Rodzaje skał, ich geneza i klasyfikacje:

Skała jest zespołem minerałów jednego lub kilku rodzajów utworzonych

w określonych procesach geologicznych.

Klasyfikacja

Ze względu na ich pochodzenie, dzielimy je na:

- skały magmowe (głębinowe, wylewne)

- skały osadowe (okruchowe, organiczne, chemiczne)

- skały metamorficzne (kontaktowe, regionalne, dynamiczne)

SKAŁY MAGMOWE.

Geneza. Powstają wskutek przedzierania się magmy przez litosferę, jej zastygania

i krystalizacji w głębi Ziemi lub tez zastygania law na powierzchni. Dzielimy zatem skały magmowe na:

- głębinowe – powstają w głębi Ziemi w procesach powolnego zastygania magmy (w warunkach wysokiego ciśnienia) mają one strukturę jawnokrystaliczną, tzn. posiadają widoczne gołym okiem wykształcone minerały, są to skały ciężkie, twarde, odporne na zniszczenia, np. granit, sjenit, dioryt, gabro.

- wylewne – powstają na powierzchni w procesie gwałtownego zastygania magmy, maja strukturę skrytokrystaliczną (kryształy nie są widoczne gołym okiem, lawa stygnie tak szybko, że nie ma czasu na wykształcenie kryształów, przykłady: bazalt, andezyt, melafir) lub porfirową (stygnięcie i krystalizacja rozpoczęły się pod ziemią, jednak kolejny wybuch wulkanu wyrzucił je na powierzchnie, gdzie proces krystalizacji został przerwany, np. porfir)

Skały magmowe można podzielić tez ze względu na odczyn:

- kwaśny, bogaty w krzemionkę – np. granit

- zasadowy, ubogi w krzemionkę – np. gabro

SKAŁY OSADOWE.

- okruchowe- powstają w wyniku niszczenia innych skał wskutek wietrzenia lub erozji, mogą to być skały luźne (okruchy nie są ze sobą połączone) oraz zwięzłe (okruchy scementowane drobnym materiałem) .np.: żwir, zlepieniec, muł, ił

- organiczne – powstałe na skutek nagromadzenia szczątków roślinnych lub zwierzęcych, jak również w wyniku ich działalności. Np. węgiel, torf ; węglowodory – gaz ziemny, ropa naftowa, wosk ziemny, asfalt naturalny; wapienie – wapień muszlowy, wapień koralowy, kreda pisząca

- chemiczne – powstałe poprzez wytracanie minerałów z roztworów ( głównie w trakcie parowania wód morskich) – np.: wapień, gips, anhydryt, sól kamienna, sól potasowa.

SKAŁY PRZEOBRAŻONE (METAMORFICZNE).

Zależnie od czynnika przeobrażającego, wyróżniamy:

- metamorfizm kontaktowy – czynnikiem przeobrażającym jest wysoka temperatura (zetknięcie skały z magmą) – np.: marmur powstający z wapienia

- metamorfizm dynamiczny – czynnikiem przeobrażającym jest wysokie ciśnienie – np.: łupki

- metamorfizm regionalny – czynnikiem przeobrażającym jest wysokie ciśnienie i temperatura, skały zostały przeniesione w te warunki z innego terenu przez ruchy skorupy ziemskiej – np.: gnejs powstający z granitu.

1. Rodzaje skał, ich geneza i klasyfikacje.

a) magmowe

b) osadowe

c) przeobrażone (metamorficzne)

Za skałę uważa się zespół różnych minerałów, albo jednakowych, albo różnego rodzaju, które powstały w procesie geologicznym.

a) Magmowe

Głębinowe - ich powstanie związane jest z procesem przezierania się magmy poprzez warstwę litosfery, a następnie jej zastygania oraz krystalizacji wewnątrz Ziemi, - magma zastyga powoli przy towarzyszącym jej wysokim ciśnieniu, tworząc strukturę jawnokrystaliczną- minerały możliwe są do odróżnienia gołym okiem, - maja charakter skał twardych, ciężkich, są trwałe na zniszczenie - np. sjenit, granit, gabro czy dioryt

Wylewne - powstały poprzez nagłe zastygnięcie magmy, - struktura jest skrytokrystaliczna, czyli kryształów nie można dostrzec gołym okiem, a wystyganie lawy jest na tyle szybkie, że nie może dojść do dostatecznego wykształcenia się kryształków -np. andezyty, bazalty czy melafiry. - ich budowa może mieć także charakter porfirowy- gdzie proces ich stygnięcia oraz krystalizacji miał miejsce jeszcze pod ziemią, a dopiero wybuch wulkanu spowodował wyrzucenie na powierzchnię ziemi, gdzie doszło do przerwania procesu krystalizacji. Przykładem takich skał jest porfir.

Ze względu na odczyn, jaki posiadają, skały magmowe dzieli się je na: - o odczynie kwaśnym, zawierającym dużo krzemionki (np. granit) - o odczynie zasadowym, zawierający mało krzemionki (np. gabro).

b) Osadowe

- skały okruchowe- których powstanie związane jest z niszczeniem innych rodzajów skał w wyniku takich procesów jak erozja czy wietrzenie,

albo ze skał luźnych, w których okruchy nie podlegają wzajemnemu połączeniu,

albo ze skał zwięzłych, gdzie okruchy połączone są ze sobą za pomocą drobnego materiału.

- przykłady skał okruchowych - zlepieniec, piasek, żwir, muł, less, glina czy mułowiec. Różnią się one od siebie rozmiarami ziaren. - skały organiczne- ich powstanie związane jest z gromadzeniem się szczątków zwierząt oraz roślin lub też w wyniku ich działalności. Przykładem takich skał są: węgiel brunatny oraz kamienny, torf,, pewne rodzaje węglowodorów jak ropa naftowa i gaz ziemny, asfalt naturalny czy wosk ziemny, wapienie- muszlowy, koralowy, lub kreda pisząca. - chemiczne- ich powstanie możliwe było dzięki procesowi wytrącania się minerałów z różnych roztworów, przede wszystkim w momencie parowania wody morskiej, na przykład: gips, wapień, anhydryt, sól potasowa czy sól kamienna.

c) Przeobrażone (metamorficzne)

Np. gnejs z granitu

Marmur z wapieni

Łupki metamorficzne ze skał ilastych

Kwarcyty z piaskowców

Zieleńce ze skał osadowych

Istnieje kilka czynników przeobrażających, ze względu na nie wyróżnić można metamorfizm: - kontaktowy- pod wpływem wysokiej temperatury, powstającej przy stykaniu się skały z magmą, na przykład marmur powstały z wapienia - dynamiczny- pod wpływem wysokiego ciśnienia, w ten sposób powstają łupki - regionalny- działa zarówno wysokie ciśnienie jak i wysoka temperatura, a skały zostały przeniesione z innych warunków klimatycznych wskutek ruchów płyt tektonicznych, np. gnejs powstały z granitu