4 �finicja polityki pieniężnej, NBP,

Definicja polityki pieniężnej i jej cel, rodzaje tej polityki, instrumenty polityki pieniężnej, NBP i jego zadania

NBP i jego zadania

Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Jego zadania są określone w Konstytucji RP, ustawie o Narodowym Banku Polskim i ustawie Prawo bankowe.

Konstytucja stanowi, że dla NBP przysługuje wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.

Ustawa stwierdza, że Narodowy Bank Polski posiada osobowość prawną i prawo używania pieczęci z godłem państwowym. Nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych. Jego działalność jest prowadzona na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, a siedzibą jest Warszawa.

Zadania NBP

Podstawowym celem działalności Narodowego Banku Polskiego jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu. Do zadań NBP należy:

organizowanie rozliczeń pieniężnych;

NBP prowadzi rachunki:

1) banków;

2) budżetu państwa;

3) Bankowego Funduszu Gwarancyjnego;

3a) Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej - dla celów przeprowadzania rozliczeń,

4) innych osób prawnych, za zgodą Prezesa NBP.

prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi;

Narodowy Bank Polski realizuje funkcje centralnej bankowej instytucji dewizowej poprzez gromadzenie rezerw dewizowych, zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz podejmowanie czynności bankowych i innych mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu dewizowego i płynności płatniczej kraju.

prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami;
prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa;

Narodowy Bank Polski prowadzi obsługę bankową budżetu państwa w zakresie określonym w ustawie o finansach publicznych. NBP prowadzi m.in.: centralny rachunek bieżący budżetu państwa oraz rachunki bieżące państwowych jednostek budżetowych, urzędów skarbowych i państwowych funduszy celowych. NBP wykonuje kontrolę w zakresie ustalonym w przepisach prawa dewizowego.

regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie;
kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego;
opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej;
wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

Narodowy Bank Polski odpowiada za stabilność narodowego pieniądza. NBP opracowuje i realizuje strategię polityki pieniężnej oraz - uchwalane corocznie - założenia polityki pieniężnej. Poprzez zarządzanie rezerwami dewizowymi zapewnia odpowiedni poziom bezpieczeństwa finansowego państwa. Dzięki emisji znaków pieniężnych zabezpiecza płynność obrotu gotówkowego. Ważnym celem NBP jest dbałość o stabilność systemu finansowego. Realizując ten cel, Komisja Nadzoru Bankowego oraz - działający w strukturze NBP - Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego sprawują nadzór nad sektorem bankowym i zapewniają bezpieczeństwo środków powierzonych bankom. W ramach pełnionych funkcji nadzorczych i regulacyjnych NBP dba o płynność, sprawność i bezpieczeństwo systemu płatniczego. Przyczynia się również do rozwoju bezpiecznej infrastruktury rynku finansowego.

Funkcje NBP

Bank centralny odgrywa zasadniczą rolę w rozwiniętej gospodarce rynkowej. Bank centralny realizuje w gospodarce narodowej szereg istotnych zadań związanych z obiegiem pieniężnym i zaopatrzeniem gospodarki w kredyt. Jest przede wszystkim odpowiedzialny za dopływ do gospodarki pieniądza gotówkowego i kreację przez banki komercyjne pieniądza kredytowego. Oprócz tego stwarza warunki do sprawnego przebiegu rozliczeń pieniężnych dokonywanych za pośrednictwem banków. Wykonując swoje podstawowe zadania w zakresie polityki pieniężnej bank centralny kieruje się postawionymi przed nim celami. We współczesnych rozwiniętych gospodarkach rynkowych takim niekwestionowanym celem długoterminowej polityki banku centralnego jest stabilność pieniądza. Pełni on trzy podstawowe funkcje, jako:

Centralny bank państwa.

NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze. Bank centralny kontroluje podaż pieniądza poprzez emisje pieniądza gotówkowego, operacje na otwartym rynku, ustalanie stopy rezerw obowiązkowych oraz ustalanie stopy procentowej.
Podaż pieniądza to suma gotówki w obiegu poza systemem bankowym oraz wkładów w bankach komercyjnych i w towarzystwach budowlanych.
Bank centralny stosuje trzy narzędzia za pomocą których może wpływać na podaż pieniądza, są to:
- Rezerwy obowiązkowe,
- Operacje otwartego rynku,
- Stopa dyskontowa.
Bank centralny prowadzi obsługę rządu czyli zarządza długami i finansuje deficyt budżetowy. Jako bankier państwowy musi czuwać, aby państwo było zdolne do wywiązania się ze swych zobowiązań płatniczych w przypadku deficytu. Deficytem sektora publicznego lub inaczej potrzebami pożyczkowymi sektora publicznego nazywamy sumę deficytu budżety centralnego i budżetów terenowych oraz deficytu budżetowego w gałęziach znacjonalizowanych.

Bank emisyjny.

. Narodowy Bank Polski ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, że jest jedyną instytucją uprawnioną do wprowadzania do obiegu pieniężnego złotych i groszy jako prawnych środków płatniczych na obszarze Polski. Mają one ustawową moc zwalniania ze wszystkich zobowiązań i nikt nie może odmówić ich przyjęcia jako zapłaty. Narodowy Bank Polski określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu Znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP są banknoty i monety. Monety emitowane są w dwóch grupach. Pierwszą tworzą monety powszechnego obiegu, a drugą monety kolekcjonerskie, o niskich nakładach. Wprowadzenie nowego znaku pieniężnego odbywa się na podstawie zarządzenia Prezesa NBP ogłaszanego w Monitorze Polskim. W zarządzeniu zostają ustalone: termin wprowadzenia do obiegu i wielkość emisji oraz wzór i wartość nominalna znaków pieniężnych, a w przypadku monet także stop, próba i masa.

Do NBP należy również wycofywanie z obiegu poszczególnych znaków pieniężnych. Odbywa się to na mocy zarządzenia Prezesa NBP, publikowanego w Monitorze Polskim, które określa znak pieniężny, termin jego wycofania z obiegu i zasady wymiany we wskazanych bankach. Narodowy Bank Polski ustala też zasady wymiany zużytych i uszkodzonych znaków pieniężnych oraz zatrzymywania fałszywych znaków pieniężnych. Znaki zużyte lub uszkodzone tracą moc prawnego środka płatniczego i podlegają wymianie. Fałszywe znaki pieniężne są natomiast zatrzymywane bez prawa zwrotu ich równowartości.

Bank banków.

Bank centralny określany bankiem banków. Występuje w stosunku do nich jako pożyczkodawca ostatniej instancji. Ostatnia instancja kredytowa to instytucja zdolna do udzielani pożyczek bankom i innym instytucjom finansowym w sytuacjach, kiedy panika na rynkach finansowych zagraża całemu systemowi finansowemu. NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje kontrolę nad działalnością banków, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. Ponadto NBP nadzoruje systemy płatności w Polsce.Bank centralny zarządza długiem publicznym, biorąc pod uwagę zastaw opinii na podstawie, których podejmuje decyzje dotyczące szczegółów związanych z:
* emisją nowych papierów wartościowych
* przyszłej daty zobowiązującej państwo do wykupu owych papierów wartościowych
* dotyczących wysokości stopy procentowej jaką powinno się zaoferować, aby zakup tych papierów był atrakcyjny
Bank centralny samodzielnie lub w porozumieniu z rządem ustala kurs waluty krajowej i jego zatrzymanie poprzez inwestycje zakupy i sprzedaż walut. Kurs waluty jest to cena wyrażona w walucie obcej. W Polsce ustalenie kursu walut należy do Rady Ministrów oraz do Rady Polityki Pieniężnej.

polityka pieniężna

Polityka pieniężna – systematyczne działanie mające na celu utrzymanie stabilności cen.

Podstawowym celem polityki pieniężnej jest utrzymanie stabilnego poziomu cen i umocnienie pieniądza co można rozumieć jako stabilizację cen, a więc kontrolę tempa inflacji. Stabilność cen jest niezbędna do zbudowania trwałych fundamentów długofalowego wzrostu gospodarczego.

Celem pośrednim jest kontrola podaży pieniądza i kształtowanie kursu walutowego.

Natomiast bezpośrednie cele operacyjne polegają na kształtowaniu:

wielości pieniądza rezerwowego banku centralnego (wielkość płynnych rezerw banków komercyjnych),
poziomu stopy procentowej.

Następuje to przez instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego, takich jak system rezerw obowiązkowych, kredyty refinansowe i operacje otwartego rynku.

W polityce pieniężnej pieniądz spełnia trzy podstawowe funkcje:

środka wymiany (funkcja wynikająca z tzw. podwójnej zbieżności potrzeb) i środka płatniczego,
miernika wartości,
środka przechowywania wartości i odroczonych płatności (Begg 2000).

Formy występowania pieniądza:

gotówkowa,

- bilety banku centralnego

- bilon metalowy.

bezgotówkowa (tzw. pieniądz skrupulatny):

- depozyty w banku centralnym,

- depozyty w innym banku.

Politykę monetarną można podzielić na:

- politykę restrykcyjną (twardą),

- politykę ekspansywną (miękką).

Celem polityki restrykcyjnej jest ograniczenie podaży pieniądza i tym samym zmniejszenie aktywności gospodarczej, które odbywa się poprzez podwyższanie stopy dyskontowej, podwyższenie poziomu rezerw obowiązkowych oraz sprzedaż na otwartym rynku – jest to polityka antyinflacyjna.

Polityka ekspansywna ma na celu zwiększanie podaży pieniądza i tym samym pobudzenie aktywności gospodarczej i odbywa się poprzez obniżanie stopy dyskontowej, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych, zakupy na otwartym rynku (Milewski 2005).

Operacje otwartego rynku

Operacje otwartego rynku to transakcje dokonywane z inicjatywy banku centralnego z bankami komercyjnymi. Obejmują one warunkową i bezwarunkową sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz, a także emisje własnych papierów dłużnych banku centralnego.

Operacje otwartego rynku równoważą popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Dzięki temu bank centralny wpływa na poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym.

Obecnie operacje otwartego rynku przeprowadzane przez Narodowy Bank Polski polegają na emisji własnych papierów dłużnych (7-dniowych bonów pieniężnych), których minimalna rentowność jest równa stopie referencyjnej wyznaczonej przez Radę Polityki Pieniężnej.

Rezerwa obowiązkowa

W celu kształtowania podaży pieniądza i działalności kredytowej NBP

gromadzi rezerwy obowiązkowe banków. Bank centralny nakłada na banki obowiązek utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Rezerwa ma na celu łagodzenie wpływu bieżących zmian płynności sektora bankowego na stopy procentowe na rynku międzybankowym. Służy również ograniczaniu nadpłynności banków.

Rezerwą obowiązkową jest wyrażona w złotych część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych i uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez banki, podlegających zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, a także pozyskanych z zagranicy na co najmniej 2 lata. Rezerwa obowiązkowa utrzymywana jest na rachunkach w NBP.

Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej. Od 31 października 2003 r. stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 3,5% dla wszystkich rodzajów depozytów. Od 30 września 2003 r. wszystkie banki pomniejszają naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartość 500 tys. euro. Środki rezerwy obowiązkowej od 1 maja 2004 r. są oprocentowane.

Operacje kredytowo-depozytowe

W przypadku prowadzenia przez NBP podstawowych operacji otwartego rynku z 7-dniowym terminem zapadalności może dochodzić do znacznych wahań najkrótszych, zwłaszcza jednodniowych, stóp rynku międzybankowego. Łagodzeniu tych wahań służą operacje kredytowo-depozytowe, prowadzone z bankami komercyjnymi z ich inicjatywy: kredyt lombardowy oraz lokaty terminowe banków w NBP (depozyt na koniec dnia). Operacje kredytowo-depozytowe NBP wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym, których górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu lombardowego, a dolną - oprocentowanie depozytu w NBP.

NBP udziela bankom kredytu lombardowego pod zastaw skarbowych papierów wartościowych. Kredyt ten umożliwia im pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności. Zastawem są skarbowe papiery wartościowe, a wysokość kredytu nie może przekroczyć 80% ich wartości nominalnej. Termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu jego udzielenia, a warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata wcześniej zaciągniętego kredytu.Narodowy Bank Polski oferuje też bankom możliwość składania krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w banku centralnym. Lokaty przyjmowane są do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z należnymi odsetkami następuje w kolejnym dniu operacyjnym. Lokaty są oprocentowane według stopy zmiennej ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej (stopy depozytowej).

Polityka pieniężna, polityka monetarna – systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilności cen. Politykę pieniężną państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądza oraz na kursy walutowe.