Tętnice śródpiersia

Tętnica główna

Tętnica główna, czyli aorta, dzieli się na trzy części: aortę wstępującą, łuk aorty i aortę zstępującą.

Początkowy odcinek aorty opuszka, został częściowo opi sany przy sercu.

Opuszka aorty (bulbus aortae) jest zgrubiałą jej częścią, złożoną z trzech zatok (sinus aortae), leżących między jej ścianą a zastawkami półksiężycowatymi.

Od tej części jak wspomniano odchodzą tętnice wień cowe.

Aorta wstępująca (aorta ascendens) ma długość około 5 cm.

Jej począ tek leży na wysokości III żebra, za lewą połową mostka.

Początkowo biegnie ona ku przodowi, ku górze i stronie prawej, dochodząc do poziomu górnego brzegu II żebra prawego, w odległości około 6 cm do tyłu od mostka.

W tym miejscu prze chodzi ona w łuk aorty (arcus aortae), kierujący się początkowo ku górze, ku tyłowi i stronie lewej, do przodu od tchawicy.

Dalej aorta biegnie łukiem ku tyłowi po lewej stronie tchawicy i wreszcie zawraca ku dołowi na wysokości IV kręgu piersiowego, przerzucając się nad oskrzelem lewym.

Górny brzeg łuku aorty leży około 2,5 cm poniżej brzegu górnego mostka.

Aorta wstępująca jest otoczona blaszką osierdzia ściennego, wspólnie z pniem płucnym.

W wypadku rozszerzenia aorty (aneurysma) mogą występować objawy ucisku na są siednie narządy zastoiny w obrębie żyły ramienno-głowowej, duszność, a przy ucisku na nerw błędny chrypka.

Od łuku aorly odchodzą trzy duże pnie tętnicze: pień ramienno-głowowy, tętnica szyjna wspólna lewa i tętnica podobojczykowa lewa.

W 10 przypadków odchodzi od łuku aorty w linii środkowej t.

tarczowa najniższa (a.

thyroidea ima).

Dąży ona ku górze i wstępuje do tarczycy.

Powinno się pamiętać o możliwości jej występowania, zwłaszcza przy wykonywa niu tracheotomii.

W miejscu między odejściem t.

podobojczykowej lewej i przyczepem więzadła tętniczego aorta ulega zwężeniu.

Miejsce to nosi nazwę c i e ś n i aorty (isthmus aortae).

246 .

W niektórych przypadkach cieśń zostaje zatrzymana w rozwoju i przekrój jej się nie zwiększa.

Powstaje zwężenie aorty (cowctatio aortae), które może doprowadzić do jej całkowitego zamknięcia.

Obecnie ten zwężony krótki odcinek jest usuwany chirurgicznie i po zaszyciu aorty powstaje normalna droga dla krwi.

Za pomocą pomiarów na zdjęciach rentgenowskich ustalono, że średnica łuku aorty zwięk sza się z wiekiem.

Aorta wstępująca w jej przebiegu wewnątrz worka osierdziowego sąsiaduje z nim na niewielkim odcinku i częściowo oddzielona jest od osierdzia uszkiem prawym i pniem płucnym.

Na prawo od niej leży ż.

główna górna, na lewo pień płucny.

Od tyłu znajduje się zatoka poprzeczna osierdzia, która oddziela aortę od przed sionka lewego.

Łuk aorty przylega swą przednio-lewą powierzchnią do opłucnej i do lewego n.

przeponowego, do lewego n.

błędnego oraz jego gałęzi sercowych.

Tylno-prawa powierznia łuku graniczy z tchawicą, węzłami chłonnymi, przewodem piersiowym i częścią głęboką splotu sercowego.

Do wklęsłości łuku aorty przylegają: rozdwoje nie pnia płucnego, oskrzele lewe, więzadło tętnicze, nerw krtaniowy wsteczny lewy oraz część powierzchowna splotu sercowego.

Górną powierzchnię łuku aorty zaj mują początki odchodzących od niego pni tętniczych, a bardziej do przodu przyle ga do niego lewa żyła ramienno-głowowa.

Aorta zstępująca (aorta descendens) dzieli się na aortę piersiową (aorta thoracica) i aortę brzuszną (aorta abdominalis).

Aorta piersiowa zaczyna się na wysokości III IV kręgu piersiowego i ia po ziomie XII kręgu piersiowego (po przejściu przez rozwór aortowy) przechodzi w aortę brzuszną.

Aorta piersiowa przebiega w śródpiersiu tylnym w górnym jego odcinku leżąc na lewo od kręgosłupa i przełyku, w dolnym wsuwając się między przełyk a kręgosłup.

Po stronie prawej graniczy z żyłą nieparzystą.

Przez rozwór aortowy przepony aorta przechodzi wraz z leżącym tu ku tyłowi od niej przewodem piersiowym.

Od tego miejsca aorta piersiowa przechodzi w aor tę brzuszną (p.

Przestrzeń zaotrzewnowa).

Gałęzie ścienne aorty przedstawiono wyżej (p.

Ściany tułowia).

Gałęzie trzewne wraz z innymi zestawiono niżej.

Pień ramienno-głowowy

Pień ramienno-głowowy (truncus brachiocephalicus) stanowi pierwszą i najpotęż niejszą gałąź łuku aorty.

Odchodzi od aorty na wysokości końca mostkowego pra wej drugiej chrząstki żebrowej, skąd kieruje się na prawo i ku górze do poziomu brzegu górnego prawego stawu mostkowo-obojczykowego, gdzie ulega podziałowi na t.

podobojczykową prawą i t.

szyjną wspólną prawą.

Pień ramienno-głowowy długości 30 50 mm nie oddaje przeważnie żadnych gałęzi bocznych.

Od przodu naczynie to sąsiaduje z prawą żyłą ramienno-głowowa, grasicą (lub ciałem tłuszczowym stanowiącym jej pozostałość) i początkowymi odcinkami mięśni: mostkowo-tarczowego i mostkowo-gnykowego prawego.

Od tyłu i strony lewej przylega do tchawicy.

Na prawo przebiega ż.

główna górna i żyła ramien no-głowowa prawa oraz leży opłucna.

Na lewo graniczy z początkowym odcinkiem t.

szyjnej wspólnej lewej biegnącej dalej skośnie w lewo.

Tętnice podobojczykowe i tętnice szyjne wspólne są opisane dalej p.

Naczynia szyi).

247

Gałęzie trzewne tętnicy piersiowej wewnętrznej i aorty piersiowej

Tętnice ścian klatki piersiowej wraz z ich dopływami ściennymi zostały opisane wyżej.

Do tętnic tych należą: tętnice piersiowe wewnętrzne oraz tętnice międzyże browe tylne i przeponowe górne odchodzące od aorty piersiowej.

Z tego względu naczynia te pomijamy.

Tętnica piersiowa wewnętrzna (a.

thoraclca interna) obok wymienionych wyżej gałęzi ściennych oddaje następujące gałęzie trzewne:

a) gałęzie grasicze (rami thymici) do grasicy;

b) gałęzi e oskrzelowe (rami bronchiales), biegnące od oskrzeli zaopa trujące je razem z gałęziami oskrzelowymi odchodzącymi od aorty;

c) tętnicę osierdziowo-przeponową (a.

pericardiacophrenica), która przebiega razem z nerwem przeponowym oddając po drodze gałęzie do gra sicy, opłucnej i węzłów chłonnych.

Kończy się w przeponie dochodząc do niej ra zem z nerwem przeponowym.

Aorta piersiowa (aorta thoracica) oprócz wymienionych wyżej gałęzi ściennych oddaje następujące gałęzie do trzew klatki piersiowej:

a) gałęzie oskrzelowe (rami bronchiales) w liczbie 2 lub 3 odchodzą od początkowego odcinka aorty i wspólnie z gałązkami t.

piersiowej wewnętrznej unaczyniają oskrzela, układając się na ich ścianie tylnej i rozgałęziając się razem z nimi wewnątrz płuc.

Stanowią one naczynia odżywcze płuc;

b) gałęzie przełykowe (rr.

esophagei) w liczbie 47 odchodzą od aorty na różnej wysokości i zaopatrują ścianę przełyku;

c) gałęzie śródpiersiowe (rr.

mediastinales) unaczyniają tkankę łącz ną, tylną ścianę osierdzia i węzły chłonne śródpiersia tylnego.

Pień płucny

Pień płucny (truncus pulmonalis) długości około 5 cm, średnicy około 30 mm, prowadzi krew żylną z komory prawej do płuc.

Cały pień płucny leży wewnątrz jamy osierdzia.

Na początku pnia płucnego istnieje rozszerzenie, utworzone przez trzy zatoki (sinus trunci pulmonalis), zbudowane podobnie do zatok aorty.

Pień biegnie ku górze i ku tyłowi, leżąc początkowo do przodu, a następnie po stro nie lewej aorty wstępującej i dochodzi do powierzchni dolnej łuku aorty.

Tutaj, na wysokości krążka międzykręgowego Ths Thg, dzieli się na tętnice płucne prawą i lewą.

Po obu stronach początku pnia płucnego leżą uszka i tętnice wieńcowe serca.

Początkowy odcinek t.

wieńcowej lewej leży do tyłu od pnia płucnego.

Żyły śródpiersia

Krew żylna ze śródpiersia uchodzi do wspomnianych wyżej pionowych naczyń na ścianach klatki piersiowej, jak również bezpośrednio do wielkich pni żylnych śródpiersia górnego, prowadzących krew do serca: żyły głównej górnej, żył ramienno-głowowych i żył podobojczykowych.

248 .

Żyły śródpiersia górnego i środkowego

Żyła główna górna (v.

cava superior) jest oprócz żyły głównej dolnej jednym z dwu głównych pni żylnych, które prowadzą krew do serca.

Rozpoczyna się na wysokości pierwszego stawu mostkowo-żebrowego ze zlania się dwóch żył ramienno-głowowych.

Stąd, biegnąc wzdłuż prawego brzegu mostka, żyła ta wchodzi do worka osierdziowego, po czym na poziomie drugiej przestrzeni międzyżebrowej uchodzi do prawego przedsionka serca.

Jej zewnątrzosierdziowy odcinek przylega od przodu do opłucnej, od strony prawej również do opłucnej i prawego n.

prze ponowego, po stronie lewej do aorty wstępującej.

Od tyłu ż.

główną górną krzy żuje korzeń prawego płuca.

Poza dopływami początkowymi, największym dopływem żyły głównej górnej jest żyła nieparzysta.

Do jej drobnych dopływów należą: żż.

osierdziowe, żż.

śródpiersiowe, żż.

grasicze, czasem ż.

tarczowa najniższa i jedna z żył między żebrowych górnych.

Żyła ramienno-głowowa (v.

brachiocephalica) tak prawa, jak lewa powstają ze zlania się żyły szyjnej wewnętrznej z żyłą podobojczykową ku tyłowi od stawu mostkowo-obojczykowego.

Miejsce połączenia się wymienio nych żył nosi nazwę kąta żylnego (angulus venosus).

Do lewego kąta żylnego poza wielkimi dopływami początkowymi uchodzi przewód piersiowy (ductus thoracicus), prowadzący chłonkg ze znacznego obszaru ciała, do prawego zaś przewód chłonny prawy (ductus lymphaticus dexter; p.

Naczynia chłonne klatki piersiowej).

Obie żyły ramienno-głowowe są położone asymetrycznie.

Prawa, znacz nie krótsza od lewej, biegnie prawie pionowo ku dołowi; lewa trzykrotnie dłuższa od prawej, kieruje się silnie skośnie ku dołowi i w prawo.

Od przodu obie żyły, prawa i lewa, graniczą z grasicą (lub jej ciałem tłuszczo wym) i z przyczepiającymi się do mostka mięśniami podgnykowymi.

Ku tyłowi od prawej żyły ramienno-głowowej leży opłucna i prawy n.

błędny; ku tyłowi od lewej żyły lewy n.

przeponowy, lewy n.

błędny oraz wszystkie trzy gałęzie odchodzące od łuku aorty.

Lewa żyła ramienno-głowowa od dołu sąsiaduje z łukiem aorty.

Do żyły ramienno-głowowej uchodzą dopływy z obrębu szyi: ż.

tarczowa dolna, ż ż.

tarczowe najniższe, ż.

kręgowa, ż szyjna głę boka i żyła szyjna zewnętrzna (p.

Naczynia szyi) oraz z obrębu klat ki piersiowej: ż ż.

osierdziowo-przeponowe, ż ż.

piersiowe we wnętrzne, ż ż.

międzyżebrowe górne i drobne naczynia z narządów śródpiersia, jak: ż ż.

grasicze, ż ż.

osierdziowe, ż ż.

śródpiersio we, ż ż.

oskrzelowe, ż ż.

tchawicze, ż ż.

przełykowe.

Żyły osierdziowo-przeponowe (w.

pericardiacophrenicae) to warzysząc odpowiednim tętnicom i nerwom przeponowym zbierają krew z przepo ny, osierdzia i opłucnej.

Układ żył nieparzystych

Układ pionowych pni żylnych, przebiegających na tylnej ścianie klatki piersio wej, jest asymetryczny.

Przebiegająca po prawej stronie żyła nieparzysta jest silniej rozwinięta od uchodzących do niej żył nieparzystych krótkich.

Te ostatnie, leżące po lewej stronie kręgosłupa, wykazują też większą zmienność.

Mogą tworzyć jednolity pień przypominający prawą żyłę nieparzystą, nie dorównujący jej jednak

249 .

A. carotis commun.

EsophagusN.

laryngeus recurrens

V. jugularis int.

A. subclayia V.

brachiocephalica dext.

V. su bela via V.

cava superior

V. azygos Esophagus

V. azygos

Ductus thorac/cus

N. vagus

Trachea

-V. jugularis int.

-Ductus thoracicus

-A. subclayia

-Arcus aortae

-N. vagus

-Bronchus principa/is sin.

V. hemiazygos

Cisterna chyli

Ryć. 194.

Układ żyły nieparzystej (wg Benninghoffa).

na ogół szerokością światła.

Zwykle jednak pień ten nie jest ciągły: jest przerwa ny na odcinku między ujściem żyły nieparzystej i nieparzystej krótkiej dodatkowej.

W przypadkach tych lewe żyły międzyżebrowe drenujące międzyżebrza, znajdujące się na poziomie brakującego odcinka, krzyżując kręgosłup uchodzą do żyły niepa rzystej.

Przerwy w lewostronnym układzie żył nieparzystych mogą niekiedy obej mować większą liczbę międzyżebrzy lub też może być ich kilka.

W krańcowych przypadkach występuje tylko pojedynczy pień żyły nieparzystej, do którego ucho dzą żyły międzyżebrowe tak prawe, jak lewe.

Wówczas, zwykle w dolnym odcinku, leży ona pośrodkowo.

Żyła nieparzysta (vena azygos) ciągnie się wzdłuż kręgosłupa po prawej stronie tylnej ściany klatki piersiowej biegnąc od dołu ku górze.

Powstaje przez zlanie się ze sobą żyły lędźwiowej wstępującej prawej (v.

lumbalis ascendens dextra) i żyły podżebrowej prawej (XII międzyżebrowej) v.

siibcostalis dextra.

Wchodzi do klatki piersiowej przez szczelinę przyśrodkową w prawej odnodze części lędźwiowej przepony razem z nerwem trzewnym większym.

W swoim przebiegu przez śródpiersie tylne leży po prawej stronie trzonów kręgów.

Od tyłu krzyżują ją prawe tętnice międzyżebrowe.

Przyśrodkowo od niej leży prze wód piersiowy i aorta piersiowa.

Bocznie przylega do niej opłucna ścienna.

Na tyl nej ścianie klatki piersiowej na lewo od żyły nieparzystej przebiega prawy pień współczulny.

Ku przodowi znajduje się przełyk.

Na poziomie IV V kręgu pier250 .

siowego żyła nieparzysta wygina się łukowato ku przodowi, przebiegając nad ko rzeniem płuca prawego, po czym uchodzi do żyły głównej górnej.

Żyła nieparzysta zbiera krew głównie ze ścian klatki piersiowej.

Oprócz tego otrzymuje niewielkie dopływy trzewne.

Największymi jej dopływami, aczkolwiek nie stałymi, są żyła nieparzysta krótka i żyła nieparzysta krótka dodatkowa, zbierające krew z lewej strony tylnej ściany klatki piersiowej.

Żyły te mogą uchodzić wspólnie, lub też każda z nich oddzielnie.

Ponadto do żyły nieparzystej wpadają żyły międzyżebrowe tylne prawe, a niekiedy i lewe oraz żyła przeponowa górna prawa towarzysząca odpowiedniej tętnicy.

Do gałęzi trzewnych żyły nieparzystej należą: żyły przełykowe (w.

esophageae), żyły oskrzelowe (w.

bronchiales), żyły osierdziowe (w.

pericardiacae), żyły śródpiersiowe (w.

mediastinales).

Żyła nieparzysta krótka (vena hemiazygos) jest lewostronnym odpowiednikiem dolnego odcinka żyły nieparzystej; sięga jednak w górę tylko do poziomu X VIII (VII) kręgu piersiowego.

Na tej wysokości zagina się w prawo i biegnąc mię dzy aortą a kręgosłupem uchodzi do żyły nieparzystej.

Żyła nieparzysta krótka dodatkowa (vena hemiazygos accessoria) biegnie wzdłuż kręgosłupa, po lewej stronie jego trzonów w przedłużeniu żyły nieparzystej krótkiej, prowadząc krew zwykle od góry ku dołowi.

Uchodzi przeważnie do żyły niepa rzystej na wysokości VI VIII kręgu piersiowego samodzielnie lub wspólnie z ży łą nieparzystą krótką.

Żyła nieparzysta krótka dodatkowa górnym swym koń cem, zlewając się z żyłą międzyżebrową górną lewą, często zespala się z żyłą ramienno-głowową lewą.

Zespolenie to może być silniej lub słabiej rozwinięte i stwa rza możliwość odpływu krwi żylnej z tylnych części górnych lewych międzyżebrzy bez udziału żyły nieparzystej.

Do lewostronnego układu żył nieparzystych (tj.

ż. nieparzystej krótkiej i żyły nieparzystej krótkiej dodatkowej) uchodzą żyły ze ścian i trzew lewej części klatki piersiowej, podobnie, jak po stronie prawej, odpowiadające im naczynia do żyły nieparzystej.

Żyły klatki piersiowej łączą się z żyłami jamy brzusznej.

Przy zaburzeniach krążenia w żyle głównej dolnej krew może przepłynąć do żyły głównej górnej opisanymi drogami obocznymi, prowadzącymi do ż.

piersiowej wewnętrznej i żył nieparzystych.

Żyły płucne

Żyły płucne (w.

pulmonales) są to krótkie i silne naczynia prowadzące krew utlenioną z płuc do serca.

Wychodzą one w zasadzie z wnęki każdego płuca w licz bie dwóch: żyły płucnej górnej (v.

pulmonalis superior) i żyły płuc nej dolnej (v.

pulmonalis inferior).

Pierwsza z nich po stronie prawej prowa dzi krew z płata górnego i środkowego płuca, po stronie zaś lewej z płata górne go.

Żyła płucna dolna obustronnie wychodzi tylko z płata dolnego.

Układ żył płuc nych we wnęce płuca omówiono wyżej (p.

Płuca).

Obie żyły biegną prawie pozio mo w kierunku serca, przebijają worek osierdziowy i kierując się na tylną ścianę przedsionka lewego serca, uchodzą do niego.

W swym ujściowym odcinku leżą po niżej tętnic płucnych i oskrzeli.

Żyły płucne prawe są nieco dłuższe od lewych.

Lewa żyła krzyżuje od przodu aortę piersiową.

251 .