SZCZEPIONKI

Szczepienie jest sztucznym, czynnym uodpornieniem polegającym na wprowadzeniu do organizmu szczepionki tj. preparatu biologicznego zawierającego w swoim składzie antygeny drobnoustrojów chorobotwórczych, które pobudzają go do wytworzenia swoistej odporności humoralnej lub komórkowej.

Rodzaje szczepionek ze względu na formę antygenu:
• żywe atenuowane (odzjadliwione) zawierają zdolne do rozmnażania drobnoustroje o zmniejszonej zjadliwości lub niezjadliwe. Imitują naturalną infekcję, przez co prowadzą do dłużej trwającej immunizacji. Przykładem są: doustna szczepionka przeciw poliomyelitis (OPV), szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce (MMR).
• zabite - zawierają całe unieczynnione drobnoustroje. Zaliczamy tu szczepionki przeciw durowi brzusznemu, wściekliźnie czy grypie.
• rekombinowane - zawierają antygeny otrzymane drogami inżynierii genetycznej, np. szczepionka przeciw WZW typu B.
• anatoksyny- zawierają toksyny o zachowanych właściwościach antygenowych, natomiast pozbawione zjadliwości, np. składowa tężcowa (T) i błonicza (D), szczepionki DTP.
• podjednostkowe - zawierają rozbite drobnoustroje lub ich fragmenty. Antygen danego patogenu jest to połączony z nośnikiem białkowym. Przykładem jest antygen Haemophilus influenzae b na nosniku białkowym.

Rodzaje szczepionek za względu na rodzaj stosowanego drobnoustroju:
• bakteryjne: przeciw pneumokokom
• wirusowe: przeciw odrze, śwince, różyczce
• mieszane

Rodzaje szczepionek ze względu na zakres działania uodporniającego:
• swoiste - skierowane przeciw określonemu drobnoustrojowi, toksynie lub antygenowi, np. przeciw odrze, tężcowi
• nieswoiste - skierowane przeciw różnym drobnoustrojom, podnoszą poziom ogólnej odporności, np. preparat Panodina

Rodzaje szczepionek ze względu na postać preparatu:
• płynne
• liofilizowane (w proszku)- np. przeciw śwince czy różyczce

Rodzaj szczepionek ze względu na zawartość:
• monowalentne- zawierają antygeny jednego rodzaju drobnoustroju lub jeden typ drobnoustroju, uodparniają przeciw jednej chorobie, np. szczepionka przeciw tężcowi
• poliwalentne- zawierają antygeny kilku podtypów jednego drobnoustroju i uodparniają przeciw kilku chorobom, które może wywoływać każdy z serotypów, np. szczepionka przeciw pneumokokom lub zawierają antygeny kilku podtypów jednego gatunku i wtedy uodparniają przeciw jednej chorobie, np. szczepionka przeciw grypie sezonowej
• skojarzone- zawierają różne drobnoustroje lub antygeny pochodzące z różnych drobnoustrojów, jednocześnie uodparniają przeciwko kilku chorobom, np. MMR- przeciw odrze, śwince i różyczce

Rodzaje szczepionek ze względu na pochodzenie antygenu:
• autoszczepionki
• heteroszczepionki

Rodzaje szczepionek ze względu na sposób podawania:
• doustne, np. przeciw rotawirusom
• domięśniowe, np. przeciw pneumokokom
• śródskórne, np. przeciw gruźlicy
• podskórne, np. przeciw ospie wietrznej
• donosowe, np. szczepionka przeciw grypie dostępna w USA

Dzięki upowszechnieniu szczepień ochronnych, w ostatnim 50-cio leciu w Polsce udało się wyeliminować wiele chorób, tj. dur wysypkowy czy błonica, jak również ograniczyć zachorowania na WZW typu B. W skali globalnej szczepienia zmieniły zdrowotne oblicze naszej planety. Nic bowiem nie miało takiego wpływu na zmniejszenie śmiertelności i wzrost liczby ludności. Jednak konwencjonalne metody mają swoje wady: mogą nie aktywować wystarczającej odpowiedzi immunologicznej, mogą być krótkotrwałe, wówczas szczepienia trzeba co jakiś czas powtarzać, mogą być niebezpieczne, bowiem osłabiony patogen może ulec mutacji i zaatakować organizm, wreszcie mogą wywołać alergię. Możliwe jest również, że tradycyjne szczepionki nigdy nie będą w stanie poradzić sobie z niektórymi chorobami. Dlatego też od początku lat 90-tych naukowcy pracują nad szczepionkami genowymi (tzw. DNA). Są to szczepionki zawierające plazmidy ekspresyjne z promotorem eukariotycznym, w który wklonowany jest antygen pasożyta w formie cDNA. Białko wytwarzane na jego bazie w tkance, jest wychwytywane przez komórki prezentujące antygen, zapewniając powstanie odpowiedzi immunologicznej. Takie szczepionki wywołują silną odpowiedź immunologiczną, są bezpieczne - plazmid zawiera bowiem jedynie geny kodujące odpowiednie antygeny, trwałe, termostabilne, są przydatne w uodparnianiu niemowląt i mogą zapewnić odporność przeciwko kilku szczepom jednocześnie, gdy do plazmidu wszczepi się geny pochodzące od różnych patogenów. Badacze obawiają się jedynie, czy wprowadzenie plazmidowego DNA do komórki nie doprowadzi do autoagresji i czy nie istnieje możliwość, że wbuduje się ono do komórek gospodarza.

Idealna szczepionka:

- musi dawać jak najmniej odczynów i skutków ubocznych

- musi być stabilna podczas przechowywania

- łatwa do podania

- możliwa w masowym użyciu

- musi wykazywać się dużą swoistością

- powinna wywoływać taką reakcję org

- że można będzie odróżnić zwierzę które ma odporność poszczepienną od zwierzaka które wykształciło odporność po przebyciu choroby

- tanie i łatwa w produkcji

- miejsce podania