Standardy postępowania w opiece geriatrycznej
Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego opracowane przez ekspertów Zespołu ds. Gerontologii przy Ministrze Zdrowia
Interdyscyplinarna współpraca zespołu geriatrycznego
Zespołem geriatrycznym kieruje lekarz geriatra we współpracy z pielęgniarkami, fizjoterapeutą i psychologiem
oraz innymi osobami posiadającymi wykształcenie kierunkowe W ochronie zdrowia i pomocy społecznej,
W zakresie umożliwiającym realizację całościowej oceny i opieki geriatrycznej
Liderem zespołu może zostać wyznaczony inny członek Zespół o ile uzasadnia to główny problem pacjenta geriatrycznego.
Rola fizjoterapeuty w opiece geriatrycznej
Podstawową rolą fizjoterapeutów jest:
• współdziałanie z całym zespołem terapeutycznym biorącym udział w procesie leczenia i usprawniania pacjentów
• współpraca z rodzina; lub opiekunami pacjenta oraz środowiskiem w którym przebywa pacjent
Zadania fizjoterapeuty w zależności od posiadanych kompetencji i uprawnień
*przeprowadzenie badania fizjoterapeutycznego w celu ustalenia diagnozy funkcjonalnej u pacjenta z rozpoznaniem lekarskim w oparciu zgodnie*/ o Całościowa, Ocenę Geriatryczny (COG)
*zaplanowanie przeprowadzenia badań kontrolujących przebieg leczenia i oceniających efektywność postępowania fizjoterapeutycznego zgodnie z COG
*opracowanie szczegółowych kart badań specyficznych dla różnych jednostek chorobowych i kart informacyjnych o przebiegu fizjoterapii zgodnie z COG
*prowadzenie dokumentacji medycznej i postępowania fizjoterapeutycznego zawierającej: rozpoznanie, badanie początkowe, przebieg leczenia i badanie końcowe
*wydawanie opinii odnośnie badania funkcjonalnego oraz przebiegu postępowania fizjoterapeutycznego osób poddawanych fizjoterapii
*Planowanie szczegółowego przebiegu procesu fizjoterapii w danej jednostce chorobowej, dysfunkcji lub zaburzeniu czynnościowym w oparciu o badanie lekarskie i badanie fizjoterapeutyczne, a także w problemach będących wynikiem przebiegu wielu chorób
*zlecanie zabiegów i metod fizjoterapeutycznych w oparciu o diagnozę medyczną. I badanie fizjoterapeutyczne
• wykonywanie lub nadzorowanie wykonania zabiegów i metod fizjoterapeutycznych
• zlecanie programów postępowania fizjoterapeutycznego w celu podtrzymania" i utrwalenia efektów tego postępowania oraz zapobiegania niepełnosprawności
*zalecanie (a nie zalecanie ) odpowiedniego zaopatrzenia ortopedycznego i środków pomocniczych pacjentom w celu przeprowadzenia prawidłowego postępowania fizjoterapeutycznego
*opracowanie sposobu i czasu stosowania zaopatrzenia ortopedycznego i środków pomocniczych
* opracowanie materiałów informacyjnych z zakresu profilaktyki np. zapobiegania upadkom
• wydawanie opinii odnośnie badania funkcjonalnego oraz przebiegu postępowania fizjoterapeutycznego osób poddanych fizjoterapii
• wydawanie opinii o stopniu niepełnosprawności
• zlecanie, prowadzenie lub nadzór nad terapią zajęciową i adaptacją do nowych warunków życia
• kierowanie zespołem fizjoterapeutów biorących udział w postępowaniu fizjoterapeutycznym
• kierowanie pacjenta na konsultacje do lekarzy specjalistów oraz badania obrazowe narządu ruchu, w trakcie procesu diagnostyki, postępowania fizjoterapeutycznego i po zakończonym postępowaniu fizjoterapeutycznym
* prowadzenie zabiegów fizjoterapeutycznych wdanej jednostce chorobowej dysfunkcji lub zaburzeniu czynnościowym w oparciu o badanie lekarskie i fizjoterapeutyczne oraz oparciu o ustalony program terapii
*wydanie oceny o przeprowadzonym zabiegu i reakcji organizmu na zabieg
*prowadzenie zabiegów fizjoterapeutycznych w celu podtrzymania i utrwalenia efektów postępowania
fizjoterapeutycznego oraz zapobiegania niepełnosprawności
*prowadzenie terapii zajęciowej
*kierowanie pacjenta na konsultacje do specjalistów fizjoterapii rehabilitacji ruchowej
*Przeprowadzanie skróconego badania fizjoterapeutycznego przed zabiegiem w celu ustalenia aktualnych przeciwwskazań zgodnie z COG
*prowadzenie dokumentacji medycznej postępowania fizjoterapeutycznego zawierającego przebieg leczenia
Schemat działań fizjoterapeutycznych
OCENA SPRAWNOŚCI FUNKCJONALNEJ- Diagnozowanie- Kwalifikacja do programu usprawniania ; Dobieranie sonetu i pomocy technicznych; POSTĘPOWANIE FIZJOTERAPEUTYCZNE- Dobieranie sonetu i pomocy technicznych- Utrzymanie sprawności funkcjonalna) zapewniającej niezależność – edukacja - wpływ ruchu na sprawność funkcjonalną ; świadomość zagrożeń np. upadki złamania
Zasady opieki geriatrycznej jako odpowiedź na potrzeby osoby starszej
powszechność Opieki dostęp wszystkich ludzi starszych do świadczeń ochrony zdrowia na równych prawach
dostępność Opieki = bliskość placówek ochrony zdrowia od miejsca zamieszkania i bezpłatne świadczenia
długotrwałość opieki = ciągłość opieki wynikająca z długofalowośc procesu starzenia i przewlekłości chorób
jakość opieki = stosowanie fachowej wiedzy gerontologicznej przez praktyków (dokształcania) ze szczególnym uwzględnieniem zasad etyki
kompleksowość opieki - całościowe rozwiązywanie problemów socjomedycznych (lekarz * pielęgniarka * fizjoterapeuta * pracownik socjalny * inni
Deficyt wiedzy wśród praktyków Wprowadzenie szkoleń dokształcających
Deficyt kadry geriatrycznej- Wprowadzenie geriatrii do minimum programowego studentów medycyny, pielęgniarstwa, fizjoterapii, dietetyki i zdrowia publicznego
Deficyt bazy geriatrycznej - Powołanie klinik geriatrii na uczelniach medycznych, by szkolić specjalistów
Nieopłacalność procedur geriatrycznych dla szpitali – brak dostępności świadczeń - Zwiększenie finansowania procedur geriatrycznych
Dezintegracja świadczeń zdrowotnych i socjalnych- Integracja opieki zdrowotnej z pomocą,
społeczną
Opieka nad osobami starszymi WNIOSKI:
1. Edukacja w zakresie geriatrii na każdym poziomie !
2. Rozwój bazy i kadry geriatrycznej!
3. Dofinansowanie procedur geriatrycznych NFZ !
Wielochorobowość: Kto ma leczyć?
70-80 letni pacjent po upadku z zasłabnięcia z:
• cukrzycą - DIABETOLOG
• niewydolnością serca KARDIOLOG
* depresją PSYCHIATRA
podejrzeniem otępienia - NEUROLOG
Def całościowa ocena geriatryczna standardem geriatrii
Jest to wielowymiarowy interdyscyplinarny i zintegrowany (geriatra pielęgniarka fizjoterapeuta psycholog opiekun medyczny terapeuta środowiskowy pracownik socjalny
Proces diagnostyczny
Do określenia problemów zdrowotnych i funkcjonalnych
(medycznych fizjoterapeutycznych psychiatrycznych socjalnych i społecznych
Starszego pacjenta celem oszacowania obszarów deficytów funkcjonalnych i ustalenia priorytetów leczenia-rehabilitacji
Pacjent rozumiany jako całość i leczony w sposób holistyczny najbardziej satysfakcjonująca forma opieki
COG - Całościowa Ocena Geriatryczna
Zdrowie fizyczne ( wywiad, leki, odżywienie, słuch, wzrok zwieracze
Zdrowie psychiczne (funkcje poznawcze, stan emocjonalny- duchowy)
czynniki socjalno-środowiskowe wywiad socjalny, sytuacja materialna/mieszkanie, pomoc, opieka)
wydolność funkcjonalna - (ADL, równowaga i chód. upadki, ciśnienie atmosferyczne
COSF - Całościowa Oceni Manu Funkcjonalnego
Cele COG:
1. Ocena czynnościowa (AOL. I-ADL, IADL1-6, Barthel)
2. Ocena zaburzeń chodu i równowagi (Tinetti, Wstań i l<U)
3. Ocena zdrowia fizycznego (Norton, odżywienia)
4. Ocena stanu umysłowego (CAM. DOS, test zegara)
5. Ocena socjalna (COPE)
planowanie terapii
planowanie rehabilitacji
planowanie opieki długoterminowej
koordynacja celów wyznaczonych przez świadczeniodawców
optymalne wykorzystanie dostępnych zasobów
Przesiewową identyfikację pacjentów geriatrycznych zapewnia stosowanie kwestionariusza (skali) VES-13, honorowanego przez NFZ w Polsce do rozliczenia procedury COG w czasie hospitalizacji w oddziałach geriatrycznych został skonstruowany jako narzędzie do identyfikacji pacjenta geriatrycznego (wywiad bezpośredni lub przez telefon) zawiera dane:
- wiek
- samoocena stanu zdrowia
- znaczne trudności lub niezdolność w samodzielnym wykonywaniu czynności z powodu stanu zdrowia
interpretacja: trzy lub więcej punktów identyfikuje pacjenta geriatrycznego rekomendując przeprowadzenie u niego COG.
Rekomendowane narzędzia COG
1. I-ADL - skala oceny instrumentalnych czynności życia codziennego (wg Lawtona)
2. IADL1-6 - skala oceny instrumentalnych czynności życia codziennego
3. AOL - skala oceny podstawowych czynności życia codziennego (wg Katza)
4. Indeks oceny podstawowych czynności w życiu codziennym (wg Barthel)
5. Geriatryczna skala oceny depresji „Wersja 4 - punktowa"
6. Geriatryczna skala oceny depresji .Wersja 15 - punktowa" (wg Yesavage'a JAJ
7. Test oceny upośledzenia funkcji poznawczych (wg Blesseda)
8. Test rysowania zegara
9. Skrócony test sprawności umysłowej (wg Hodgkinsona)
10. Skala CAM do oceny jakościowych zburzeń' wiadomości. splątanie majaczenie
11. Skala DOS ( Delirium Observation sŁ«i
12. Skala Hachinskiego (wersja skrócona) - do oceny ryzyka niedokrwienia mózgu
13. Skala Norton -ocena ryzyka rozwoju odleżyn
14. Test „Wstań i Idi - Timed up and Go - do oceny chodu, sprawności funkcjonalnej, wstawania, siadania, obrotów
15. Test Tinetti - ocena chodu, równowagi i ryzyka upadków
16. Ocena hipotonii ort os ta tycznej -
17. Ocena widzenia - badanie przesiewowe
- Test Snellena do bliży'
- Test Snellena do dali
18. Test szeptu - ocena słuchu -' badanie przesiewowe
19. Test Amslera - ocena zwyrodnienia oP^nki żółtej
20. Kwestionariusz ocenystopnia odżywienia
21. karta całościowej oceny geriatrycznej
21. 22. Ocena sytuacji opiekuna rodzinnego przy pomocy kwestionariusz COPE
23 test fullerton test sprawności fizycznej osób starszych
Całościowa ocena stanu funkcjonalnego
Czynniki utrudniające utrzymanie sprawności funkcjonalnej
• brak motywacji
• zmniejszenie siły mięśniowej
• upośledzenie koordynacji ruchów i równowagi ^ ,
*schorzenia wielonarządowe rr
*schorzenia o charakterze przewlekłym
- choroba zwyrodnieniowa stawów
- choroby tętnic obwodowych
- nadciśnienie tętnicze
-cukrzyca
tzw. „wielkie zespoły geriatryczne"
• otępienie
• depresja
• majaczenie
• niestabilność chodu i zaburzenia, równowagi
• upadki
• niedożywienie kaloryczno-białkowe
• hipotonia ortostatyczna
• nietrzymanie moczu lub/i stolca
• odleżyny
• zaburzenia układu sercowo-naczyniowego
• zaburzenia hormonalne
Specyfika badania fizjoterapeutycznego
• upewnienie komfortu psychicznego osobie badanej
• wywiad przeprowadzać w sposób szczególnie przyjazny
• fizjoterapeuta powinien cechować się: cierpliwością, starannością oraz wnikliwością
• badanie podstawowe należy przeprowadzić wg ogólnie przyjętych norm + COG
• obowiązkiem fizjoterapeuty jest szczegółowe omówienie przebiegu badania 1 wyjaśnienie zasad badania
• zapewnienie bezpieczeństwa (zaburzenia narządu wzroku i słuchu, osteoporoza', cukrzyca, nadciśnienie, zmiany zwyrodnieniowe)
morfologiczne i czynnościowe zmiany w aparacie ruchu kostno-stawowo-mięśniowym- osteoporoza, choroba zwyrodnieniowa •- mniejsza ruchomość stawów - ból
Zasady postępowania fizjoterapeutycznego
Kinezyterapia - przy doborze ćwiczeń należy kierować się ich wpływem miejscowym i ogólnym na organizm
1. Nie wolno dopuścić do tego aby bó, stał się źódłem patologicznych
odruchów hamujących, które prowadza do wzrostu napięcia mięśniowego i uniemożliwiają przeprowadzenie ćwiczeń
2. w celu otrzymania prawidłowego napięcia mięśniowego i poprawy koordynacji ruchowej stosuje się :
Rozluźnianie stawu
Zmniejszanie ogólnego pobudzenia
Rekonstrukcję pamięci ruchowej
Likwidację zahamowani psychicznych