DZIAŁ TRZYNASTY

KODEKSOWE POSTĘPOWANIE SZCZEGÓLNE

R1

ZAŁOŻENIA KONSTRUKCYJNE POSTĘPOWAŃ SZCZEGÓLNYCH

Postępowania szczególne – postępowania, których zasadniczym przedmiotem jest rozstrzygnięcie kwestii odpowiedzialności karnej sensu largo, pomyślane w systemie prawa karnego procesowego w taki sposób, że ich przebieg został istotnie zmodyfikowany w stosunku do przebiegu postępowania zwyczajnego, tj. typowego.

Trzy grupy postępowań szczególnych:

1. Pierwszą grupę – tworzą postępowania szczególne o wzbogaconym przebiegu, których cechą charakterystyczną stanowi rozszerzenie formalizmu procesowego poprzez włączenie do przebiegu postępowania zwyczajnego pewnych dodatkowych czynności, nieznanych temu postępowaniu. Obecny KPK nie przewiduje takiej formy.

2. Drugą grupę – stanowią postępowania szczególne o zredukowanym przebiegu w stosunku do postępowania zwyczajnego. Zmniejszony formalizm procesowy. Należy tu zaliczyć:

• Postępowanie uproszczone

• Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego

• Postępowanie nakazowe

• Postępowanie przyspieszone

1. Trzecia grupa – to postępowania szczególne równoważne (ekwiwalentne), charakteryzuje się wprowadzeniem modyfikacji w zakresie przebiegu procesu, w wyniku których poziom formalizmu procesowego nie ulega znacznemu odchylenie w porównaniu z postępowaniem zwyczajnym. np.:

• Postępowanie zwyczajne w sprawach o przestępstwa skarbowe

Wprowadzenie modyfikacji w przebiegu procesu karnego może odbywać się jednostopniowo i polegać na konstruowaniu postępowania szczególnego w drodze zmian odnoszących się bezpośrednio do przebiegu postępowania zwyczajnego.

Modyfikacje mogą być również przeprowadzone dwustopniowo, co określa się jako metodę „kolejnych wejść”. Technikę tę znamionuje wygenerowanie najpierw, w drodze jednostopniowej modyfikacji, pierwszego postępowania modyfikacyjnego, stanowiącego fundament dla wprowadzenia kolejnych zmian w przebiegu procesu, kreujących dalsze zmodyfikowane postępowanie szczególne.

Do postępowań zmodyfikowanych jednostopniowo należy:

1. Postępowanie uproszczone

Do postępowań zmodyfikowanych dwustopniowo należy:

1. Postępowanie nakazowe

2. Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego

3. Postępowanie przyspieszone

Z punktu widzenia uprawnień przysługujących uczestnikom postępowania karnego kluczowe znaczenie posiada założenie aby modyfikacje przewidziane w ramach postępowań szczególnych, zwłaszcza wiodące do redukcji formalizmu procesowego, nie prowadziły do przekreślenia podstawowych gwarancji procesowych uczestników procesu, w szczególności, aby nie było wprowadzone za cenę pozbawienia oskarżonego możliwości korzystania z przysługującego mu prawa do obrony.

Przepisy regulujące postępowanie szczególne należy ujmować w kategorii unormowań wyjątkowych, wymagających ścisłej interpretacji. Brak jest podstaw do ich stosowania w oparciu o wykładnię rozszerzającą.

Przyjmując kryterium rodzaju aktu prawnego można wyodrębnić:

1. Kodeksowe postępowanie szczególne przewidziane w dziale X KPK

2. Pozakodeksowe postępowania szczególne, do których należy np. postępowanie poprawcze prowadzone wobec nieletnich.

W ramach postępowań szczególnych oddzielną grupę stanowi postępowanie odrębne. Można tu zaliczyć:

1. Postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe

2. Postępowanie w sprawach o wykroczenia powszechne

3. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych

Postępowania statutowe:

1. Postępowanie uproszczone

2. W sprawach z oskarżenia prywatnego

3. Nakazowe

4. Przyspieszone

R2

POSTĘPOWANIE UPROSZCZONE

W obliczu obowiązującej koncepcji normatywnej mówiąc o postępowaniu uproszczonym należy mieć zatem na myśli postępowanie sądowe o przebiegu zmodyfikowanym jednostopniowo w stosunku do zwyczajnego postępowania sądowego.

PRZESŁANKI POSTĘPOWANIA UPROSZCZONEGO

Jedynym dodatkowym warunkiem pozytywnym (pozytywna przesłanka szczególna) decydującym o prawnej dopuszczalności procedowania przez sąd w tym trybie jest przeprowadzenie postępowania przygotowawczego w formie dochodzenia. Z kolei negatywną przesłanką szczególną stanowi wyłącznie ta okoliczność, że postępowanie prowadzi sąd wojskowy.

Do urzeczywistnienia analizowanej przesłanki szczególnej dochodzi tylko w sytuacji faktycznego przeprowadzenia dochodzenia, które stanowiło legalną formę postępowania przygotowawczego.

Decydujące znaczenie dla uznania, że faktycznie przeprowadzono dochodzenie ma zakończenie w tej formie postępowania przygotowawczego. Ukończenie postępowania przygotowawczego w formie śledztwa wyklucza rozpoznanie sprawy przez sąd w trybie uproszczonym.

Dochodzenie jest generalnie dopuszczalne w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego.

Negatywne przesłanki dochodzenia:

1. Pozbawienie oskarżonego wolności w tej lub innej sprawie, chyba że zastosowano zatrzymanie lub sprawcę ujęto na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem aresztowano

2. Istnienia okoliczności określonych w art. 79 pkt. 1 i 2 KPK oznaczających że oskarżony jest nieletni, głuchy, niewidomy.

3. Stwierdzenie przez biegłych lekarzy psychiatrów że poczytalność oskarżonego w chwili popełnienia czynu lub w czasie postępowania jest wyłączona albo w znacznym stopniu ograniczona.

Drogę do rozpoznania sprawy przez sąd w postępowaniu uproszczonym toruje zakończenie postępowania przygotowawczego w formie dochodzenia przeprowadzonego w sprawie o przestępstwo mieszczące się w katalogu określonym w art. 325b KPK, jeżeli dopuszczalność wskazanej formy postępowania przygotowawczego nie była wyłączona wskutek ograniczeń wynikających z art. 325b par 2 KPK lub wystąpienia negatywnej przesłanki określonej w art. 325c KPK (dochodzenie legalne).

Sam fakt kwalifikowania się określonej sprawy do oznaczonego zakresu przedmiotowego dochodzenia i możliwość prowadzenia postępowania w tej formie nie wystarczają dla urzeczywistnienia tej przesłanki.

O ile w odniesieniu do dochodzenia na pierwszy plan wysuwa się konieczność zweryfikowania dopuszczalności tej formy postępowania, o tylko nie ma takiej potrzeby w przypadku śledztwa. Śledztwo jest legalnie prowadzone również wtedy, gdy sprawa należy do ustalonego wyżej zakresu przedmiotowego dochodzenia.

PRZEBIEG POSTĘPOWANIA UPROSZCZONEGO

Modyfikacje charakteryzujące sądowe postępowanie uproszczone można przedstawić w trzech grupach:

1. Pierwszą grupę – tworzą zmiany dotyczące składu orzekającego. Regułą jest rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji w składzie jednego sędziego. Istnieje wykluczenie możliwości rozpoznania sprawy w pierwszej instancji w tym postępowaniu w składzie innym aniżeli skład jednoosobowy. Istnieje możliwość zarządzenia przez prezesa sądu okręgowego rozpoznania w składzie jednego sędziego apelacji od wyroku wydanego w postępowaniu uproszczonym.

2. Druga grupa – łączy się z rozszerzeniem kręgu organów mogących występować w roli oskarżyciela publicznego poprzez udzielenie upoważnienia do wniesienia i popierania oskarżenia w postępowaniu uproszczonym organom nieprokuratorskim.

MS przyznał uprawnienie do wystąpienia w roli oskarżyciela publicznego w postępowaniu uproszczonym następującym organom:

1. Inspekcji handlowej

2. Państwowej inspekcji sanitarnej

3. Urzędom skarbowym i inspektorom kontroli skarbowej

4. Prezesowi urzędu komunikacji elektronicznej

5. Straży granicznej

Są oni uprawnieni do występowania w roli oskarżyciela publicznego jedynie w postępowaniu uproszczonym przed sądem pierwszej instancji. Mają prawo wnieść akt oskarżenia bezpośrednio do sądu, chyba że prokurator postanowi inaczej.

Z mocy ustaw szczególnych uprawnienie do wniesienia i popierania oskarżenia w postępowaniu uproszczonym przysługuje:

1. Strażnikom leśnym

2. Strażnikom Państwowej Straży Łowieckiej

3. Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

Wymienionym powyżej organom przysługuje prawo występowania z wnioskiem o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy, prawo do wniesienia wniosku o warunkowe umorzenie postępowania oraz do wypowiedzenia się w kwestii złożonego przez oskarżonego wniosku o dobrowolne poddanie się karze. Akt oskarżenia sporządzony przez te organy nie musi zawierać uzasadnienia.

1. Na trzecią – składają się uregulowania zakładające redukcję formalizmu procesu sądowego. Uproszczenia postępowania jurysdykcyjnego przebiegającego w trybie uproszczonym wyłaniają się na tle następujących rozwiązań:

1. W następstwie ustalenia, że akt oskarżenia odpowiada wymogom formalnym, a sprawa wymaga rozpoznania na rozprawie, można dokonań jednocześnie dwóch czynności procesowych, łącząc doręczenie oskarżonemu odpisu aktu oskarżenia z wezwaniem na rozprawę

2. W razie złożenia przez oskarżonego przed rozprawą wniosku o wydanie wyroku skazującego i wymierzeniu mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzenia rozprawy do jego rozpoznania może dojść na forum posiedzenia.

3. Niestawiennictwo oskarżyciela nie tamuje toku rozprawy ani posiedzenia

4. Niestawiennictwo prawidłowo wezwanego oskarżonego na rozprawie głównej nie stoi na przeszkodzie prowadzeniu postępowania podczas jego nieobecności, chyba że usprawiedliwszy swoje niestawiennictwo wniósł o odroczenie rozprawy.

5. Każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać nie dłużej niż 21 dni. Konsekwencję przekroczenia terminu przerwy stanowi zmiana trybu postępowania z uproszczonego na zwyczajny.

WYROK ZAOCZNY

Konstrukcja ta ma charakter fakultatywny, tzn. wydanie go pozostaje w kompetencji sądu. Uprawnienie to aktualizuje się w sytuacji w której (obok zachowania przesłanek ogólnych i szczególnych decydujących o dopuszczalności postępowania uproszczonego) spełnione są następujące dodatkowe warunki wyrokowania zaocznego:

1. Niestawienie się zarówno oskarżonego, jak i jego obrońcy na rozprawie, o której zostali prawidłowo powiadomieni oraz brak wniosku oskarżonego o odroczenie rozprawy, który byłby połączony z usprawiedliwieniem jego nieobecności

2. Możliwość odczytania wyjaśnień oskarżonego

Okoliczność wyłączająca możliwość wydania wyroku zaocznego, którą stanowi potrzeba orzeczenia tytułem środka zabezpieczającego innego środka, niż przepadek przedmiotów.

Wyrok wydany na rozprawie, na której wprawdzie nie stawił się oskarżony, nie usprawiedliwiając swojej nieobecności, ale był obecny jego obrońca nie jest wyrokiem zaocznym.

Wyrok wydany na rozprawie kontynuowanej pod nieobecność oskarżonego, który po złożeniu wyjaśnień opuścił salę rozprawy bez zezwolenia przewodniczącego lub wydany pomimo jego nieobecności w sytuacjach określonych w art. 377 KPK, nie jest wyrokiem zaocznym.

W każdym wypadku niestawiennictwa oskarżonego na rozprawie prowadzone w postępowaniu uproszczonym odczytuje się uprzednio złożone przez niego wyjaśnienia.

Treścią wyroku zaocznego może być każde rozstrzygniecie. Oznacza to że przede wszystkim, że oprócz skazania, wyrokiem zaocznym można również oskarżonego uniewinnić lub umorzyć postępowanie.

Wyrok zaoczny podlega z urzędu doręczeniu oskarżonemu. W terminie 7 dni od doręczenia odpisu wyroku zaocznego oskarżony może wnieść sprzeciw usprawiedliwiając swą nieobecność na rozprawie. Sprzeciw przysługuje jedynie oskarżonemu. Wniesienie sprzeciwu nie wyczerpuje sposobów zakwestionowania wyroku zaocznego, bowiem od tego orzeczenia stronom przysługuje zwyczajny środek odwoławczy w postaci apelacji.

Decyzja o przyjęciu lub odmowie przyjęcia sprzeciwu od wyroku zaocznego należy do prezesa sądu. Na zarządzenie prezesa sądu o odmowie przyjęcia sprzeciwu jako zamykające drogę do wydania wyroku przysługuje zażalenie.

Nieuwzględnienie sprzeciwu – może do niego dojść w następstwie merytorycznej kontroli zasadności tego środka zaskarżenia. Sąd wydaje postanowienie o nieuwzględnieniu sprzeciwu, jeżeli uzna nieobecność oskarżonego za nieusprawiedliwioną. Postanowienie to podlega zaskarżeniu zażaleniem, w wyniku kontr. Formalnej- gdy sprzeciw został wniesiony o terminie lub przez osobe nieuprawnioną.

W razie nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu, a którym połączono wniosek o uzasadnienie wyroku zaocznego na piśmie, sąd jest zobowiązany sporządzić uzasadnienie, które następnie doręcza się oskarżonemu.

Uwzględnienie sprzeciwu otwiera drogę do ponownego rozpoznania sprawy. Nie powoduje ono jednak automatycznej utraty mocy prawnej przez wyrok zaoczny. Do wywołania takiego skutku konieczne jest stawienie się oskarżonego lub jego obrońcy na rozprawie wyznaczonej w następstwie uwzględnienia sprzeciw.

ZMIANA TRYBU POSTĘPOWANIA

W razie wyjścia na jaw w postępowaniu sądowym przebiegającym w trybie zwykłym, że w sprawie legalnie przeprowadzono dochodzenie. Ujawnienie tej okoliczności przez sąd do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego daje podstawę do wydania postanowienia o zmianie trybu postępowania sądowego ze zwyczajnego na uproszczony.

Jeżeli brak w zakresie przesłanki postępowania uproszczonego zostanie wychwycony dopiero po rozpoczęciu przewodu sądowego sąd jest uprawniony do prowadzenia sprawy w dalszym ciągu w postępowaniu zwyczajnym, pod warunkiem, że oskarżony wyrazi na to zgodę. W razie braku zgody oskarżonego rozprawę należy odroczyć i wyznaczyć ją ponownie w trybie zwyczajnym. Tak samo należy postąpić w wypadku ustalenia niedopuszczalności postępowania uproszczonego w toku rozprawy głównej przed rozpoczęciem przewodu sądowego.

Do zmiany trybu postępowania z uproszczonego na zwyczajny dochodzi wskutek przekroczenia dwudziestojednodniowego terminu przerwy w rozprawie.

Możliwa jest również zmiana postępowania uproszczonego na inny tryb szczególny, np. na postępowanie nakazowe.

R3

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH Z OSKARŻENIA PRYWATNEGO

Jest podyktowane ich szczególnym charakterem, wyrażającym się w tym, że przestępstwo bezpośrednio narusza lub zagraża dobru indywidualnemu, a z reguły tylko w sposób pośredni godzi w dobro społeczne.

W postępowaniu w sprawie z oskarżenia prywatnego stosuje się przepisy o postępowaniu uproszczonym z zachowaniem przepisów normujących analizowanym tryb szczególny. <modyfikacja dwustopniowa>

PRZESŁANKI POSTĘPOWANIA W SPRAWACH Z OSKARŻENIA PRYWATNEGO

Przesłanki szczególne postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego można podzielić na przesłanki szczególne dodatnie oraz przesłanki szczególne ujemne.

PRZESŁANKI DODATNIE

Do przesłanek szczególnych dodatnich, których istnienie warunkuje dopuszczalność postępowania w sprawach z oskarżenia prywatnego należą:

1. Ściganie przestępstwa w trybie prywatnoskargowym

2. Wniesienie i popieranie skargi przez oskarżonego prywatnego

3. Uiszczenie zryczałtowanej równowartości wydatków

Ściganiu z oskarżenia prywatnego podlegają przestępstwa, co do których taki tryb ścigania ustalają przepisy prawa materialnego. Np.:

1. Lekkie uszkodzenie ciała

2. Nieumyślne uszkodzenie ciała, jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nie trwa dłużej niż 7 dni

3. Zniesławienie

4. Zniewaga

5. Naruszenie nietykalności cielesnej

Do zainaugurowania postępowania w sprawach z oskarżenia prywatnego dochodzi na podstawie skargi prywatnej wniesionej przez pokrzywdzonego. Ustawodawca przewiduje możliwość jej złożenia w postaci uproszczonego aktu oskarżenia, ograniczającego się do oznaczenia oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie. Alternatywnym rozwiązaniem wobec wniesienia uproszczonego aktu oskarżenia do sądu jest możliwość złożenia przez pokrzywdzonego ustnej lub pisemnej skargi na ręce policji. W postępowaniu w sprawach z oskarżenia prywatnego z założenia nie przeprowadza się postępowania przygotowawczego.

Na oskarżycielu prywatnym spoczywa obowiązek złożenia przy akcie oskarżenia albo wraz z oświadczeniem o wstąpieniu do toczącego się postępowania lub o podtrzymaniu oskarżenia, od którego odstąpił prokurator, dowodu wpłacenia do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków. Kwota to 300 złotych.

Brak opłaty może prowadzić do powstania przeszkody w dalszym rozwijaniu się postępowania w sprawie z oskarżenia prywatnego. W razie jego stwierdzenia oskarżyciel prywatny powinien zostać wezwany do uiszczenia opłaty w terminie 7 dni. Konsekwencją nieusunięcia braku we wskazanym terminie musi być uznanie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela prywatnego za bezskuteczny. W tej kwestii prezes sądu wydaje zarządzenie. Przysługuje od tego zażalenie.

Ryczałt obejmuje wszystkie koszty postępowania z wyjątkiem kosztów ogłoszeń w prasie, radiu i telewizji oraz wydatków z tytułu nieopłaconej przez strony pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adwokatów.

Zwrot w całości zryczałtowanej równowartości kosztów postępowania następuje w sytuacji określonych w art. 622 zd. początkowe KPK. Wyróżnić tu można:

1. Pojednanie się stron

2. Warunkowe umorzenie postępowania

3. Umorzenie postępowania z powodu znikomej społecznej szkodliwości czynu

W razie pojednania się stron po rozpoczęciu przewodu, zwrotowi podlega połowa zryczałtowanych wydatków.

PRZESŁANKI UJEMNE

Są to stany w których istnieniem łączy się niedopuszczalność wszczęcia i prowadzenia tego szczególnego postępowania. Zaliczymy tu:

1. Przedawnienie karalności

2. Ściganie przestępstwa prywatnoskargowego w trybie publicznoskargowym

3. Odstąpienie oskarżyciela prywatnego od oskarżenia

4. Inne przesłanki ujemne

PRZEDAWNIENIE KARALNOŚCI

Upływ terminu przedawnienia karalności wyklucza możliwość ścigania określonego czynu w jakimkolwiek postępowaniu, w tym także w postępowaniu w sprawach z oskarżenia prywatnego. Karalność przestępstwa należącego do wskazanej kategorii ustaje z upływem roku od czasu gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jego popełnienia.

Jeżeli w okresie biegu podstawowych terminów przedawnienia karalności wszczęto postępowanie przeciwko osobie, karalność popełnionego przez nią przestępstwa ustaje w przypadku przestępstw wskazanych w art. 101 pkt. 1 – 3 KK z upływem 10 lat, a w wypadku pozostałych przestępstw z upływem lat 5, od zakończenia podstawowego okresu przedawnienia.

W odniesieniu do przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego przedłużeniu o 5 lat podlega co do zasady każdy z terminów określonych w art. 101 par 2 KK. Przerwanie terminu przedawnienia karalności następuje przede wszystkim w sytuacji wniesienia skargi prywatnej do sądu, skutek przerwy wywołuje również złożenie przez pokrzywdzonego skargi wskazującej osobę sprawcy przestępstwa prywatnoskargowego na ręce policji.

ŚCIAGNIE PRZESTĘPSTWA PRYWATNOSKARGOWEGO W TRYBIE PUBLICZNOSKARGOWYM

Podstawowa sytuacja, w której ma to miejsce wiąże się z ingerencja prokuratora w sprawie o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, która może przybrać postać wszczęcia postępowania w sprawie o taki czyn lub przyłączenia się do wszczętego postępowania. Do tej ingerencji dochodzi wówczas, gdy w ocenie organu prokuratorskiego wymaga tego interes społeczny. Także w ramach postępowania przyspieszonego, jeżeli przestępstwo miało charakter chuligański. Ściganie przestępstwa prywatnoskargowego odbywa się w trybie publiczno skargowym, jeżeli pokrzywdzony wniesie skargę w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego do sądu wojskowego.

ODSTĄPIENIE OSKARŻYCIELA PRYWATNEGO OD OSKARŻENIA

Jest to zrzeczenie się przez ten podmiot realizacji funkcji oskarżenia w toku postępowania w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego.

Ze względu na formę wyróżniamy:

1. Odstąpienie od oskarżenia w ścisłym znaczeniu, obejmujące:

• Odstąpienie w drodze wyraźnego oświadczenia

• Odstąpienie dorozumiane

1. Odstąpienie od oskarżenia w szerszym znaczeniu, w którym mieści się:

• Pojednanie

• Ugoda

Może być dokonane na piśmie lub ustnie do protokołu do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, co oznacza, że również po wydaniu orzeczenia w pierwszej instancji przez sąd, w tym także w toku postępowania odwoławczego. Odstąpienie jest wiążące dla sądu w tym sensie, że organ ten jest zobowiązany do umorzenia postępowania w sprawie z oskarżenia prywatnego.

Oświadczenie oskarżyciela prywatnego złożone do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego rodzi po stronie sądu bezwzględny obowiązek umorzenia postępowania w sprawie prywatnoskargowej. Po rozpoczęciu przewodu sądowego wymaga ono dla swej skuteczności i umorzenia postępowania przez sąd zgody oskarżonego. Zgoda oskarżonego musi być wyrażona w sposób wyraźny na piśmie lub ustnie do protokołu.

Dorozumiane odstąpienie od oskarżenia łączy się z przyjęciem w ustawie domniemań prawnych w zakresie oceny niestawiennictwa oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie i posiedzeniu pojednawczym. Fakt niestawiennictwa wymienionych podmiotów bez usprawiedliwionych powodów ustawa nakazuje traktować jako odstąpienie od oskarżenia. Skutkiem jest umorzenie postępowania w sprawie z oskarżenia prywatnego. Oskarżyciel prywatny może wykazywać jedynie, że jego nieobecność była usprawiedliwiona.

Pojednanie obejmuje dwustronne oświadczenie, w którym strony postanawiają zakończyć konflikt zaistniały wskutek popełnienia przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego i w związku z tym wyrażają zgody na umorzenie postępowania w sprawie o ten czyn.

Pojednanie złożone – obejmuje nie tylko sprawę, której wyznaczono posiedzenie pojednawcze lub postępowanie mediacyjne, ale również inne sprawy oskarżenia prywatnego, toczące się jednocześnie pomiędzy stronami.

Do pojednania może dojść na skutek przeprowadzonego postępowania pojednawczego lub w wyniku postępowania mediacyjnego, zainaugurowanego na wniosek stron lub za ich zgodą jeżeli inicjatywa mediacji należała do sądu.

W protokole posiedzenia pojednawczego, a także w protokole posiedzenia wyznaczonego w następstwie pojednania stron w wyniku mediacji, należy w szczególności zaznaczyć stanowisko stron wobec wezwania do pojednania oraz wyniki przeprowadzonego posiedzenia pojednawczego lub postępowania mediacyjnego. Obowiązek podpisania protokołu spoczywa również na stronach.

Równocześnie z pojednaniem może nastąpić zawarcie ugody, zawierającej uregulowanie niektórych lub wszystkich roszczeń pozostających w związku z oskarżeniem. Porozumienie stron w ramach ugody, połączonej z pojednaniem, obejmuje dwie kwestie:

1. Odpowiedzialności karnej za przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego

2. Odpowiedzialności cywilnej za szkodę wynikłą z tego przestępstwa.

INNE PRZESŁANKI UJEMNE

Niedopuszczalność postępowania w sprawach z oskarżenia prywatnego w sprawach:

1. Nieletnich

2. Podlegających orzecznictwu sądów wojskowych

3. O przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe

4. O wykroczenia powszechne

OSKARŻENIE WZAJEMNE

Oskarżony może do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wnieść przeciwko oskarżycielowi prywatnemu, będącemu pokrzywdzonym, wzajemny akt oskarżenia o ścigany z oskarżenia prywatnego czyn, pozostający w związku z czynem mu zarzucanym. Jego wniesienie wymaga zachowania przez oskarżonego formy aktu oskarżenia.

Jeżeli przedstawione warunki oskarżenia wzajemnego zostaną spełnione sąd rozpoznaje łącznie obie sprawy z oskarżenia prywatnego.

W postępowaniu przed sądem każdy z oskarżycieli prywatnych korzysta jednocześnie z uprawnień przysługujących oskarżycielowi prywatnemu oraz uprawnień służących oskarżonemu.

Każdemu z oskarżycieli prywatnych – oskarżonych przysługuje prawo do:

1. Składania wyjaśnień,

2. Odmowy składania wyjaśnień

3. Odmowy udzielenia odpowiedzi na poszczególne pytania

Ze względu na status oskarżonego, który posiadają oskarżyciele prywatni, wykluczone jest ich przesłuchanie w charakterze świadka.

Pierwszeństwo zadawania pytań w wygłaszania przemówień przysługuje temu spośród oskarżycieli, który jako pierwszy wniósł akt oskarżenia. Ustalona kolejność determinuje także porządek składania wyjaśnień, które jako pierwsza powinna składać ta ze stron, przeciwko której był skierowany pierwszy akt oskarżenia.

W razie odstąpienia przez jednego z oskarżycieli od oskarżenia sąd umarza postępowanie w części dotyczącej wniesionego przezeń oskarżenia.

Oskarżenie wzajemne jest niedopuszczalne w sytuacji wcześniejszego wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego przez prokuratora lub wstąpienia przez ten organ do postępowania uprzednio wszczętego przez oskarżyciela prywatnego.

Jeżeli organ prokuratorki wstępuje do toczącego się postępowania, po wniesieniu wzajemnego aktu oskarżenia, poprzez przyłączenie się do jednego z oskarżeń, oskarżenie przeciwstawne, a zatem oskarżenie, do którego prokurator się nie przyłączył, podlega włączeniu do odrębnego postępowania.

Jeżeli prokurator wstępując do toczącego się postępowania obejmuje zakresem swej ingerencji obydwa oskarżenia wzajemne postępowanie toczy się z urzędu, a oskarżeni korzystają w odpowiednim zakresie z uprawnień oskarżycieli posiłkowych.

PRZEBIEG POSTĘPOWANIA PRYWATNOSKARGOWEGO

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE <zazwyczaj brak>

Policja dokonuje w analizowanym postępowaniu czynności, które ustawodawca zalicza do zadań postępowania przygotowawczego, w zakresie ograniczonym do zabezpieczenia dowodów, jeżeli uzna to za potrzebne w sytuacji złożenia ustnej lub pisemnej skargi przez pokrzywdzonego na ręce tego organu.

Policja dokonuje również określonych czynności dowodowych na polecenie sądu. Polecenie dokonania określonych czynności dowodowych nie pociąga za sobą ustania zawisłości sprawy przed sądem. Policja wykonuje polecone czynności dowodowe w ramach postępowania, w którym ocena dowodów oraz decydowanie o losach sprawy należy do wyłącznej kompetencji sądu.

POSTĘPOWANIE GŁÓWNE

Postępowanie w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego inicjuje skarga prywatna czyli wniesienie uproszczonego aktu oskarżenia pokrzywdzonego albo złożenie skargi na piśmie lub ustnie Policji, na której spoczywa obowiązek jej przekazania sądowi. Zgłoszenie skargi w formie ustnej Policji wymaga sporządzenia protokołu.

Do skargi prywatnej należy dołączyć dowód uiszczenia zryczałtowanej równowartości wydatków

Cechę swoistą postępowania w sprawach z oskarżenia prywatnego stanowi obowiązek poprzedzenia rozprawy głównej posiedzeniem pojednawczym prowadzonym przez sędziego.

W miejsce skierowania sprawy na posiedzenie pojednawcze sąd może, za zgodą lub na wniosek stron, wyznaczyć odpowiedni termin dla przeprowadzenia postępowania mediacyjnego.

Nieusprawiedliwione niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na posiedzeniu pojednawczym jest uznawane za odstąpienie od oskarżenia i powoduje umorzenie postępowania.

Posiedzenie pojednawcze rozpoczyna się od wezwania stron do pojednania, któremu powinna towarzyszyć próba skłonienia stron do pojednawczego rozwiązania istniejącego między nimi konfliktu. W razie pojednania stron postępowanie prywatnoskargowe ulega umorzeniu. Na postanowienie o umorzeniu przysługuje zażalenie.

Jeżeli posiedzenie pojednawcze nie przyniosło spodziewanego rezultatu w postaci pojednania, sędzia prowadzący postępowanie kieruje sprawę na forum rozprawy głównej. W razie wyznaczenia rozprawy strony obecne na posiedzeniu pojednawczym, które zakończyło się niepowodzeniem, powinny zgłosić na nim wnioski dowodowe, aby utorować drogę sprawnemu i szybkiemu przeprowadzeniu rozprawy.

Jeżeli pojednania nie zdołano osiągnąć w ramach postępowania mediacyjnego, przeprowadzonego zamiast posiedzenia pojednawczego, wyznaczenie rozprawy następuje na podstawie pisemnego zarządzenia prezesa sądu.

Na rozprawie głównej sąd rozpoznaje sprawę o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego w składzie jednoosobowym.

W toku rozprawy może dojść do pojednania lub ugody między oskarżycielem prywatnym i oskarżonym. Konsekwencją pojednania na rozprawie, w tym pojednania połączonego z ugodą, obejmującą roszczenia pozostające w związku z oskarżeniem, jest umorzenie postępowania w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego.

Jeżeli pojednanie miało miejsce na posiedzeniu pojednawczym lub zostało osiągnięte w ramach rozprawy do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego, prezes sądu zarządza zwrot wpłaconej przez oskarżyciela prywatnego zryczałtowanej równowartości wydatków w całości, natomiast w przypadku pojednania po rozpoczęciu przewodu sądowego zarządza się zwrot połowy uiszczonej przez oskarżyciela prywatnego opłaty.

R4

POSTĘPOWANIE NAKAZOWE

W postępowaniu nakazowym znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy o postępowaniu uproszczonym, jeżeli przepisy regulujące tryb nakazowy nie stanowią inaczej. <modyfikacja dwustopniowa>

Cechę charakterystyczną postępowania nakazowego stanowi rezygnacja z rozprawy głównej jako zasadniczego etapu postępowania jurysdykcyjnego i otwarcie w ten sposób drogi do rozstrzygnięcia przez sąd o przedmiocie procesu na posiedzeniu w formie wyroku nakazowego.

Postępowanie nakazowe jest dopuszczalne, jeżeli wystąpią następujące szczególne przesłanki dodatnie:

1. Sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym

2. Zachodzi wypadek pozwalający na orzeczenie za przestępstwo kary ograniczenia wolności lub kary grzywny

3. Sąd uznaje, na podstawie zebranego w postępowaniu przygotowawczym materiału dowodowego, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne

W postępowaniu tym wykluczone jest wymierzenie kary pozbawienia wolności w jakiejkolwiek postaci.

Jest ono niedopuszczalne:

1. W stosunku do osoby pozbawionej wolności

2. W sprawie z oskarżenia prywatnego

3. Jeżeli zachodzą okoliczności z art. 79 KPK (jeżeli oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy, lub zachodzi wątpliwość co do jego poczytalności)

Sąd wydaje wyrok nakazowy na posiedzeniu, które odbywa się bez udziału stron. O rozpoznaniu sprawy w tym postępowaniu decyduje wstępnie prezes sądu, który kieruje sprawę na posiedzenie sądu, jeżeli uzna, że rozstrzygnięcie sprawy może nastąpić w drodze wyroku nakazowego.

Wyrokiem nakazowym może orzec karę ograniczenia wolności w pełnych granicach jej wymiaru, wyznaczonych w przepisach prawa karnego materialnego lub grzywny w wysokości do 100 stawek dziennych albo do 200 000 złotych.

Jeżeli w ocenie sądu kara grzywny miałaby wykroczyć poza granice jej orzekania dopuszczalne w postępowaniu nakazowym, powinien wydać postanowienie o skierowaniu sprawy do rozpoznania na rozprawie w postępowaniu uproszczonym. Obok wymierzenia kary, w wypadkach przewidzianych w ustawie, można orzec środek karny każdego rodzaju.

Wydając wyrok nakazowy sąd zasądza w całości roszczenie zgłoszone w powództwie cywilnym. Sąd pozostawia powództwo bez rozpoznania, jeżeli materiał dowodowy zebrany w postępowaniu przygotowawczym nie jest wystarczający do orzeczenia w ogóle lub o całości zgłoszonego roszczenia cywilnego. Jeżeli powództwa nie wytoczono, sąd wydając wyrok nakazowy zasądza odszkodowanie pieniężne na rzecz pokrzywdzonego z urzędu.

Na strukturę treściową wyroku nakazowego składają się:

1. Oznaczenie sądu i sędziego, który wydał wyrok nakazowy

2. Data wydania wyroku

3. Imię i nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego

4. Dokładne określenie czynu przypisanego przez sąd oskarżonemu, ze wskazaniem zastosowanych przepisów ustawy karnej

5. Wymiar kary i inne niezbędne rozstrzygnięcia

Wyrok nakazowy może nie zawierać uzasadnienia. Kwestia sporządzenia uzasadnienia zależy od oceny sądu.

W związku z tym, że wyrok nakazowy zapada poza rozprawą, jego treść udostępnia się publicznie przez złożenie odpisu wyroku na okres 7 dni w sekretariacie, o czym należy uczynić wzmiankę w protokole posiedzenia. Odpis wyroku nakazowego doręcza się oskarżycielowi, a oskarżonemu i jego obrońcy łącznie z opisem aktu oskarżenia.

Wyrok nakazowy może być zaskarżony sprzeciwem w terminie zawitym 7 dni od doręczenia nakazu. Uprawnienie do wniesienia sprzeciwu przysługuje oskarżycielowi i oskarżonemu.

Sam fakt wniesienia sprzeciwu przez uprawniony podmiot z zachowaniem terminu skutkuje utratą mocy prawnej przez wyrok nakazowy i konieczność rozpoznania sprawy na zasadach ogólnych. Jeżeli jednak wnoszący sprzeciw podniesie w nim zarzuty odnoszące się wyłącznie do rozstrzygnięcia o roszczeniu cywilnym wyrok nakazowy traci moc tylko w części obejmującej to rozstrzygnięcie.

Prezes sądu odmawia przyjęcia sprzeciwu, jeżeli został wniesiony po terminie lub przez osobę nieuprawnioną. Zarządzenie to podlega zaskarżeniu zażaleniem.

Skuteczne wniesienie sprzeciwu, powoduje ex lege utratę mocy wyroku nakazowego, nie wymaga poświadczenia w drodze decyzji procesowej. W takim wypadku prezes sądu podejmuje czynności zmierzające do wyznaczenia rozprawy, na której sprawa podlega rozpoznaniu od początku. Sędzia który wydał wyrok nakazowy, jest wyłączony od udziału w danej sprawie.

Sprzeciw może być cofnięty do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Cofnięcie sprzeciwu wydobywa wyrok nakazowy z prawnego niebytu.

Wyrok nakazowy, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub sprzeciw cofnięto w terminie, staje się prawomocny i podlega wykonaniu.

Wyrok nakazowy posiadający atrybut prawomocności może być wzruszony w trybie kasacji podmiotów szczególnych lub w trybie wznowienia postępowania.

R5

POSTĘPOWANIE PRZYSPIESZONE

W postępowaniu przyspieszonym stosuje się przepisy o postępowaniu uproszczonym, jeżeli przepisy regulujące to postępowanie szczególne nie stanowią inaczej. <dwustopniowa modyfikacja>

Postępowanie przyśpieszone ma charakter fakultatywny.

PRZESŁANKI POSTĘPOWANIA PRZYSPIESZONEGO

Szczególne przesłanki postępowania przyspieszonego, stanowiące dodatkowe warunki decydujące o prawnej dopuszczalności prowadzenia postępowania w tym trybie można podzielić na przesłanki dodatnie i przesłanki ujemne.

Dodatnie przesłanki:

1. Popełnienie przestępstwa podlegającego rozpoznaniu w postępowaniu przyspieszonym

2. Ujęcie sprawcy na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub bezpośrednio potem,

3. zatrzymanie oraz w ciągu 48 godzin doprowadzenie przez Policję i przekazanie do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem, o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym.

Katalog przestępstw podlegających rozpoznaniu w postępowaniu przyspieszonym uzupełniają przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, jeżeli miały one charakter chuligański. Z powołanego przepisu wynika, że omawiany charakter mają występki polegające na:

1. Umyślnym zamachu na zdrowie, na wolność, na cześć lub nietykalność cielesną, na bezpieczeństwo powszechne, na działalność instytucji państwowych, samorządu terytorialnego, na porządek publiczny albo na umyślnym niszczeniu, uszkodzeniu lub czynieniu niezdatną do użytku cudzej rzeczy

2. Publicznym działaniu sprawcy

3. Działaniu podjętym bez powodu albo z oczywiście błahego powodu

4. Zachowaniu okazującym rażące lekceważenie porządku prawnego

Nieodzowne staje się zaakceptowanie, że chuligański charakter czynu stanowi warunek dopuszczalności postępowania przyspieszonego jedynie w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego.

Okres 48 godzin, w którym sprawca ma być doprowadzony przez Policję i oddany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym, rozpoczyna bieg od momentu ujęcia sprawcy, jeżeli było ono bezpośrednim udziałem Policji albo od przekazania sprawcy Policji przez osobę, która dokonała ujęcia obywatelskiego.

Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić nie tylko wówczas, gdy ustanie przyczyna zatrzymania, ale również wtedy gdy w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym, albo sąd lub prokurator wyda polecenie jego zwolnienia. Poza wymienionymi sytuacjami do zwolnienia zatrzymanego powinno dojść, jeżeli w ciągu 24 godzin od oddania go do dyspozycji sądu nie zdołano rozpoznać sprawy, a sąd nie zastosował tymczasowego aresztowania.

Wniosek o rozpoznanie sprawy, podlegający złożeniu wraz z przekazaniem sprawcy sądowi, inauguruje postępowanie jurysdykcyjne bez potrzeby podejmowania przez sąd jakiejkolwiek decyzji w tym zakresie.

Wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym jest sporządzony na piśmie przez policję. Wymaga on dla swej prawnej skuteczności zatwierdzenia przez prokuratora, który również kieruje wniosek do sądu.

Ujemne przesłanki szczególne:

1. Niemożność niezwłocznego rozpoznania rozprawy

2. Konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego przy jednoczesnym braku możliwości dodania niezbędnych czynności bez znacznych trudności przez sąd

3. Przewidywana możliwość wymiaru kary powyżej dwóch lat pozbawienia wolności

Koncepcja rozpoznania sprawy przez sąd w trybie przyspieszonym na pierwszej rozprawie w tym dniu, w którym oskarżonego doprowadzono i oddano do dyspozycji sądu- 72 godziny od zatrzymania. Na wypadek braku takiej możliwości przewidziano dopuszczalność zarządzenia prezerw na okres nieprzekraczający łącznie 14 dni.

Ujawnienie tej okoliczności przed rozprawą lub w toku rozprawy implikuje zmianę trybu postępowania i kontynuowanie procesu sądowego w trybie uproszczonym. Jeżeli rozpoznanie sprawy w postępowaniu uproszczonym byłoby niedopuszczalne sąd przekazuje sprawę prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania przygotowawczego na zasadach ogólnych, o czym należy zawiadomić pokrzywdzonego. W razie ustalenia, że materiał dowodowy jest niekompletny, sąd powinien przeprowadzić niezbędne czynności zmierzające do usunięcia braków. Gdy okoliczności te ujawnią się po rozpoczęciu przewodu sadowego niedopuszczalne jest kontynuowanie orzekanie w trybie przyspieszonym(przekazanie spr.prokuratorowi i prowadzenia post. Przygotowawczego na zasadach ogolnych)

Przewidywane przez sąd możliwości wymierzenia kary powyżej 2 lat pozbawienia wolności jest ujemną przesłanką, wyłączającą możliwość procedowania w postępowaniu przyspieszonym. Przewidywanie przez sąd możliwości wymierzenia kary surowszej niż 2 lata pozbawienia wolności przed wszczęciem przewodu sądowego przesądza o uznaniu, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w trybie przyspieszonym, otwierającym drogę do przekazania sprawy prokuratorowi na podstawie art.

We wszystkich przedstawionych sytuacjach, w których następuje przekazanie sprawy prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania na zasadach ogólnych sąd jest zobligowany do rozstrzygnięcia w przedmiocie środka zapobiegawczego, co nie oznacza, aby musiał taki środek zastosować.

Postępowanie przyspieszone nie ma charakteru obligatoryjnego.

PRZEBIEG POSTĘPOWANIA PRZYSPIESZONEGO

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE

W postępowaniu przyspieszonym dochodzenie musi być przeprowadzone, może być jednak istotnie skrócone.

Charakteryzuje się krótkim czasem trwania- 48h i dążeniem do realizacji zasady szybkości. Dochodzenie może być ograniczone do przesłuchania oskarżonego oraz do zabezpieczenia dowodów w niezbędnym zakresie.

Można zaniechać takich czynności jak:

1. Wydanie postanowienia o wszczęciu dochodzenia

2. Zaznajomienia oskarżonego i jego obrońcy z materiałami dowodowymi postępowania

3. Wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia.

Czynności tych można zaniechać, ale nie TRZEBA!

Podejrzanego należy poinformować o jego prawach do: składania wyjaśnień, odmowy składanie wyjaśnień,

odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania, do korzystania z pomocy obrońcy, do złożenia wniosku o dobrowolne poddanie się karze.

Prokurator ma możliwość złożenia wniosku o skazanie bez rozprawy ( o tym równiez należy poinformować oskarżonego).

Prokurator ma obowiązek przesłuchać podejrzanego w dwóch wypadkach:

1. Gdy chce złożyć wniosek o skazanie oskarżonego bez rozprawy,

2. Gdy podejrzany złozy wniosek o dobrowolne poddanie się karze(ponieważ brak sprzeciwu prokuratora jest tutaj warunkiem zastosowania tej instytucji)

Policja sporządza wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym i przekazuje do sądu wraz z doprowadzeniem podejrzanego , wniosek jest surogatem aktu oskarżenia.

Wniosek nie podlega zatwierdzeniu przez prokuratora, chyba że istnieja warunki do skazania bez rozprawy, albo podejrzany złoży wniosek o dobrowolne poddanie się karze.

POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM

Przekazanie zatrzymanego wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym pociąga za sobą niezwłoczne przystąpienie przez sąd od rozpoznania sprawy.

Sąd rejonowy rozpoznaje spraw w pierwszej instancji jednoosobowo. Sędzia ma w takim wypadku prawa i obowiązki przewodniczącego. Do wyznaczenia sędziego do rozpoznania sprawy w postępowaniu przyspieszonym nie znajduje zastosowania reguła ustanowiona w art. 351 KPK, odwołująca się do skojarzenia wpływu spraw z jawną dla stron listą sędziów.

Udział oskarżyciela publicznego i oskarżonego w rozprawie nie jest obowiązkowy.

W postępowaniu przyspieszonym w sprawach o przestępstwa w roli oskarżyciela publicznego występuje wyłącznie prokurator. Należy oczekiwać, że policja podejmie się przekazania organowi prokuratorskiemu informacji o terminie rozprawy.

Stawiennictwo oskarżonego jest zagwarantowane w związku z konstrukcją zakładającą jego doprowadzenie w postępowaniu przyspieszonym przed oblicze sąd. Wzgląd na szybkość postępowania determinuje wyłączenie obowiązku doręczenia oskarżonemu zawiadomienia o terminie rozprawy, a w ślad za tym konieczności zapewnienia określonego czasu na przygotowanie obrony pomiędzy doręczeniem tego zawiadomienia i terminu rozprawy. W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego, którego zwolniono lub odstapiono od zatrzymania sąd dysponuje możliwością prowadzenia rozprawy pod jego nieobecnośc, a wydanego wyroku nie uważa się za zaoczny.

W postępowaniu jurysdykcyjnym prezes sądu doręcza oskarżonemu oraz jego obrońcy opis wniosku o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym oznaczając czas na przygotowanie obrony. Sąd powinien zapewnić oskarżonemu możliwość kontaktu z obrońcą bez udziału osób trzecich.

W postępowaniu sądowym oskarżony musi mieć obrońcę, którego udział w rozprawie jest obowiązkowy. W przypadku wypowiedzenia w postępowaniu przyspieszonym stosunku obrończego z wyboru przez obrońcę lub oskarżonego, prezes sądu lub sąd wyznacza obrońcę z urzędu chyba że oskarżony niezwłocznie ustanowi nowego obrońcę z wyboru.

Specyfika tego postępowania przesądza o niedopuszczalności wytoczenia powództwa cywilnego w tym postępowaniu oraz sporządzenia uzasadnienia postanowienia i odroczenia wydania wyroku.

Sąd jest zobligowany do wydanie rozstrzygnięcia w zakresie środka zapobiegawczego gdy:

1. W razie zarządzenia przewry w rozprawie

2. Gdy sprawa jest przekazywana prokuratorowi w celu prowadzenia post. Przygotowawczego na zasadach ogolnych

3. W razie skazania oskarżonego na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia.

Terminy i czynności związane z zaskarżeniem wyroku:

1. Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku, może być zgłoszony ustnie do protokołu lub w terminie 3 dni na piśmie od ogłoszenia

2. Sąd sporządza uzasadnienie w terminie 3 dni od daty złożenia wniosku

3. Termin do wniesienia apelacji to 7 dni i biegnie od momentu doręczenia wyroku z uzasadnieniem

4. Apelacje przekazuje się niezwłocznie sadowi odwoławczemu, który rozpoznaje sprawę niezwłocznie, najpóźniej miesiąc od wpływu

ROZPRAWA ODMIEJSCOWNIONA

Zmodyfikowana postać postępowania uproszczonego!

Rozprawę prowadzi się w dwóch miejscach jednocześnie, w jednym( budynku sadowym) znajduje się sąd , w drugim oskarżony, referendarz sądowy lub asystent sędziego który sad reprezentuje, a także obrońca, tłumacz w razie potrzeby, i inne osoby.

Rozprawa porwadzona jest w formie telekonferencji.

1. Dopuszczalne jest odstąpienie od doprowadzenia podejrzanego do sądu, jeśi będzie on miał zagwarantowane uczestnictwo we wszytskich czynnościach sądowych.

2. Podejrzany zostanie pouczony o poszczególnych czynnościach

3. Odpisy wniosku o rozpoznanie sprawy dla obrońcy i oskarżonego

4. Każda osoba wezwana jest obowiązana stawić się w miejscu przebywania oskarżonego

5. Złożenie wniosku jest równoznaczne z przekazaniem sprawy

6. Prezes sądu zawiadamia o wniosku i wyznacza czas na przygotowanie się obroncy, umożliwiając mu kontakt z oskarżonym

7. Odpisy i kopie dokumentów policja doręcza oskarżonemu i obroncy

8. We wszystkich czynnościach bierze udział asystent lub referendarz!

9. Wnioski oraz oświadczenia członkow rozprawy tylko w formie ustnej do protokołu

10. Pisma, których nie można było przekazac należy odczytac na rozprawie

11. Przerwa lub zmiana trybu uniemożliwiają dalsze prowadzenie sprawy w formie rozprawy odmiejscowionej

12. Stwierdzenie ze sprawa nie podlega rozpoznaniu w post, przyspieszonym implikuje koniecznośc sprowadzenia oskarżonego na salę rozpraw

DZIAŁ CZTERNASTY

POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE

R1

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU KONTROLI ODWOŁAWCZEJ

Apelacja - jest środkiem odwoławczym od wyroków wydanych w pierwszej instancji. Może ona być oparta na uchybieniach prawa, błędnej ocenie okoliczności faktycznych, jak i na błędach co do wymiaru kary.

Od wyroku sadu apelacyjnego w systemie trójinstancyjnym istnieje środek odwoławczy w postaci kasacji. Można w nim podnosić tylko zarzuty naruszenia prawa, gdyż stan faktyczny był już dwukrotnie poddany kontroli. Sądem kasacyjnym jest najczęściej SN w danym państwie. Rozpoznaje on kasację z zasady w ramach podniesionych zarzutów. W wyniku kontroli sąd kasacyjny zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy lub uchyla i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia.

System apelacyjno – kasacyjny stwarza możliwość dwuetapowej kontroli i lepszego wychwycenia uchybień, które wkradły się do wyroku, ale z drugiej strony powoduje znaczne przedłużenie toku postępowania.

Polski proces karny oparty jest na zasadzie dwuinstancyjności. Decyzje wydane w pierwszej instancji mogą być poddane kontroli odwoławczej za pomocą apelacji lub zażalenia. Orzeczenie wydane w wyniku tej kontroli nie może być zaskarżone zwyczajnym środkiem odwoławczym.

Decyzje procesowe kończące postępowanie w obowiązującym KPK mogą być zmienione lub uchylone na skutek kontroli:

1. Z urzędu przez z reguły inny podmiot niż ten, który wydał decyzję

2. Na skutek zaskarżenia

Kontrola z urzędu ma miejsce:

1. W postępowaniu przygotowawczym ma charakter nadzorczy i przybiera postać:

• Podjęcie umorzonego śledztwa lub dochodzenia

• Wznowienie prawomocnie umorzonego śledztwa lub dochodzenia

• Nadzwyczajnego wznowienia umorzonego śledztwa lub dochodzenia

1. W postępowaniu sądowym może mieć miejsce np. w razie:

• Podjęcia postępowania warunkowo umorzonego

• Wznowienia postępowania z urzędu

ŚRODKI ZASKARŻENIA

Odpowiedniemu środkowi zaskarżenia odpowiada właściwy mu środek kontroli, środek zaskarżania uruchamia odpowiadający mu środek kontroli procesowej. Tak np. wniesienie apelacji (środek zaskarżenia) uruchamia postępowanie apelacyjne (kontrolę apelacyjną).

Środek zaskarżenia stanowi skargę skierowaną do organu procesowego z żądaniem przeprowadzenia kontroli decyzji procesowej. Niekiedy zaskarżeniu i kontroli może podlegać czynność procesowa inna niż decyzja, a nawet brak czynności.

Impulsem koniecznym do przeprowadzenia kontroli lub spowodowania utraty mocy prawnej postanowienia jest złożenie skargi (skarga etapowa).

Zaskarżenia dokonuje uprawniony podmiot, którym jest strona, a wyjątkowo inna osoba. Środek zaskarżenia wnosi się w celu zmiany lub uchylenia wydanej decyzji procesowej. Uprawniony podmiot może skorzystać z przyznanego mu uprawnienia tylko w określonym czasie/ terminie.

Środki zaskarżenia cechuje:

1. Skargowość – kontrola następuje na skutek wniesienia skargi

2. Suspensywność – wniesienie środka zaskarżenia powoduje wstrzymanie:

• Prawomocności decyzji

• Wykonalności decyzji, które może mieć charakter bezwzględny lub względny

System środków zaskarżenia w polskim procesie karnym składa się z następujących członów:

1. Środków odwoławczych

2. Sprzeciwów i środków zaskarżenia (quasi – sprzeciwów)

3. Odwołanie do składu sądzącego

4. Wniosek o stwierdzenie nieważności

Dewolutywność – zaskarżenie powoduje przesunięcie sprawy do wyższej instancji w celu jej rozpoznania, środki odwoławcze w przeciwieństwie do sprzeciwów mają charakter dewolutywny.

SPRZECIWY I QUASI SPRZECIWY

Sprzeciwy i quasi – sprzeciwy charakteryzują się:

1. Skargowością

2. Brakiem dewolutywności

3. Kasacyjnością – wniesienie sprzeciwu ma ten skutek że zaskarżone nim orzeczenie traci z ustawy moc prawną, a sprawa toczy się w dalszym ciągu przed tym organem, który poprzednio wydał zaskarżoną decyzję

Sprzeciwy i quasi – sprzeciwy stanowią procesową formę braku zgody podmiotu procesowego na wydaną decyzję procesową, jeśli decyzja procesowa, zwłaszcza wydana w postępowaniu szczególnym lub na podstawie szczególnych przepisów, stanowi rozstrzygnięcie, którego byt zależy od akceptacji, nawet milczącej, strony lub jej przedstawiciela.

Możemy do nich zaliczyć:

1. Sprzeciw od wyroku zaocznego

2. Sprzeciw od wyroku nakazowego

3. Żądanie rozpoznania sprawy zgłoszone przez oskarżonego w razie umorzenia postępowania karnego z powodu abolicji

ŚRODKI ODWOŁAWCZE

Mają one następujące cechy:

1. Skargowość – kontrola jest uruchamiana na żądanie

2. Charakter dewolutywny – wniesienie środka odwoławczego powoduje przekazanie sprawy do rozpoznania organowi wyższej instancji

• Dewolutywność bezwzględna – gdy wniesienie środka odwoławczego w każdym przypadku pociąga za sobą konieczność przekazania sprawy wyższej instancji do rozpoznania.

• Dewolutywność względna – gdy obowiązujące przepisy zezwalają na załatwienie środka odwoławczego w tej samej instancji np. wniesienie zażalenia

• Brak pełnej dewolutywności – w razie rozpoznania zażalenia na zarządzenie prezesa sądu przez sąd właściwy do rozpoznania sprawy

1. Charakter suspensywny – przejawia się w powstrzymaniu prawomocności i wykonalności zaskarżonego orzeczenia.

• Powstrzymanie prawomocności orzeczenia w razie wniesienia zwyczajnego środka odwoławczego ma ono charakter bezwzględny gdyż zaskarżenie wyklucza możliwość uprawomocnienia się decyzji do czasu rozpatrzenia środka odwoławczego przez uprawniony organ procesowy.

• Powstrzymanie wykonalności orzeczenia na skutek wniesienia środka odwoławczego może być bezwzględne lub względne

1. Charakter reformacyjny – wniesienie środka odwoławczego powoduje uruchomienie merytorycznej kontroli orzeczenia, w wyniku której organ procesowy może zaskarżone orzeczenie nie tylko uchylić lub utrzymać w mocy, ale także zmienić.

Wśród środków odwoławczych można wyodrębnić:

1. Zwyczajne środki odwoławcze

2. Nadzwyczajne środki odwoławcze

1. Zwyczajne środki odwoławcze – pozwalają na zaskarżenie i badanie prawidłowości decyzji nieprawomocnych. Zaliczamy tu:

• Apelację

• Zażalenie

1. Nadzwyczajne środki odwoławcze – umożliwiają kontrolę prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie sądowe. Zaliczamy tu:

• Kasacja

• Wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu

• Wniosek o stwierdzenie nieważności orzeczenia w trybie ustawy z 1991 roku.

ODWOŁANIE DO SKŁADU SĄDZĄCEGO

Przysługuje ono stronom, ich przedstawicielom oraz innym osobom, od zarządzeń przewodniczącego składu sądzącego na rozprawie do sądu.

Wniesienie takiego odwołania powoduje konieczność wydania postanowienia przez skład sądzący.

R2

ZAGADNIENIA OGÓLNE KONTROLI ODWOŁAWCZEJ

Jest ona uruchomiona wyłącznie na wniosek, a więc na skutek wniesienia skargi odwoławczej. Środek odwoławczy wszczyna kontrolę odwoławczą.

Środek odwoławczy jest nazwą zbiorczą. Obejmuje swym zakresem apelację oraz zażalenie. Środek odwoławczy nie występuje jako skarga odwoławcza, gdyż może ona przybrać postać skargi apelacyjnej lub zażaleniowej. Wniesienie apelacji uruchamia kontrolę apelacyjną, a złożenie zażalenia powoduje kontrolę zażaleniową.

Wniesienie jednego z wymienionych środków odwoławczych powoduje uruchomienie kontroli, odbywającej się według przepisów ogólnych o środkach odwoławczych oraz przepisów o apelacji lub zażaleniu.

Nazwa środek odwoławczy oznacza skargę odwoławczą przybierającą postać apelacji lub zażalenia.

DOPUSZCZALNOŚĆ ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

Środek odwoławczy przysługuje od orzeczeń wydanych w pierwszej instancji. Od tej reguły istnieją wyjątki:

1. Zazalenie do innego równorzędnego składu sądu- post. O zastosowaniu tymczasowego aresztowania, o prowadzeniu obserwacji w zakładzie leczniczym, o zastosowaniu środka zapobiegawczego, o nałozeniu kary porzadkowej

2. Zaskarżeniu podlegaja tylko określone kategorie postanowień i zarządzeń, a niekiedy bezczynnośc organu

KPK przewiduje możliwość wniesienia środka odwoławczego w całości lub w części przeciwko orzeczeniom wydanym w pierwszej instancji, dopuszcza możliwość zaskarżenia poszczególnych rozstrzygnięć.

Jednakże strona może godzić się z rozstrzygnięciem, mając równocześnie istotne zastrzeżenia co do samego uzasadnienia.

Strona może zaskarżyć same uzasadnienie.

Art. 425 par 3 KPK – odwołujący się może skarżyć jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom. Po stronie skarżącego musi zatem istnieć uciążliwość, wynikła z wydanego orzeczenia. Strona ogólnie uprawniona do wniesienia środka odwoławczego w konkretnym wypadku może skorzystać z przysługującego jej prawa, jeżeli istnieje uciążliwość (gravamen).

Skarga odwoławcza jest badana pod kątem jej niedopuszczalności. W sądzie I instancji czyni to prezes sądu, badając czy skarga wniesiona została w terminie lub przez osobę uprawnioną, albo czy jest dopuszczalna z mocy ustawy. W razie stwierdzenia w tym zakresie uchybień prezes sądu odmawia przyjęcia środka odwoławczego.

WYMOGI FORMALNE SKARGI ODWOŁAWCZEJ

Wymaga ona formy pisemnej. Powinna odpowiadać ogólnym wymaganiom pisma procesowego, określonym w art. 119 KPK, a więc zawierać:

1. Oznaczenie sądu odwoławczego oraz oznaczenia sprawy

2. Oznaczenie wnoszącego skargę odwoławczą

3. Treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnienie,

4. Datę i podpis wnoszącego skargę

Do apelacji sporządzonej przez prokuratora, obrońcę lub pełnomocnika dołącza się odpowiednią liczbę odpisów dla stron przeciwnych, a do apelacji wnoszonej do sądu apelacyjnego dodatkowo jeden odpis.

Przepisy wymagają aby skarżący w środku odwoławczym wskazał zaskarżone rozstrzygnięcie lub ustalenie, a także podał, czego się domaga. Powinna ona zawierać wniosek odwoławczy, który pozwala na ustalenie czy orzeczenie zostało zaskarżone w całości czy też w części.

Ustawa nie nakłada na skarżącego generalnego obowiązku sprecyzowania zarzutów.

Jeżeli jednak środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela publicznego, obrońcy lub pełnomocnika, powinien on zawierać wskazanie zarzutów stawianych zaskarżonemu orzeczeniu oraz uzasadnienie. Zarzut jest twierdzeniem o uchybieniach. Twierdzenie o uchybieniach może być prawidłowe lub nieprawidłowe. Zarzutem będzie ujemna ocena skarżącego zawarta w skardze odwoławczej, odnosząca się do uchybienia.

W środku odwoławczym mogą być podnoszone wszelkie uchybienia. Odwołujący może również wskazać nowe fakty lub dowody.

Skargę odwoławczą wnosi się do organu który wydał zaskarżone orzeczenie. Skarga odwoławcza powinna być złożona w oznaczonym terminie zawitym. Skargę omyłkowo wniesioną od niewłaściwego organu uważa się za wniesioną z zachowaniem terminu, jeżeli została złożona przed upływem właściwego dla niej terminu. Skargę odwoławczą przesyła się wówczas do właściwego sądu.

Jeżeli skarga odwoławcza nie odpowiada warunkom formalnym wówczas ma zastosowanie art. 120 KPK. Gdy brak jest usuwalny, tzn. tego rodzaju że pismo nie może otrzymać biegu, lub gdy nie dołączono upoważnienia do podjęcia czynności, prezes sądu wzywa skarżącego do usunięcia braku w terminie 7 dni. W razie uzupełnienia braku w terminie, skarga odwoławcza wywołuje skutki od dnia jej wniesienia. O skutkach nieuzupełnienia braku w terminie należy pouczyć skarżącego przy doręczeniu wezwania do uzupełnienia braku w skardze odwoławczej.

Jeżeli skarga nie została uzupełniona w terminie albo gdy brak jest nieusuwalny prezes sądu odmawia przyjęcia wniesionej skargi odwoławczej.

COFNIĘCIE WNIESIONEGO ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

Wniesiony środek odwoławczy może być cofnięty. Obowiązujące przepisy nie przewidują żadnego terminu, w którym możliwe jest cofnięcie środka odwoławczego, stąd też cofnięcie skargi jest możliwe w całym postępowaniu odwoławczym, zarówno przed sądem I instancji jak i przed sądem II instancji.

Środek odwoławczy może cofnąć osoba, która go wniosła.

Wyjątki:

1. W niektórych wypadkach na skuteczne cofnięcie skargi przez osobę, która ją wniosła, konieczna jest zgoda oskarżonego. Dotyczy to środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego przez:

• Oskarżyciela publicznego

• Obrońcę oskarżonego

• Osoby z art. 76 KPK

1. Oskarżony może cofnąć skargę odwoławczą wniesioną na jego korzyść z wyjątkiem:

• Skargi wniesionej przez oskarżyciela publicznego

• Wypadków przewidzianych w art. 79 KPK

Cofnięty środek odwoławczy nie traci mocy prawnej. Gdy chodzi o pozostawienie cofniętego zażalenia na postanowienie, to można przyjąć, że pomimo brzmienia art. 432 KPK kompetencję w tym zakresie należy przyznać organowi pierwszej instancji, jeżeli cofnięcie tej skargi nastąpiło właśnie na tym etapie, a zwłaszcza jeszcze przed przyjęciem wniesionego zażalenia. Jeżeli jednak rozstrzygnięcie z powodu uchybień przewidzianych w art. 439 lub 440 KPK nie mieściłoby się w granicach uprawnień organu pierwszej instancji, akta z cofniętym zażaleniem należałoby przedstawić organowi drugiej instancji.

Mimo cofnięcia środka odwoławczego skarga odwoławcza podlega rozpoznania, jeżeli zajdzie potrzeba uchylenia zaskarżonego orzeczenia z powodu przyczyn określonych w art. 439 lub 440 KPK.

Pozostawienie bez rozpoznania cofniętego środka odwoławczego powoduje uprawomocnienie się zaskarżonego orzeczenia, jeżeli jest to jedyny środek odwoławczy w sprawie.

PRZYCZYNY ODWOŁAWCZE

Stanowią kategorię uchybień, które powodują uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia. Postępowanie kontrolne, uruchamiane wniesioną skargą odwoławczą, ma na celu ustalenie istnienia lub nieistnienia tych uchybień. W razie istnienia jednego z nich sąd odwoławczy wyprowadza z tego faktu odpowiedni wniosek, wyrażony w orzeczeniu sądu odwoławczego, w którym zaskarżone orzeczenie uchyla lub zmienia.

Kategorie przyczyn odwoławczych wymienia art. 438 KPK. Przepis ten stanowi, że orzeczenie ulega uchylenie lub zmianie w razie stwierdzenia w postępowaniu odwoławczym:

1. Obrazy prawa materialnego

2. Obrazy przepisów postępowania

3. Błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia

4. Rażącej niewspółmierności kary albo niesłusznego zastosowania lub niezastosowania środka zabezpieczającego lub innego środka

OBRAZA PRAWA MATERIALNEGO

Art. 438 pkt. 1 KPK – nie wyjaśnia o jakie prawo materialne chodzi. Rzeczą zrozumiałą że głównie chodzi o prawo karne materialne. Do zakresu prawa materialnego, o którym stanowi art. 387 pkt. 1 KPK trzeba zaliczyć prawo cywilne. Prawo to może być naruszone w postępowaniu karnym w sytuacjach, w których jest ono stosowane. Np. przy:

1. Rozpoznawaniu powództwa cywilnego

2. Zasądzeniu odszkodowania z urzędu

3. Orzekaniu o obowiązku naprawienia szkody

4. Rozstrzygnięciu przez sąd karny odszkodowania za niesłuszne ukaranie i niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie

Naruszenie prawa karnego materialnego dotyczy przede wszystkim obrazy prawa polskiego. Wyjątkowo prawa karnego obcego.

Naruszenie prawa karnego materialnego może nastąpić w czasie jego stosowania. Powstaje w związku z tym istotna kwestia, czy naruszenie prawa ma charakter samoistny, czy też jest następstwem uchybień w zakresie ustaleń faktycznych. W pierwszej kolejności musi być brane pod uwagę błędne ustalenie faktyczne, a więc przyczyna odwołania przewidziana w art. 438 pkt. 3 KPK.

Pojawiające się w praktyce naruszenia prawa materialnego z reguły mogą przybrać jedną z następujących postaci:

1. Uchybienia w stwierdzeniu przestępczości czynu, obejmując przypadki skazania sprawcy, mimo że np.:

• Czyn przypisany nie zawiera ustawowych znamion czyny zabronionego

• Ustawa określa, że sprawca nie popełnia przestępstwa

• Ustawa określa, że sprawca nie podlega karze

1. Uchybienia w zakresie kwalifikacji prawnej czynu

2. Uchybienia w zakresie konsekwencji prawnej czynu, polegające na zastosowaniu konsekwencji z pogwałceniem normy prawno materialnej.

Przepis art. 438 pkt. 1 KPK – nie wymaga stwierdzenia istnienia związku między naruszeniem prawa materialnego a treścią zaskarżonego orzeczenia.

OBRAZA PRZEPISÓW POSTĘPOWANIA

Obraza przepisów postępowania karnego może przybrać różną postać naruszeń w zakresie stosowania tego prawa. Może ona polegać na:

1. Niezastosowaniu normy prawa karnego procesowego nakazanej ustawą

2. Dokonaniu czynności procesowej zakazanej przez ustawę

3. Dokonaniu czynności przez nieuprawniony podmiot

4. Niewłaściwym stosowaniu przepisów postępowania karnego, które może przejawiać się w postaci naruszenia przepisów postępowania, będącego następstwem błędów w zakresie wykładni tych przepisów

5. Naruszeniu przepisów dotyczących postępowania dowodowego.

W ramach naruszeń przepisów postępowania można wyróżnić dwie zasadnicze grupy:

1. Przyczyny odwoławcze

2. Wszystkie inne uchybienia

Art. 438 pkt. 2 KPK – przyczyną odwoławczą jest tylko takie naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia. Sąd odwoławczy, musi ustalić, czy miała miejsce obraza prawa procesowego i czy mogła ona mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.

Przyczyną odwoławczą są więc takie naruszenia prawa procesowego, które mogą mieć ujemny wpływ na prawidłowość zaskarżonego orzeczenia. Art. 438 pkt. 2 KPK wymaga, aby między uchybieniem procesowym a orzeczeniem stanowiącym wynik postępowania zachodził związek przyczynowy. Z jego treści wynika, że ustawa nie wymaga, aby wpływ ten rzeczywiście zaistniał. Wystarczy możliwość jego zaistnienia.

W wypadku naruszenia prawa procesowego konieczne jest dodatkowe ustalenie, że naruszenie to mogło mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.

Do przyczyn odwoławczych określonych w art. 438 KPK zalicza się w orzecznictwie także uchybienia, które utrudniają lub uniemożliwiają kontrolę odwoławczą.

W ramach przyczyny odwoławczej, jaką stanowi obraza prawa procesowego, można wyodrębnić dwie podgrupy:

1. Przyczyny uwzględniane przez sąd odwoławczy w ramach granic odwoławczych

2. Bezwzględne przyczyny odwoławcze, które powodują, że uchybienia procesowe upoważniają sąd do rozszerzenia kontroli poza granice środka odwoławczego.

Sąd odwoławczy musi je brać pod uwagę z urzędu w wypadkach przewidzianych w:

1. Art. 439 KPK bezwzględne przyczyny uchylenia orzeczenia

2. Art. 440 KPK razaca niesprawiedliwosc

3. Art. 455 KPK

W ramach naruszeń prawa procesowego można wyróżnić trzy grupy:

1. Bezwzględne przyczyny uchylenia orzeczenia

2. Naruszenie takich przepisów, o których można powiedzieć, że nie mogą mieć wpływu na treść orzeczenia

3. W pozostałych przypadkach naruszeń trzeba jednocześnie wykazać potencjalny ich wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia i tylko wówczas mogą one spowodować jego uchylenie lub zmianę.

BŁĄD W USTALENIACH FAKTYCZNYCH

Dotyczy stanu faktycznego przejętego za podstawę zaskarżonego orzeczenia. Według art. 438 pkt. 3 KPK zaskarżone orzeczenie podlega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia. Przyczynę tę stanowią wszelkie nieprawidłowości w zakresie ustaleń faktycznych lub nietrafna, sprzeczna z obiektywną rzeczywistością ocena istnienia przyczyn powstania i następstw faktów dowodowych.

Przyczyny:

1. Niewiarygodność środków dowodowych

2. Oparcie ustaleń na dowodach nielegalnych

3. Nieuwzględnienie wszystkich faktów wynikających z przeprowadzonych dowodów

4. Oparcie orzeczenia na okolicznościach nie udowodnionych

5. Sprzeczność wniosków między sobą

6. Sprzeczność wniosków z zebranymi dowodami

7. Sprzeczność między faktami ustalonymi przez sąd

8. Nietrafność przyjętych kryteriów oceny

Nie każdy jednak błąd w ustaleniach faktycznych stanowi przyczynę odwoławczą. Tylko wówczas, gdy mógł mieć wpływ na treść tego orzeczenia.

Błędy które nie mają wpływu na treść zaskarżonego orzeczenia, nie mogą stanowić przyczyn uchylenia lub zmiany tego orzeczenia.

RAŻĄCA NIEWSPÓŁMIERNOŚĆ KARY

Dotyczy ona wymiaru kary. Uchybienie to dotyczy fazy czynności, w której określa się zakres konsekwencji prawnych jako następstwo przyjęcia normy prawnej do ustalonego stanu faktycznego. Jest uchybieniem, które może wystąpić po prawidłowym ustaleniu stanu faktycznego i właściwym zastosowaniu przepisów prawa. Kontrola nie ogranicza się do uchybień w zakresie prawa i błędu w ustaleniach faktycznych. Jest to pojęcie ocenne.

Aby wykluczyć przekształcenie się swobodnego uznania sądu w ocenę dowolną, ustawodawca nakłada na sąd obowiązek uzasadnienia orzeczenia w zakresie wymiaru kary,

Przyczyną odwoławczą przewidzianą w art. 438 pkt. 4 KPK nie jest każda niewspółmierność kary, lecz tylko niewspółmierność w stopniu rażącym. Musi to być dysproporcja znaczna. Ocenia się ją na podstawie faktów wynikających z przeprowadzonych w sprawie dowodów, które powinny być przez sąd uwzględnione przy wymiarze kary.

Do tej przyczyny odwoławczej należy także uchybienie w zakresie niesłusznego zastosowania lub niezastosowania środka zapobiegawczego lub innego środka.

INNE PRZYCZYNY ODWOŁAWCZE

Do przyczyn odwoławczych trzeba zaliczyć nowe fakty i nowe dowody, które powstają lub zostają ujawnione po wydaniu orzeczenia w I instancji, a szczególnie po wydaniu wyroku.

ZAKRES KONTROLI ODWOŁAWCZEJ

Zakres kontroli może być unormowany w taki sposób, że pozwala na wszechstronną kontrolę całego orzeczenia, w wyniku której eliminowaniu z procesu karnego podlega każde błędne rozstrzygnięcie, mieszczące się w zaskarżonym orzeczeniu. Jest to system totalnej kontroli, przeprowadzanej nad całym orzeczeniem z powodu wniesionego środka odwoławczego.

Według obowiązującego KPK sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach środka odwoławczego, w zakresie szerszym o tyle, o ile ustawa to przewiduje.

O zakresie kontroli odwoławczej, według obowiązującego KPK, decydują następujące czynniki:

1. Granice środka odwoławczego

2. Kierunek środka

3. Bezwzględne przyczyny odwoławcze

GRANICE ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO (art. 433 KPK)

Są czynnikiem, który przede wszystkim decyduje o zakresie rozpoznawania sprawy. Przepis ten nie wyjaśnia jednak, co należy rozumieć przez granicę środka odwoławczego.

Według jednego poglądu granice środka odwoławczego wyznaczają cztery składniki zawarte w skardze odwoławczej, a mianowicie:

1. Zakres zaskarżenia

2. Zarzuty odwoławcze

3. Wnioski odwoławcze

4. Kierunek środka odwoławczego

Drugie zapatrywanie przyjmuje, że granice środka odwoławczego tworzy zakres zaskarżenia, który wyznaczają wnioski odwoławcze i zarzuty odwoławcze. Kierunek środka odwoławczego jest składnikiem odrębnym w stosunku do granic środka odwoławczego, wpływający na zakres rozpoznania sprawy w instancji odwoławczej.

Podstawowym składnikiem kontroli odwoławczej jest zakres zaskarżenia. Zakres zaskarżenia wyznaczają te składniki orzeczenia sądu pierwszej instancji, przeciwko którym jest skierowany środek odwoławczy.

O zakresie zaskarżenia decyduje więc żądanie zawarte w skardze odwoławczej tzn. to, czego domaga się skarżący, oraz art. 447 par 1 i 2 KPK.

Odrębnym problem stanowią zarzuty odwoławcze, stanowiące twierdzenia o uchybieniach zamieszczone w skardze odwoławczej. Sąd odwoławczy jest obowiązany rozważyć wszystkie wnioski i zarzuty wskazane w środku odwoławczym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Bez względu na to, od kogo pochodzi środek odwoławczy, sąd powinien rozpoznać zamieszczone w skardze wnioski i zarzuty. Sformułowanie zarzutów w skardze odwoławczej nałożono na oskarżyciela publicznego, obrońcę lub pełnomocnika.

Przytoczenie w skardze odwoławczej zarzutów, nawet wtedy, kiedy strona nie jest do tego zobowiązana, ma tę zaletę, że podlegają one rozpoznaniu przez sąd odwoławczy.

Po pierwsze – podniesione zarzuty, poza sytuacją określoną w art. 436 KPK podlegają rozpoznaniu, a więc zbadaniu czy twierdzenia o uchybieniach są prawdziwe i jakie pociągają za sobą skutki.

Po drugie – w zakresie środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego rozpatrzeniu podlegają podniesione zarzuty, ale w ramach zaskarżenia podlega badaniu sprawa także z punktu widzenia ewentualnie innych uchybień, mieszczących się w przyczynach odwoławczych.

Po trzecie – zarzuty co do zakresu badania uchybień mają istotne znaczenie w razie wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego, a szczególnie gdy środek odwoławczy został wniesiony przez oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika.

Zatem zakres zaskarżenia określa orzeczenie lub jego części, które podlegają badaniu w instancji odwoławczej, natomiast podniesione zarzuty dotyczą tego z jakiego punktu widzenia w ramach zakresu zaskarżenia badanie to następuje.

KIERUNEK ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

Każda skarga odwoławcza powinna przejawiać dążenie do zmiany sytuacji oskarżonego, sprecyzowanej w zaskarżonym orzeczeniu, szczególnie kończącym postępowanie. Dążenie to zmierza do polepszenia sytuacji oskarżonego lub do jej pogorszenia.

Niekiedy, gdy chodzi o środki odwoławcze w postaci zażalenia na niektóre postanowienia, trudno ustalić korzyść lub niekorzyść w stosunku do oskarżonego.

Środek odwoławczy może być wniesiony na korzyść lub niekorzyść oskarżonego. Tę cechę środka odwoławczego, która przejawia się w dążeniu do polepszenia lub pogorszenia sytuacji oskarżonego, określa się nazwą: kierunek środka odwoławczego. O kierunku przesądza najczęściej stanowisko procesowe wnoszącego skargę odwoławczą.

Odwołujący może zaskarżyć jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom. Skarga odwoławcza oskarżonego, jego ustawowych przedstawicieli lub obrońcy z natury rzeczy może zmierzać wyłącznie do polepszenia sytuacji oskarżonego w procesie. Oskarżyciel prywatny, posiłkowy i ich przedstawiciele mogą, w myśl art. 425 par. 3 KPK, złożyć skargę odwoławczą na niekorzyść oskarżonego. Powód cywilny i jego przedstawiciele są uprawnieni do wniesienia skargi odwoławczej w części dotyczącej powództwa cywilnego na niekorzyść oskarżonego.

Oskarżyciel publiczny – jest on uprawniony do zaskarżenia orzeczeń zarówno na niekorzyść jak i na korzyść oskarżonego.

Sąd odwoławczy orzeka zgodnie z kierunkiem środka odwoławczego. W razie wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego dopuszczalne jest przełamanie kierunku wynikającego ze środka odwoławczego. W myśl art. 434 par 2 KPK środek odwoławczy wniesiony na niekorzyść oskarżonego może spowodować orzeczenie także na korzyść oskarżonego.

W wypadku wniesienia skargi odwoławczej jedynie na korzyść oskarżonego przełamanie kierunku środka odwoławczego jest zabronione.

Zakaz reformationis in peius - jest instytucją gwarantującą prawo oskarżonego do zaskarżenia błędnego orzeczenia. Chroniąc oskarżonego przed bardziej ujemnymi konsekwencjami w procesie, zakaz ten limituje wszelkie ryzyko, jakie mogłoby się wiązać z zaskarżeniem przez niego lub przez inne osoby na jego korzyść wydanego orzeczenia. Zakaz ten stanowi zatem gwarancję procesową oskarżonego, że w wyniku zaskarżenia orzeczenia na jego korzyść nie zostaną zwiększone dolegliwości oznaczone w zaskarżonym orzeczeniu.

Warunkiem działania zakazu jest zaskarżenie orzeczenia wyłącznie na korzyść oskarżonego. Zakaz ten nie działa, gdy jednocześnie wniesiono środek odwoławczy na niekorzyść oraz środek odwoławczy na korzyść oskarżonego.

Występuje on w postaci:

1. Zakazu bezpośredniego, adresowanego do sądu rozpoznającego środek odwoławczy

2. Zakazu pośredniego, obowiązującego w postępowaniu ponownym

Bezpośredni zakaz - wyraża art. 434 KPK. W myśl tego przepisu sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego tylko wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy i tylko w granicach zaskarżania. W wypadku wniesienia środka odwoławczego przez oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika na niekorzyść oskarżonego wyłącznie zakazu obejmuje tylko zakres wynikający z podniesionych zarzutów.

Zakaz ten wyklucza wszelkie orzekanie w instancji odwoławczej na niekorzyść oskarżenia.

Pośredni zakaz reformationis In peius art. 443 KPK – dotyczy on postępowania ponownego po uchyleniu wyroku zarówno w postępowaniu apelacyjnym, jak i w postępowaniu w trybie kasacji oraz procedowania w ramach wznowienia zakończenia prawomocnym orzeczeniem sądu.

W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w myśl art. 443 KPK wolno w dalszym postępowaniu wydać orzeczenie surowsze niż uchylone tylko wtedy, gdy orzeczenie to było zaskarżone na niekorzyść oskarżenia. Brak zaskarżenia na niekorzyść wyłącza możliwość orzekania na niekorzyść oskarżonego.

W obowiązującym KPK pośredni zakaz reformationis in peius ma taki sam zakres jak zakaz bezpośredni.

W wypadkach objętych działaniem zakazu wolno dokonywać tylko takich zmian zaskarżonego orzeczenia, które nie pogorszą sytuacji oskarżonego w konkretnym wypadku. W wypadku wniesienia rewizji wyłącznie na korzyść oskarżonego sąd odwoławczy może podwyższyć karę grzywny orzeczoną na podstawie art. 36 par 3d KK obok kary pozbawienia wolności tylko wówczas gdy jednocześnie obniży karę pozbawienia wolności.

Zakaz reformationis in peius wiąże się ze środkami odwoławczymi zwyczajnymi i nadzwyczajnymi.

Wyłączenie zakazu reformationis in peius przewidziane w art. 434 par 3 KPK ma miejsce w sytuacjach, gdy sąd pierwszej instancji orzekał z zastosowaniem:

1. Łagodząc karę orzeczoną wobec sprawcy przestępstwa współdziałającego z organami ścigania

2. Stosując sankcje łagodniejsze w zamian za przekazanie określonych informacji przez sprawcę przestępstwa skarbowego

3. Skazując sprawcę przestępstwa na karę z nim uzgodnioną lub przez niego zaproponowaną

4. Skazując sprawcę przestępstwa lub wykroczenia skarbowego wyrażającego zgodę na orzeczenie określonych kar i środków probacyjnych

REGUŁA NE PEIUS art. 454 KPK

Ograniczenia te działają mimo wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego i obejmują następujące sytuacje:

1. Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został w pierwszej instancji uniewinniony, lub co do którego w tej instancji postępowanie umorzono bezwarunkowo lub warunkowo

2. Sąd odwoławczy może orzec surowszą karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy nie zmienia ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku

3. Sąd odwoławczy nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności

W razie wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego sądowi pozostaje w tych wypadkach możliwość uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Orzeczenie w tym przedmiocie jest możliwe, lecz jedynie przed sądem I instancji.

Zakazy zawarte w art. 454 par 1 i 3 KPK mają charakter bezwzględny.

BEZWZGLĘDNE PRZYCZYNY ODWOŁAWCZE

Obejmują te sytuacje, kiedy sąd odwoławczy jest uprawniony i zobowiązany do orzekania z urzędu niezależnie od granic środka odwoławczego, a wiec do wykraczania poza zasięg wyznaczony zakresem zaskarżenia i podniesionymi zarzutami oraz niezależnie od wniesienia środka odwoławczego.

Kontrola niezależna od zakresu zaskarżenia i podniesionych zarzutów oznacza możliwość orzekania niezależnie od granic środka odwoławczego.

Upoważnienia tego rodzaju obejmują:

1. Bezwzględne przyczyny uchylenia orzeczenia

2. Rażącą niesprawiedliwość orzeczenia

3. Poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej czynu

Kompetencje do orzekania niezależnie od wniesionego środka odwoławczego dotyczą uprawnienia do orzekania w stosunku do oskarżonego, co do którego nie wniesiono środka odwoławczego.

BEZWZGLĘDNE PRZYCZYNY UCHYLENIA ORZECZENIA

Posiadają one cechy:

1. Sąd odwoławczy nie bada związku między uchybieniami a treścią zaskarżonego orzeczenia, gdyż uchybienia te są tak istotne, iż jakiekolwiek badanie wpływu uchybienia na treść zaskarżonego orzeczenia jest niepotrzebne.

2. W takich wypadkach sąd odwoławczy jest zobowiązany zaskarżone orzeczenie uchylić i w następstwie uchylenia postępowanie umorzyć lub przekazać sprawę do ponownego postępowania

Uchylenie może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego.

Uchylenie orzeczenia na podstawie art. 439 KPK może nastąpić na posiedzeniu, w którym mają prawo wziąć udział strony, obrońcy i pełnomocnicy.

Sąd odwoławczy, na wniosek oskarżonego pozbawionego wolności, zarządza sprowadzenie go na posiedzenie, chyba że uzna za wystarczającą obecność obrońcy. O prawie złożenia wniosku należy pouczyć oskarżonego. Jeżeli sąd nie zarządza sprowadzenia oskarżonego, który nie ma obrońcy, wyznacza mu obrońcę.

Wyliczenie uchybień (przyczyn uchybienia) przewidzianych w art. 439 KPK jest taksatywne. Art. ten przewiduje następujące bezwzględne przyczyny uchylenia orzeczenia:

1. Uchybienie polegające na tym, że w wydaniu orzeczenia wzięła udział osoba:

1. Nieuprawniona - warunkiem koniecznym i wystarczającym do wypełnienia tej przyczyny, jest udział w wydaniu orzeczenia chociażby jednej osoby nieuprawnionej do orzekania w składzie sądzącym.

2. Niezdolna do orzekania - wprowadzono ją w celu zamknięcia katalogu przyczyn nieważności. Np. orzeczenie wydane przez sędziego chorego psychicznie, będącego w chwili orzekania w stanie nietrzeźwości lub odurzenia.

3. Podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40 KPK - przyczyny wyłączenia są wyliczone taksatywnie

1. W myśl art. 439 pkt. 2 KPK bezwzględna przyczyna uchylenia orzeczenia zachodzi gdy:

1. Sąd był nienależycie obsadzony - nienależyta obsada może być wynikiem odstępstwa od przewidzianej w ustawie liczby członków składu orzekającego w stosunku do rodzaju spraw karnych lub niezachowania ustalonych proporcji pomiędzy liczbą występujących w nim osób o różnym statusie prawnym, jak również wynikiem innych sytuacji, nie stanowiących udziału osoby nieuprawnionej. Przyjmuje się, że orzekanie przez skład sądzący inny niż w ustawie stanowi bezwzględną przyczynę uchylenia orzeczenia z mocy art. 439 pkt. 2 KPK. Każda odsada sądu niezgodna z przepisami ustawy pociąga za sobą konieczność uchylenia wyroku.

2. Którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie - bezwzględna przyczyna uchylenia orzeczenia zachodzi wtedy, gdy którykolwiek z członków składu sądzącego nie był obecny na całej rozprawie

1. Związana jest z rozgraniczeniem kompetencji między sądami powszechnymi a sadami szczególnymi, jakimi są sądy wojskowe. Gdy sąd powszechny orzekł w sprawie, należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego.

2. Gdy sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu. Sądem niższego rzędu jest sąd niższy w znaczeniu właściwości rzeczowej.

3. Kiedy wymierzono karę, środek karny lub środek zabezpieczający nieznany ustawie.

4. Naruszenie zasady większości głosów lub niepodpisanie orzeczenia przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu

5. Gdy ma miejsce sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie

6. Gdy wydane zostało pomimo tego, iż postępowanie co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone

7. Istnienie jednej z okoliczności wyłączających postępowanie karne wymienionych w art. 17 pkt. 5, 6 i 8-11 KPK. Są to wypadki, kiedy w sytuacjach istnienia jednej z przeszkód procesowych przewidzianych wyżej wydano orzeczenie inne zamiast umorzenia postępowania.

8. Gdy oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 par 1 i 2, art. 80 KPK oraz art. 517i par 1 KPK lub gdy obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy. Bezwzględna przyczyna zachodzi zarówno wtedy, gdy oskarżony nie miał obrońcy w wypadkach określonych w tym przepisie, jak i wtedy gdy obrońca nie brał udział w tych czynnościach, w których jego udział jest obowiązany.

Uchybienie polegające na niezawiadomieniu drugiego lub trzeciego obrońcy o rozprawie głównej może stanowić uchybienie procesowe, które może być brane pod uwagę w ramach art. 438 pkt. 2 KPK

1. Gdy sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa

RAŻĄCA NIESPRAWIEDLIWOŚĆ ORZECZENIA art. 440 KPK

W orzecznictwie SN podkreślano: sąd odwoławczy ma prawo, a jednocześnie obowiązek zbadania sprawy pod względem merytorycznym i prawnym nie tylko w granicach środka odwoławczego, ale także z urzędu w celu stwierdzenia, czy nie zachodzi oczywista niesprawiedliwość orzeczenia.

Obecnie – jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono zmianie na korzyść oskarżonego albo uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. W razie pojawienia się rażącego naruszenia prawa procesowego należy zastosować art. 440 KPK gdyż w przeciwnym razie zachodziłaby potrzeba wniesienia kasacji na podstawie art. 523 KPK.

Rażącą niesprawiedliwość wywołuje każde uchybienie należące do przyczyn odwoławczych określonych w art. 438 pkt. 2 KPK jeżeli mogło mieć wpływ na treść orzeczenia.

Przepis art. 440 KPK ma budowę dwuczłonową. Pozwala ona na:

1. Zmianę zaskarżonego orzeczenia

2. Uchylenia zaskarżonego orzeczenia

Orzekanie przez sąd odwoławczy co do istoty sprawy na podstawie tego przepisu jest możliwe tylko jednokierunkowo – na korzyść oskarżonego.

Uchylenie orzeczenia nie jest orzekaniem ani na korzyść, ani na niekorzyść.

POPRAWIENIE BŁĘDU KWALIFIKACJI PRAWNEJ CZYNU art. 455 KPK

Nie zmieniając ustaleń faktycznych, sąd odwoławczy poprawia błędną kwalifikację prawną niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów.

Przepis ten stanowi, że poprawienie kwalifikacji prawnej na niekorzyść oskarżonego może nastąpić tylko wtedy, gdy wniesiono środek odwoławczy na jego niekorzyść. W razie złożenia jedynie środka odwoławczego na korzyść oskarżonego nie jest możliwe poprawienie kwalifikacji prawnej na niekorzyść oskarżonego.

ORZEKANIE W INSTANCJI ODWOŁAWCZEJ W SPRAWIE OSKARŻONEGO, CO DO KTÓREGO NIE WNIESIONO ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

Sąd odwoławczy w ramach art. 435 KPK może orzekać w sprawie współoskarżonego mimo niewniesienia co do niego środka odwoławczego. Może zatem orzekać w sprawie oskarżonego, co do którego w ogóle nie wniesiono środka odwoławczego.

A zatem zmiana lub uchylenie zaskarżonego orzeczenia w ramach tego przepisu, jest możliwe tylko na korzyść współoskarżonego i pod warunkiem, że uwzględniono wniesiony środek odwoławczy na korzyść oskarżonego, co do którego orzeczenie zostało zaskarżone środkiem odwoławczym.

Uchylenie lub zmiana orzeczenia co do współoskarżonego wymaga istnienia tych samych przyczyn, które zadecydowały o zmianie lub uchyleniu orzeczenia w sprawie oskarżonego, co do którego wniesiono środek odwoławczy.

ROZPOZNANIE SPRAWY W OGRANICZINYM ZAKRESIE

Sąd odwoławczy może ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego do poszczególnych uchybień:

1. Podniesionych przez strony w ramach zarzutów

2. Podlegających uwzględnieniu z urzędu

Jeżeli rozpoznanie sprawy w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby:

1. Przedwczesne

2. Bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania

Tego rodzaju sytuacje mogą wystąpić, gdy zaskarżone orzeczenie podlega uchyleniu z mocy art. 439 KPK. Rozważanie pozostałych uchybień staje się wtedy najczęściej bezprzedmiotowo.

PYTANIA PRAWNE I ICH ROZSTRZYGANIE

Pozwalają SN na ujednolicenie wykładni obowiązujących przepisów. Do przedstawienia SN zagadnienia prawnego w tym trybie uprawnione są określone w przepisach szczególnych sądy oraz składy orzekające SN rozpoznaje kasacje lub inny środek odwoławczy. Jeżeli w postępowaniu wyłoni się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, każdorazowy sąd odwoławczy może odroczyć wydanie orzeczenia i przekazać to zagadnienie do rozstrzygnięcia SN, a SN składowi 7 sędziów. Kwestię tę przedstawia, a więc pytanie prawne przekazuje, SR działający jako sąd odwoławczy, SO odwoławczy lub SA, a także SN powiększonemu składowi tegoż sądu. Pytanie może dotyczy tylko istotnych wątpliwości związanych z wykładnią obowiązujących przepisów. Nie można więc obejmować oceny dowodów lub stanu faktycznego sprawy.

SN któremu przekazano zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia, może:

1. Pytanie prawne pozostawić bez rozpoznania

2. Odmówić udzielenia odpowiedzi

3. Przejąć sprawę do swego rozpoznania

4. Przekazać zagadnienie prawne do rozpoznania składowi powiększonemu tegoż sądu

5. Udzielić odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne

6. Umorzyć postępowanie

Odmawiając udzielenia odpowiedzi SN w uzasadnieniu orzeczenia często wypowiada pogląd co do zagadnienia prawnego przedstawionego do rozstrzygnięcie.

SN rozpoznaje kwestię prawną na posiedzeniu, w którym mogą wziąć udział, oprócz prokuratora, obrońcy i pełnomocnicy. SN udziela odpowiedzi w formie uchwały. Uchwała tzn. zawarta w niej wykładnia, jest wiążąca w danej sprawie.

Uchwała jest wiążąca w danej sprawie, co oznacza, iż dotyczyć ma także SN. Wobec tego SN w składzie trzech sędziów nie może dokonać odmiennej interpretacji.

ROZSTRZYGNIĘCIA SĄDU ODWOŁAWCZEGO

Merytoryczna kontrola zaskarżonego orzeczenia jest przeprowadzana na rozprawie lub na posiedzeniu.

Sąd odwoławczy wydaje jedno z następujących rozstrzygnięć:

1. Utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia – rozstrzygnięcie to wydaje sąd odwoławczy wówczas, gdy przeprowadzona kontrola nie stwierdziła uchybień wymagających zmiany lub uchylenia zaskarżonego orzeczenia. Utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia stanowi formę aprobaty zaskarżonego orzeczenia. Rozstrzygnięcie to kończy tok instancji i powoduje uprawomocnienie się orzeczenia pierwszo instancyjnego.

2. Zmiana zaskarżonego orzeczenia – oznacza ona wydanie rozstrzygnięć, co do istoty odmiennych do tych, które zawiera zaskarżone orzeczenie. O zmianie zaskarżonego orzeczenia orzeka sad odwoławczy, gdy dysponuje odpowiednim materiałem dowodowym. Zmiana zaskarżonego orzeczenia może być następstwem orzekania zarówno w granicach, jak i poza granicami środka odwoławczego, może dotyczyć poszczególnych rozstrzygnięć, mieszczących się w zaskarżonym orzeczeniu, lub powodować wydanie orzeczenia całkowicie odmiennego w swej treści od zaskarżonego. Zmiana orzeczenia obejmuje swym zakresem wszelkie formy orzekania merytorycznego przez sąd odwoławczy, powodujące modyfikację zaskarżonego orzeczenia co do jakiegokolwiek jego części. Orzeczenie o zmianie jest decyzją kończącą postępowanie.

3. Uchylenie zaskarżonego orzeczenia – stanowi ono pierwotne rozstrzygnięcie sądu odwoławczego, a na mocy którego zaskarżone orzeczenie traci byt procesowy, przestaje obowiązywać. Uchylając zaskarżone orzeczenie, sąd odwoławczy musi wydać rozstrzygnięcie wtórne, a więc zadecydować o losie dalszego postępowania karnego.

Sąd odwoławczy uchyla zaskarżone orzeczenie, gdy dopuszczono się uchybienia, stanowiącego bezwzględną przyczynę uchylenia orzeczenia lub które mogło mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia gdy jednocześnie:

• Ne wchodzi w grę zmiana orzeczenia

• Zebrany materiał dowodowy jest niewystarczający do wydania orzeczenia co do istoty sprawy i gdy nie można go uzupełnić w sposób przewidziany w art. 452 KPK

Uchylając zaskarżone orzeczenie, sąd odwoławczy ma możliwość:

1. Przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, gdy zebrany materiał dowodowy nie wystarcza do wydania orzeczenia o zmianie, lub gdy dopuszczono się istotnego uchybienia wymagającego ponownego przeprowadzenia rozprawy przed sądem pierwszej instancji

2. Umorzenia postępowania

Uchylenie może dotyczyć całego orzeczenia lub odpowiednich jego części w zależności od tego, czy przyczyna uchylenia obejmuje całe orzeczenie, czy też poszczególne jego części.

Niekiedy orzeczenie sądu odwoławczego przybiera postać szczególną, np. kiedy sąd odwoławczy rozpoznaje zażalenie na zatrzymanie nie może uchylić decyzji w tym przedmiocie, gdyż jej się nie wydaje. Może natomiast ustalić, że miało miejsce bezzasadne lub nielegalne zatrzymanie i zatrzymanego wypuścić na wolność.

POSTĘPOWANIE PONOWNE

Gdy sąd odwoławczy uchyli zaskarżone orzeczenie i przekaże sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, jest to równoznaczne z cofnięciem całego postępowania do etapu wcześniejszego.

Postępowanie to przeprowadza sąd I instancji według przepisów regulujących tok postępowania przed tym sądem z następującymi odmiennościami:

1. Sąd ponownie rozpoznający sprawę może orzekać tylko w granicach, w jakich nastąpiło przekazanie. Granic tych przekroczyć nie można.

2. Sąd orzekający w I instancji przeprowadza na nowo rozprawę. Przeprowadzając postępowanie w zakresie dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku, sąd może za zgodą stron poprzestać na ich ujawnieniu.

3. Zapatrywania prawne i wskazania SO co do dalszego postępowania są wiążące dla sądu, któremu sprawę przekazano do ponownego rozpoznania. Sąd ponownie rozpoznający sprawę jest związany zaleceniami co do zakresu uzupełnienie materiału dowodowego, sprawdzenia i wyjaśnienia nasuwających się wątpliwości lub choćby ponownego rozważenia już ustalonych okoliczności, które mogą mieć wpływ na treść wyroku. Sąd odwoławczy, uchylając zaskarżone orzeczenie i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania, nie powinien w ogóle formułować sugestii co do ustaleń faktycznych i oceny dowodów.

4. W postępowaniu ponownym obowiązuje zakaz reformationis in peius. W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wolno w dalszym postępowaniu wydać orzeczenie surowsze niż uchylone tylko wtedy, gdy orzeczenie to było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego albo gdy zachodzą okoliczności określone w art. 434 par 3 KPK.

5. W postępowaniu ponownym nie może orzekać sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia uchylonego, gdy sprawę przekazano do ponownego rozpoznania. Omawiane unormowanie ma odpowiednie zastosowanie w razie uchylenia prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie sądowe w wyniku rozpoznania kasacji i przekazania sprawy do ponownego postępowania sądowi I instancji.

Z postępowaniem ponownym mamy do czynienia także w wyniku wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu.

R3

POSTĘPOWANIE APELACYJNE

Jest to postępowanie kontrolne w stosunku do wyroków. Rozpoczyna się ono wniesieniem skargi apelacyjnej, a kończy przesłaniem(odesłaniem) przez sąd apelacyjny akt sprawy sądowi I instancji.

W przebiegu postępowania apelacyjnego można wyodrębnić dwie wyraźne fazy:

1. Postępowanie apelacyjne ad quo (przed sądem I instancji)

2. Postępowanie apelacyjne ad quem (przed sądem odwoławczym)

SKARGA APELACYJNA I OSOBY UPRAWNIONE DO JEJ WNIESIENIA

Apelacja jest środkiem odwoławczym, który przysługuje od wyroku sądu I instancji z wyjątkiem wyroku nakazowego.

Apelacja przysługuje przeciwko wyrokowi skazującemu, uniewinniającemu, umarzającemu postępowanie oraz warunkowo umarzającemu postępowanie karne, a także przeciwko wyrokowi zaocznemu i wyrokowi łącznemu.

Jest ona środkiem odwoławczym o charakterze bezwzględnie dewolutywnym i bezwzględnie suspensywnym.(przesunięcie do wyższej instancji, powstrzymanie prawomocności i wykonalności)

Skarga apelacyjna powinna odpowiadać formie pisemnej. Warunkiem wniesienia skargi apelacyjnej jest uprzednie złożenie wniosku o sporządzenie na piśmie uzasadnienia wyroku. Skargę tą wnosi się w terminie 14 – dniowym. Termin do wniesienia apelacji dla każdej uprawnionej osoby biegnie od daty doręczenia jej wyroku z uzasadnieniem. Termin do złożenia apelacji jest zawity. Skarga może być wniesiona przed upływem terminu do złożenia wniosku o sporządzenie na piśmie uzasadnienia wyroku. Taka skarga apelacyjna spełnia także funkcję wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku.

Skargę wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok. Skargę wniesioną przed upływem 14 dniowego terminu omyłkowo do niewłaściwego sądu uważa się za złożoną z zachowaniem tego terminu.

Do wniesienia skargi apelacyjnej uprawniona jest strona oraz jej przedstawiciele, podmiot z art. 416 KPK oraz pokrzywdzony od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie wydane na posiedzeniu.

POSTĘPOWANIE APELACYJNE PRZED SĄDEM PIERWSZEJ INSTANCJI

Wszczyna je wniesienie skargi odwoławczej, gdyż jest ono oparte na zasadzie skargowości.

Po wniesieniu skargi apelacyjnej prezes sądu I instancji bada, czy złożyła ją osoba uprawniona, czy jest ona dopuszczalna oraz czy wniesiono ją we właściwym terminie, a także czy odpowiada warunkom formalnym.(kontrola formalna)

Jeżeli skarga nie odpowiada warunkom formalnym powodującym, że skardze nie może być nadany bieg, prezes sądu wzywa skarżącego o usunięcie braku w terminie 7 dni. Jeżeli brak zostanie uzupełniony w terminie, skarga wywołuje skutki od dnia jej wniesienia. W wypadku upływu terminu do wniesienia apelacji strona może wystąpić z wnioskiem o przywrócenie terminu.

Jeżeli skarga jest niedopuszczalna, wniesiona przez osobę nieuprawnioną lub po terminie, prezes sądu także odmawia jej przyjęcia.

Jeżeli nie ma przyczyn do wydania zarządzenia o odmowie przyjęcia apelacji, prezes sądu wydaje zarządzenie o przyjęciu apelacji. O decyzji tej zawiadamia się prokuratora oraz obrońców i pełnomocników, a także strony. W wypadku przyjęcia apelacji wniesionej przez prokuratora, obrońcę lub pełnomocnika do zawiadomienia dołącza się odpis apelacji, chyba że rozprawa odbywa się z wyłączeniem jawności ze względu na tajemnicę państwową. Strona jest uprawniona do złożenia odpowiedzi na apelację. Po dokonaniu wszystkim przedstawionych czynności prezes sądu I instancji przesyła niezwłocznie akta sprawy sądowi apelacyjnemu.

POSTĘPOWANIE APELACYJNE PRZED SĄDEM II INSTANCJI

Rozpoczyna się od przesłania akt temu sądowi.

Mamy trzy podfazy:

1. Przygotowanie do rozprawy apelacyjnej

2. Rozprawa apelacyjna

3. Czynności końcowe

W postępowaniu apelacyjnym mają zastosowanie przepisy postępowania przed sądem I instancji, chyba że przepisy zawarte w rozdziale o apelacji stanowią inaczej. Sąd odwoławczy może także wyjątkowo orzekać na posiedzeniu zamiast na rozprawie.

PRZYGOTOWANIE DO ROZPRAWY APELACYJNEJ

Po wpłynięciu skargi apelacyjnej z aktami sprawy do sądu odwoławczego podlega ona ponownemu badaniu, tym razem przez prezesa tego sądu. Jest to badanie wstępne. W razie stwierdzenia jednej z przyczyn określonych w art. 430 KPK lub stwierdzenia bezzasadności przywrócenia terminu, prezes sądu wnosi sprawę na posiedzenie. W tych wypadkach sąd odwoławczy pozostawia przyjętą apelację bez rozpoznania.

Na postanowienie w tym przedmiocie przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego, chyba że zostało ono wydane przez SN. Decyzja o pozostawieniu apelacji bez rozpoznania powoduje uprawomocnienie się zaskarżonego wyroku.

W zasadzie apelacja podlega rozpoznaniu na rozprawie, a tylko wyjątkowo na posiedzeniu w wypadkach przewidzianych przez ustawę. Takim wyjątkowym przepisem jest art. 439 KPK.

W wypadku sporządzenia uzasadnienia zaskarżonego wyroku tylko w stosunku do oskarżonych, którzy złożyli wniosek, sąd odwoławczy może zwrócić sprawę sądowi I instancji w celu sporządzenia uzasadnienia zaskarżonego wyroku w niezbędnym zakresie.

Udział w rozprawie prokuratora, a obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 i 80 jest obowiązkowy. Udział w rozprawie innych stron i ich pełnomocników oraz obrońcy w wypadkach nie wymienionych w art. 79 i 80 KPK jest obowiązkowy wtedy, gdy prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne. Niestawiennictwo należycie zawiadomionych nie tamuje rozpoznania sprawy, chyba że ich udział jest obowiązkowy.

Sąd odwoławczy, na wniosek oskarżonego pozbawionego wolności, zarządza sprowadzenie go na rozprawę, chyba że uzna za wystarczającą obecność obrońcy. Jeżeli sąd nie zarządza sprowadzenia oskarżonego, który nie ma obrońcy, wyznacza obrońcę z urzędu.

ROZPRAWA APELACYJNA

Stanowi etap rozpoznawczy zaskarżonego wyroku w związku z wniesioną skargą apelacyjną. Rozpoczyna się od jej wywołania, a kończy się zamknięciem przez przewodniczącego składu sądzącego.

CZĘŚĆ WSTĘPNA

Służy ona ustaleniu warunków umożliwiających obycie rozprawy. Przede wszystkim ustala się obecność uprawnionych osób i fakt zawiadomienia ich o rozprawie.

Część wstępna pozwala również na zgłoszenie wzniosów, które mogą być przedstawione do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego.

PRZEWÓD SĄDOWY

Przewód sądowy obejmuje:

1. Sprawozdanie sędziego sprawozdawcy

2. Ewentualne postępowanie dowodowe

Przewód sądowy rozpoczyna się od sprawozdania sędziego sprawozdawcy, a więc sędziego składu sądzącego, któremu powierzono sprawę do szczegółowego opracowania. Sprawozdanie sędziego sprawozdawcy powinno objąć przebieg i wyniki dotychczasowego postępowania, a szczególnie sędzia referent powinien przedstawić:

1. Treść zaskarżonego wyroku

2. Zarzuty i wnioski apelacyjne

3. Kwestie, które sąd apelacyjny powinien brać pod uwagę z urzędu

W postępowaniu apelacyjnym, które ma na celu przeprowadzenie kontroli zaskarżonego wyroku, nie przeprowadza się dowodów co do istoty sprawy.

Wyjątki powodują że II instancja procesu karnego nie jest przeprowadzona konsekwentnie. Sąd odwoławczy bowiem może poczynić nowe ustalenia, w tym opierając się na dowodach przeprowadzonych po raz pierwszy, a wydany na ich podstawie wyrok nie podlega zaskarżeniu zwyczajnych środkiem odwoławczym.

Sąd odwoławczy może wyjątkowo uzupełnić przewód sądowy, przeprowadzając dowody bezpośrednio na rozprawie. Jest to jednak uzależnione od warunku pozytywnego, że przeprowadzeniu dowodu przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu sądowego w całości lub w znacznej części. Przed sądem odwoławczym mogą być przeprowadzone bezpośrednio zarówno dowody z osobowym, jak i rzeczowym źródłem dowodowym.

Strony mogą składać wyjaśnienia, oświadczenia i wnioski ustne lub na piśmie. Te ostatnie podlegają odczytaniu.

Pomimo wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego sądowi nie wolno wydać rozstrzygnięć określonych w art. 454 KPK. W takich wypadkach konieczne jest uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

PZRZEMÓWIENIA STRON

Przewodniczący udziela głosu stronom w kolejności przez siebie ustalonej, przy czym najpierw udziela głosu skarżącemu. Jednakże oskarżonemu lub obrońcy nie można odmówić zabrania głosu po przemówieniach innych stron.

WYROKOWANIE

Obejmuje kolejno po sobie następujące etapy:

1. Naradę

2. Głosowanie

3. Sporządzenie wyroku

4. Ogłoszenie wyroku

5. Przytoczenie ustnych motywów

Rozstrzygnięcia co do utrzymania w mocy, zmiany lub uchylenia zaskarżonego wyroku powinny mieć zawsze postać wyroku. Po dokonaniu tych czynności przewodniczący zamyka rozprawę.

CZYNNOŚCI KOŃCOWE

Do czynności tych należy sporządzenie uzasadnienia wyroku na piśmie. Uzasadnienie sporządza się z urzędu w terminie 14 dni. Jest to termin porządkowy.

Jeżeli sąd utrzymał zaskarżony wyrok w mocy uznając apelację za oczywiście bezzasadną, uzasadnienie sporządza się na wniosek strony, chyba że zostało zgłoszone zdanie odrębne.

W uzasadnieniu należy podać, czym kierował się sąd wydając wyrok oraz dlaczego zarzuty i wnioski apelacji sąd uznał za zasadne lub niezasadne.

W tym etapie mogą być wydane postanowienia. Postępowanie apelacyjne kończy się odesłaniem akt sprawy sądowi I instancji.

R4

POSTĘPOWANIE ZAŻALENIOWE

Jest ono dopuszczalne zarówno w czasie trwania postępowania głównego, kiedy zaskarżeniu uległo postanowienie wydane w postępowaniu przed sądem I instancji, które nie zamyka drogi do wydania wyroku, jak i po wydaniu postanowienia kończącego postępowanie przed sądem I instancji. Przesłanką postępowania zażaleniowego jest wniesienie skargi zażaleniowej. Złożenie takiej skargi powoduje zawiązanie postępowania zażaleniowego.

Wyróżniamy dwie fazy:

1. Postępowanie ad quo

2. Postępowanie ad quem

PRZEDMIOT ZASKARŻENIA ZAŻALENIOWEGO

Zażalenie jest środkiem odwoławczym przede wszystkim, pozwalającym na uruchomienie kontroli postanowień.

Zażalenie przysługuje na następujące kategorie postanowień sądu:

1. Na postanowienie zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej

2. Na postanowienia co do środka zabezpieczającego

3. Inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie, a wiec wtedy, gdy tak wyraźnie stanowi szczególny przepis.

1. Do omawianej grupy należy przede wszystkim postanowienie kończące postępowanie przed sądem I instancji. Do takich postanowień należą postanowienia umarzające postępowanie z powodu jakiejkolwiek przeszkody procesowej.

2. Spośród postanowień na które przysługuje zażalenie z mocy szczególnego przepisu, można przykładowo wymienić postanowienie o zawieszeniu postępowania, postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego.

3. Na pozostałe postanowienia zażalenie nie przysługuje.

Zażalenie przysługuje także na zarządzenie prezesa sądu zamykające drogę do wydania wyroku lub gdy przepis szczególny tak stanowi.

Przepisy o zażaleniu stosuje się odpowiednio do przewidzianych w ustawie zażaleń na czynności lub bezczynność organu.

POSTĘPOWANIE ZAŻALENIOWE PRZED SĄDEM I INSTANCJI

Zażalenie, a ściślej skargę stanowiącą zażalenie, wnosi się do sądu I instancji, wymaga ono formy pisemnej. Zażalenie powinno odpowiadać wymaganiom stawianym każdej skardze odwoławczej.

Wnosi się je w terminie 7 dni, licząc od oznajmienia postanowienia, a więc ogłoszenia lub gdy ustawa przewiduje obowiązek doręczenia, od daty doręczenia odpisu postanowienia.

Do wniesienia zażalenia są z reguły uprawnione strony i ich przedstawiciele, także osoby, których postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Do zażalenia na postanowienie kończące postanowienie sporządzonego przez prokuratora, obrońcę lub pełnomocnika dołącza się odpowiednią liczbę odpisów dla osób, których dotyczy zaskarżone postanowienie.

Po wniesieniu skargi stanowiącej zażalenie prezes sądu sprawdza ją zarówno pod kątem wymagań formalnych, jak i okoliczności wymienionych w art. 429 KPK. Jeżeli skarga nie może być merytorycznie rozpoznana, prezes sądu odmawia jej przyjęcia. Na zarządzenie to przysługuje zażalenie.

W razie zaskarżenia zażaleniem postanowienia sądu I instancji, ten sąd może je uwzględnić w całości, jeżeli orzeka w tym samym imiennym składzie, w którym wydał zaskarżone postanowienie. Uwzględnienie w całości zażalenia oznacza, że zostało ono załatwione w pierwszej instancji bez potrzeby przesyłania skargi do II instancji. Jeżeli natomiast nie zostało ono uwzględnione w całości zażalenie przesyła to sąd II instancji, a niekiedy inny skład tego samego sądu lub sąd właściwy do rozpoznania sprawy.

Wniesienie zażalenia wprawdzie powoduje powstrzymanie prawomocności zaskarżonego postanowienia, ale nie powoduje ono wstrzymania wykonania tegoż postanowienia. Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia, chyba że w szczególnym wypadku ustawa stanowi inaczej.

POSTĘPOWANIE ZAŻALENIOWE PRZED SĄDEM ZAŻALENIOWYM

Sąd rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu, skoro ustawa nie wymaga przeprowadzenia kontroli na rozprawie. Strony oraz obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu odwoławczego rozpoznającego zażalenie na postanowienie kończące postępowanie oraz na zatrzymanie.

Także wtedy, gdy przysługuje im prawo udziału w posiedzeniu sądu I instancji. W innych wypadkach sąd odwoławczy rozpoznający zażalenie może zezwolić stronom lub obrońcy albo pełnomocnikowi na wzięcie udziału w posiedzeniu. Sąd w postępowaniu zażaleniowym jest uprawniony do przeprowadzenia dowodów na podstawie art. 97 KPK.

W razie wniesienia zażalenia na czynności lub zaniechanie czynności, uznając zasadność zażalenia, organ odwoławczy stwierdza niezgodność czynności z prawem lub brak czynności i zarządza co należy, zwłaszcza w celu naprawienia skutków uchybienia oraz zapobieżenia podobnym uchybieniom w przyszłości, a także podejmuje inne przewidziane w ustawie środki.

DZIAŁ PIĘTNASTY

NADZWYCZAJNE ŚRODKI ZASKARŻENIA

R1

KASACJA

Kasacja – jest zbudowana w postaci dwóch nurtów, dla których impulsem jest z jednej strony skarga kasacyjna strony, a z drugiej skarga kasacyjna PG lub RPO a także Naczelnego Prokuratora Wojskowego do Izby Wojskowej nazywana niekiedy kasacją nadzwyczajną lub podmiotów specjalnych, a także Rzecznika Praw Dziecka.

Kasacja organów państwowych – może być wniesiona także od prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie, które uprawomocniły się przed dniem 1 września 1998 roku, to jest przed wejściem w życie KPK z 1997 roku.

PODSTAWY KASACJI

W przeciwieństwie do zwyczajnych środków odwoławczych w stosunku do kasacji wprowadzono podstawy, adresowane do skarżącego.

Art. 523 KPK – kasacja może być wniesiona tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 KPK lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Podstawami kasacji mogą być uchybienia taksatywnie wyliczone w obecnie art. 523 KPK a inne naruszenie prawa o ile są rażące, tzn. gdy swą rangą są podobne do wyliczonych w powołanym przepisie.

Przy określeniu podstaw kasacji na plan pierwszy wysunięto uchybienia procesowe wyliczone w art. 439 KPK.

W zakresie uchybień określonych w art. 439 KPK, które w pierwszym rzędzie stanowią podstawę kasacji mamy w znacznej mierze do czynienia z wskazaniem naruszeń prawa procesowego. Tylko w zakresie jednej przyczyny, a mianowicie, gdy orzeczono karę, środek karny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie, występuje naruszenie prawa karnego materialnego.

Art. 523 KPK – stanowi że kasacja obok przyczyn z art. 439 KPK, może być wniesiona także z powodu innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Ten zapis posługuje się dwoma nieostrymi określeniami, a mianowicie:

1. Rażące naruszenie prawa

2. Mogące mieć istotny wpływ na treść orzeczenia

Oba wskazane czynniki wymagają rozważenia, choć ich wykładnia nie jest łatwa. Oceny takiej należy dokonać odrębnie dla naruszeń prawa karnego procesowego i oddzielnie dla naruszeń prawa karnego materialnego. Stąd też o rażącym naruszeniu KPK będzie można mówić, kiedy nastąpi naruszenie przepisów wyrażających zasady lub gwarancje procesowe.

Drugim określeniem, decydującym o dopuszczalności kasacji jest to, aby określone uchybienie mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia.

Z jednej strony występują uchybienia takich przepisów, jak wymienione w art. 439 KPK kiedy badanie takiego wpływu jest bezprzedmiotowe, gdyż skutkują one koniecznością uchylenia orzeczenia.

Z drugiej strony można wskazać na sytuacje biegunowo przeciwne, kiedy naruszenie przepisu prawa procesowego nie będzie miało wpływu na treść orzeczenia np. gdy ktoś z publiczności podczas odczytania wyroku nie przyjął postawy stojącej

Pomiędzy tymi dwoma sytuacjami granicznymi można wyróżnić sytuację:

1. Rzeczywistego lub

2. Potencjalnego wpływu uchybienia na treść wydanego orzeczenia

Obowiązujący KPK nie zawiera poza art. 439 KPK który by opierał zwyczajny lub nadzwyczajny środek odwoławczy na naruszeniach prawa procesowego, mających rzeczywisty wpływ na treść wydanego orzeczenia. Dlatego KPK posługuje się tylko potencjalnym wpływem naruszenia prawa procesowego na treść orzeczenia.

W odniesieniu do skargi kasacyjnej art. 523 KPK wymaga, aby ten potencjalny wpływ był istotny. Można jednak przyjąć, ze owy istotny wpływ powinien się mieścić pomiędzy zwyczajnym potencjalnym wpływem na treść orzeczenia z jednej strony, a nakazanym uchyleniem orzeczenia z mocy art. 439 KPK.

W odniesieniu do prawa karnego materialnego art. 439 KPK wymienia jedynie uchybienia polegające na orzeczeniu kary, środka karnego lub środka zabezpieczającego nieznanych ustawie. Oznacza to że przyczynę uchylenia lub zmiany orzeczenia wskutek wniesienia zwyczajnego środka odwoławczego stanowi każde naruszenie prawa materialnego.

Art. 523 KPK wymaga, aby naruszenie było rażące i w dodatku mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia

Ten sam omawiany przepis art. 523 KPK postanawia, że kasacja nie może być wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary. Oznacza to, że współmierność kary może być przedmiotem kasacji, jeżeli jest następstwem naruszenia prawa.

Podstawą kasacji także nie może być błędna ocena okoliczności faktycznych i tutaj również kasacja będzie dopuszczalna, gdy dokonano błędnych ustaleń w następstwie naruszenia prawa.

KASACJA STRONY

Strony mogą wnieść kasację tylko od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie.

Zaskarżenie przez strony wyroków sądu odwoławczego jest uzależnione od ich treści. Wobec tego można przyjąć, że zaskarżeniu przez strony podlega zarówno wyrok utrzymujący w mocy, zmieniający albo uchylający zaskarżony wyrok sądu I instancji, gdy w jego następstwie, sąd odwoławczy umarza postępowanie.

Samego uzasadnienia wyroku strony też nie mogą zaskarżyć w tym trybie. W tym trybie nie podlegają też zaskarżeniu zarządzenia.

Według art. 523 par 2 KPK - kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Kasację na niekorzyść można wnieść jedynie w razie uniewinnienia oskarżonego albo umorzenia postępowania z przyczyn wskazanych w art. 17 pkt. 3 i 4 KPK oraz z powodu niepoczytalności sprawcy.

W wypadkach wystąpienia uchybień z art. 439 KPK kasacja jest dopuszczalna niezależnie od jej kierunku także pomimo zakazów wynikających z powołanych przepisów. Ograniczenia przedstawione nie dotyczą również organów wymienionych w art. 521 KPK.

Warunkiem dopuszczalności wniesienia kasacji przez stronę jest uprzednie zaskarżenie orzeczenia wydanego przez sąd I instancji.

Art. 520 par 2 KPK stanowi – że strona która nie zaskarżyła orzeczenia sądu I instancji, nie może wnieść kasacji od orzeczenia sądu odwoławczego, jeżeli orzeczenie sądu I instancji :

1. Utrzymano w mocy

2. Zmieniono je na korzyść

Dla wniesienia kasacji przez stronę przewidziano zawity termin 30 dni, liczony od daty doręczenia jej orzeczenia z uzasadnieniem. Wniesienie kasacji powinno być poprzedzone złożeniem wniosku o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem, który należy zgłosić w sądzie, który wydał orzeczenie, w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku. Nie złożenie takiego wniosku pozbawia stronę uprawnienia do złożenia kasacji.

W każdej skardze kasacyjnej należy podać na czym polega zarzucone uchybienia. Kasacja strony, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinna być sporządzona lub podpisana przez obrońcę lub pełnomocnika, będącego adwokatem lub radcą prawnym.

Strona wnosi kasację do SN za pośrednictwem sądu odwoławczego, którego wyrok podlega zaskarżeniu. Do kasacji strona dołącza dowód uiszczenia opłaty sądowej. Osoba pozbawiona wolności nie uiszcza opłaty przy wnoszeniu kasacji. Dopiero w wypadku pozostawienia kasacji bez rozpoznania lub oddalenia jej, zasądza się od niej opłatę. Opłata ulega zwrotowi stronie, która ją uiściła, jeżeli kasacja została uwzględniona, chociażby w części. Zwolnienie od uiszczenia tej opłaty są żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową lub pełniący służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego.

KASACJA W TRYBIE ART. 521 KPK

Odrębny tryb wnoszenia kasacji przewidziano w art. 521 KPK dla RG i dla RPO. Wymienione organy oraz MS mogą wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie sądowe.

Art. 521 KPK który obecnie stanowi że - wymienione w nim organy mogą wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie a więc bez względu na to w jakim stadium zostały wydane.

PG I RPO mogą wnieść kasację:

1. Bezpośrednio do SN

2. Od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie

3. Niezależnie od terminu, do wniesienia kasacji, przewidzianego dla stron

Skarżący w tym trybie musi jednak mieć na uwadze następujące ograniczenia:

1. Niedopuszczalne jest wniesienie kasacji od orzeczenia SN

2. Kasację w stosunku do tego samego oskarżonego i od tego samego orzeczenia każdy uprawniony może wnieść tylko raz

3. Niedopuszczalne jest uwzględnienie kasacji na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia.

POSTANOWIENIE W PRZEDMIOCIE KASACJI

Wniesieniu i rozpoznaniu kasacji na korzyść oskarżonego, nie stoi na przeszkodzie:

1. Wykonanie kary

2. Zatarcie skazania

3. Akt łaski

4. Okoliczność wyłączająca ściganie

5. Uzasadniająca zawieszenie postępowania

Niezaskarżalne są decyzje co do odmowy:

1. Zwolnienia od uiszczenia opłaty przewidzianej w art. 277 KPK

2. Wyznaczenia adwokata w celu sporządzenia kasacji

3. Przywrócenia terminu, o którym mowa w art. 524 KPK

Prezes sądu, przyjmując kasacje, doręcza jej odpis pozostałych stronom oraz niezwłocznie przesyła akta sądowi kasacyjnemu, jeżeli sąd, do którego wniesiono kasację nie jest uprawniony do jej rozpoznania.

Prezes sądu do którego wniesiono kasację, odmawia jej przyjęcia jeżeli zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 120 par 2 lub w art. 429 KPK albo gdy kasację oparto na innych powodach niż wskazane w art. 523 KPK. Na zarządzenie to przysługuje zażalenie do SN, który rozpoznaje je jednoosobowo. Zażalenie to jest objęte przymusem adwokackim lub radcowskim. Sąd kasacyjny wydaje postanowienie bez udziału stron chyba że Prezes SN zarządzi inaczej.

SN pozostawia bez rozpoznania przyjęta kasację gdy:

1. Nie odpowiada ona przepisom wymienionym w art. 530 par 2

2. Przyjęcie nastąpiło na skutek nieuzasadnionego przywrócenia terminu

SN może zwrócić akta sprawy sądowi odwoławczemu, gdy stwierdzi, że nie zostały dopełnione czynności zmierzające do usunięcia braków formalnych wniesionej kasacji.

Jeżeli kasację wniesiono na niekorzyść oskarżonego, SN może zastosować środek zapobiegawczy, chyba że oskarżony był uniewinniony.

Jeżeli ustawa nie wymaga wydania wyroku, SN orzeka jednoosobowo, chyba że Prezes SN zarządzi rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów. Kasacja od orzeczenia SN podlega rozpoznaniu w składzie siedmiu sędziów. Jeżeli sprawę rozpoznano w składzie jednego sędziego, SN rozpoznaje kasację od takiego orzeczenia w składzie trzech sędziów.

Kasację wniesioną od wyroku SN, SN rozpoznaje na rozprawie, a od postanowienia może rozpoznać na posiedzeniu, w którym mogą wziąć udział strony, z tym że oskarżonego pozbawionego wolności nie sprowadza się, chyba że prezes sądu lub sąd postanowi inaczej.

SN oddala na posiedzeniu kasację w razie jej oczywistej bezzasadności bez udziału stron. Oddalenie to nie wymaga uzasadnienia. SN może uwzględnić w całości na posiedzeniu bez udziału stron kasację wniesioną na korzyść oskarżonego w razie jej oczywistej zasadności.

Po rozpoznaniu kasacji SN oddala kasację albo zaskarżone orzeczenie uchyla w całości lub w części. Uchylając zaskarżone orzeczenie SN przekazuje sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania albo umarza postępowanie, a jeżeli skazanie jest oczywiście niesłuszne – uniewinnia oskarżonego.

Od czasu uchylenia wyroku ustaje wykonanie kary. Karę już wykonaną zalicza się na poczet nowo orzeczonej kary. Sąd może jednak zastosować środek zapobiegawczy.

Rozpoznając kasację SN może odroczyć rozpoznanie sprawy i przedstawić zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów tego sądu, jeżeli poweźmie poważne wątpliwości co do wykładni prawa.

Art. 539 KPK – wyklucza tzw. superkasację, stanowiąc, że niedopuszczalna jest kasacja od orzeczenia zapadłego w następstwie rozpoznania kasacji. Oznacza to, że orzeczenia SN wydanego w następstwie rozpoznania kasacji nie można zaskarżyć kolejną kasację.

R2

WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA ZAKOŃCZONEGO PRAWOMOCNYM ORZECZENIEM SĄDU

Instytucja ta jest oparta na zasadzie, że w sytuacjach szczególnie rażących, nie można pogodzić prawomocności i stabilności orzeczenia z prawidłowym wymiarem sprawiedliwości. Sytuacje te ujawniają się po prawomocności orzeczenia, gdy pojawią się nowe dowody wskazujące na niewinność oskarżonego skazanego lub wyjdzie na jaw, że wyrok oparto na fałszywych przesłankach.

Wznawia się postępowanie zakończone prawomocnym orzeczeniem sądu, a więc zarówno wyrokiem, jak i postanowieniem.

Wznowienie postępowania następuje na wniosek, a w zakresie uchybień określonych w art. 439 KPK z urzędu.

PODSTAWY WZNOWIENIA POSTĘPOWANIA SĄDOWEGO

Nazywamy nimi przyczyny od których ustawa uzależnia możliwość wzruszenia prawomocnego orzeczenia w ramach wznowienia postępowania sądowego. Przyczyny te określają przepisy art. 540, 540a i 542 par 3 KPK.

Art. 540 KPK – przewiduje trzy podstawy wznowienia postępowania sądowego, a mianowicie:

1. Ex delicto

2. De novis

3. Inne przyczyny

1. Podstawa ex delicto – pozwala na wznowienie postępowania zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego. Może ona nastąpić, gdy w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to wpływać na treść orzeczenia.

Do wznowienia postępowania na tej podstawie jest konieczne:

• Ustalenie popełnienia przestępstwa

• Istnienie związku między tym przestępstwem a treścią orzeczenia

Przyczynę wznowienia może stanowić każde przestępstwo. Do wznowienia wystarczy istnienie uzasadnionego przypuszczenia, że mogło ono wpłynąć na treść prawomocnego orzeczenia. Wniosek o wznowienie postępowania sądowego powinien wskazać wyrok skazujący lub orzeczenie zapadłe w postępowaniu karnym stwierdzające niemożliwość wydania wyroku skazującego

1. Podstawa de novis – umożliwia w myśl art. 540 pkt. 2 KPK wznowienie postępowania sądowego wówczas, gdy po wydaniu orzeczenia ujawniają się nowe fakty lub dowody nie znane sądowi, a wskazujące na to że:

• Skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze

• Skazano go za przestępstwo, zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary, albo też błędnie przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary

• Sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne błędnie przyjmując popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu.

Nowe fakty należy rozumieć jako fakty dowodowe. Z „nova” mamy do czynieni gdy są to nowe fakty lub dowody nie znane sądowi. Nowe fakty lub nowe dowody stanowiące podstawę wznowienia postępowania sądowego, jeżeli wskazują na jedną z wymienionych wadliwości. Wznowienie postępowania z powodu de novis jest możliwe wyłącznie na korzyść oskarżonego.

Postępowanie wznawia się na korzyść oskarżonego, gdy:

1. W wyniku orzeczenia TK stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny będący podstawą skazania lub warunkowego umorzenia postępowania

2. Potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez PR.

Wznowienie z tych podstaw powinno następować z urzędu.

Art. 540a KPK – przewiduje kolejne dwie grupy podstaw wznowienia postępowania sądowego, a mianowicie, jeżeli:

1. Skazany, do którego zastosowano przepis art. 60 par 3 lub 4 KK lub art. 36 par 3 KKS nie potwierdził w postępowaniu karnym ujawnionych przez siebie informacji

2. Zachodzi okoliczność określona w art. 11 par 3 KPK

1. Regulacja podstawy wznowienia dotyczy współoskarżonego, który na skutek współpracy z organami ścigania uzyskuje łagodniejsze skazanie, a następnie w postępowaniu przed sądem tych ujawnionych przez siebie informacji nie potwierdził

2. Od początku wejścia w życie obowiązującego KPK zwracano uwagę na potrzebę zapełnienia luki w ramach absorpcyjnego umorzenie postępowania karnego, w wypadku uchylenia lub zmiany prawomocnego wyroku, z powodu którego postępowanie umorzono.

3. Ostatnią grupę podstaw wznowienia postępowania sądowego stanowią uchybienia określone w art. 439 KPK (art. 542 par 3 KPK). SN wyraził pogląd, że wznowienie postępowania z powodu uchybień wymienionych w art. 439 KPK jest możliwe wyłącznie z urzędu.

PRZEBIEG POSTĘPOWANIA W PRZEDMIOCIE WZNOWIENIA POSTĘPOWANIA SĄDOWEGO

W przedmiocie wznowienia postępowania sądowego zakończonego orzeczeniem SR orzeka SO w składzie trzech sędziów, zaś w kwestii wznowienia postępowania zakończonego orzeczeniem SO – SA. Sąd orzeka w składzie trzech sędziów. Jeżeli ma zostać wznowione postępowanie sądowe zakończone orzeczeniem SA lub SN orzeka ten sąd w składzie trzech sędziów.

Postępowanie w przedmiocie wznowienia postępowania jest wszczynane na wniosek lub z urzędu. Wniosek mogą składać przede wszystkim strony. Oskarżyciel publiczny może złożyć wniosek na niekorzyść, jak i na korzyść skazanego. Jeżeli wniosek nie pochodzi od prokuratora, to w myśl art. 545 par 2 KPK powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata.

We wniosku należy wykazać istnienie jednej z podstaw umożliwiających wznowienie postępowania sądowego. Wniosek może dotyczyć całości lub części prawomocnego wyroku lub postanowienia. Za pomocą wznowienia postępowania można zaskarżyć jedynie rozstrzygnięcia naruszające prawo lub szkodzące interesom skarżącego. Nie dotyczy to oskarżyciela publicznego. Wniosek może być cofnięty.

Postępowanie wznawia się z urzędu tylko w razie ujawnienia się jednego z uchybień wymienionych w art. 439 KPK przy czym wznowienie postępowania jedynie z powodów określonych w pkt. 9-11 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego.

Wznowienie z urzędu jest niedopuszczalne na niekorzyść oskarżonego po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia

Wznowienie postępowania na korzyść skazanego, w celu jego rehabilitacji, jest możliwe mimo wykonania kary, zatarcie skazania, aktu łaski, istnienia okoliczności wyłączającej ściąganie lub przyczyn zawieszających postępowanie. Z chwilą uchylenia wyroku wykonanie kary ustaje.

Przed rozpoznaniem sprawy sąd może zarządzić sprawdzenie okoliczności faktycznych, których dokonuje ten sam sąd lub sędzia wyznaczony ze składu sądzącego albo sąd wezwany w drodze pomocy sądowej. Strony mają prawo wziąć udział w tych czynnościach. W przedmiocie wznowienia orzeka się na posiedzeniu.

ROZSTRZYGNIĘCIA W PRZEDMIOCIE WNIOSKU O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

W związku z wniesionym wnioskiem o wznowienie postępowania są możliwe następujące rozstrzygnięcia:

1. Pozostawienie wniosku bez rozpoznania – kiedy wznowienie jest niedopuszczalne w razie złożenia wniosku przez osobę nieuprawnioną lub w razie nieuzupełnienia wniosku w ramach art. 105 KPK.

2. Oddalenie wniosku o wznowienie postępowania – gdy stwierdzono brak podstaw do wznowienia postępowania. Przysługuje zażalenie, chyba że orzeka o tym SN lub apelacyjny.

3. Orzeczenie o wznowieniu postępowania może przybrać dwie postacie:

• Uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania

• Uchylenia zaskarżonego orzeczenia i uniewinnienia skazanego lub umorzenia postępowania

Uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania jest regułą. Uchylając zaskarżone orzeczenie, sąd przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Uchylając zaskarżone orzeczenie, sąd może oskarżonego uniewinnić, ale tylko wówczas, gdy nowe fakty lub dowody wskazują na to, że skazanie jest oczywiście niesłuszne, a zatem gdy skazanie jest wyraźnie wadliwe. Sąd uchylając zaskarżone orzeczenie, może również umorzyć postępowanie. O uniewinnieniu lub umorzeniu postępowania sąd, uchylając zaskarżony wyrok, orzeka wyrokiem. Od Wyroku takiego przysługuje apelacja, chyba że orzekł o tym SN.

Sąd orzekający w przedmiocie wniosku o wznowienie postępowania jest związany kierunkiem wniosku. Jeżeli wniosek złożono wyłącznie na korzyść skazanego, to sądy: zarówno orzekający, jak i rozpoznający ponownie sprawę, są związane zakazem reformationis in peius. Możliwe jest także orzekanie wbrew kierunkowi środka odwoławczego, ale tylko na korzyść skazanego.

R3

POSTĘPOWANIE W PRZEDMIOCIE STWIERDZENIA NIEWAŻNOŚCI ORZECZEŃ WYDANYCH WOBEC OSÓB REPRESJONOWANYCH ZA DZIAŁALNOŚĆ NA RZECZ NIEPODLEGŁEGO BYTU PAŃSTWA POLSKIEGO

POSTĘPOWANIE REHABILITACYJNE

Procedurę tą objęto osoby represjonowane orzeczeniami wyodrębnionymi poprzez:

1. Wskazanie organów wydających orzeczenia uznane za nieważne

2. Ustalenie okresu, w którym zapadały represjonujące decyzje

3. Opis cech działalności, za której prowadzenie opozycjonistę pociągnięto do odpowiedzialności

1. Polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości, polskie organy pozasądowe kompetentne do rozstrzygania kwestii odpowiedzialności karnej za przestępstwa i wykroczenia oraz prokuratury i sądy polowe Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR

2. Niezależnie od daty prowadzenia działalności opozycyjnej dolną granicę ustalamy na 1 stycznia 1994, natomiast górną na 31 grudnia 1956 roku. Rehabilitacja obejmuje także osoby represjonowane orzeczeniami wydanymi po 31 grudnia 1956 w ramach postępowania odwoławczego lub procesu wszczętego po tej dacie po raz pierwszy.

3. Unieważnieniem objęto wyłącznie orzeczenia wydane w procesach toczących się w przedmiocie odpowiedzialności o:

1. Pojedyncze lub długotrwale powtarzające się czyny, które będąc efektem świadomego dążenia, obiektywnie sprzyjały uzyskaniu przez Państwo Polskie atrybutu niepodległości

2. Czyny polegające na przeciwstawianiu się kolektywizacji wsi oraz obowiązkowym dostawom produktów rolnych

3. Czyny stanowiące pretekst do wszczęcia procesu z powodu działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego

4. Czyny mające na celu uniknięcie represji grożących opozycjoniście lub jakiejkolwiek innej osobie z tytułu działalności niepodległościowej lub skierowanej przeciwko polityce rolnej.

Kolejny warunek to wykluczenie ekscesu. Jego istotą jest rażąca dysproporcja pomiędzy dobrem zaatakowanym w konkretnej akcji. Użytymi w tym czasie środkami lub sposobami działania a dobrami uzyskanymi konkretnym czynem lub efektami posłużenia się przy jego dokonywaniu określonym narzędziem lub planem. Najbliżej ekscesu lokują się przypadki użycia broni palnej i działania pozbawiające życia funkcjonariuszy państwowych.

Postępowanie rehabilitacyjne uruchamia wniosek uprawnionego podmiotu, tj. osoby represjonowanej, jej obrońcy, przedstawiciela ustawowego, krewnego w linii prostej, przysposabiającego, rodzeństwa, małżonka oraz rzeczników interesu społecznego. Przysługuje im m.in. prawo zaskarżania decyzji zapadających w jego toku, składania wniosków, udziału w posiedzeniu. Forum dla właściwego postępowania rehabilitacyjnego stanowi posiedzenie. Różni się ono od regulacji kodeksowej jawnością zewnętrzną i wewnętrzną – musi w nim uczestniczyć prokurator, w prawo udziału wyposażono opozycjonistę i jego reprezentantów, zaś decydując postanowieniem sąd może umożliwić uczestnictwo jeszcze innym osobom.

Tok procedowania regulują odpowiednio stosowane przepisy KPK. Decyzje kończące postępowanie mają formę postanowienia:

• Formalnego – którym sąd umarza procedurę rehabilitacyjną w razie zaistnienia przeszkód procesowych lub pozostawia bez rozpoznania wniosek

• Materialnego – zawierającego rozstrzygnięcie merytoryczne w postaci oddalenia wniosku rehabilitacyjnego lub stwierdzenia nieważności

NAPRAWIENIE SZKÓD I KRZYWD DOZNANYCH PRZEZ DZIAŁACZY OPOZYCYJNYCH

Prześladowania działaczy opozycji stanowią tytuł cywilnoprawny roszczeń o odszkodowanie i zadośćuczynienie.

De lege lata Skarbu Państwa jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania i zadośćuczynienia, gdy represjonowany doznał szkody i krzywdy w następujących okolicznościach:

1. Wydano orzeczenie w przedmiocie odpowiedzialności za czyn wiążący się z działalnością na rzecz niepodległego byt Państwa Polskiego lub sabotowaniem polityki rolnej.

2. Popełnienie czynu o charakterze niepodległościowym lub skierowanym przeciwko kolektywizacji i obowiązkowemu skupowi, którego sprawcę uniewinniono lub jego proces umorzono ze względu na istnienie przeszkód materialnych orzeczeniem wydanym w zwykłym toku instancji, w czasie zaś tego procesu działacz opozycyjny był zatrzymany lub tymczasowo aresztowany, a szkoda i krzywda generowane przez zastosowanie środków przymusu nie zostały jeszcze naprawione.

3. Popełnienie czynu na rzecz politycznej suwerenności Polski lub kontestującego politykę rolną, który nie spowodował oficjalnego wszczęcia procesu i skazania sprawcy, stał się natomiast powodem nieoficjalnych represji polegających na pozbawieniu działacza opozycji życia lub wolności.

4. Wydanie orzeczenia za działalność niepodległościową lub anty – rolną, następnie uchylonego lub zmienionego trybu rewizji nadzwyczajnej lub wznowienia postępowania w sposób, który stanowił podstawę zasądzenia odszkodowania i zadośćuczynienia według przepisów KPK przyznanych jednak w wysokości niższej niż suma możliwa do uzyskania w trybie przewidzianym ustawą lutową.

5. Prowadzenie działalności opozycyjnej, która stała się podstawą decyzji o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 roku stanu wojennego.

6. Prowadzenie działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego przez osobę z tego tytułu prześladowaną przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub radzieckie organy pozasądowe działające w okresie od 1 stycznia 1944 roku do 31 grudnia 1956 na terytorium Polski w jej obecnych granicach.

Podmiotem w pierwszej kolejności uprawnionym do dochodzenia kompensat majątkowych jest sam represjonowany. W razie jego śmierci prawo realizacji roszczeń odszkodowawczych przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców działacza opozycyjnego.

Dodatkowym warunkiem nabycia legitymacji, koniecznym tylko dla realizacji roszczeń należnych z tytułu represji władz radzieckich, jest miejsce zamieszkania wnioskodawcy – powinno ono znajdować się obecnie lub w chwili śmierci na obszarze aktualnego lub przedwojennego terytorium Polski.

Złożenie wniosku o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia powinno nastąpić w terminie jednego roku liczonego od dnia uprawomocnienia się postanowienia stwierdzającego nieważność lub wejście w życie nowelizacji uprawniającej do kompensat internowanych w stanie wojennym.

Sąd rzeczowo i miejscowo właściwy do orzekania w przedmiocie roszczeń warunkowych istnieniem prawomocnego orzeczenia stwierdzającego nieważność jest ten sam SO lub wojskowy sąd okręgowy, który je wydał.

DZIAŁ SZESNASTY

POSTĘPOWANIA SĄDOWE PO UPRAWOMOCNIENIU SIĘ ORZECZENIA

R1

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

Status postępowań toczących się po prawomocnym zakończeniu procesu karnego posiadają:

1. Postępowanie w przedmiocie odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie i zatrzymanie

2. Postępowanie ułaskawieniowe

3. Postępowanie zmierzające do wydania wyroku łącznego

4. Postępowanie w przedmiocie karnoprocesowego naprwienia szkód i krzywd doznanych przez działaczy opozycyjnych

Żadna z nich nie ma charakteru kontrolnego. Ich celu nie stanowi bowiem usunięcie nieprawidłowości decyzji podjętej w zwykłym lub wzbogaconym toku procesu karnego.

Celem wszystkich postępowań toczących się po prawomocnym zakończeniu zasadniczego nurtu procesu karnego jest rozstrzygnięcie kwestii, o których nie orzeczono w jego toku. Zgodnie z przyjętą systematyką postępowań te, które toczą się po uprawomocnieniu orzeczenia należy kwalifikować jako postępowania uzupełniające wobec procesu pierwotnego.

R2

WYROK ŁĄCZNY

Przedmiotem postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego jest orzeczenie kary łącznej w sytuacji uprzedniego niejednoczesnego skazania sprawcy za przestępstwa pozostające w zbiegu realnym na kary podlegając łączeniu. Warunkiem wystąpienia zbiegu właściwego jest popełnienie dwóch lub więcej przestępstw przed pierwszym, chociażby nieprawomocnym, wyrokiem skazującym za którekolwiek z nich.

Kompetencje do połączenia kar orzeczonych jednostkowymi wyrokami sądów równorzędnych leża w gestii tego z sądów, który jako ostatni wydał wyrok skazujący, niezależnie od dat uprawomocnienia się poszczególnych wyroków skazujących za przestępstwa pozostające w zbiegu. W razie, gdy w pierwszej instancji orzekały sądy różnego rzędu, wydanie wyroku łącznego należy do sądu wyższego rzędu. Połączenia kar orzeczonych wyrokiem sądu powszechnego i szczególnego dokonuje ten, który spośród kar nadających się do połączenia zastosował karę surowszą.

Status strony w postępowaniu o wydanie wyroku łącznego posiada jedynie skazany za przestępstwa pozostające w zbiegu realnym. Fachowym reprezentantem skazanego jest obrońca.

Legitymacja udzielona obrońcy w uprzednim postępowaniu rozpoznawczym dezaktualizuje się na gruncie procedowania w przedmiocie wyroku łącznego. Jego działanie w procesie o połączeniu kar wymaga zatem pełnomocnictwa lub zarządzenia prezesa umocowujących do reprezentacji wyłącznie w jego toku.

Wszczęcie postępowania o wydanie wyroku łącznego następuje w dwóch trybach:

1. Z urzędu

2. Na wniosek

Orzekanie ex officio jest możliwe, w toku postępowania, które nie realizuje funkcji ścigania, nie obowiązuje bowiem zasada skargowości. Inicjatywa połączenia kar należy do skazanego oraz prokuratora.

Forum dla wydania wyroku łącznego stanowi rozprawa. W przedmiocie połączenia kar sąd orzeka zatem w składzie typowym dla pierwszo instancyjnej rozprawy głównej, niezależnie od liczby sędziów i ławników orzekających w postępowaniach pierwotnych.

W rozprawie zmierzającej do wydania wyroku łącznego obligatoryjnie uczestniczy tylko prokurator, o obowiązku osobistego stawiennictwa skazanego decyduje sąd.

Przewód sądowy rozpoczyna odczytanie przez przewodniczącego wniosku o połączenie kar lub złożenie przez niego oświadczenia notyfikującego wszczęcie postępowania z urzędu.

Proces dowodzenia zwykle ogranicza się do odczytania treści pozyskanych dokumentów, nie jest jednak wykluczone przesłuchanie skazanego lub świadków, koniecznym może okazać się również zasięgnięcie opinii biegłego.

W razie braku materialno prawnych warunków orzeczenia kary łącznej lub wystąpienia przeszkody procesowej postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego umarza się, wydając postanowienie bez względu na fazę procesu, w której ustalono niemożność połączenia kar.

Wyrok łączny zastępuje połączone kary jednostkowe, z chwilą jego uprawomocnienia wykonaniu ulega zatem kara łączna oraz poszczególne wyroki w częściach przez nią niepochłoniętych.

Skazany nie może odbywać kary przez okres dłuższy niż wynika to z ostatecznie zastosowanych sankcji karnych, zatem w wypadku gdy wyrokiem łącznym wymierzono karę równą lub niższą od okresu odbytych i połączonych kar pozbawienia wolności, przewodniczących niezwłocznie zarządza zwolnienie skazanego.

Wyrok łączny podlega kontroli w trybie zwyczajnych i nadzwyczajnych środków odwoławczych.

Bez potrzeby wydawania decyzji w przedmiocie jego uchylenia wyrok łączny traci moc ex lege w chwili:

1. Wydanie nowego, chociażby nieprawomocnego wyroku łącznego

2. Uchylenia lub zmiany w toku postępowania kontrolnego wyroków stanowiących podstawę wyroku łącznego oraz darowania lub złagodzenia kary wymierzonej wyrokiem jednostkowym wskutek zastosowania prawa łaski.

R3

ODSZKODOWANIE ZA NIESŁUSZNE SKAZANIE, TYMCZASOWE ARESZTOWANIE LUB ZATRZYMANIE

Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez wadliwe funkcjonowanie obciąża państwo, przepisy o odszkodowaniu za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie i zatrzymanie, mają zatem status wyjątkowych w stosunku do ulokowanego w KC ogólnego reżimu naprawienia skód spowodowanych bezprawnym działaniem i zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej.

Obowiązek skompensowania szkód powstałych wskutek omyłek popełnionych w związku z procesem karnym opiera się na zasadzie ryzyka.

PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA WADLIWE FUNKCJONOWANIE WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

Przyznanie odszkodowania pokrzywdzonemu błędami popełnionymi w związku z procesem karnym warunkuje wystąpienie dwóch grup przesłanek:

1. Określonych w KPK przesłanek szczególnych

2. Wynikających z KC przesłanek ogólnych

KPK do kategorii wyroków niesłusznych kwalifikuje wykonanie całkowicie lub częściowo prawomocne wyroki skazujące na karę pozbawienia, ograniczenia wolności lub grzywny, uchylone następnie w postępowaniu wzbogaconym wskutek wznowienia postępowania lub kasacji, ostatecznie zakończonym uniewinnieniem oskarżonego, skazaniem go na karę łagodniejszą niż poprzednio lub umorzeniem postępowania w przedmiocie odpowiedzialności karnej na podstawie okoliczności istniejących już w czasie wydania orzeczenia będącego podstawą wykonania kary.

Niesłuszne zastosowanie środka zabezpieczającego następuje w razie częściowego lub całkowitego wykonania środków o charakterze izolacyjno – leczniczym lub administracyjnym orzeczonych prawomocnym wyrokiem uchylonym w rezultacie nadzwyczajnych środków odwoławczych w postępowaniu sfinalizowanym następnie uniewinnieniem, orzeczeniem środka łagodniejszego lub umorzeniem ze względu na okoliczności pominięte przy ferowaniu zaskarżonego wyroku.

Status niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania mają tylko realnie wykonane środki przymusu zastosowane przez organy państwowe niezgodnie z prawem lub w sposób niezasadny z perspektywy całokształtu okoliczności istniejących w chwili orzekania w przedmiocie odszkodowania, wśród których szczególne znaczenie ma sposób rozstrzygnięcia odpowiedzialności karnej osoby pozbawionej wolności.

Szkoda rekompensowana poszkodowanemu błędami wymiaru sprawiedliwości obejmuje wszelkiego rodzaju realne straty jakich doznało jego mienie oraz kwoty utraconych korzyści majątkowych. Na rzeczywisty ubytek ekonomiczny składają się kwoty wyasygnowane w efekcie wykonania wyroku skazującego. Element realnych szkód będących udziałem poszkodowanego stanowią również wydatki przeznaczone na leczenie i rekonwalescencję urazów i rozstroju zdrowia powstałych z powodu wykonania kar, środków zabezpieczających lub izolacyjnych środków przymusu. Utratę spodziewanych korzyści najczęściej generuje natomiast niemożność zarobkowa w okresie pozbawienia wolności.

Krzywdę doznaną w związku z procesem karnym definiuje się jako ogół ujemnych następstw powstałych wskutek naruszenia jakiegokolwiek dobra osobistego.

Mimo zaistnienia ogółu przesłanek odpowiedzialności roszczenia poszkodowanego mogą zostać wyłączone lub ograniczone. Eliminacja lub odpowiednia redukcja odszkodowania następuje w razie spowodowania lub zwiększenia szkody przez poszkodowanego.

PRZEBIEG POSTĘPOWANIA ODSZKODOWAWCZEGO

Podmiotem uprawnionym do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych jest niesłusznie skazany, tymczasowo aresztowany lub zatrzymany. Jeżeli był nim cudzoziemiec, warunkiem uzyskania kompensat jest to, by na podstawie umowy, zwyczaju lub praktyki możliwość uzyskania odszkodowania lub zadośćuczynienia przysługiwała obywatelom polskim poszkodowanym wadliwym funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości państwa, z którego cudzoziemiec pochodzi.

Dochodzący roszczeń jest jedynie stroną postępowania odszkodowawczego. Dochodzący roszczeń powinien być traktowany jako strona autonomiczna, charakterystyczna tylko dla postępowania o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie.

Przedstawicielem procesowym interesów poszkodowanego jest pełnomocnik. Korzystanie z pomocy fachowej jest obligatoryjne.

W postępowaniu odszkodowawczym nie uczestniczy reprezentant strony dłużnej.

Sądem rzeczowo właściwym do przeprowadzenia postępowania w przedmiocie odszkodowania jest SO. Właściwość miejscowa zależy od zdarzenia powodującego szkodę. Proces o skompensowanie szkód spowodowanych niesłusznym skazaniem lub niesłusznym zastosowaniem środka zabezpieczającego leży w gestii sądu, w którego okręgu w I instancji wydano orzeczenie w przedmiocie odpowiedzialności karnej.

Postępowanie odszkodowawcze uruchamia wniosek złożony przez legitymowanego do dochodzenia kompensat.

(wymogi formalne z KPC, wysokośc kompensaty, uzasadniające okoliczności faktyczne, ogolne warunki pisma procesowego-wskazanie sądu, oznaczenie podmiotu, podpis, data)

Realizacja roszczeń wymaga zachowania terminu jednorocznego, liczonego: (termin cywilnoprawny, nieuwzględniany z urzedu a dopiero po podniesieniu zarzutu przedawnienia)

1. W przypadku odszkodowania za niesłuszne skazanie lub niesłuszne zastosowanie środka zabezpieczającego – od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania od zadośćuczynienia .

2. W przypadkach tymczasowego aresztowania – od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w której je zastosowano.

3. W przypadku zatrzymania – od daty zwolnienia, bez względu na termin zakończenia postępowania osoby zatrzymanej.

4. W przypadku roszczeń faktycznych lub prawnie alimentowanych – od daty wydania orzeczeń dających prawo dochodzenia roszczeń z tytułu wadliwego skazania lub tymczasowego aresztowania zmarłego jeszcze przed zakończeniem procesu w przedmiocie odpowiedzialności karnej lub od daty śmierci poszkodowanego zmarłego później.

Forum dla wydania orzeczenia w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia stanowi rozprawa. Jej przebieg w zakresie nieuregulowanym w procedurze karnej regulują przepisy KPC. Rozprawa powinna być wyznaczona możliwie najszybciej, sprawy o odszkodowanie rozpoznawane są bowiem w I instancji. O żądaniu rozstrzyga skład trzech sędziów zawodowych. Koszty postępowania odszkodowawczego, niezależnie od jego wyniku, obciążają Skarb Państwa.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kompensat przybiera postać wyroku. Uwzględniając żądanie sądu zasądza odpowiednie kwoty tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia, jeżeli zaś dochodzący roszczeń utracił całkowicie lub częściowo zdolność pracy, jego potrzeby ulegają zwiększeniu, a widoki na przyszłość pogorszyły się, odszkodowanie może przybrać formę renty.

Formalny i materialny ciężar dowodowy obciąza wnioskodawcę.

Orzeczenia kończace można podzielić na trzy grupy:

1. Formalne- w których stwierdza się brak warunków prawnych do rozpoznania kwestii rekompensaty( postanowienia i wyroki umarzające- res iudicata, brak wniosku, brak wzajemności

2. Materialne- merytorycznie rozstrzyga się o przedmiocie odszkodowania/zadośćuczynienia, wyroki uwzględniające całość roszczeń, oddalające roszczenia, zasądzające część żądań

R4

UŁASKAWIENIE

Indywidualny akt łaski stanowi prerogatywę Prezydenta RP. Jego przedmiotem jest darowanie lub łagodzenie prawomocnie wymierzonej kary i innych publicznoprawnych skutków wynikających z przypisania odpowiedzialności karnej. Indywidualne prawo łaski jest używane zarówno wobec sprawców przestępstw jak i wykroczeń. Dysponent prawa łaski ma swobodę w zakresie ustalania sposobu jego użycia.

Zmiana represyjnych skutków wyroku może zatem polegać na:

1. Przerwaniu wykonywania całości lub części kar i środków karnych

2. Przekształceniu sankcji karnych tak, by ich dalsze wykonywanie było dla skazanego łagodniejsze

3. Zniweczeniu lub złagodzeniu skutków skazania.

Możliwość jego użycia aktualizuje się zatem dopiero po zakończeniu działalności organów wymiaru sprawiedliwości. Ułaskawienie nie może działać wstecz, darowując skazanemu już odcierpianą karę. Poza zakresem prawa łaski znajduje się także dyspensa tj. uprawnienie do zwolnienia od obowiązku przestrzegania różnego rodzaju norm. Alt łaski nie może stwarzać przywileju bezkarności.

POSTĘPOWANIE NA PODSTAWIE PROŚBY O UŁASKAWIENIE

Pierwszy z trybów postępowania o ułaskawienie uruchamia złożenie prośby o zastosowanie prawa łaski pochodzącej od skazanego, osoby uprawnionej do składania na jej korzyść środków odwoławczych, krewnego w linii prostej, przysposabiającego lub przysposobionego, rodzeństwo i małżonka. Do momentu rozpoznania wnoszący może cofnąć własną prośbę o ułaskawienie.

Dysponent prawa łąski ma swobodę w zakresie ustalania sposobu jej użycia, może polegać na:

1. Przerwaniu wykonywania całości lub części kar i środków karnych

2. Przekształceniu sankcji karnych tak by ich dalsze wykonywanie było dla skazanego łagodniejsze

3. Zniweczenia lub złagodzenia skutków skazania

Mozliwośc użycia prawa łąski aktualizuje się dopiero po zakończeniu działalności organów sprawiedliwości.

Sądowe postępowanie w przedmiocie zaopiniowania prośby o ułaskawienie jest zalezne od szczególnych przesłanek pozytywnych:

1. Istnienie w chwili wniesienia prośby tzw. przedmiotowego substratu postępowania, czyli prawomocnego orzeczenia skazującego lub umarzającego postępowanie

2. Wniesienie prośby przez osobę legitymowaną

Przesłanki negatywne:

1. Nieuzupełnienie braków formalnych prośby

2. Cofnięcie prośby

3. Możliwośc zastosowaia innych środków prawnych pozwalających na uzyskanie podobnego efektu

4. Wniesienie porśby przed upływem roku od negatywnego załatwienie poprzednije prośby

Legitymowanym do złożenia prośby jest skazany, osoba uprawniona(obrońca, przedstawiciel ustawowy nieletniego. Prokurator) krewny w lini prostej, przysposobiony, przysposabiający rodzeństwo, małżonek, osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

Prośba powinna zawierać typowe elementy pisma procesowego, minimum minimorum to wskazanie wznoszącego oraz skazanego, żadanie zastosowania prawa łaski.

Starając się o ułaskawienie należy zwrócić się do sądu, który wydał wyrok w I instancji, bez względu na późniejsze zmiany właściwości rzeczowej. Merytoryczne rozpoznanie prośby o łaskę polega na sporządzeniu opinii w przedmiocie jej zastosowania. Sądy formułują ją orzekając w takim samym składzie jak w toku postępowania zakończonego skazaniem. Skład skazujący i opiniujący powinien być zatem identyczny co do liczby i proporcji zasiadających w nim sędziów i ławników, w miarę zaś możliwości obsadę powinny tworzyć te same osoby.

Procedowanie w przedmiocie ułaskawienia należy sfinalizować w terminie 2 miesięcy od daty jej uzyskania. Termin ten ma charakter instrukcyjny.

Na sformułowanie pozytywnego lub negatywnego stanowiska w przedmiocie zastosowania prawa łaski największy wpływ ma zachowanie skazanego po wydaniu wyroku, rozmiary wykonanej kary, stan zdrowia skazanego i jego warunki rodzinne oraz naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem. Pomocnym przy opiniowaniu prośby o łaskę może okazać się również stopień resocjalizacji skazanego, jego wiek, znaczny upływ czasu od chwili popełnienia przestępstwa a także przydatność skazanego w wykonaniu określonego zawodu lub działalności. Prawo łaski powinno być w pierwszym rzędzie stosowane wobec osób w podeszłym wieku, matek wychowujących dzieci, jedynych żywicieli rodzin, osób posiadających liczne potomstwo oraz skazanych dotkniętych ciężkimi schorzeniami lub wypadkami losowymi.

Opinia ma formę postanowienia.

Tryb opiniowania prośby o ułaskawienie zależy od toku, w jakim przebiegł proces zakończony skazaniem mającym ulec złagodzeniu. Jeżeli sprawa skazanego zakończyła się w I instancji a sąd zaopiniował pozytywnie prośbę o ułaskawienie, przesyła ją i akta sprawy PG. Stwierdzając brak podstaw do zastosowania prawa łaski sąd opiniujący kończy postępowanie ułaskawieniowe pozostawiając prośbę bez dalszego biegu.

Jeżeli kwestię odpowiedzialności karnej skazanego rozstrzygnięto w dwóch instancjach sąd opiniujący niezależnie od treści opinii przesyła ją wraz z aktami sprawy sądowi, który w toku procesu skazanego rozpoznał środek odwoławczy. Ten po ustosunkowaniu się do prośby o ułaskawienia przesyła akta wraz z obiema opiniami PG wówczas, gdy przynajmniej jedna z nich jest pozytywna.

Po uzyskaniu akt PG formułuje wniosek w przedmiocie ułaskawienia, opowiadając się za celowością ułaskawienia lub przeciwko skorzystaniu z prawa łaski niezależnie od stanowiska sądów opiniujących. Po zakończeniu procesu opiniowania akta sprawy wraz z wnioskiem PG są przez niego przekazywane Prezydentowi RP.

POSTĘPOWANIE Z URZĘDU

Postępowanie ex officio wszczyna PG z własnej inicjatywy lub na polecenie Prezydenta RP.

Procedowanie zainaugurowane przez PG może przebiegać w dwóch trybach.

1. Pierwszy rozpoczyna zwrócenie się o sformułowanie opinii w przedmiocie zastosowania prawa łaski do sądów orzekających w sprawie skazanego.

2. W drugim trybie akta sprawy są przedstawione Prezydentowi RP wraz z propozycjami dotyczącymi sposobu ułaskawienia bez zwracania się o opinię sądów.

Prezydencka inicjatywa polega na zobowiązaniu PG do przedstawienia akt skazanego wraz z opiniami sądów i wnioskiem PG wyrażających ich stanowisko w przedmiocie ułaskawienia. Prezydent może również uruchomić postępowanie ułaskawieniowe zwracając się do PG o przedstawienie akt sprawy bez potrzeby uzyskania sądowych opinii w przedmiocie zastosowania łaski.

By uniknąć sytuacji w której kara zostanie wykonana już przed pozytywną decyzją Prezydenta, sady opiniujące i PG mogą wstrzymać wykonanie jeszcze nie zrealizowanej kary lub zarządzić przerwę w karze już wykonywanej.