„Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe”

opr. II rozdziału, części I książki Pilcha Tadeusza i Bauman Teresy

1. Założenia teoretyczne

Badania pedagogiczne określane są przez cele, jakim służą. Ich zadaniem jest zbadanie warunków niezbędnych do realizacji postulowanych stanów rzeczy.

Celem badań jest poznanie umożliwiające skuteczne działanie.

RODZAJE BADAŃ PEDAGOGICZNYCH ZE WZGL. NA CEL BADAŃ

1. teoretyczne (podstawowe)

• wszelkie poznanie zmierzające do gromadzenia wiedzy teoretycznej,

• pozwalającej budować uogólnienia,

• generalizacje,

• prawa rozwoju i przemian badanej rzeczywistości

1. eksperymentalne (weryfikacyjne)

• polegają na sprawdzaniu działania czynnika wprowadzonego celowo do badanego układu lub obecnego niezależnie od badacza w badanym układzie

• celem badań jest określenie skutków, siły znaczenia, jakości działania wybranej zmiennej

1. diagnostyczne z odmianami badań terapeutycznych i prognostycznych

• znamy efekt „czegoś”, wiemy co chcemy wyjaśnić,

• szukamy odpowiedzi na pytanie „dlaczego”, „co jest przyczyną zdarzeń”

• oprócz stanu faktycznego mogą dostarczyć przesłanek do pożądanej zmiany rzeczy (funkcja terapeutyczna) i pokazać tendencje rozwojowe(funkcja prognostyczna)

RODZAJE BADAŃ PEDAGOGICZNYCH ZE WZGL. NA ORGANIZACJĘ ICH PRZEBIEGU

1. zespołowe lub indywidualne

• samotny, indywidualny badacz – to głównie młody pracownik nauki, który z ogromnym mozołem łączy badania laboratoryjne lub terenowe z ogromna ilością obowiązków dydaktycznych i trosk socjalnych w celu awansu naukowego

• zespoły badawcze – zebrane zespołu kilku osób rozproszone po różnych instytucjach, o wyspecjalizowanych zadaniach i komplementarnych obszarach badawczych. Suma tych zespołów i badań przez nich prowadzonych daje wrażenie badań wszechstronnych i kompleksowych

1. terenowe

• wywodzą się w socjologicznych badań, mają mniejszy zasięg,

• przebieg jest zaprogramowany i ściśle kontrolowany,

• odznaczają się wysokim stopniem jednolitości warsztatowej,

• zespół jest starannie dobierany i specjalnie przygotowywany do badań,

• posługuje się wystandaryzowanymi narzędziami badawczymi

1. powtarzalne (panelowe)

• szczególny rodzaj badań, służą badaniom zmian jakiejś cechy pod wpływem celowo wprowadzonego czynnika do badanego układu lub pod wpływem naturalnego upływu czasu i naturalnych okoliczności,

• badane zdarzenie lub układ są względnie izolowane

1. eksperymentalne

RODZAJE BADAŃ PEDAGOGICZNYCH ZE WZGL. NA PRZEDMIOT NAUCZKOWEGO POZNANIA

1. opisowe

• mają za przedmiot pojedyncze zjawiska,

• indywidualne zdarzenia, których wyjaśnienie może być jednoznaczne, oczywiste,

• owocem jest opis sprawozdawczy,

• są to różnego typu sondaże i badania statystyczne zbiorowości,

• zawarte są określone sugestie wyjaśniające

1. wyjaśniające

• pokazują związki między cechami, zmiennymi

• rozstrzygają problemy zawierające co najmniej dwie zmienne

• są wielowątkowe

• poszukują różnych możliwości wyjaśnienia

• poszukują przyczyn głównych i wtórnych, dominujących i uzupełniających

RODZAJE BADAŃ ZE WZGL. NA PROCEDURĘ BADAWCZĄ

1. instytucji

• dominują badania źródeł, dokumentacji, rejestracyjne i opisowe sposoby gromadzenia materiałów

1. zbiorowości

• dominują techniki kwestionariuszowe, testy, skale, eksperymentalne sposoby wywołania reakcji

1. zjawisk i procesów

• dominacja sondaży ankietowych, zabiegów statystycznych

KLASYFIKACJA BADAŃ W NAUKACH SPOŁECZNYCH

(kryterium celów, użyteczności, czasu i metodyki postępowania)

Cele	Użytek	Czas	Metodyka
eksploracyjne opisowe wyjaśniające	podstawowe stosowane: działania projekt ewaluacja	przekrojowe dynamiczne: panel powtarzalne serie podłużne (analizy kohorty) studium przypadku	ilościowe: eksperyment sondaż analiza treści statystyki rzeczywistości jakościowe: badania terenowe porównawczo-historyczne

Każdy przypadek stwarza inne szanse i inne konieczności.

Powszechnym zjawiskiem jest krzyżowanie się różnych typów badań i reguł postępowania.

1. Problem badawczy

• pytanie o naturę badanego zjawiska

• istotę związków między zdarzeniami lub istotami i cechami procesów

• uświadomienie sobie trudności z wyjaśnieniem i zrozumieniem określonego fragmentu rzeczywistości

• deklaracja o naszej niewiedzy zawarta w gramatycznej formie pytania

RODZAJE PROBLEMÓW BADAWCZYCH (wg J. Szumskiego)

1. teoretyczne i praktyczne

2. ogólne i szczegółowe

3. podstawowe i cząstkowe

Podział ten uświadamia potrzebę ogarnięcia pytaniem badawczym całości zagadnień określonych tematem pracy, zawarcia w tym pytaniu generalnego celu badań oraz rozczłonkowanie głównego pytania na maksymalną ilość pytań szczegółowych mających całkowicie wyczerpać jego zakres.

FORMUŁOWANIE PROBLEMU BADAWCZEGO

Jest to zabieg polegający na precyzyjnym rozbiciu tematu na pytania, problemy.

Warunki formułowania problemu badawczego

1. całkowite wyczerpanie zakresu naszej niewiedzy, zawartego w temacie badań

2. konieczność zawarcia w problemach zależności między zmiennymi

3. rozstrzygalność empiryczna oraz wartość praktyczna

Formułowanie więc jest zabiegiem bardzo ważnym, wymagającym od badającego poważnego namysłu i pewnego zasobu wiedzy.

Konsekwencje rozstrzygnięcia problemu badawczego:

• korzyści praktyczne

• ustalenia naukowo-poznawcze

„Nie ma nauki, bez wyraźnie postawionego pytania” - G. Bechelarde-

1. Hipotezy

HIPOTEZA:

• Wszelkie stwierdzenia częściowo tylko uzasadnione

• Wszelki domysł, za pomocą którego tłumaczymy dane faktyczne

• Domysł w postaci uogólnienia, osiągniętego na podstawie danych wyjściowych

• Musi określać zależności między zmiennymi

• Powinna być na tyle precyzyjna, aby ściśle ograniczała zasięg swojego znaczenia

• Powinna być zbudowana na podstawie uznanej wiedzy naukowej

• Od nich zależy jak będą wyglądały nasze techniki badawcze i główne kierunki badań

PODZIAŁ HIPOTEZ

1. proste – wyprowadzane z uogólnienia prostych obserwacji

2. złożone – zakładające istnienie powiązań między łańcuchami

oraz powiązań przyczynowo-skutkowych

Hipoteza może kierować poznaniem, ale nie może go zastąpić lub zniekształcić.

1. wiedza o przedmiocie badań (typ demograficzny, ekonomiczny, kulturalny itp.)

2. znajomość badań i wyników badań podobnych lub zbliżonych zagadnień na innym terenie (wiedza ogólna, z zakresu wychowania, praw społecznych, elementów socjologii)

Po uzyskaniu obu rodzajów wiedzy można dopiero przystąpić do formułowania wiedzy.

1. Zmienne

„ Całą nauka opiera się na założeniu, że podobne zdarzenia zachodzą w podobnych okolicznościach” - E.B.Wilson –

ZMIENNE: to kilka podstawowych cech konstytutywnych dla danego zdarzenia. Tworzą jakiś fakt, zdarzenie, lub proces.

PODZIAŁ ZMIENNYCH ZE WZGL. NA SPOSÓB ICH OKREŚLANIA

• ilościowe – wskaźnik rozwodów, liczba telewizorów, zagęszczenie klas szkolnych

• jakościowe - przyczyny rozwodów, skutki nadmiernego zagęszczenia sal szkolnych, recepcja przekazów telewizyjnych

PODZIAŁ ZMIENNYCH ZE WZGL. NA ZALEŻNOŚCI MIĘDZY CECHAMI

• niezależne

• zależne

1. Wskaźniki

„Wskaźnik - to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko na podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością, bądź z określonym prawdopodobieństwem, bądź wreszcie z prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego, iż zachodzi zjawisko, które nas interesuje”

- S. Nowak –

RODZAJE WSKAŹNIKÓW

• definicyjny – rodzaj ilościowy

• empiryczny – rodzaj wskazujący na bezpośredni związek między zdarzeniami

• inferencyjny – szczególny przypadek wskaźnika empirycznego