Prawo kościelne – Wykład 2

Siedem okresów z prawa kanonicznego

1. Do dekretu Gracjana (1140r.)

2. Od dekretu do Liber extra Grzegorza IX

3. Od promulgacji (ogłoszenia) dekretów Grzegorza IX (Liber extra) 1234-1348 r.

4. Od 1348 do Soboru Trydenckiego (1563 r.)

5. Od soboru trydenckiego do Rewolucji Francuskiej

6. Od rewolucji Francuskiej do promulgacji CIC w 1917 r.

7. Od 1917 r.

1. Okres do dekretu Gracjana (1140r.) Od dekretu do Liber extra Grzegorza IX

- brak systemu opracowań prawa kanonicznego

-rozwój kościołów lokalnych i wynikające stąd problemy, relacje zawarte w kanonicznych pismach Nowego Testamentu (Dzieje, Listy)

- informacje o rozwoju pierwszych gmin

-powszechny charakter kościoła

-powszechny charakter prawa kanonicznego

- chrześcijański dualizm kościoła i prawa, III wiek

- prawo, jako część teologii praktycznej

-partykularyzm racjonalno-narodowy, sprzężenie z upadkiem Rzymu

- VII w. - odrodzenie prawa kościelnego w Hiszpanii – COLLECTIO HISPANA – zatwierdzenie, jako oficjalny zbiór prawa partykularnego w XII wieku przez Aleksandra II, później przez Innocentego III

-etymologia Izydora z Sewilli – rozwój kultury prawnej stworzył koncepcje zasad o charakterze uniwersalnym, są istotnym elementem przy tworzeniu prawa kanonicznego

- dziesięć własności, jakie musi posiadać norma ustanowiona przez wadze, by mogła uchodzić za prawo:

1. Przyporządkowanie do prawa realizacji dobra godziwego

2. Sprawiedliwość prawa

3. Możliwość wykonania przez człowieka normy prawnej

4. Zgodność prawa z naturą człowieka

5. Zgodność z obyczajem ojczyzny, w której ustalono prawo

6. Adekwatność miejsca i czasu

7. Konieczność jego ustanowienia

8. Jasność

9. Pożyteczność

10. Przyporządkowanie prawa dobru wspólnemu, a nie partykularnemu interesowani

EPOKA KAROLIŃSKA

- od 742 seria reformatorskich synodów w państwie formalnie jeszcze merowińskim, od 751 już karolińskim

- przykładowa kodyfikacja: KOLECKCJA DIONYSIO – HADRIANA, ścisłe powiązanie hierarchii z państwem uniemożliwiało reformę i rozwój autonomicznego prawa kanonicznego

-przygotowania do reformy w kościele od IX wieku – zbieranie w klasztorach i biskupstwach informacji o zwyczajach prawnych i normach skodyfikowanych

Tak powstaje DECRETALES pseudo Isidorianae

Rola reformy klasztornej, ośrodki z Cluny, Gazze, Brogne

Luminarze reformy to:

1. Biskup Wormacji Burchard, jego dekret

2. Piotr Damiani i teoria dwóch mieczy (istnieją dwie rzeczywistości od siebie zależne)

3. Dictatus Papae

4. Panoramia Iwon z Chartes

5. Nieformalne zbiory prawa zawierające sprzeczne przepisy gromadzą materiał, który w XII wieku zostanie opracowany i pozbawiony sprzeczności

2. Okres od dekretu do Liber extra Grzegorza IX

- Gracjan, kameduła z Bolonii przy pomocy współbraci - concordantia discordantium canonum (pierwszy traktat naukowy nt. prawa kanonicznego)

- brak jednoznacznej systematyki zbioru

- komentatorzy dekretu – DEKRETYŚCI. Dekretystyka jako przedmiot refleksji naukowej

- glossa ordynaria - komentarz Jana Semki

- konieczność uzupełnienia zbioru nowymi rozwiązaniami – dekretami papieży

- dekretalistyka – pierwsze zbiory nieoficjalne Innocentego III, sporządzone z nakazu papieża, ale nie została autoryzowane przez papieża

- rola precedensowa dekretałów, również źródło do poznania prawa świeckiego zwyczajowego w państwach – adresatach dekretów

3. Od promulgacji (ogłoszenia) dekretów Grzegorza IX (Liber extra) 1234-1348 r.

- 1234 promulgacja Liber extra – dekretów Grzegorza IX przygotowane przez Rajmunda z Penyafort

- kodyfikacja uniwersalna wyłączna, autentyczna, promulgacja w szkołach prawa w Salamance, Paryżu, Bolonii

- dążenie do abstrakcji i ogólności

- 1298 LIBER SEXTUS Bonifacego VIII

- 1317 Clementinae

- 1325 Ekstrawaganty Jana XXII

- rozwój dekretalistyki – najwybitniejszy Bernard z Parmy

4. Od 1348 do Soboru Trydenckiego (1563 r.)

-niewola awiniońska, schizma, pory XV wieku, upadek moralny papiestwa na progu odrodzenia

- rozwój komentatorstwa, drobiazgowość - paralelizm ze scholastyczną filozofią, potrzeba nowego paradygmatu

- traktaty wybitne autorstwa Franciszka Zabarelli, +1417

- XV w. ekstrawaganty wspólne (extravagantes communes)

5. Od soboru trydenckiego do Rewolucji Francuskiej

- Pius VI zakazał komentarzy do ustaw soborowych (podobieństwo z poleceniem Justyniana I)

- konkordaty – źródło prawa kanonicznego

- 1582 – uformowanie Corpus Iuris Canonici (CIC)

- niesprzyjający klimat uprawiania nauki prawa kanonicznego we Francji (gallikanizm), w krajach germańskich ogranicza ją rozwój monarchii absolutnych

- rozwój kanonistyki w Hiszpanii – FRANCISZEK SUAREZ

- powstaje szkoła publicznego prawa kościelnego

6. Od rewolucji Francuskiej do promulgacji CIC w 1917 r.

- sekularyzacja państw

- uzależnienie kościoła od gallikanizmu, józefinizmu, episkopalizmu

- ożywienie prawa encykliki Piusa IX z poł. XIX wieku aeterni patris 1879, plan oczyszczenia prawa z gallikanizmu, spór watykański, 1869-1870

- przywracanie katedr prawa kanonicznego na uniwersytetach

- od 1907 acta sanctae sedis (ASS) – rodzaj dziennika ustaw stolicy papieskiej

7. Od 1917 r. do dziś

- 1904 – komisja do opracowywania kodeksu powołana przez Piusa X

- Benedykt XV – promulgacja CIC 27.05.1917 zesłanie Ducha Św. Bullą providentissimus mater ecclesia

- kodeks pio-benedyktyśnki

- wszedł w życie w maju 1918

- przewodniczący komisji kardynalnej PIETRO GASPARII

-cechy kodeksu: jedyny, autentyczny, wyłączny, stały, uniwersalny

- komisja wydająca RESPONSA w zakresie interpretacji, OD 15.09.1917 publikowane w ASS

- 25.01.1983 promulgacja Jana Pawła II sacrae disciplinae leges

- nowy kodeks prawa kanonicznego (KPK albo CIC)

- prace trwały od powołania przez Jana XXII papieskiej komis kii ds. rewizji KPK W 1963 r.

- utworzenie rady konsultantów przez Pawła VI w 1964 r.

- prace w latach 1965-1980

- wszedł w życie w listopadzie 1983 r.

- od 1984 Komisja Autentycznej Interpretacji, przekształcone w Papieską Radę ds. Interpretacji Tekstów Prawnych

Normy:

1. Kanonizacyjne: to takie normy, w których ustawodawca kościelny dokonuje przyswojenia w przepisach prawa kanonicznego, norma prawa świeckiego

2. Kanonizowane: państwo akceptuje fakt, że któraś z jego norm nie tylko zostaje uznana przez prawo kanoniczne ale staje się normą prawa kanonicznego. Kanon 197 KPK

Państwo Polskie uznaje autonomię Kościoła.