Leseferyzm, doktryna zakładająca ,że państwo nie powinno wywierać żadnego bezpośredniego wpływu na gospodarkę, natomiast ma ograniczyć się do utrzymania prawa i porządku, pozostawiając sprawę kształtowania gospodarki wolnemu rynkowi. Za twórcę tego określenia uznaje się V. Gournaya, nauczyciela ekonomii J. Turgota. Leseferyzm wyraża dążenie do wolności gospodarowania oraz wyzwolenie z wszelkich zależności feudalne i oznacza działanie w warunkach wolności osobistej, równości wobec prawa, poszanowania własności prywatnej; rolę państwa sprowadza wyłącznie do pozycji gwaranta podstawowych swobód obywatelskich i dlatego, z założenia, państwo nie może ingerować w sferę ekonomiczną.

Liberalizm demokratyczny to jeden z wielu odłamów nurtu filozofii liberalizmu. Powstał pod koniec XIX wieku. Cechą charakterystyczna liberalizmu demokratycznego jest zdroworozsądkowość oraz czerpanie przyjemności z życia. Teoria ta została później nazwana „utylitaryzmem”.

Socjalliberalizm (liberalizm socjalny) – stworzona przez Leonarda T. Hobhouse'a doktryna polityczna , głosząca wolność światopoglądowo-obyczajową przy jednoczesnym zachowaniu pewnego stopnia interwencjonizmu państwowego w mechanizmy wolnego rynku (aby dać zabezpieczenie socjalne najbiedniejszym) oraz dopuszczeniu możliwości posiadania przez państwo przedsiębiorstw użyteczności publicznej.

Według założeń socjalliberalizmu, państwo ma dbać o dobrobyt, czyli zapewnić ludziom minimum socjalne, dostęp do wykształcenia i innych podstawowych potrzeb. Zwolennicy liberalizmu socjalnego zakładają, że państwo powinno zapewnić obywatelowi wolność od biedy.

Demoliberalizm (liberalizm demokratyczny) - odłam myśli liberalnej łączącej wolność z demokracją. Po raz pierwszy doktryna demoliberalna została zarysowana w wydanej w 1861 roku książce Johna Stuarta Milla O rządzie reprezentatywnym (Consideration on Representative Government). Mill akceptował demokrację, odrzucając część zastrzeżeń wobec niej formułowanych przez liberałów klasycznych i konserwatywnych, postulował jednak cenzus wykształcenia, a także odebranie prawa głosu osobom bez majątku oraz jawność głosowań. Z czasem pomysły te zostały przez demoliberałów odrzucone, a demokracja przyjęta przez nich w swej obecnej, powszechnej formie.

Neoliberalizm (ang. neoliberalism) – nurt w historii myśli ekonomicznej, dominujący od pocz. lat 80. XX stulecia w światowej gospodarce, postulujący powrót do zasad wolnego rynku i ograniczonej do minimum ingerencji państwa w gospodarkę.

Nowoczesna, zaktualizowana odmiana liberalizmu klasycznego, afirmująca jego tradycyjne założenia: leseferyzm gospodarczy, wolność jednostkowa, państwo minimalne. Neoliberałowie stawiają na piedestale wolność ekonomiczną. Nieskrępowana działalność gospodarcza wolnych jednostek, pozbawiona ingerencji państwa – to naczelne wartości.

Ustawy zbożowe (ang. corn laws) – seria ustaw regulujących międzynarodowy handel produktami rolnymi, które obowiązywały w Wielkiej Brytanii w latach 1815-1846. Ich celem była ochrona brytyjskich producentów rolnych, którzy w znakomitej większości stanowili klasę arystokratów i właścicieli ziemskich.

Ustawy zbożowe uważa się za kamień węgielny angielskiego merkantylizmu, ponieważ dokładnie oddają jego protekcjonistyczny charakter. Tworzyły one ułatwienia eksportowedla brytyjskich producentów rolnych, a jednocześnie przewidywały nakładanie wysokich ceł na zboża importowane, gdy ich cena spadała poniżej określonego poziomu. W ten sposób chroniły one rodzimych producentów poprzez obniżenie poziomu konkurencji z zewnątrz.

Ustawy uderzały natomiast w rozwijający się w Wielkiej Brytanii przemysł, ponieważ ograniczenie konkurencji na rynku płodów rolnych powodowało utrzymywanie się wysokich cen zboża na rynku wewnętrznym. To z kolei nie pozwalało na obniżenie kosztów utrzymania pracowników najemnych, dla których koszty wyżywienia stanowiły dominującą część wydatków. Ich praca była niezbędna w dynamicznie rozwijającym się przemyśle, dlatego niskie koszty utrzymania robotników pozwoliłyby przedsiębiorcom obniżyć koszty pracy. Z tego względu ustawy zbożowe były przedmiotem sporu między stronnictwami wigów a konserwatywnymi torysami w brytyjskiej Izbie Gmin. Wigowie, reprezentujący interesy rodzącej się klasy przemysłowców, dążyli do zniesienia ustaw, co obniżyłoby ceny zboża w Wielkiej Brytanii i tym samym obniżyłoby koszty utrzymania pracowników najemnych.

Ustawy uderzały również w brytyjskie kolonie, które będąc na niższym poziomie rozwoju przemysłowego produkowały przede wszystkim produkty rolne. Wiele krajów europejskich, jak np. Francja odpowiedziały na ustawy zbożowe wprowadzeniem ceł retorsyjnych na produkty rolne sprowadzane z Wielkiej Brytanii.

Zniesienie ustaw w roku 1846 nie tylko ograniczyło dochody producentów rolnych, ale także znacząco obniżyło polityczne wpływy właścicieli ziemskich i arystokracji. Istotnie umocniło natomiast pozycję burżuazji, i tym samym było kamieniem milowym w przekształceniach tradycyjnego, feudalnego społeczeństwa brytyjskiego w nowoczesne społeczeństwo przemysłowe.

Zbożowe ustawy, corn laws, prawa angielskie mające na celu ochronę interesów rolnictwa krajowego przez nałożenie ograniczeń na zagraniczny handel zbożem. Stosowane od XII w., w XVII w. przekształciły się w stały element handlowej polityki protekcyjnej. Przybierały najczęściej formę wysokich ceł importowych, doprowadzając m.in. 1791, 1815 do powstania skutecznej bariery antyimportowej. Krytykowane przez ideologów liberalizmu gospodarczego, m.in. A. Smitha i D. Ricardo. Stosowanie ustaw zbożowych powodowało wzrost cen zboża krajowego, a w konsekwencji także dochodów właścicieli ziemskich. Zwalczane przez Ligę Przeciw Ustawom Zbożowym, reprezentującą interesy klasy średniej, domagającą się prawa do swobodnego handlu oraz "taniego chleba" dla wszystkich. Zniesione 1846 pod wpływem klęski głodu w Irlandii (od 1845).

"Państwo nocnego stróża" (oparte na liberaliźmie)- państwo które pilnuje porządku i bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego obywateli. W tej definicji administracja jest bardzo ograniczona . Upada z wielkim kryzysem gospodarczym. Okazuje się, że to państwo jest nie wydolne.

Zgodnie z myślą liberalną (liberalizm), opowiada się za jak najmniejszym krępowaniem wolności jednostki poprzez prawo. Jest to kierunek polityczny, zgodnie z którym wolność jest nadrzędna wartością. Popiera indywidualizm. Działalność jednostek jest najpewniejszym źródłem postępu we wszystkich dziedzinach życia zbiorowego.

Utopia – projekt lub przedstawienie idealnego ustroju politycznego, opierającego się na sprawiedliwości, solidarności i równości. Pierwsze utopie powstały w starożytności, np. dialog Państwo Platona.

Hipoteza dochodu permanentnego to teoria konsumpcji zaproponowana w 1957 roku przez amerykańskiego noblistę Miltona Friedmana. Zgodnie z nią wydatki konsumpcyjne nie zależą od dochodu bieżącego a raczej od dochodu permanentnego rozumianego jako przeciętny dochód, który spodziewa się osiągać osoba w trakcie całego życia.

Z hipotezy dochodu permanentnego wynika, że tymczasowe zmiany dochodu nie wpływają znacząco na zachowanie konsumpcyjne jednostek.

Hipoteza dochodu absolutnego to teoria konsumpcji zaproponowana przez angielskiego ekonomistę Johna Maynarda Keynesa w książce Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza i rozwinięta później przez amerykańskiego noblistę Jamesa Tobina. Zgodnie z nią wydatki konsumpcyjne zależą od uzyskiwanego w danym momencie przez gospodarstwo domowe dochodu.

W socjologii teoria ta, sformułowana przez Keynesa, przyjmuje inne brzmienie i głosi iż konsumpcja gospodarstw domowych rośnie wraz z dochodami z tym że jej przyrost jest mniejszy od przyrostu dochodu.

Zgodnie z tą hipotezą, wielkość wydatków konsumpcyjnych zależy od poziomu bieżących dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe, przy czym gdy dochody te wzrastają, wydatki konsumpcyjne też wzrastają, ale ich udział w dochodzie jest w miarę wzrostu dochodów coraz mniejszy.

Krzywa Philipsa (Phillips Curve) jest to krzywa opisująca zależność między stopą inflacji a stopą bezrobocia. Została ona zbadana przez ekonomistę wykładającego w Anglii pochodzenia nowozelandzkiego mianowicie Albana W. Philipsa w 1958 roku. Publikacja miała miejsce w znanym artykule z 1960 roku, w którym Philips ukazał statystyczną zależność, pomiędzy inflacją płac i poziomem bezrobocia w Wielkiej Brytanii w latach 1861-1957. Odłożył on stopę inflacji na osi pionowej i stopę bezrobocia na osi poziomej otrzymując zbiór punktów, które to przedstawiały wyniki obserwacji dla poszczególnych lat. Krzywa najlepiej pasująca do otrzymanych punktów została nazwana krzywą Philipsa. W okresie objętym badaniami, co ważne zawsze było tak, że czym większa inflacja płac tym mniejsze bezrobocie.

POPYT EFEKTYWNY – to wielkość zapotrzebowania na dane dobro lub usługę poparte odpowiednim funduszem nabywczym; zgłaszana chęć nabycia towaru jest rzeczywista (taka jaka jest jego faktyczna możliwość nabycia). Popyt efektywny - Jest to ta część potrzeb człowieka, która może być zaspokojona dzięki realnej sile nabywczej ludności przy odpowiedniej cenie.

Wielki kryzys gospodarczy 1929-1933. Światowy kryzys gospodarczy rozpoczął się 24 października 1929 roku, kiedy na nowojorskiej giełdzie Wall Street dramatycznie spadły ceny akcji. Był to tak zwany czarny czwartek. Wielki kryzys ekonomiczny trwał do 1933 roku i miał tragiczne skutki: masowe bankructwo, bezrobocie, spadek produkcji i obniżenie stopy życiowej obywateli Europy i Stanów Zjednoczonych, a także innych rejonów świata. Co więcej, w konsekwencji kryzysu znacząco pogorszyły się nastroje społeczne, co stało się jedną z przyczyn popularności faszyzmu i komunizmu. W Polsce zakończył się w 1935r. Objął praktycznie wszystkie kraje oprócz ZSRR.

Światowy kryzys gospodarczy - przyczyny

Do 1929 roku Stany Zjednoczone były najbardziej dynamicznie rozwijającą się gospodarką na świecie. Jako światowe mocarstwo USA udzieliły znaczących kredytów państwom europejskim, potem jednak nie mogły odzyskać swoich pieniędzy. Produkty amerykańskie, zwłaszcza ze sfery rolnictwa, zaczęły tracić klientów, co doprowadziło do spowolnienia gospodarczego. Ponadto, zmieniający się styl życia szybko bogacących się Amerykanów zupełnie zrewolucjonizował dotychczasowe warunki funkcjonowania na wolnym rynku. Spadł popyt na pszenicę, paszę dla koni czy bawełnę. Znacznie rozwinął się system kredytowy, który zapewniał obywatelom.

Interwencjonizm państwowy, polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych. Przeciwieństwo liberalizmu gospodarczego. Zwolennicy interwencjonizmu wskazują na trzy główne jego cele: ograniczenie bezrobocia do poziomu uznanego za niezbędny, a nawet korzystny dla gospodarki, pobudzenie popytu globalnego, którego niedostateczny poziom uznaje się za jedną z przyczyn wahań koniunkturalnych oraz podniesienie tempa wzrostu gospodarczego.

Protekcjonizm to polityka ochrony państwa polegająca na wykorzystaniu przez państwo środków oraz narzędzi zagranicznej polityki handlowej, ekonomicznej, w której zawiera się także polityka makroekonomiczna. Te środki wykorzystywane są do osiągnięcia celów tej polityki. Do takich środków możemy zaliczyć: stosowanie ceł, subsydiów, środków pozataryfowych. W handlu zagranicznym protekcjonizm jest pochodną interwencjonizmu państwowego w gospodarce.

Homo œconomicus (łac. człowiek ekonomiczny, człowiek racjonalny) – koncepcja jednostki zakładająca, że człowiek jako istota działająca racjonalnie dąży zawsze do maksymalizacji osiąganych zysków i dokonywania wyborów ze względu na wartość ekonomiczną rezultatów tych wyborów. W potocznym rozumieniu homo oeconomicus to człowiek działający zgodnie z tą zasadą.

Naturalna stopa bezrobocia (bezrobocie naturalne) – poziom bezrobocia występujący w gospodarce gdy rynek znajduje się w stanie równowagi. Ekonomiści często definiują naturalną stopę bezrobocia jako sumę bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego . Bezrobocie to wiąże się ze zmianami na rynku pracy związanymi z wahaniami aktywnością siły roboczej, likwidowaniem niektórych branż i powstawaniem nowych. Naturalna stopa bezrobocia w gospodarce rynkowej nigdy nie jest równa zero.  jest to wielkość bezrobocia w warunkach równowagi na rynku pracy. Jest to odsetek siły roboczej obejmujący tych, którzy nie chcą podjąć pracy przy płacy realnej zapewniającej równowagę i są dobrowolnie bezrobotni.

Ortodoksja - bezwzględne wyznawanie jakiejś doktryny i rygorystyczne przestrzeganie wszystkich jej zasad, norm.

Heterodoksja, mylny pogląd, nieprawowierność, uznawanie odmiennych poglądów od obowiązujących w danej religii dogmatów i wykładni oficjalnej zwierzchności religijnej, herezja. Była często formą protestu społecznego przeciw zawłaszczeniu źródeł i zasad wiary przez instytucjonalne kościoły oraz źródłem prądów opozycyjnych w obrębie danej religii rozwoju myśli i reform.

Etatyzm (z francuskiego étatisme, od état – państwo), jeden z kierunków polityki gospodarczej państwa, polegający na przejmowaniu istniejących, z reguły prywatnych przedsiębiorstw w całości lub ich tworzeniu przez kapitał państwowy od podstaw, lub też udział w tworzeniu przedsiębiorstw-spółek o kapitale mieszanym - prywatno-państwowym.

Kierunek ten zyskał uznanie w opinii wielu ekonomistów w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego (1929-1935), którzy wykorzystując także teorię angielskiego ekonomisty J.M. Keynesa oraz sukcesy gospodarki planowej w Związku Radzieckim, lansowali go jako próbę przełamania depresji gospodarczej przy pomocy działań państwa.

Etatyzm – rodzaj polityki społeczno-gospodarczej państwa o gospodarce mieszanej (państwowo-prywatnej) oznaczający przejmowanie przez państwo administracji nad prywatnymi przedsiębiorstwami lub tworzenie nowych przedsiębiorstw państwowych przy pomocy kapitału państwowego, a także tworzenie przedsiębiorstw o kapitale mieszanym (państwowo-prywatnym). W szerszym znaczeniu często utożsamiany z interwencjonizmem państwowym. Ten pogląd na kierunek polityki gospodarczej państwa uzyskał duże poparcie w oczach wielu ekonomistów w czasach wielkiego kryzysu gospodarczego (1929-1935). Przedstawicielem nowego etatyzmu jest John Maynard Keynes.

New Deal (z ang. nowy ład) – program reform ekonomiczno-społecznych wprowadzonych w Stanach Zjednoczonych przez prezydenta Franklina Delano Roosevelta w latach 1933-1939, którego celem było przeciwdziałanie skutkom wielkiego kryzysu lat 1929–1933.

New Deal, Nowy Ład, program reform ekonomiczno-społecznych realizowany w USA za prezydentury F.D. Roosevelta od 1933 do 1939 w celu zwalczania skutków wielkiego kryzysu gospodarczego lat 30. Głównym założeniem programu New Deal była aktywna rola administracji państwowej w kształtowaniu polityki pieniężnej oraz rozwój inwestycji państwowych.

Wśród działań podjętych w ramach programu należy wymienić m.in.: organizację szerokiego zakresu robót publicznych, ustalanie wysokości minimalnych płac oraz system zasiłków dla bezrobotnych, wspieranie farmerów przez odpowiednią politykę cenową i kredytową. Program zawierał również rozwiązania ograniczające swobodę działania podmiotów gospodarczych. Stanowił formę interwencjonizmu państwowego w gospodarce USA, a jego doświadczenia zostały wykorzystane przez wiele innych państw.

Krzywa Laffera obrazuje związek między stopa podatkową a wielkością wpływów z podatków. Umiarkowany wzrost stóp opodatkowania zwiększa sumę wpływów podatkowych ale do pewnego poziomu. Jest to tak zwany punkt nasycenia, odpowiadający stawce maksymalizującej przychody podatkowe.

Krzywa Laffera – koncepcja teoretyczna, która za pomocą krzywej ilustruje zależność między stawką opodatkowania dochodów a dochodami budżetowymi państwa z tytułu podatków; opracowana w połowie lat 70. XX wieku (1974) przez amerykańskiego ekonomistę Arthura Laffera; bywa używana jako argument za zmniejszeniem podatków.

Rewolucja marginalistyczna (1871-77) – dzięki tej rewolucji teoria wartości oparta na kosztach pracy została obalona przez subiektywistyczną teorie wartości. Ma ona specjalne znaczenie dla ekonomistów ze szkoły austryjackiej. Rewolucja polegała na stworzeniu nowego zestawu narzędzi analitycznych, które wykorzystywane były przez ekonomistów. Przekształciła ekonomię klasyczna w ekonomię neoklasyczną. Najważniejszym z narzędzi tej ekonomii była analiza marginalna, która dała początek szerszemu stosowaniu matematyki w ekonomii.

Sprawcami rewolucji było trzech ekonomistów, którzy zastosowali analizę marginalistyczą w teorii ekonomii i zwrócili uwagę na te pragnienia, potrzeby i użyteczność czerpaną przez jednostkę.

Synteza neoklasyczna teoria równowagi ogólnej (1871-74)- teorie równowagi ogólnej stworzył Leon Walras w latach 1874-77 (taka data były, wiec może ta która jest na kartce jest zla), która stała się pierwszą synteza neoklasyczna. Warlas analizował gospodarkę z perspektywy rynkowej jako model doskonałej konkurencji (nikt nie ma wpływu na kształtowanie się cen), w której sprzedający i kupujący są cenobiorcami a rynek jest cenotwórcą. Wszystkie ceny są cenami równowagi, które tworzy rynek pod postacią akcjonatora (u Smitha niewidzialna ręka).

Teoria równowagi ogólnej jest rozwinięciem prawa rynków Saya. Reprezentuje całościowe podejście do gospodarki, w którym zostały zintegrowane ujęcia mikro i makroekonomiczne. Równowaga kształtuje się w skali makro i równocześnie także na wszystkich rynkach poszczególnych dóbr.

Teoria równowagi cząstkowej (1890-1912) – stworzył A. Marshall i stała się drugą syntezą neoklasyczną. Jest podejmowana w nawiązaniu do konkretnego wybranego rynku, analizując rynek dobra, czynnika produkcji, stronę popytową, podażową pewnego zjawiska. Jest bliska mikroekonomii.

Ferdinando Galiani (1728-87) – prekursor torujący drogę teorii użyteczności krańcowej. W swoich rozprawach zajął się rozwikłaniem starego paradoksu – dlaczego chleb mimo tak wysokiej „użyteczności” uzyskuje niższą wartość wymienną w porównaniu z prawie bezużytecznym diamentem. Rozróżnił dwa pojęcia „użyteczności” i „rzadkości”. Wg niego diament uzyskuje wyższą wartość w wymianie dlatego, że jest dobrem rzadkim, podczas gdy chleba jest znacznie więcej.

Antoine Augustin Cournot – prekursor szkoły lozańskiej. Wprowadził pojęcie „równowagi”. Stosował analizę funkcjonalną i sformułował prawo popytu, uznając, że popyt wzrasta wtedy kiedy cena spada. Swoje rozważania przeprowadził na prostym modelu przedsiębiorstwa badając relacje między popytem, podażą i ceną w komplikujących się warunkach i sytuacjach: monopolu, duopolu i konkurencji doskonałej.

W.S. Jevons – był twórcą szkoły angloamerykańskiej. Autor subiektywnej teorii wartości opartej na koncepcji użyteczności krańcowej, wyjaśniającej kształtowanie się popytu i podaży i zasady wymiany. Interesował się kryzysem i cyklem gospodarczym oraz ich przyczynami. Pisał, że ekonomia opiera się na użyteczności, bogactwie, wartości, dochodach, pracy, ziemi i kapitale. Głosił, ze celem ekonomiki jest maksymalizacja szczęścia przez zdobycie zadowolenia najmniejszym kosztem. Jądrem systemu jest teoria użyteczności krańcowej.

Keynesizm – twórcą był J.M. Keynes. Punktem wyjścia poglądów jest stwierdzenie, że ogólny poziom produkcji, zatrudnienia i dochodów uzależniony jest od inwestycji. Mechanizm rynkowy nie zapewnia jednak automatycznie takiego poziomu inwestycji, który gwarantowałby pełne zatrudnienie wszystkich czynników wytwórczych, a dzięki temu maksymalny produkt społeczny. Niezbędna jest wiec ingerencja państwa polegająca na pobudzeniu popytu globalnego i inwestycyjnego. Instrumentami tej inwestycji sa: polityka pieniężna i fiskalna a także bezpośrednie oddziaływanie państwa na proces inwestycji, poprzez podejmowanie inwestycji publicznych.

Ekonomia (teoria) wyboru publicznego – bada związki miedzy strefą ekonomii i polityki, państwo powinno interweniować tylko w sytuacji, gdy istnieją jednoznaczne dowody, że rozwiązania rynkowe są mniej efektywne.