Nawożenie doglebowe i dokarmianie dolistne w sadach wiśniowych i czereśniowych	| Drukuj |	Email

Mając na względzie zdrowie Mając na względzie zdrowie konsumentów oraz ochronę środowiska naturalnego wprowadza się w szerszym niż dotychczas zakresie Integrowaną Produkcję Owoców Wiśni i Czereśni, która ma na celu minimalizację zużywanych środków ochrony roślin oraz biologicznego zwalczania szkodników i ograniczenia doglebowego wysiewania nawozów NPK. Wapnowanie oraz nawożenie doglebowe powinno być poprzedzone o analizę gleby, która jest drogą do sukcesu. Rodzaj nawozów i dawki dostosowywać należy do odczynu gleby na podstawie otrzymanych zaleceń z wykonanych analiz chemicznych prób gleby. Postęp w produkcji owoców wiśni i czereśni wymaga ciągłego doskonalenia sposobów i metod fachowego doradztwa nawozowego. Tylko w wypadku poznania odczynu gleby, zawartości materii organicznej oraz zasobności gleby w makro- i mikroelementy, a także poznanie zachodzących przemian tych składników w glebie, a następnie pobierania ich przez rośliny i transportu do części nadziemnych, możemy w miarę precyzyjnie określić zalecenia nawozowe. By temu zadaniu sprostać, doradztwo technologiczne musi szeroko upowszechniać wśród sadowników, rolników metodę kontrolowanego (racjonalnego) nawożenia w celu uzyskania zarówno wysokich jakościowo plonów jak również owoców o wysokich walorach smakowych i dietetycznych. Należy podkreślić, że duża część sadowników nawozi już swoje sady na podstawie zaleceń nawozowych otrzymanych z laboratoriów po chemicznych analizach prób gleby na zawartość makro- i mikroelementów. Ale jest też pewna grupa, której jest jeszcze bardzo trudno zmienić swoją mentalność na ten temat i w dalszym ciągu większość ich sadów nawożona jest w ciemno (na oko). Takie nawożenie wcześniej czy później prowadzi do sytuacji skrajnych, a więc występowania objawów deficytu bądź co gorsze do nadmiaru niektórych składników. Efektem tego jest pogorszenie się jakości owoców, spadek plonów, wzrost kosztów produkcji oraz degradacja środowiska naturalnego. Większość polskich gleb (ponad 80%) wykazuje odczyn kwaśny (pH 4,6-5,5) i bardzo kwaśny (pH < 4,5). Gleby najbardziej przydatne do produkcji sadowniczej w co najmniej 50% należą do podanych wyżej grup stanu zakwaszenia i przed nasadzeniem roślin powinny być wapnowane.Odczyn (pH) gleby. Niewłaściwe nawożenie gleb wapnem prowadzi do złego przygotowania pól przed założeniem sadów, a które z kolei przyczyni się do słabszego wykorzystania składników pokarmowych z gleby przez system korzeniowy uprawianych roślin. Optymalna wartość pH gleby dla drzew pestkowych powinna wynosić 6,6-7,2 (odczyn gleby obojętny). Jednym z najważniejszych zadań, które stoi przed sadownikiem, rolnikiem jest przeciwdziałanie zakwaszeniu gleb poprzez stosowanie wapna i optymalnego nawożenia doglebowego (na podstawie otrzymanych zaleceń nawozowych z pobranych, trzech poziomów prób gleby do analiz chemicznych na określenie kategorii agronomicznej i odczynu gleby, na zawartość materii organicznej oraz zawartości makro- i mikroelementów). Należy podkreślić, że wapń jest składnikiem pokarmowym i przy jego niedoborze następuje słaby wzrost systemu korzeniowego, plon owoców jak i ich jakość jest niższa. Brak wapnia łączy się z zakwaszeniem gleby. Występują wówczas łącznie objawy niedoboru wapnia i magnezu oraz nadmiaru glinu i manganu. W miarę podwyższenia wartości pH gleby, te niekorzystne właściwości gleb kwaśnych ulegają poprawie. Natomiast przy nadmiernej alkalizacji środowiska mogą jednak wystąpić inne niekorzystne zjawiska, takie jak obniżenie rozpuszczalności niektórych mikroelementów np. żelaza, manganu, cynku, miedzi. W kontekście zakwaszenia gleb bardzo ważne jest umiejętne stosowanie w sadach nawożenia azotowego. Należy podkreślić, że od odczynu gleby zależy pobieranie z gleby składników pokarmowych przez korzenie roślin oraz ma wpływ na prawidłowy wzrost, rozwój i plonowanie wiśni oraz czereśni. Fosfor w organizmie roślinnym pełni rolę bardziej uniwersalnej niż inne składniki pokarmowe. Reguluje procesy oddychania i procesy fotosyntezy, a więc procesy związane z produkcją cukrów (glukozy skrobi i celulozy) oraz tłuszczy. Intensyfikuje wzrost systemu korzeniowego, doprowadzając do lepszego wykorzystania składników pokarmowych z roztworu glebowego. Nadmiar fosforu nie jest bezpośrednio szkodliwy dla roślin, jednak nadmierne doglebowe nawożenie niezależnie od odczynu gleby znacznie utrudnia pobieranie potasu, żelaza, miedzi, cynku. Niedobór fosforu hamuje fosforylację, a tym samym tworzenie się fosfatydów, kwasów nukleinowych i białek, w wyniku czego następuje zahamowanie wzrostu i zaburzenie w przemianie materii. Skutki głodu fosforowego występują na glebach ubogich, kwaśnych, nie wapnowanych, nawożonych niskimi dawkami fosforu oraz w przypadku jednostronnego nawożenia azotem. Przy wysokich dawkach doglebowych nawozów azotowych, drzewa owocowe pobierają zaledwie 15-25% N, a pozostała część tego składnika jest wypłukiwana w głębsze warstwy gleb i wód gruntowych, co z kolei powoduje zatruwanie środowiska naturalnego. Straty azotu stosowanego w nawożeniu doglebowym są bardzo duże, dlatego azot jest pierwiastkiem, który musi być stosowany co roku, najlepiej w małych dawkach, w tych fazach rozwojowych roślin, w których zostanie stosunkowo szybko pobrany i dobrze wykorzystany. Większość nawozów azotowych używanych w sadach jest fizjologicznie kwaśna, a tylko nieliczne nie działają zakwaszająco na gleby np. saletra wapniowa. Autorzy wielu prac są zgodni, że siarczan amonowy, saletra amonowa oraz sól potasowa najbardziej zakwaszają gleby. Należy ograniczyć w nawożeniu badanych upraw nawozy azotowe szczególnie zawierające azot w formie amonowej, by nie pogłębiać jeszcze bardziej zakwaszenia gleb o odczynie kwaśnym i bardzo kwaśnym. Spadkowi wartości pH i wzrostowi zakwaszenia gleb pod ugorem herbicydowym towarzyszy często większe wymywanie i przemieszczanie kationów zasadowych, szczególnie wapnia i magnezu ze względu na brak roślinności, która pobierając wodę i składniki pokarmowe, oraz zwiększając zawartość próchnicy zmniejsza przemywanie gleby w pasie herbicydowym. Dodatkowym czynnikiem zwiększającym wymywanie i przemieszczanie z gleby wapnia, magnezu i potasu może być również nawadnianie. Zbyt wysokie nawożenie potasem prowadzi do występowania charakterystycznych objawów braku magnezu na liściach, zaś owoce są kwaśne. Potas jest silnie antagonistycznym pierwiastkiem w stosunku do magnezu i dlatego blokuje zarówno pobieranie magnezu, jak i jego przemieszczanie się w roślinie. Natomiast przenawożenie gleb potasem jest bardzo niebezpieczne dla sadów, gdyż stymuluje występowanie niedoboru magnezu, żelaza, boru i wapnia. Przy wyższej zasobności potasu szybciej zanika skrobia w owocach, co oznacza wcześniejsze ich dojrzewanie. Nadmiar potasu w glebie powoduje zmniejszenie zawartości wapnia w roślinie i odwrotnie - przy nadmiarze wapnia w glebie zawartość potasu w roślinie się zmniejsza. Niedobór Potasu w Roślinie powoduje 1. ograniczenie transformacji azotu mineralnego do białek, 2. zagłodzenie korzeni co wywołuje niedobór wody w częściach nadziemnych, gdyż rozmieszczenie go w epidermie wiąże się z otwieraniem i zamykaniem szparek, 3. deficyt wody, który pogłębia się przez wzrost transpiracji powodowanej zaburzeniami w funk-cjonowaniu szparek, 4. owoce są drobniejsze, bardziej kwaśne, mniej smaczne. Największy wpływ na pozytywne działanie wysokich dawek potasu na plonowanie oraz skład mineralny roślin wywiera wystarczające zaopatrzenie ich w azot i magnez. Sposób utrzymania gleby w sadach, a także różne dawki i sposoby nawożenia różnicują zasobność gleb w składniki pokarmowe. Otrzymane własne wyniki analiz chemicznych gleb z przebadanych różnych sadów wiśniowych i czereśniowych, wykazały, że im głębiej w profil glebowy tym wzrasta ilość niedoborowych pierwiastków makroelementowych i mikroelementowych. Dlatego też ze względu na głębokie ukorzenianie się drzew owocowych próby glebowe powinny być pobierane z trzech poziomów: próchnicznego, wymycia i wmycia składników pokarmowych. Ten sposób pobierania prób gleby nie tylko z istniejących już upraw sadowniczych ale, także z pól przeznaczonych do założenia sadów, pozwoli na uzyskanie dokładniejszych danych na temat kwasowości i zasobności gleb w makro- i mikroelementy. Dopiero na podstawie tych danych można opracować prawidłowo zalecenia nawozowe. Analizy chemiczne prób glebowych są niezastąpione przy określaniu potrzeb nawożenia przed założeniem sadu. Określenie kategorii agronomicznej gleby i odczynu gleby (pH), materii organicznej i jej zasobność w makro- i mikroelementy w tym czasie umożliwia wprowadzenie (w razie potrzeby) wapnia oraz potasu bądź nie przemieszczającego się w glebie fosforu do głębszych warstw gleby, co jest bardzo trudne wręcz niemożliwe w sadach już założonych. Sadownik musi również zwracać uwagę na to co się dzieje pod powierzchnią gleby w strefie korzeni, a nie tylko nad powierzchnią gleby w części nadziemnej. Pobieranie zaś gleby z poziomu od 0 do 20 cm i od 21 do 40 cm, można przyjąć za głębokości umowne [A. Sadowski, 1996]. Należy podkreślić, że drzewa owocowe generalnie nie są „żarłokami” zużywają one od 5 do 10 razy mniej składników mineralnych niż np. zboża, ziemniaki i szereg warzyw. Należy również uwzględnić ocenę wizualną sadu przy określaniu stanu odżywienia roślin makro- i mikroelementami, ponieważ chorobowe objawy niedoborowe na liściach są dość charakterystyczne i występują na tyle wcześnie, że można na ich podstawie w porę podjąć skuteczną interwencję. W szczególności wielofunkcyjny jest wpływ mikroelenentów na wzrost i rozwój oraz plonowanie drzew wiśni i czereśni. Większość producentów owoców wiśni i czereśni nie zdaje sobie sprawy z tego, jak bardzo ważną rolę spełniają mikroelementy w roślinie. Bor wpływa na funkcjonowanie i podziały komórek, zwiększa efektywność pobierania składników pokarmowych, zwłaszcza: azotu, potasu, fosforu, magnezu i wapnia. Opryskując drzewa owocowe Bormaxem lub Bornitem zwiększa on plon owoców i polepsza jego jakość. Wskutek niedoboru tego pierwiastka następuje, między innymi, zahamowanie wzrostu i obumieranie stożków wzrostu, zarówno pędów nadziemnych, jak i korzeni, utrata zdolności roślin do wytwarzania kwiatów, nie dochodzi do zapłodnienia po zapyleniu. Niedobór cynku w roślinach doprowadza do poważnego naruszenia ich podstawowych funkcji fizjologicznych. Pierwiastek ten bierze udział w przetwarzaniu kwasów organicznych, syntezie chlorofilu i witamin, wpływa na procesy wzrostu i rozwoju. Jego niedobory występują najczęściej na glebach zawierających dużo wapnia oraz tam, gdzie wysiewa się duże dawki nawozów fosforowych. Cynk w roślinach gromadzi się w organach zawierających dużo chlorofilu oraz w zarodkach. Dokarmianie dolistne tym pierwiastkiem (stosując np. Chelat cynku forte lub Chelat cynku (Mikrovit Zn) bądź Zintrac) zapobiega chlorozom i przedwczesnemu opadaniu liści, podwyższa odporność roślin na wymarzanie, stymuluje rozwój pąków, zwiększa odporność na choroby przechowalnicze. Mangan wpływa na podwyższenie intensywności oddychania, asymilacji dwutlenku węgla i syntezy węglowodanów, uczestniczy również w redukcji azotanów do azotynów. Na glebach kwaśnych związki manganu są szybciej rozpuszczane i łatwiej dostępne, dlatego wapnowanie ogranicza jego pobieranie. Niedobór manganu powoduje przede wszystkim cętkowaną chlorozę, która rozprzestrzenia się między żyłkami zwłaszcza młodych liści i w miarę nasilania przechodzi w nekrotyczne plamy. Po wystąpieniu objawów niedoboru manganu należy rośliny opryskiwać nawozami manganowymi np. Mikrovit Mn lub Chelat manganu forte 14 bądź Mantrac. W sadach opryskiwania wymienionymi nawozami dolistnymi można wykonywać po kwitnieniu wiśni, czereśni. Żelazo bierze udział w tworzeniu chlorofilu występuje w ilościach niewiele większych, czasem nawet mniejszych, niż mangan. Niedobór przyswajalnych form żelaza może się zaznaczyć w glebach o wysokim odczynie (pH) i węglanowych. Typowym objawem jest chloroza młodych liści, które początkowo stają się jasnozielone, następnie żółkną i bieleją. Nerwy liściowe i tkanka do nich przylegająca pozostają zielone. Chloroza rozpoczyna się od najmłodszych liści rośliny, stopniowo obejmuje też liście starsze. Takie symptomy dość często spotyka się w uprawach sadowniczych na glebach świeżo wapnowanych, zasadowych (o pH gleby powyżej 7,2), szczególnie przy nadmiernej wilgotności i słabym napowietrzaniu gleby. Również jednostronne nawożenie innymi składnikami powoduje zakłócenia w pobieraniu żelaza. Jego niedobory bardzo skutecznie likwidują opryskiwania roślin związkami chelatowymi np. Chelat żelaza (Mikrovit Fe) lub Chelat żelaza forte. Miedź jest pierwiastkiem, która wpływa na rozwój i budowę tkanek, bierze udział w przemianach azotowych, syntezie białek i witaminy C. Niedobór miedzi uniemożliwia normalny rozwój roślin. A więc miedź nie tylko wpływa dodatnio na roślinę, ale jest niezbędnym składnikiem pokarmowym. Na drzewach owocowych w miesiącu lipcu/sierpniu, na liściach wierzchołkowych pojawiają się chlorotyczne plamy. Brzegi liści podwijają się ku górze, a następnie liście usychają i opadają. Kora drzew staje się chropowata, łuszczy się i głęboko pęka. U drzew pestkowych (wiśnia, czereśnia) występuje jeszcze gumoza. W uprawach sadowniczych do nawożenia doglebowego i dolistnego możemy stosować Chelat miedzi forte 12 (krystaliczny), zaś do dolistnego dokarmiania możemy stosować Chelat miedzi (Mikrovit Cu). Krzem tworzy na powierzchni organów roślinnych warstwę ochronną ograniczającą rozwój chorób grzybowych, wzmacnia strukturę ścian komórkowych oraz wzmacnia syntezę chlorofilu. Np. Alkalin K+Si lub Alkalin KB+Si. Przedstawiłem wielofunkcyjny wpływ mikroelementów na wzrost, rozwój i plonowanie roślin. W nawożeniu wszystkich gatunków roślin sadowniczych (i nie tylko) obowiązuje prawo minimum opracowane przez Justusa von Liebiga mówiące, że podstawowe parametry plonu, czyli jego wielkość i jakość, uwarunkowane są czynnikiem występującym w minimum. Sadownik musi zrozumieć, że pobieranie prób gleby na określenie zasobności gleb nie tylko w makro, ale również w mikroelementy jest jak najbardziej uzasadnione Działanie nawozów mineralnych na glebach kwaśnych i bardzo kwaśnych jest niekorzystne i przynosi wręcz odwrotne skutki. Tym bardziej należy przestrzegać przed stosowaniem nadmiernego nawożenia doglebowego NPK. Całe nawożenie wiśni i czereśni oraz pozostałych gatunków roślin sadowniczych powinno być prowadzone pod kontrolą zarówno nawożenie doglebowe jak i dolistne dokarmianie nawozami makro- i mikroelementowymi. Takie nawożenie i dokarmianie oraz prawidłowa ochrona roślin w optymalnych warunkach glebowo klimatycznych prowadzi do proekologicznej produkcji owoców wiśni i czereśni (oraz innych gatunków roślin sadowniczych) w Polsce. W młodych sadach wiśniowych i czereśniowych (nie owocujących) należy zwracać uwagę na nawożenie, ponieważ rośliny mają przy optymalnym nawożeniu doglebowym wysokie wymagania co do związków magnezu, manganu, żelaza oraz średnie co do azotu, fosforu, potasu, boru i cynku, które uzupełniamy w dokarmianiu dolistnym. Zaś w sadach owocujących przy optymalnym nawożeniu doglebowym drzewa mają bardzo duże wymagania co do wapnia, boru, cynku. Średnie co do fosforu, potasu, magnezu oraz niskie co do azotu, manganu, żelaza, siarki, miedzi, molibdenu. Natomiast przy niedoborze, któregoś z w/w pierwiastków w glebie, należy uzupełnić go w roślinie przez nawożenie poza korzeniowe, dokarmianie dolistne. Przez okres dwóch pierwszych lat po wysadzeniu drzewek należy wysiewać tylko nawozy azotowe (np. saletra wapniowa) ponieważ drzewka korzystają z nawozów fosforowych i potasowych wysiewanych przed założeniem sadu. dokarmianie dolistne (oparte na wieloletnich badaniach autora) Powszechnie wiadomo, że rośliny mają zdolność pobierania składników pokarmowych przez liście i inne zielone części nadziemne. Dlatego też dla uzyskania dobrych efektów w produkcji owoców wiśni, czereśni zaleca się stosowanie dokarmiania dolistnego w sadach. Jedno i wieloskładnikowymi nawozami zawierającymi makro- i mikroelementy np. Mikrokomplex lub Siarczan Magnezowy, Alkaniny: Alkalin K+Si, Alkalin KB+Si, Alkalin PK 10:20 i 5:25 bądź K-300, Cynko-Bor, Chrońplon KP i Ca, Plonochron magnezowy, Mikrovit 1, 2, 3, 4 bądź Plonochron mikroelementowy lub kompletny. Dotychczas najbardziej rozpowszechnione było dokarmianie dolistne mocznikiem, gdyż zasila on drzewa w azot wtedy, gdy nie mogą go swobodnie pobierać korzenie drzew podczas suszy wiosennej. Natomiast, gdy zaobserwowaliśmy np. w 2007 roku lub w latach poprzednich objawy niedoborowe na podstawie obserwacji wizualnych (i analiz chemicznych gleby) na liściach, pędach drzew wówczas możemy temu zapobiec w obecnym sezonie poprzez dokarmianie dolistne. Na glebach lekkich, ubogich w magnez obserwuje się nekrozy, charakterystyczne objawy niedoboru tego składnika między głównymi nerwami liści występujące na liściach u nasady długopędów. Drzewa takie należy opryskiwać przed lub po kwitnieniu drzew Siarczanem magnezowym z wit. C bądź Siarczanem Magnezowym lub Mikrokomplexem bądź Hydromagiem lub Plonochronem magnezowym. Magnez jest stałym składnikiem chlorofilu, a także bierze udział w procesach energetycznych, w syntezie białek i węglowodanów. Objawy niedoboru np. żelaza występują na glebach o wysokim odczynie gleby, przewapnowanych, a także o wysokiej zawartości fosforu. Na młodych wierzchołkowych liściach blaszka staje się jasnozielona, kremowa, biała i czasem zamiera, jedynie nerwy pozostają zielone. Przy dużym deficycie żelaza objawy chorobowe stopniowo przenoszą się na liście starsze. Wzrost pędów zostaje zahamowany, mogą zamierać gałęzie, a potem całe drzewa. Na brak żelaza są bardzo wrażliwe wiśnie, czereśnie, grusze, następnie truskawki, maliny i inne gatunki roślin sadowniczych. Żelazo trudno przemieszcza się w roślinie, dlatego wskazane jest uzupełnienie tego pierwiastka poprzez opryski, dokarmianie dolistne stosując np. Chelat żelaza (Mikrovit Fe) lub Chelat żelaza forte z 1% wodnym roztworem mocznika po kwitnieniu drzew w kilku powtórzeniach co 10-14 dni. Dokarmianie dolistne drzew wiśni, czereśni dla poprawienia jakości i wydajności plonu owoców dokonujemy stosując dolistnie nawozy makro- i mikroelementowe jedno- i wieloskładnikowe w dwóch terminach i w kilku powtórzeniach co 7-14 dni: + w okresie wykształcania owoców tj. od zakończenia kwitnienia, + po zbiorze owoców do fazy opadania liści. Dokarmianie dolistne drzew makro- i mikroelementami jedno- i wieloskładnikowymi w celu poprawienia jakości i wydajności owoców wiśni, czereśni rozpoczynamy stosując: * od fazy pękania pąków - cynk w postaci np. Chelatu cynku (Mikrovit Zn) lub Chelat cynku forte bądź Zintrac, * przed kwitnieniem (zielony pąk) - magnez, stosując np. Mikrokomplex bądź Hydromag lub Plonochron magnezowy bądź Siarczan Magnezowy lub Siarczan magnezowy z wit.C. * od fazy białego pąka, a także w fazie kwitnienia i opadania płatków - bor w postaci np. Bormaxu lub Borvitu bądź Bortracu. W fazie białego pąka, a także tuż po zakończeniu kwitnienia należy drzewa opryskiwać stosując np. Alkalin KB+Si bądź Alkalin K+Si lub Plonochron zasadowy bądź Alkalin PK 10:20 lub Alkalin PK 5:25 bądź Chrońplon KP, które zapobiegają w ten sposób rozwojowi wszelkich patogenów chorobotwórczych. * od końca kwitnienia do wzrostu zawiązków owocowych i na cztery i dwa tygodnie przed zbiorem owoców - fosfor w postaci np. Fostaru lub Acidu bądź Foscalvitu lub Seniphosu bądź Plonochronu fosforowego lub Alkaliny PK 10:10 i 5:25 bądź Chrońplon KP. * od fazy - rozwój owoców - magnez, stosując np. Mikrokomplex bądź Hydromag lub Plonochron magnezowy bądź Siarczanu magnezowy lub Siarczan magnezowy z wit.C w kilku powtórzeniach co 7-14 dni, * Wapń - w postaci np. Wapnovitu lub Stopitu bądź Plonochronu wapniowego lub Chrońplon Ca bądź Foscalvitu lub Seniphosu w celu poprawienia jędrności owoców, a także Mikrovit 1, 2, 3 lub 4 bądź Plonochron mikroelementowy lub kompletny bądź Alkalin PK 10:20 lub Alkalin PK 5:25 bądź K-300 w kilku powtórzeniach co 7-14 dni. * po zbiorze owoców, a przed opadnięciem liści z drzew (późną jesienią), należy zastosować razem mieszając bor i cynk np. Borvit i Chelat cynku (Mikrovit Zn) lub Cynko-Bor bądź Bortrac i Zintrac, dodając do tych nawozów wodny roztwór mocznika. * w przypadku dużego deficytu potasowego w glebie (określonego na podstawie chemicznej analizy gleby), należy koniecznie zastosować dokarmianie potasem dolistnie stosując np. K-300 lub Alkalin K+Si bądź Alkalin KB+Si lub Plonochron potasowy bądź Plonochron zasadowy w kilku powtórzeniach co 7-10 dni bądź Chrońplon KP. Poprzez stworzenie środowiska zasadowego (na liściach, pędach, konarach i owocach), nawozy ochronne niszczą wszelkie stare grzybnie oraz uniemożliwiają rozwojowi nowych grzybni chorobotwórczych, * w przypadku dużego deficytu fosforowego w glebie, należy zastosować dokarmianie dolistnie fosforem w okresie wzrostu zawiązków owocowych stosując np. Fostar bądź Foscalvit lub Seniphos bądź Plonochron fosforowy lub Acid. dr Bogdan Z. .Jarociński spec. I i II stop. w zakresie sadownictwa MODR Warszawa, Oddział w Radomiu