Pedagogika pracy jako dyscyplina pedagogiczna

1.

Pedagogika pracy jest dyscypliną naukowa, która zajmuje się wpływem pracy i rozmaitych jej rodzajów na kształtowanie się osobowości w procesie wychowania, a więc pedagogicznymi aspektami relacji; człowiek – wychowanie – praca. O jej przedmiocie stanowią wszystkie te układy i związki przedmiotowo - treściowe, przez które przewija się idea przygotowania człowieka do pracy zawodowej, ale również idea pomyślnego i zadowalającego udziału człowieka w tej pracy. T. Nowacki określił tę dyscyplinę jako ,,gałąź wiedzy, obejmującą całość problematyki pedagogicznej, wynikającej z zetknięcia człowieka z pracą”.

W. Okoń zdefiniował, że pedagogika pracy to ,,dyscyplina pedagogiczna, której przedmiotem badań jest praca ludzka, jej różnorodne uwarunkowania, jej wpływ wychowawczy na jednostkę (…)”.

Według Z. Wiatrowskiego ,,przez pedagogikę pracy rozumieć będziemy tę dyscyplinę pedagogiczną, której przedmiotem zainteresowań i badań naukowych są problemy wychowania przez pracę, kształcenia ogólnotechnicznego, orientacji, poradnictwa i doradztwa zawodowego, edukacji prozawodowej, kształcenia i wychowania zawodowego, kształcenia ustawicznego dorosłych oraz problemy oświatowe i wychowawcze zakładu pracy”. Definicja ta szczególnie wyraźnie pokazuje, że problematyka badawcza tej dyscypliny pedagogiki jest bardzo obszerna.

Do obszarów zainteresowań tej nauki Z. Wiatrowski zalicza pokaźny zestaw problemów skupionych wokół:

- sylwetki człowieka,

- zadań zawodowych, jakie będzie wykonywać absolwent określonej szkoły zawodowej,

- treści, metod i środków kształcenia, dokształcania oraz doskonalenia zawodowego,

- warunków osobowych i materialnych przygotowania człowieka do pracy,

- skuteczności kształcenia, dokształcania i doskonalenia zawodowego,

- skuteczności działań wychowawczych w miejscu pracy.

Wymienione zagadnienia traktuje się jako wielkie obszary problemowe pedagogiki pracy, odpowiadające kolejnym etapom życia człowieka i grupuje je się w następujące działy:

· Kształcenie przedzawodowe;

· Kształcenie prozawodowe;

· Kształcenie zawodowe;

· Kształcenie ustawiczne dorosłych.

Kształcenie przedzawodowe obejmuje wszystko to, co decyduje o rozwoju jednostki w okresie poprzedzającym systematyczne kształcenia zawodowe i co pomaga w dokonywaniu wyboru zawodu zgodnie z warunkami osobistymi i potrzebami społecznymi. W sferze tej mieści się kształcenie ogólne, wychowanie przez pracę, kształcenie ogólnotechniczne oraz preorientacja, orientacja i poradnictwo zawodowe. Celem tego kształcenia jest nade wszystko zbliżenie dzieci i młodzieży do pracy, kształtowania wiedzy o pracy oraz pozytywnego do niej stosunku.

W zakres zainteresowań edukacji prozawodowej wchodzą te działania, w następstwie których uczący rozpoznaje ogólne właściwości zawodów, uzyskuje określone przyuczenie do zawodu, jednak nie uzyskuje kwalifikacji zawodowych.

Kształcenie prozawodowe stanowi szczebel pośredni pomiędzy edukacją prozawodową a zawodową a tym samym znaczący etap w dochodzeniu do kwalifikacji i kompetencji zawodowych.

Przedstawiciele :

T. Nowacki

Z.wiatrowski

b. Baraniak

A.Bogaj

Kwiatkowski

Teorie:

Naturalizm pedagogiczny- odkrywał dziecko jego zainteresowania i potrzeby ograniczając role wychowawcy do czuwania nad jeego rozwojem.

Socjologizm pedagogiczny- uzależniał istotę procesu wychowania od warunków środowiska społecznego w którym przebiega. Wartości tkwią w społeczeństwie ("socjo").

Konwergencja - człowiek rozwija się pod wpływem genów i środowiska

Pedagogika kultury- kształcenie osobowości przez dobra kultury

3.Pedagogika pracy jako oddzielna dyscyplina pedagogiczna wykształciła się dopiero w latach siedemdziesiątych XX wieku, jednak jej rodowód jest dość długi wiąże się nierozłącznie z ruchami społecznymi, szczególnie z zagadnieniami stosunku człowieka do pracy.

Poprzedników pedagogiki pracy można szukać już w bardzo odległych czasach, przez Biblię, literaturę starogrecką i literaturę kościelną. Przekazy te zawierają wskazówki o wprowadzaniu w zawód i wychowaniu w zamiłowaniu do pracy.

Pedagogika i jej staropolska nazwa pochodzi od słowa greckiego (paidagogos - dosł. "prowadzący dziecko").

Wysoką wartość pracy w wychowaniu znajdziemy w poglądach takich przedstawicieli utopijnego kierunku filozofii, jak: Tomasz More, Tomasz Campanella, Franciszek Bacon i inni, którzy zajmując się wychowaniem, wyznaczali pracy szczególną rolę.

Tomasz More opisując w Utopii życie na wyspie, gdzie panuje szczęście, sformułował postulat, aby cała młodzież obojga płci pracowała w rolnictwie, a później wybierała inne zawody. I tak przez pierwszego twórcę idei wychowania przez pracę uważa się Tomasza More. Od tamtego czasu zagadnieniem pracy i wychowania przez pracę zajmowało się wielu myślicieli, szczególnie Jan Amos Komeński. Kładł on nacisk na przysposobienie dziecka do pracy ręcznej i zapoznania z gospodarstwem domowym. Uważał, że przez pracę prowadzi najbardziej skuteczna droga do aktywizowania dziecka, eliminowania nudy, a także orientacji dziecka w różnorodności prac zawodowych po to, aby łatwiej ujawniały się zamiłowania i skłonności.

W Polsce w okresie Odrodzenia wychowaniem przez pracę zajmował się Andrzej Frycz Modrzewski. Uważał on, że do pracy należy przyzwyczajać dzieci od najmłodszych lat i kontrolować jej wyniki.

W dwieście lat później problematyka wychowania przez pracę podjęta została w znacznie szerszym zakresie przez takich myślicieli i działaczy kręgu Komisji Edukacji Narodowej, jak: Grzegorz Piramowicz, Antoni Popławski, Adolf Kamieński, Hugo Kołłątaj i inni, którzy w pewnym sensie mogą być uznani za prekursorów pedagogiki pracy .

Koncepcję i realizację idei kształcenia zawodowego oraz wychowania przez pracę zawdzięczamy Stanisławowi Staszicowi. Przyczynił się on do powstania:

Instytutu Agronomicznego i Instytutu Weterynaryjnego w Marymoncie;

Założył Akademię Górniczą w Kielcach, Szkołę górniczą w Dąbrowie Górniczej;

Przyczynił się do utworzenia Politechniki Warszawskiej, Szkoły Inżynierii Ogólnej Cywilnej Dróg i Mostów, Instytutu Agronomii, Instytutu Głuchoniemych, Szkoły Lekarskiej;

Inicjował powstanie szkół rzemieślniczych, rękodzielniczych i rolniczych w miastach i na wsiach;

Dzięki jego działalności powstały ?szkoły niedzielne? w wielu ośrodkach kraju.

A więc można stwierdzić, iż Stanisław Staszic jest ojcem polskiego szkolnictwa zawodowego

W XIX w. problematyka należąca do dziedziny zwanej dziś pedagogiką pracy żywo interesowała, z jednej strony, licznych przedstawicieli pozytywizmu, głoszących między innymi hasła ?pracy organicznej? i ?pracy u podstaw?, z drugiej zaś strony twórców marksizmu .

Praca organiczna ? marksizm:

Karol Marks

Fryderyk Engels

Włodzimierz Ilicz Lenin

G. Kershensteiner

J. Dewey

Pod koniec XIX wieku wyodrębniają się nowe dziedziny wiedzy naukowej, w tym nauka o pracy.

Przedstawiciele:

W. Jastrzębowski, który w 1857 r. opublikował Rys ergonomii, czyli nauki o pracy;

S. Brzozowski wypracował koncepcję tzw. ?filozofii pracy i swobody?;

K. Adamiecki tworzy teoretyczne podstawy organizacji i zarządzania;

T. Kotarbiński zapoczątkowuje ?szkicami praktycznymi? rozwój prakseologii.

W latach międzywojennych w Polce zagadnieniem wychowania przez pracę zajmowali się:

W. Przanowski

W. Ambroziewicz

W. Spasowski

H. Rawid

S. Karnia

W pierwszych latach powojennych najwięcej uwagi poświęcono tworzeniu nowego szkolnictwa zawodowego, przy czym ze zrozumiałych względów dominowały prace organizacyjne oraz programowe. Dopiero od lat sześćdziesiątych można wyraźniej dostrzec początki wyodrębniania się nowej dyscypliny pedagogicznej: pedagogika pracy. Rola inicjatora i organizatora tej sfery badań przypadła prof. Dr Tadeuszowi Nowackiemu .

4-Kształcenie zawodowe prowadzi do uzyskania kwalifikacji zawodowych, warunkuje dobrą przydatność zawodową, wysoka wydajność pracy oraz zadowolenie z jej wykonywania. Obejmuje kształcenie ogólnozawodowe i specjalistyczne, realizowane w różnych instytucjach kształcenia zawodowego, głównie w szkole zawodowej i w zakładzie pracy.

Może odbywać się na poziomie:

- zasadniczym;

- średnim;

- wyższym I stopnia (studia licencjackie i inżynierskie) i II stopnia (studia magisterskie).

System kształcenia zawodowego - zwarty układ instytucji oświatowych i innych placówek organizacyjnych realizujących proces kształcenia wykwalifikowanych kadr dla potrzeb gospodarki kraju i kultury.
Charakteryzuje się:
- wszechstronnością,
- powszechnością,
- drożnością (przechodzenie od niższego do wyższego stopnia kształcenia),
- względną zgodnością z zapotrzebowaniem gospodarki.

Rezultatem kształcenia zawodowego jest wykształcenie zawodowe, którego znaczącymi składnikami są:
- wiedza ogólna i zawodowa,
- umiejętności zawodowe,
- nawyki i sprawności zawodowe.
- postawa zawodowa,
- osobowość zawodowa.

Istotne znaczenie mają:
- proces lekcyjny realizowane jest kształcenie teoretyczne ogólne i zawodowe, - proces działaniowy realizowany w pracowniach, warsztatach szkolnych, zakładach prywatnych.
W skład systemu kształcenia zawodowego wchodzą min : uczniowie nauczyciele programy i instytucje.

5 Kwalifikacje i kompetencje zawodowe

Kwalifikacje zawodowe są układem postaw, warunków zdrowotno - fizycznych, struktur umiejętności sensomotorycznych, praktycznych i umysłowych, pozwalających na rozwiązywanie zadań na stanowiskach pracy, przeznaczonych dla określonego rodzaju czynności. Kwalifikacje zdobywa się na egzaminie.

Podstawowymi składnikami kwalifikacji pracowniczych są:

- kwalifikacje społeczno-moralne;

- kwalifikacje fizyczne i zdrowotne;

- kwalifikacje zawodowe:

-formalne - określane rangą dyplomu i opisywane w charakterystykach zawodowych,

-rzeczywiste - określane stanem umiejętności i opisywane w taryfikatorach zawodowych.

W Polsce obowiązuje nastepujący układ kwalifikacji zawodowych:

1 kwalif ponadzawodowe

2 kwalif gólnozawodowe

3kwalif podstawowe dla zawodu

4 kwalif specjalistyczne

O istocie kwalifikacji zawodowych decydują:

- wiedza,

- umiejętności,

- sprawności.

Kwalifikacje zawodowe w każdym zawodzie obejmują różne ich poziomy. Wyróżnia się podstawowe lub wstępne kwalifikacje zawodowe, które umożliwiają podjecie pracy w danym zawodzie, a następnie kolejne szczeble kwalifikacyjne, związane z doskonaleniem i dokształcaniem, aż do osiągania mistrzostwa. W układzie kwalifikacji wyodrębniono pięć poziomów kwalifikacji zawodowych.

Kompetencja to wiedza teoretyczna i umiejętność praktyczna, wyróżniająca daną osobę łatwością sprawnej, skutecznej, odpowiadającej oczekiwaniom jakościowym, realizacji danych zadań. Działania osoby kompetentnej, w danej dziedzinie, winny spełniać obowiązujące w danej społeczności/organizacji kryteria.

Kompetencje zawodowe to uprawnienia do działania w określonym obszarze zawodowym na podstawie uzyskanych kwalifikacji, pozwalających na właściwe rozwiązanie zadań zawodowych.

6 Tadeusz Wacław Nowacki (ur. 25 listopada 1913 w Łodzi, zm. 26 września 2011), polski pedagog, twórca pedagogiki pracy w Polsce. Twórca teorii kształcenia zawodowego. Autor „Podstaw dydaktyki zawodowej” (1971). Jego dorobek naukowy liczy około 700 pozycji bibliograficznych, w tym 40 prac autorskich zwartych, ponad 100 pozycji redakcyjnych, ponad 500 studiów i artykułów publikowanych w kraju i za granicą.

7 Prakseologia

Słowo prakseologia pochodzi z języka greckiego: prksis, prkseos praktyka, czynność + lógos nauka ., prakseologia to nauka o sprawności działań, którą Tadeusz Kotarbiński zaczął tworzyć przed I wojną świat, a dojrzały jej system przedstawił w Traktacie o dobrej robocie z 1955 roku oraz w wielu innych pracach, proponując podstawową terminologię, ustalając zakres i miejsce prakseologii miedzy innymi w metodologii ogólnej.definicja stwierdza, że prakseologia jest nauką, której podstawowy problem można wyrazić pytaniem: jak należy działać, by działać najsprawniej Jej zadaniem jest zdobywanie i uzasadnianie wskazań dotyczących tego, co trzeba czynić, aby jak najsprawniej osiągnąć zamierzone skutki.

Tadeusz Marian Kotarbiński (ur. 31 marca 1886 w Warszawie, zm. 3 października 1981 w Aninie) – polski filozof, logik i etyk, twórca etyki niezależnej, przedstawiciel szkoły lwowsko-warszawskiej, nauczyciel i pedagog,

Główne prace naukowe i publicystyczne

• Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk (1929)

• Traktat o dobrej robocie (1955)

• Sprawność i błąd (1956)

• Medytacje o życiu godziwym (1966)

• Abecadło praktyczności (1972)

8. Bezrobocie- jest zjawiskiem społecznym polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

Praca jest podstawowym miernikiem wartości społeczeństwa, dlatego też bardzo ważną zasadą współczesnych nauk pedagogicznych powinno być dążenie, aby wychowanie przez pracę stało się powszechnie obowiązującą zasadą wychowania dostosowaną do okresów rozwoju człowieka, jego naturalnych predyspozycji i warunków środowiska.

Przyczyną dużego wzrostu bezrobocia stała się recesja ekonomiczna, a także wprowadzenie nowych technologii oszczędzającej pracę ludzką, niedostosowanie kwalifikacji osób poszukujących pracy do tych technologii, restrukturyzacja przemysłu, zmiany w organizacji pracy.

bezrobocie prowadzi do deterioracji zdrowia zarówno psychicznego, jak i fizycznego: do wyższego poziomu zachorowań na choroby serca, przypadków alkoholizmu, samobójstw

9 Kształcenie ustawiczne (permanentne, edukacja całożyciowa) ogół procesów oświatowych występujących w całym okresie życia człowieka prowadzonych we wszelkich możliwych formach organizacyjno-programowych, we wszystkich sytuacjach kontaktów międzyludzkich.

Jest to:

- wychowanie naturalne (dom, rówieśnicy, środowisko, praca),

- kształcenie i wychowanie szkolne (przedszkole, szkoła podstawowa, średnia i wyższa),

- wychowanie równoległe (zajęcia pozalekcyjne, placówki opiekuńczo-wychowawcze, kultura),

-kształcenie ustawiczne (samokształcenie, dokształcanie, kształcenie bezinteresowne).

Kształcenie ustawiczne to proces systematycznego uczenia się, trwający przez cały okres aktywności zawodowej, a często także dłużej (w okresie tzw. trzeciego wieku).

Punktem wyjścia w idei kształcenia jest przekonanie, że zdobywanie wiedzy i rozwój człowieka nie kończą się wraz z nauką na określonym poziomie (np. szkoły podstawowej, średniej lub wyższej), lecz winny trwać z równie intensywnym co wcześniej natężeniem praktycznie przez całe życie. Zmiany spowodowane postępem technicznym, organizacyjnym i społecznym powodują szybkie starzenie się wiedzy i umiejętności .

Przygotowanie merytoryczne decyduje o sukcesie osobistym ludzi. Najbardziej efektywnymi pracownikami są ci, którzy stale wzbogacają swoją osobowość, wiedzę i doświadczenie. Podnoszenie kwalifikacji czyni, iż pracownicy są podatni na przyjmowanie nowych technologii, a to prowadzi do wzrostu wydajności pracy, wpływa na powiększenie ich dochodu.

Idea kształcenia, to sposób adaptowania człowieka do współczesnych zmian. Zmieniająca się cywilizacja rodzi zapotrzebowanie na ludzi światłych, zdolnych do działania. Ma być sposobem na formowanie nowego człowieka. Jest ideą o głęboko humanistycznym charakterze, w centrum swojego zainteresowania stawia człowieka, któremu należy stworzyć optymalne warunki i możliwości całożyciowego uczenia się zapewniając mu rozwój w sferze osobistej, społecznej i zawodowej.

Reasumując, kształcenie ustawiczne:

- zapewnia możliwość kontynuowania nauki i dopełnienia wykształcenia po ukończeniu szkoły obowiązkowej,

- umożliwia w każdym wieku uzupełnienie albo dostosowanie nowych wiadomości i umiejętności do nowych potrzeb,

- ułatwia rozumienie problemów narodu, państwa i świata wszystkim obywatelom niezależnie od zajmowanych stanowisk i zakresu odpowiedzialności,

- tworzenie warunków do stałego wszechstronnego rozwoju w ciągu całego życia.

Charakterystycznymi procesami kształcenia ustawicznego są:

SAMOKSZTAŁCENIE

DOKSZTAŁCANIE:

DOSKONALENIE

KSZTAŁCENIE BEZINTERESOWNE

10- Edukacja ustawiczna dorosłych, zwana również edukacją permanentną, edukacją całożyciową, kształceniem nieustającym obejmuje z kolei problemy oświatowe i wychowawcze ludzi pracujących, a szczególnie doskonalenie zawodowe pracowników w całym okresie ich aktywności zawodowej, które prowadzi do nieustannego wzbogacania osobowości i mistrzostwa w zawodzie.

Analizując kolejne obszary zainteresowań pedagogiki pracy łatwo można zauważyć, iż idea przewodnią tej dyscypliny pedagogicznej są zagadnienia związane z procesem wychowania do pracy i przez pracę, którego podstawą jest wpływ pracy na kształtowanie osobowości.

Wielu znawców tej problematyki podkreśla, że praca jest bardzo ważnym elementem osobotwórczym, mówiąc o wychowaniu przez pracę nie chodzi o zjawisko powszechnego kształtowania cech ludzkich przez powszechny proces społecznej działalności produkcyjnej, ale o to, by zdając sobie sprawę z kreacyjnej roli pracy w stosunku do przyrody, nauki, a także ludzi, uczynić z niej czynnik świadomego kształtowania osobowości człowieka.

Praca jest stałą potrzebą i żywiołem ludzkiej działalności, jest treścią ludzkiego życia i bardzo istotną potrzebą człowieka.