Bruksela – miasto i stolica Belgii oraz Unii Europejskiej, położone w środkowej części kraju nad rzeką Senne.

Oprócz miasta na prawach gminy, nazwą Bruksela określa się także Region Stołeczny Brukseli, który skupia również 18 innych gmin (między innymi Anderlecht, Etterbeek, Saint-Gilles, Uccle, Schaarbeek) i liczy około 1 mln mieszkańców. Aglomeracja brukselska (w sensie geograficznym) obejmuje także pewną liczbę gmin flamandzkich.

Bruksela jest siedzibą króla i parlamentu belgijskiego, a ponadto jest siedzibą NATO, Euroatomu i kilkudziesięciu organizacji międzynarodowych. Bruksela jest ponadto siedzibą instytucji Unii Europejskiej.

Bruksela, leżąca na przecięciu wielu międzynarodowych szlaków komunikacyjnych, jest najczęstszym celem podróży do Belgii.
Dzięki centralnemu położeniu stała się wygodnym przystankiem na trasie z Francji do Holandii oraz z portów nad Kanałem La Manche w głąb Europy. Tunel łączący brzegi kanału zapewnia jej bezpośrednie połączenie kolejowe z Londynem. Jest głównym belgijskim portem lotniczym. Miasto stało się, zwłaszcza w latach powojennych, barwną kosmopolityczną metropolią o wielu obliczach. Jak przystało na centrum administracyjne Unii Europejskiej jest poważne i hieratyczne, ale z drugiej strony rozbawione, mieniące się wieloma odcieniami życia nocnego.

HISTORIA BRUKSELI

Pierwsza osada na terenie dzisiejszego miasta została założona w VI wieku nad podmokłymi brzegami rzeki Senne (pierwsze wzmianki o mieście pochodzą z 966 roku). Jej pierwotna nazwa: Broekzele znaczyła tyle, co “wieś na bagnach". Znajdowała ono się w rejonie dzisiejszego placu Saint Gerry. Plac nosi imię świętego, który według legendy zbudował w tym miejscu pierwszą chrześcijańską kaplicę.
W X wieku przy istniejącej osadzie, na wyspie na Senne, Książęta Lotaryngii zbudowali fortecę. Rozwinęło się przy niej Dolne Miasto dzięki korzystnemu położeniu na trasie z Kolonii do Brugii i Gandawy. Kolejne przywileje, które miasto otrzymywało w XIII wieku od książąt Brabancji, dopomogły pomnażaniu bogactwa mieszkańców i wpłynęło na dalszy rozwój przestrzenny miasta. Osuszano okoliczne bagna, a na pobliskim wzgórzu założono Górne Miasto. Przez ten cały czas miasto ustępowało jednak znaczeniu stołecznej Brugii.

Na skutek kolejnych posunięć politycznych i małżeństw dynastycznych miasto znalazło się w zjednoczonych Niderlandach rządzonych przez hiszpańskich Habsburgów. Podczas powstania protestanckiego Bruksela pozostała wierna katolickim władcom. Dzięki temu, po podziale kraju w 1579 r. stała się stolicą Hiszpańskich Niderlandów. Stale rezydował rządzący krajem w imieniu hiszpańskiego króla gubernator.

Okres pomyślnego rozwoju w XVII wieku przerwała wojna o sukcesję hiszpańską. Król francuski Ludwik XIV dążył do podbicia ziem południowych Niderlandów. 36-cio godzinny ostrzał miasta przez artylerię francuską znacznie zrujnował miasto.

Ostatecznie znalazło się ono pod władzą austriackich Habsburgów. Zbudowali oni wiele monumentalnych budowli w Górnym Mieście. Miasto i kraj było jednak nadal zarządzane przez obcych. Podobnie było po utworzeniu w 1815 r. Królestwa Zjednoczonych Niderlandów, zdominowanego przez protestancką Holandię. W 1830 r. w mieście wybuchła rewolucja. Proklamowano utworzenie niepodległego Królestwa Belgii a Bruksela została jego stolicą.

Wpłynęło to korzystnie na rozwój Brukseli. Rok później król Leopold I nakazał wyburzenie murów obronnych i rozbudowę miasta. Rozwój ten kontynuował jego następca, Leopold II. Dzięki programowi szybkiej modernizacji miasta prowadzonego przez króla Leopolda II i burmistrza Anspacha w mieście założono modne wówczas szerokie bulwary a wiele dzielnic przebudowano.

W latach 60. XIX w. burmistrz Jules Anspach zapoczątkował wielką "sanację" i przebudowę miasta. Dokonano wyburzeń zabudowy wzdłuż rzeki Senne, jej kanalizacji; przebito (na wzór "bulwarów" Haussmanna) szeroką ulicę między dworcami Midi i Nord, zbudowano Giełdę, stworzono nową dzielnicę wokół Notre-Dame-aux-Neiges, przedłużono avenue Louise, rue de la Régence i rue Belliard, stworzono Parc du Cinquantenaire. Stworzono nowy system dystrybucji wody i gazu.

W czasie drugiej wojny światowej Bruksela ucierpiała w wyniku bombardowań z lat 1940 oraz 1943-1944.

Po wojnie miasto stało się centrum zjednoczonej Europy; od 1958 mieści się tutaj siedziba EWG, późniejszej Wspólnoty Europejskiej. W 1967 została tu również przeniesiona z Paryża kwatera główna NATO. Dzięki obraniu Brukseli za siedzibę NATO oraz Unii Europejskiej miasto zaczęło pretendować do roli stolicy zjednoczonej Europy.

JĘZYK URZĘDOWY W BRUKSELI

Miasto Bruksela wraz z całym regionem stołecznym posiada oficjalnie status obszaru dwujęzycznego, gdzie działają dwie wspólnoty językowe: flamandzka i francuska. Równoprawne języki urzędowe to francuski, którym posługuje się większość ludności (85-90%), oraz niderlandzki (10-15% ludności). Zasada dwujęzyczności jest ściśle przestrzegana m.in. w odniesieniu do nazw ulic, znaków drogowych, wszelkich oficjalnych obwieszczeń, itp. Każda z grup językowych posiada odrębne szkoły, uczelnie, biblioteki, teatry.

GOSPODARKA

Duży ośrodek przemysłowy; m.in. włókiennictwa (wyrób koronek), montaż samochodów (Citroën, Renault, Volkswagen), piwowarstwa, hutnictwa metali nieżelaznych, elektroniki. Wielki ośrodek finansowo-handlowy (giełda, banki międzynarodowe).

TRANSPORT I KOMUNIKACJA

Największy belgijski węzeł kolejowy (stacje: Delta i Bruxelles-Luxembourg) i drogowy oraz port śródlądowy, połączony kanałem z Antwerpią. Międzynarodowy Port Lotniczy Zaventem i Port Lotniczy Charleroi, położony 46 km na południe od centrum Brukseli.

Metro składa się z linii czerwonej (nr 1) biegnącej ze wschodu na zachód, oraz linii pomarańczowej (nr 2) biegnącej wokół centrum.

Pociągi podmiejskie umożliwiają dojazd do bardziej odległych przedmieść, oraz na lotnisko, układ głównych dworców kolejowych jest podobny jak w Warszawie: trzy najważniejsze to Gare du Nord, Gare Centrale (centralny) i Gare du Midi.

Tramwaj jest najszybszym sposobem poruszania się po mieście, w centrum dwie linie tramwajowe (3 i 4) kursują pod ziemią.

Autobus: rozległa sieć uzupełnia linie metra i tramwajów, w autobusach obowiązują te same bilety, żółte autobusy STIB obsługują miasto, w tereny podmiejskie dojeżdżają pomarańczowe autobusy SNCV.

GŁÓWNE ATRAKCJE BRUKSELI

Centralnym punktem miasta jest Grand Place, czyli rynek brukselski. Zajmuje on środek Dolnego Miasta. Określany jest przez niektórych jako najpiękniejszy plac Europy. Dominuje nad nim gotycki Hotel de Ville, czyli ratusz. Pozostałe pierzeje placu zdobią natomiast złocone i bogato zdobione renesansowe kamienice kupieckie. Warto przyjść na plac wieczorami, gdy ratusz jest oświetlany reflektorami w rytm muzyki.

Szczególnie znanym miejscem Brukseli jest mała figurka siusiającego chłopczyka przy rue de l''Etuve, w pobliżu Grand Place, czyli Manneken Pis. Obecna pochodzi z XIX wieku, chociaż wiadomo, że w obecnym miejscu stoi od XV wieku.
Mówi się o niej, że oddaje beztroskiego ducha miasta, choć co do jej pochodzenia jest wiele teorii i legend. Jedna z nich mówi, że był to syn bogatego patrycjusza, który zgubił się w mieście i został odnaleziony podczas siusiania. Inna mówi, że był to bohaterski mały patriota, który w ten właśnie sposób znieważył dom należący do znienawidzonego hiszpańskiego wartownika.

Najważniejszym zabytkiem miasta jest katedra, czyli Cathédrale des Sts Michel et Gudule. Victor Hugo określił ją jako “najczystszy przykład kwitnącego gotyku". Jej budowę rozpoczęto w 1226 r. ale oficjalny status katedry otrzymała dopiero w 1961 r. Budowla dominuje ponad Górnym Miastem, które w odróżnieniu od kupieckiego Dolnego Miasta było siedzibą księcia.

Niedaleko wznosi się Pałac Królewski (Palais Royal) mieszczący biura królewskie, używany do oficjalnych państwowych uroczystości. Dość skromna fasada pochodzi z 1906 r., choć sam budynek jest nieco starszy. Z tych samych czasów pochodzi monumentalny Pałac Sprawiedliwości (Palace de Justice). Wyróżnia się swoim niezwykłym ogromem, rozmiarami przewyższa bowiem bazylikę św. Piotra w Rzymie.

Warto odwiedzić dzielnice Ixelles i St Gilles, w których znajduje się najwięcej budynków projektowanych przez najbardziej znanego architekta belgijskiego - Victora Hortę - mistrza kierunku Art Nouveau, znanego u nas jako secesja. Warto odwiedzić dom architekta, obecnie muzeum, przy rue American, z interesująco rozwiązanymi wnętrzami.

Symbolem miasta stało się Atomium. Ten olbrzymi model molekuły został zbudowany z okazji wystawy EXPO w 1958 r. Znajduje się na przedmieściach, w Laeken, przy stacji metra Heysel. Model ma 110 m wysokości, wewnątrz kul mieści się muzeum i restauracja. Z najwyższej z nich można obejrzeć rozległą panoramę okolicy.

ATOMIUM

Zbudowany z okazji Expo w 1958 roku, 103-metrowej wysokości model kryształu żelaza (powiększonego 165 miliardów razy). Składa się z 9 stalowych sfer o średnicy 18 metrów i łączących je 20 korytarzy, każdy o długości ok. 40 m. Na sam szczyt budowli można wyjechać windą. Z okien najwyższej sfery widać panoramę Brukseli, a także Mini Europę - kompozycję miniaturowych obiektów z najpiękniejszych miast w Europie, która znajduje się w pobliskim Bruparku. W innych znajdują się wystawy dotyczące mody, mebli i stylu życia lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia.

Konstruktorem budowli jest André Waterkeyn. Znajduje się ona w Laeken, należącym do zespołu miejskiego Brukseli.

ZABYTKI

Centralną część miasta tworzą Bruksela Dolna i Bruksela Górna.

Bruksela Dolna obejmuje zabytkowy zespół rynku – Grand Place, historyczny plac zaliczany do najpiękniejszych w Europie z XV – wiecznym ratuszem gotyckim oraz przyległe XVII – wieczne domy cechowe i kręte uliczki. Budowle stanowią mieszankę baroku, gotyku i flamandzkiego renesansu. Najnowocześniejszą architekturę w mieście można zobaczyć wokół Place de Brouckère i ruchliwego Boulevard Anspach. Tereny te ukształtowane zostały w XIX w., gdy wyburzono slumsy nad rzeką Senne, aby zrobić miejsce dla takich budowli, jak centrum finansowe La Bourse czy pierwszy na świecie pasaż handlowy – Galeries St-Hubert. Bruksela Dolna z licznymi restauracyjkami i kawiarniami tętni życiem do późnych godzin nocnych.

Co w tej części miasta jest godnego uwagi?
• Grand Place – jeden z najpiękniejszych rynków na świecie. Główny plac miasta z - Ratuszem (Hôtel de Ville) z XIV wieku i Domem Króla(Maison du Roi) z XVI wieku, obecnie mieści się tam Muzeum Miejskie
Na Placu można ujrzeć pięknie zdobione kamienice. • Notre-Dame de la Chapelle – okazała świątynia w stylu gotyckim, ze szczytami dekorowanymi kwiatonami i kapitelami kolumn we wnętrzu.
• Halles St-Géry - kolebka miasta, centrum kulturalne, konstrukcja ze szkła i żelaza, w którym organizowane są wystawy dotyczące miejscowej historii.
• Centre Belge de la Bande Dessinée – 3 piętrowe muzeum komiksu.
• La Bourse – imponujący budynek brukselskiej giełdy papierów wartościowych.
• Manneken-Pis – 30-centymetrowa figurka chłopczyka. Symbol Brukseli, figurka-fontanna, wykonana z brązu, przedstawiająca nagiego, siusiającego chłopca do niewielkiego basenu. Jak mówi jedna z legend, ów chłopiec był synem jednego z królów belgijskich. Podczas polowania w lasach znajdujących się (niegdyś) wokół Brukseli, malec zaginął. Król rozkazał przeszukać wszystkie pobliskie lasy, jednak nikt nie mógł odnaleźć dziecka. Dopiero po kilku dniach, gdy wszyscy stracili już nadzieję na odszukanie królewicza, pewien leśniczy, bardzo spragniony, usłyszał szemrzący strumyczek. Odsunął gałęzie wstrzymujące go od źródła wody i zobaczył nagiego, siusiającego chłopca. Inna legenda mówi, że w XIV wieku Bruksela została zaatakowana i była oblegana. Najeźdźcy chcąc zdobyć miasto zaplanowali, iż podłożą materiały wybuchowe w murach miasta i dostaną się łatwo do środka. Jednak mały chłopiec imieniem Juliaanske, szpiegując agresorów, odkrył miejsce, gdzie zaraz miał nastąpić wybuch. Widząc co się dzieje oddał mocz na palący się lont, czym uratował miasto.  

• XIX-wieczna galeria św. Huberta

• Katedra św. Michała (Cathédrale St-Michel), z XII wieku z XVI – wiecznymi witrażami

• Rue des Bouchers – jedna z brukselskich uliczek dostępna tylko dla pieszych, zwana potocznie „brzuchem Brukseli”, gdyż mieści się tu wiele kawiarni i restauracji. Można w nich zjeść dania rozmaitych kuchni - chińskiej, włoskiej, greckiej i nawet hinduskiej.

• Rue Neuve – słynna dzielnica handlowa. Znajdują się tu znane międzynarodowe domy towarowe oraz rozległe pasaże handlowe.

Bruksela Górna jest dzielnicą arystokratów. Podziwiać tu można pałace, liczne muzea, gotyckie kościoły, przedstawicielstwa dyplomatyczne, luksusowe hotele, ekskluzywne sklepy i rozległe, przepełnione wszechobecną zielenią parki.

Główne zabytki stanowią tu:

• Pałac Królewski,
• Pałac Sprawiedliwości,
• Pałac Narodów
• Park Brukselski,
• Katedra Świętego Michała i Świętej Guduli
• Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, które wystawia prace holenderskich i flamandzkich malarzy m.in. Rubensa, Van Dycka, Cranacha, J. L. Davida, Breughela
• Muzeum Komiksu, Muzeum Zabawek, Muzeum Browarnictwa

Godne obejrzenia są również budynki Unii Europejskiej oraz ambasady.

ZAKUPY

Towar, z którego najbardziej na świecie znana jest Bruksela to czekolada. Najbardziej ekskluzywny sklep dla smakoszy to Godiva na Grand Place. Szczególnie duży wybór można znaleźć w sieci sklepów Leonidas, m.in. przy Anspach 46. Warto też odwiedzić Neuhaus w Galerie de la Reine. Równie słynne są brukselskie koronki. Najlepiej je nabyć w sklepach przy Jeu de Balle.
Główna ulica handlowa miasta to rue Nueve. Znajduje się tu większość eleganckich sklepów. Przy tej samej ulicy znajduje się jedno z większych centrów handlowych miasta City

Największy wybór ubrań można znaleźć jednak przy chausee d''Ixelles, szczególnie w centrum handlowym Galerie d''Ixelles. Najwięcej ekskluzywnych salonów mody znajduje się natomiast przy place i avenue Louise, szczególnie w Galerie Louise oraz Porte de Namur.

Bruksela pod względem oferty nie ustępuje innym stolicom europejskim, aczkolwiek tutejsze eleganckie sklepy nie należą do tanich.

Warto też odwiedzić brukselskie targi. Jeden z najciekawszych odbywa się w niedzielne poranki przy Gare du Midi. Pchli targ na Jeu de Balle w dzielnicy Marolles odbywa się codziennie, ale największy wybór staroci jest tu w soboty i niedziele.

ROZRYWKA

Bruksela leży na trasach koncertowych większości gwiazd muzyki pop i rocka. Szczególnie popularną salą koncertową na 6000 osób jest Forest National, przy avenue de Globe 36. Nieco mniejsza jest sala w Palais des Beux Arts przy rue Ravenstein 23. Oprócz koncertów odbywa się w niej wiele imprez tanecznych.
Do bardziej znanych dyskotek w mieście należy La Garage przy rue Duquesnoy 16. W sobotnie wieczory szczególnie popularny jest The Rainbow, przy rue Leopold 7. W mieście jest także spory wybór klubów i restauracji z muzyką na żywo.

Z klubów jazzowych najbardziej znany jest Travers, przy rue Traversitre 11 a także La Bierodrome, przy place Fernard Cocq 21. W okolicy tego placu oraz przy chause d''Ixelles można znaleźć cały szereg lokali oferujących dobrą rozrywkę.
Bruksela jest także ważnym ośrodkiem muzyki poważnej. W mieście odbywają się ważne festiwale jak Ars Musica w marcu, a co cztery lata prestiżowy Concouors Musical Reine Elisabeth.

Spośród świąt odbywających się w Brukseli najbardziej znany jest Ommegang. Tradycyjnie odbywa się w pierwszy wtorek i pierwszy czwartek lipca. Odbywają się wówczas słynne tańce na Grand Place.

MUZEA I GALERIE

Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych (Musee Royaux des Beaux Arts) - najbogatsze w dzieła sztuki muzeum belgijskie. Podzielone jest na dwie części: sztuk dawnych oraz sztuk nowoczesnych.

W Muzeum Sztuk Dawnych można oglądać kolekcję malarstwa Piotra Breugla ze słynnym Upadkiem Ikara. Międzynarodową sławę muzeum zawdzięcza bogatej kolekcji dzieł Rubensa. W Muzeum Sztuk Nowoczesnych wyróżniają się dzieła surrealistów m.in. Paula Delvaux.
Muzeum Instrumentów Muzycznych (Musee Instrumental du Conservatoire de Musique), rue de la Regence - bogata kolekcja instrumentów od perkusyjnych po klawisze. Osobna ekspozycja jest poświęcona urodzonemu w Belgii Adolfowi Saxowi - konstruktorowi saksofonu.

Muzeum Strojów (Musée du Costume et de la Dentelle), rue de la Violette 6, w pobliżu Grand Place - mieści przede wszystkim bogatą kolekcję słynnych brukselskich koronek oraz strojów od XVI do XIX wieku.

MIASTA PARTNERSKIE:

Akhisar, Turcja Atlanta, Stany Zjednoczone Berlin, Niemcy Waszyngton, Stany Zjednoczone Madryt, Hiszpania Pekin, Chińska Republika Ludowa Montreal, Kanada	Makau, Chiny Caracas, Wenezuela Kijów, Ukraina Breda, Holandia Praga, Czechy Lublana, Słowenia Sofia, Bułgaria