UPRAWA KONWALII

prof. dr hab. Anna Lisiecka

Konwalia majowa (Convallaria majalis) znajduje się w uprawie pod osłonami od ponad 150 lat. Początkowo pędzono ją tylko na kwiat cięty, ostatnio nabiera także znaczenia jako roślina doniczkowa (fot. 1). W 2005 roku na holenderskich giełdach sprzedano 633 tys. kwiatów ciętych konwalii za 115 tys. euro, przy czym cena 1 kwiatu wynosiła 18 eurocentów.

Fot. 1. Na Zachodzie zyskuje popularność doniczkowa uprawa konwalii

Odmiany

Kwitnące konwalie można otrzymywać przez cały rok, w Polsce pędzi się je jednak najczęściej w szklarniach od grudnia do marca. Do tego celu wykorzystuje się kłącza odmian należących do dwóch grup: niemieckiej i holenderskiej. Odmiany z pierwszej grupy (np. 'Vierlander') nadają się do wczesnego pędzenia, tj. do końca grudnia, ponieważ wcześniej kończą wegetację i szczytowy kwiat jest wykształcony już około 10 sierpnia. Odznaczają się one znacznie grubszymi pąkami, szerokimi liśćmi i z reguły mniejszą liczbą kwiatów w kwiatostanie niż odmiany z grupy holenderskiej. Pędzone w późniejszych terminach słabiej kwitną i mają zbyt duże liście. Od stycznia należy pędzić odmiany z grupy holenderskiej (np. 'Bordeaux'), które kończą swój rozwój w polu o miesiąc później. Ich pąki kwiatowe są mniej pękate i liczniejsze, a liście — bardziej wydłużone.

Reprodukcja kłączy

Konwalie powinno się uprawiać na glebach lżejszych, próchnicznych, dostatecznie wilgotnych. Na glebach cięższych i gliniastych rosną słabiej, a zawiązki pąków kwiatowych — ze względu na przedłużony okres wegetacji — "dojrzewają" zbyt późno. Poza tym trudniejsze jest wykopywanie i czyszczenie kłączy. Konwalie na tym samym miejscu można uprawiać co 4 lub 5 lat. Jako przedplon zaleca się buraki, fasolę lub groch. Wykluczone są natomiast — z powodu nicieni — ziemniaki i pomidory.

Pole przeznaczone do sadzenia kłączy powinno być starannie przygotowane, zwłaszcza oczyszczone z perzu.
W roku poprzedzającym uprawę daje się jesienią obornik w ilości 1,0–1,2 t na 100 m². Wiosną najlepiej jest wysiać wykę jarą, którą w lipcu przyoruje się na zielony nawóz. Przez lato glebę utrzymuje się w czarnym ugorze, a pod koniec września orze ją na głębokość 30–35 cm i wysiewa nawozy mineralne (3 kg superfosfatu i 2 kg siarczanu potasu na 100 m²). Zwykle się także ją wapnuje, gdyż z wieloletnich obserwacji wynika, że wpływa to korzystnie na liczbę pąków kwiatowych. Zależnie od pH gleby, które powinno wynosić 5,8–6,4, zalecana dawka wapna to 10–20 kg na 100 m². Nawozy przykrywa się za pomocą brony i przystępuje do sadzenia kłączy.

Najlepszym terminem sadzenia jest druga połowa października lub początek listopada. Przeznacza się do tego części kłączy, na których znajdują się pąki liściowe — długie, cienkie, spiczasto zakończone. Rozstawa wynosi 25–30 x 4 cm (mniejsza odległość między rzędami dotyczy małych plantacji, na których konwalie uprawia się na zagonach). Kłącza sadzi się pod pług lub szpadel tak, aby pąki znajdowały się 2–3 cm poniżej powierzchni gleby, a korzenie nie były zawinięte do góry. Na 100 m² umieszcza się 8–10 tys. kłączy. Po posadzeniu podłoże przykrywa się warstwą dobrze rozłożonego obornika lub torfu (plantację powinno się ściółkować jesienią każdego roku).

Zabiegi pielęgnacyjne polegają na odchwaszczaniu i spulchnianiu podłoża oraz nawożeniu pogłównym. Do odchwaszczania wykorzystuje się herbicydy. Pierwsze opryskiwanie środkami chwastobójczymi wykonuje się po upływie 7–10 dni od posadzenia kłączy, drugie — wczesną wiosną, a trzecie — jesienią, najczęściej w listopadzie. Taki cykl zabiegów ochrony roślin przed chwastami powtarza się co roku. Rośliny dokarmia się wczesną wiosną oraz w czerwcu, używając w tym celu 3 kg nawozu wieloskładnikowego o małej zawartości azotu. Spulchniając międzyrzędzia należy pamiętać, że kłącza konwalii rozrastają się płytko pod powierzchnią gleby i łatwo je uszkodzić. Przy małej ilości opadów celowe jest deszczowanie plantacji.

Kłącza wykopuje się w trzecim roku uprawy, po zaschnięciu liści, czyli z reguły w drugiej połowie października. Następnie czyści się je i sortuje uważając, aby za bardzo nie przeschły. Kłącza z pąkami kwiatowymi (fot. 2), które są grube i tępo zakończone, dzieli się ze względu na średnicę pąka na 3 wielkości: I — pąk kwiatowy o średnicy powyżej 7,5 mm, II — co najmniej 7 mm i III — powyżej 6 mm. Dwa pierwsze wybory przeznacza się do pędzenia, trzeci — do uprawy w polu jeszcze przez rok. Zwykle 25–50% kłączy ma tylko pąki liściowe i te przeznacza się do dalszej, trzyletniej uprawy. Kłącza I i II wielkości wiąże się w pęczki po 25 szt. i dołuje w tunelu, w wilgotnym piasku tak, aby pąki wystawały nad podłożem. Zadołowane kłącza nie powinny przeschnąć, dlatego należy często sprawdzać wilgotność podłoża i w miarę potrzeby lekko je podlewać. Kłącza można także przechowywać w chłodni w temperaturze od –2°C do +2°C.

Fot. 2. Przekrój przez pąki kwiatowe konwalii

Pędzenie

Kłącza przeznaczone do pędzenia pod osłonami na kwiat cięty sadzi się najczęściej do skrzynek o głębokości 10–15 cm (w rozstawie 3 x 5 cm). W przypadku uprawy doniczkowej korzysta się z pojemników o średnicy 9 cm lub 12 cm umieszczając w nich odpowiednio po 3 kłącza lub po 5 kłączy, przy czym warto stosować doniczki nieco wyższe od przeciętnie używanych. Podłożem może być torf, piasek lub trociny. Przed sadzeniem korzenie kłączy skraca się do długości 10–12 cm. Kłącza umieszcza się tak, aby pąki kwiatowe znajdowały się tuż nad powierzchnią podłoża.

Jak już wspomniano, kwitnące konwalie można uzyskiwać przez cały rok. Świeżo wykopane kłącza nie nadają się jednak do sadzenia przed listopadem, ale kwitnące rośliny można z nich otrzymywać, w zależności od terminu sadzenia, aż do lipca. W terminie od lipca do października sadzi się kłącza ubiegłoroczne, przechowywane w temperaturze od 0°C do –2°C. Powinny one pochodzić z upraw na glebach cięższych, co zapewnia ich łatwiejsze przechowywanie i lepsze wyniki podczas pędzenia. Na Zachodzie kłącza ubiegłoroczne używane są dla uzyskania kwiatów konwalii we wrześniu, październiku. Sadzi się je wówczas od końca sierpnia do końca września i uprawia przez cały czas na świetle, w temperaturze 18–20°C. Rośliny kwitną po upływie 16–18 dni od sadzenia. W Polsce konwalie pędzi się od połowy grudnia do marca.

Przy wczesnym pędzeniu — do połowy stycznia — należy używać kłączy przemrożonych, tj. traktowanych temperaturą od –3°C do –5°C przez co najmniej 2, a najlepiej 4–5 tygodni. Odmrażanie kłączy musi się odbywać powoli, najlepiej przez 3 dni w temperaturze 10°C. Całkowicie odmrożone kłącza poddaje się ciepłej kąpieli w wodzie o temperaturze 28°C. Jeżeli kłącza nie były przemrożone, woda musi być cieplejsza (30–32°C). Ciepła kąpiel, która, w zależności od odmiany i terminu pędzenia, powinna trwać 12–16 godzin, może być zastąpiona moczeniem samych pąków przez 12 godzin w 0,1% roztworze Gibrescolu. Przy późnym pędzeniu ciepła kąpiel nie jest konieczna.

Początkowo konwalie pędzi się w ciemności i w tym czasie bardzo ważne jest utrzymanie właściwej temperatury. Od listopada do grudnia powinna ona wynosić w dzień i w nocy 28–30°C, a w styczniu 24–25°C. Gdy pędy osiągną wysokość około 10 cm (od listopada do grudnia trwa to około 10–14 dni od posadzenia, a w styczniu 8–10 dni), zaciemnianie się przerywa, a temperaturę obniża o kilka stopni. Kłącza sadzone od lutego nie wymagają okresu ciemności, a zalecana temperatura wynosi 20–22°C. Niezależnie od terminu uprawy, temperaturę należy obniżyć do 12–14°C, kiedy rozwiną się pierwsze kwiaty w kwiatostanie (fot. 3) — korzystnie wpływa to na ich trwałość. Jeżeli podczas tzw. fazy jasnej naturalne usłonecznienie jest za słabe, rośliny należy doświetlać (natężenie 2000–2500 luksów przez 12, a najlepiej — przez 14 godz.). Przy zbyt silnym usłonecznieniu konieczne jest cieniowanie. Konwalie mają duże wymagania w stosunku do wody, dlatego rośliny trzeba obficie podlewać i — do chwili rozwijania się kwiatów — 2 razy dziennie zraszać letnią wodą. Gdy rozwiną się kwiaty, rezygnuje się ze zraszania, gdyż są one bardzo wrażliwe na nadmierną wilgotność powietrza.

Fot. 3. Po rozwinięciu się pierwszych kwiatów w kwiatostanie należy obniżyć temperaturę pod osłonami

Nawożenie w tym okresie nie jest konieczne, ponieważ rośliny korzystają z substancji zapasowych zgromadzonych w kłączach i korzeniach.

Kwitnienie konwalii można także przyspieszyć bez ogrzewania wykorzystując tunele foliowe. Umieszcza się je w marcu nad posadzonymi jesienią kłączami z pąkami kwiatowymi III wielkości.

Kwiatostany konwalii przeznacza się do sprzedaży, kiedy na pędzie rozwinie się połowa kwiatów. Ich trwałość wynosi około tygodnia. Od sadzenia kłączy do zbioru kwiatostanów, w zależności od terminu uprawy, upływa 2,5–4 tygodni.