Polityka rodzinna. Definicje rodziny. Funkcje rodziny a polityka społeczna. Główne kierunki i formy polityki rodzinnej.

Polityka rodzinna

Jest to całokształt norm prawnych, działań i środków uruchamianych przez państwo w celu stworzenia odpowiednich warunków życia dla rodziny; jej powstania, prawidłowego funkcjonowania i spełniania przez nią wszystkich ważnych społecznie ról.

Na politykę rodzinną składa się w szczególności:

• przyjęta przez daną władzę publiczną definicja rodziny

• uregulowania prawne dotyczące relacji między członkami rodziny (w polskim systemie prawa są to w szczególności przepisy Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego);

• uregulowania ekonomiczne dotyczące relacji między członkami rodziny, przykładowo:

• uregulowania fiskalne, np. możliwość wspólnego opodatkowania się określonych członków rodziny;

• uregulowania prawa gospodarczego, prawa pracy itp. (np. ułatwienia dla firm rodzinnych ułatwienia zatrudniania członków rodziny itp);

• uregulowania z dziedziny organizacji ubezpieczeń: ułatwienia w tej dziedzinie

Założenia polityki rodzinnej:

- rodzina jest podstawową i najważniejszą instytucją społeczną,
- rodzina powinna być wspierana przez państwo,
- polityka rodzinna oznacza wielość polityk, a nie pojedynczy, jednolity akt prawny.

Państwo realizuje politykę rodzinną przy pomocy następujących instrumentów:

• Środków prawnych- regulują stosunki rodzinne oraz relacje rodziny z państwem i innymi instytucjami. Wyznaczają również zasady i warunki korzystania ze świadczeń rodzinnych, określając w ten sposób krąg uprawnionych do świadczeń pieniężnych, rzeczowych i usług.

• Świadczeń pieniężnych- w postaci różnych zasiłków i zapomóg mogą być kierowane do poszczególnych rodzin obligatoryjnie, albo uznaniowo (przez system pomocy społecznej).

• Świadczeń w naturze- obejmują dobra rzeczowe przekazywane rodzinom (odzież, opał, paczki żywnościowe itp.).

• Świadczeń w formie usług- udzielane są przez różne instytucje. Mają one na celu wspieranie rodziny w wypełnianiu jej podstawowych funkcji. Usługi te realizowane są przy pomocy infrastruktury społecznej (np. żłobki, przedszkola, świetlice szkolne)

Cele polityki rodzinnej:

• pomoc rodzinom w uzyskaniu samodzielności finansowej,

• poprawę warunków mieszkaniowych ludności

• przygotowanie dzieci i młodzieży do pełnienia funkcji rodzinnych i społecznych,

• zahamowanie istniejących negatywnych trendów w rozwoju ludnościowym kraju i poprawa sytuacji demograficznej.

Definicja rodziny

Z pojęciem „rodzina” można się spotkać w języku potocznym, jak i naukowym.

Potocznie rodzina definiowana jest, jako para małżeńska, która posiada i wychowuje, co najmniej jedno dziecko. Tradycyjny model rodziny jest następujący: mama – tata – dziecko. Powszechnie uważa się, że kobieta i mężczyzna, którzy nie mają dzieci są małżeństwem, a nie rodziną.

W ujęciu naukowym można spotkać różne rodzaje rodziny.

Rodzina Biologiczna	Jest rozumiana jako dwie lub więcej niż dwie osoby, które są związane jako mąż i żona, wspólnie żyjący partnerzy- osoby płci przeciwnej- lub jako rodzic i dziecko
Rodzina pełna	To rodzina z obojgiem rodziców (naturalnych lub innych) i z dziećmi, tzn. samotna matka z dziećmi lub samotny ojciec z dziećmi.
Rodzina zrekonstruowana	To rodzina składająca się z związku małżeńskiego lub związku partnerskiego z jednym dzieckiem lub większą liczba dzieci, z których co najmniej jedno nie jest wspólnym dzieckiem.
Rodzina nuklearna	To gospodarstwo domowe złożone z pary małżeńskiej (lub osoby samotnej) i jej własnych lub adoptowanych przez nią dzieci.
Rodzina rozszerzona (poszerzona)	To rodzina biologiczna mieszkająca lub pozostająca w bliskiej i ciągłej relacji z co najmniej jednym członkiem rodziny biologicznej.

Funkcje rodziny

Charakterystyczną cechą rodziny jest to, że spełnia ona różnorakie funkcje, które stanowią jednolitą, złożoną całość, a których nie można spełniać oddzielnie. Jakiekolwiek zaburzenia

w jednej z funkcji stanowi podstawę do niezdolności rodziny w jej pełnym funkcjonowaniu.

• Funkcje prokreacyjne;

• Przygotowanie dzieci do wejścia w życie społeczne, ich pielęgnowanie i wychowywanie oraz zapewnienie im odpowiedniego startu życiowego;

• Prowadzenie gospodarstwa domowego, zaspokajającego potrzeby członków rodziny;

• Sprawowanie pieczy nad życiem członków rodziny, ich zachowaniem, kulturą, zdrowiem, trudnościami życiowymi.

Inne funkcje rodziny

• Funkcje materialno – ekonomiczne wiążą się z postępującą partykularyzacją dochodów członków rodziny. Często zarobkują oboje rodzice, także dorastające dzieci. Członkowie rodziny zatrzymują część dochodów przez siebie osiąganych, przeznaczając je na realizację własnych celów;

• Funkcja kontrolna ulega coraz dalej idącym ograniczeniom, co wynika z anonimowości jednostki poza domem, zwiększenia czasu przebywania poza nim. Autonomizacji członków rodziny itd.;

• Funkcja socjalno – wychowawcza ulega zawężeniu na rzecz poszerzenia obszarów działania innych instytucji. Tym niemniej oddziaływanie socjalizacyjne rodziny odgrywa fundamentalną rolę dla prawidłowego funkcjonowania człowieka i społeczeństwa.

• Ogromnie zyskała na znaczeniu emocjonalno – ekspresyjna funkcja rodziny, między innymi ze względu na wzrost rangi uczuć wyższych (miłość).

Funkcje rodziny jako grupy społecznej według podziału jakiego dokonał F. Adamski.

• Funkcje instytucjonalne:

• prokreacyjna ( biologiczna), mająca na celu zrodzenie potomstwa, czyli zapewniająca społeczeństwu ciągłość biologiczną, a także zaspokajanie potrzeb erotyczno-seksualnych małżonków;

• gospodarcza (ekonomiczna),dotycząca zapewnienia członkom rodziny niezbędnych warunków do utrzymania się przy życiu, czyli dostarczania rodzinie dóbr materialno-bytowych;

• opiekuńcza, polegająca na udzielaniu konkretnej pomocy członkom rodziny, w różnych sytuacjach i okolicznościach życiowych, gdy sami nie są w stanie zaspokoić swych podstawowych potrzeb;

• wychowawcza (socjalizacyjna), przejawiająca się m.in. we wprowadzaniu członków rodziny w szeroko rozumiane życie społeczne łącznie z językiem ojczystym, obyczajami, wzorami zachowań i wartościami kulturowymi;

• stratyfikacyjna, „gwarantująca członkom rodziny określony status życiowy, wyznaczająca ich przynależność do określonej klasy czy warstwy społecznej”

• Funkcje osobowe:

• małżeńska – zaspokajanie potrzeb życia intymnego małżonków;

• rodzicielska – zaspokajanie potrzeb uczuciowych rodziców oraz dzieci;

• braterska – zaspokajanie potrzeb uczuciowych rodzeństwa.

Przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 3 listopada 1999 roku dokument „Polityka Prorodzinna Państwa”, został opracowany przez Międzyresortowy Zespół do Spraw Opracowania Polityki Prorodzinnej Państwa powołany przez Prezesa Rady Ministrów. Omówiono w nim działania w wyodrębnionych jedenastu kierunkach polityki państwa wobec rodziny. Według autorów programu polityka wobec rodziny ma obejmować działania w zakresie:

-          zmiany sytuacji demograficznej i struktury rodzin,

-          poprawy kondycji finansowej rodzin,

-          poprawy warunków mieszkaniowych,

-          wychowania młodego pokolenia,

-          poprawy zdrowotności rodziny,

-          pomocy rodzinom z osobami niepełnosprawnymi,

-          opieki nad dzieckiem,

-          pomocy rodzinom zagrożonym dysfunkcjami,

-          pomocy polskim rodzinom poza granicami kraju,

-          kultury i mediów,

-          ochrony prawnej rodziny.