemy.