FORMY ĆWICZEŃ W PISANIU

  WŁAŚCIWA NAUKA PISANIA

          Etap właściwej nauki pisania, poprzedzony etapem przygotowawczym, rozpoczyna się od opanowania schematów liter i połączeń. Na opanowanie schematu litery pod względem graficznym składają się trzy elementy :

1.     Wyobrażenie kształtu – wzoru litery jako graficznego odpowiednika głoski.

2.     Wzrokowe ujęcie szczegółów konstrukcyjnych litery.

3.     Motoryczne wykonanie.

W przypadkach szczególnych trudności spowodowanych zaburzeniami analizy wzrokowej, orientacji kierunkowej lub funkcji kinestetyczno – ruchowej wskazane jest stosowanie następujących ćwiczeń :

1.     Kreślenie ręką dużych liter w powietrzu.

2.     Pisanie dużych liter na tablicy – wodzenie po wzorze.

3.     Pisanie (malowanie) liter farbą na dużych arkuszach papieru.

4.     Pisanie liter za pomocą szablonu (z zaznaczonym strzałką kierunkiem kreślenia i miejscem rozpoczęcia – dotyczy to zwłaszcza owali).

5.     Obwodzenie wzoru litery w zeszycie.

6.     Samodzielne pisanie liter.

Przy uporczywym myleniu kształtów liter można wprowadzić dodatkowo lepienie liter z plasteliny, układanie z drutu lub wyszywanie.

Dla dzieci z zaburzeniami dysgraficznymi jest najważniejsze, aby nauczyły się pisać łącznie, dość czytelnie i szybko. Łączne pisanie liter wpływa na czytelność pisma, pomaga w przezwyciężaniu nawyków literowania, a także sprzyja utrwalaniu poprawnych wzorów pisowni, ponieważ poza pamięcią wzrokową istotną rolę odgrywa tu pamięć ruchowa. Pisanie liter ciągłym, płynnym ruchem ręki, przyspiesza ponadto automatyzację procesu pisania.

Natomiast najtrudniejsze do zrealizowania przy obniżonej sprawności manualnej jest kryterium estetyki pisma. Często pomimo systematycznych ćwiczeń i dużych starań ze strony dziecka nie udaje się osiągnąć ładnego, kształtnego pisma. Jest to jednak problem drugorzędny w stosunku do tempa          i czytelności, zwłaszcza w dalszych latach nauki. Dlatego też nie należy przywiązywać do niego nadmiernej wagi.

   DOSKONALENIE NABYTYCH UMIEJĘTNOŚCI

          Praca nad stroną graficzną pisma po opanowaniu schematów liter i ich połączeń przebiega równolegle z pracą nad poprawnością zapisu, dlatego też

zasadnicze formy ćwiczeń kształtnego na tym etapie będą takie same, jak formy ćwiczeń ortograficznych, tzn.:

1.     Przepisywanie.

2.     Pisanie z pamięci.

3.     Pisanie ze słuchu.

 Przepisywanie

          Przepisywanie polega na odtwarzaniu tekstu podanego jako wzór. Aby nie dopuścić do mechanicznego, bezmyślnego przepisywania, daje się dzieciom polecenia wymagające zwrócenia szczególnej uwagi na określone miejsca             w tekście. W tym celu stosuje się do przepisywania teksty z lukami :

·        tekst z lukami literowymi wymagający wpisania w puste miejsca (luki) odpowiedniej litery, która stanowi trudność ortograficzną,

·        tekst z lukami sylabowymi – analogiczny przebieg i cele ćwiczenia, w luki wpisuje się sylaby,

·        tekst z lukami wyrazowymi – uzupełnia się wyrazami ilustrowanymi          za pomocą obrazków (tekst obrazkowo-wyrazowy) – z miejscami               na wpisanie wyrazów lub wyrazami podanymi osobno (pod tekstem lub           na luźnych kartonikach). Wyrazy zawierają określoną trudność ortograficzną.

 Inne formy przepisywania z dodatkowymi poleceniami to :

·        podkreślanie liter, sylab lub wyrazów zawierających określoną trudność,

·        wypisywanie sylab lub wyrazów z trudną literą,

·        przekształcanie tekstu, np. zamiana liczby pojedynczej na mnogą itp.

 Konieczne jest także przyzwyczajanie dzieci do przepisywania całymi wyrazami, po uprzednim przeczytaniu.

 Pisanie z pamięci

          Pisanie z pamięci polega na zapamiętaniu przeznaczonego do pisania wyrazu lub zdania. Może być oparte na pamięci świeżej (bezpośrednio                 po obserwacji tekstu) lub na pamięci trwałej, jeśli pisze się po dłuższej przerwie.

Pisanie z pamięci przyczynia się do utrwalania w pamięci poprawnych obrazów graficznych pisanych wyrazów w powiązaniu z zespołem ruchów ręki przy ich zapisie. Powstałe wyobrażenia słuchowo – wzrokowo – motoryczne sprzyjają opanowaniu trwałych nawyków poprawnego pisania.

         W przygotowaniu dzieci do pisania z pamięci ważną rolę odgrywają następujące czynności :

·        odczytanie całego zdania lub tekstu,

·        zwrócenie uwagi na trudne elementy,

·        podział na cząstki ułatwiający zapamiętanie,

·        zasłonięcie tekstu z wyjątkiem pierwszej cząstki i jej obserwacja,

·        zasłonięcie pierwszej cząstki i pisanie jej z pamięci,

·        odsłonięcie pierwszej cząstki, sprawdzenie zapisu i ewentualne dokonanie poprawek.

Analogicznie postępuje się z dalszymi cząstkami zdania lub tekstu. Ćwiczenia należy zacząć od pisania z pamięci sylab i wyrazów, zwiększając stopniowo zakres materiału i stosować je równolegle z ćwiczeniami w przepisywaniu jako ćwiczenia utrwalające.

Pisanie ze słuchu

     Należy zacząć od pisania ze słuchu sylab, następnie wyrazów i w końcu zdań. Ćwiczenia ze słuchu powinny występować po ćwiczeniach w pisaniu            z pamięci, które przeprowadzamy wcześniej. W ćwiczeniach pisania ze słuchu należy przestrzegać zasady stopniowania trudności, nie wprowadzać zbyt wcześnie wyrazów, których pisownia nie jest zgodna z brzmieniem. Każdy kolejny problem ortograficzny powinien być wprowadzony po opanowaniu poprzednio opracowywanego.

         W pisaniu ze słuchu można stosować formy selektywnego pisania, np. dzieci piszą :

·        tylko najprostsze elementy wyrazu, zaznaczając pozostałe kropką lub kreską,

·        tylko pierwszą (bądź inną określoną przez nauczyciela literę), pozostałe zaznaczając umownie,

·        tylko wyrazy jednosylabowe itp.

Pisanie ze słuchu wprowadza się po ćwiczeniach w układaniu zdań z wyrazów, czytaniu, przepisywaniu i pisaniu zdań z pamięci. Dyktować należy wolno,           w sposób wyrazisty, nieznacznie akcentując sylaby. Jednorazowo dyktuje się taką część zdania, jaką dziecko jest w stanie zapamiętać podczas pisania z pamięci.

 Reguły postępowania, których należy przestrzegać w ćwiczeniach w pisaniu (szczególnie w pracy z dziećmi dyslektycznymi) :

 1.     Ćwiczenia pisania powinny następować bezpośrednio po ćwiczeniach czytania (każdemu czytaniu towarzyszy pisanie) i obejmować ten sam materiał dydaktyczny.

2.     Od początku i przez cały okres ćwiczeń trzeba zwracać uwagę na prawidłowość kierunku kreślenia liter, zwłaszcza owali (odwrotnie do ruchu wskazówek zegara, rozpoczynać od miejsca cyfry 2 na tarczy).

3.     Przy wprowadzaniu nowych liter należy stosować wzory sprzyjające ich łączeniu.

4.     Nie należy zbyt długo pracować na pojedynczych literach, ponieważ sprzyja to utrwalaniu niekorzystnych nawyków literowania (głoskowania) przy czytaniu i pisaniu.

5.     Trzeba wdrażać dziecko do autokontroli – poprzez stałe zastanawianie się nad poprawnością zapisu i sprawdzanie tej poprawności.

6.     Wszystkie błędy powinny być poprawione. Najwłaściwszy sposób poprawiania błędów to ich wymazywanie, dlatego też w początkowym okresie nauki wskazane jest pisanie ołówkiem.

7.     Należy zwracać uwagę na prawidłową postawę ciała podczas czynności pisania oraz właściwe ułożenie ręki (przedramię, dłoń i narzędzie piszące powinny znajdować się w jednej linii, poniżej linii pisma).

8.     Ćwiczenia w pisaniu nie powinny trwać zbyt długo – czas ich trwania musi być dostosowany do możliwości percepcyjnych dziecka.

9.     W ćwiczeniach pisania należy skrupulatnie przestrzegać następujących zasad dydaktyki :

·        zasady stopniowania trudności,

·        zasady indywidualizacji,

·        zasady systematyczności.