IDEE POLITYCZNE EUROPY NOWOŻYTNIEJ I WSPÓŁCZESNEJ 9.03.2010
Machiavelli – idea zmiany człowieka jest bardzo ważna. Człowiek jest cząstką przyrody. Człowiek się nieustannie zmienia. Jest jedna trwała cecha, którą ma każdy człowiek – każdy człowiek bez wyjątku z natury jest bardziej skłonny do złego niż do dobrego, człowiek z natury jest zły. Ludzie dobrymi stają się tylko pod presją konieczności. To głód uczy ludzi pracowitości. Prawo uczy ludzi dobrego zachowania – Machiavelli gloryfikuje prawo – tylko dzięki prawu pokojowo z sobą współżyjemy, to jest konieczność, która czyni nas dobrymi. Trzeba tak rządzić żeby nie dać się oszukać. Sztuka rządzenia to sztuka poskramiania złych instynktów ludzi.
Są dwa czynniki / motywy stałe naszego postępowania:
Chęć zachowania życia, czyli instynkt samozachowawczy
Chęć powiększenia swojego majątku, czyli interes materialny – zachłanność ludzka jest bezgraniczna i z samej natury człowiek rodzi się z pragnieniem posiadania wszystkiego, a nie można mieć wszystkiego i dlatego ludzie chodzą smutni, są nieustannie z siebie niezadowoleni. „Lepiej zabić komuś ojca niż pozbawić go ojcowizny”
Historię Machiavelli widzi jako historię walk bogatych z biednymi – czyli historia walk klasowych (ale nie powiedział tego dosłownie) – dlatego Marks bardzo cenił Machiavellego, bo on również postrzegał historię jako walkę klas. Walka bogatych z biednymi decyduje w jaki sposób historia się toczy. Dla Machiavellego ludzie z natury są równi – ten podział na bogatych i biednych nie wynika z natury, tylko on powstaje w dalszym życiu. Machiavelli nie ceni bogatych. Nie oceniał wartości człowieka przez pryzmat bogactwa.
Machiavelli wyróżniał dwa elementy dotyczące tego co powoduje, że człowiek żyje:
Fortuna – los. Czynnik obiektywny, na który człowiek nie ma wpływu. Składa się z konieczności ale stwarza tez okoliczności.
W średniowieczu uważano, że człowiek sam z siebie nie ma wpływu na to jak się jego los toczy.
W renesansie zaczęto porównywać fortunę do statku. Jak mocno wieje to nic nie pomoże, fortuna może nas zniszczyć, ale jak wiatr sprzyja to możemy sami pokierować naszym statkiem i sami gdzieś dowiosłować.
Fortunę również Machiavelli porównuje do rzeki. Fortuna jest jak rzeka – jak jest dużo wody to ona z impetem niszczy wszystko co człowiek stworzył, ale jak człowiek ma virtu to jak rzeka wróci do swojego koryta to człowiek musi wykorzystać swoje virtu i zbudować tamę i drugi raz jak wody będzie dużo to rzeka nie zniszczy tego co zrobiliśmy. Trzeba być dzielnym, dawać odpór losowi.
„Lepiej być człowiekiem śmiałym niż oględnym, bo los jest jak kobieta i trzeba ją trzymać krótko”
Virtu – całokształt cech osobowości człowieka. Są to zarówno jego siły fizyczne i duchowe. Dzielność jednostki w pokonywaniu trudności i umiejętność wykorzystywania czynników tej fortuny. Od virtu zależy jak wykorzystamy okoliczności z fortuny. Za pomocą virtu możemy wykorzystać okoliczności.
Poglądy Machiavelliego to niezgoda na ludzką bezradność. Człowiek ma swój los i nie ma wpływu na to kim jest. Poglądy Machiavelliego to są doktryny nowoczesne. On zrywa ze średniowiecznym widzeniem człowieka. Historią rządzą określone prawa, która można zrozumieć, poznać. Jesteśmy w stanie po części pokierować życiem społecznym.
Machiavelli – polityka jest to szkoła skutecznego działania. Dobra polityka to polityka nastawiona na osiągnięcie wyznaczonych celów. Skuteczność jest jedynym kryterium przez pryzmat, którego powinno ocieniać politykę. Moralność nie jest kryterium przez które określamy działania polityczne. Machiavelli oddzielił politykę od religii, teologii, moralności. Polityka to odrębna dziedzina ludzkiego działania. Człowiek ma wybierać skuteczne środki – jest jak lekarz.
Historia pozytywnie ocenia tylko zwycięzców. Sukces jest usprawiedliwieniem wszystkiego. W polityce jedynym kryterium jest skuteczność
Machiavelli mówi co należy zrobić by być skutecznym. On rozważa tylko jak władzę zdobyć, a nie to jak ktoś będzie jak wykorzystywał
Żeby być skutecznym polityk musi działać stosowanie do okoliczności, musi być realistą, by umieć dostrzec okoliczności, które stwarza nam fortuna. Polityka to jest sztuka / umiejętność dostrzegania i wykorzystywania okoliczności, które stwarza fortuna. Aby być skutecznym można używać wszelkich środków. „okrucieństwa mogą być dobrze lub źle użyte”. Środki mogą być dobrze lub źle użyte, jeśli trzeba to można zabić, ale nie propaguje zabijania dla zabijania. To co jest niemoralne jest niemoralne.
Dbanie o własną duszę to dobra rzecz. W polityce jedynie rezultat, cel jest jedynym kryterium.
Zazwyczaj polityka to jest sztuka wybierania mniejszego zła.
Polityk musi dokonać wyboru najlepszego jaki jest możliwy.
Odrzuca idee / pojęcie praw naturalnych i wiecznych.
Machiavelli wyróżnia, że są 3 formy wrażliwe i 3 formy zwyrodniałe ustrojów. Żadnego z ustrojów nie należy naśladować, żaden z nich nie jest idealny, bo wszystkie te ustroje cechowała nietrwałość. Dla Machiavelliego najwłaściwszą formą rządów jest ustrój mieszany.
Życie i interes materialny są najważniejsze. Zdaniem Machiavellego ustrój republikański przyciąga do udziału w rządzeniu wszystkie grupy społeczne, ale każdy jest zaangażowany w rządzenie. Nikt nie ma interesu radykalnego aby znieść ustrój. Trwałość ustroju związana jest z tym, ze wszystkie grupy społeczne uczestniczą w życiu politycznym republiki. Republika jest najwłaściwszą formą ustroju. Głosi suwerenność ludu, w tym ustroju to lud jest suwerenem. Lud przewyższa mądrością nawet najmądrzejszą stojącą u władzy jednostkę. Jednowładztwo nie jest dla niego ustrojem. Ustrój republikański nie oznacza równych praw dla wszystkich. Prawa polityczne mają mieć tylko Ci co mają duży majątek. Bardo ważna jest praworządność. To nie jednostka włada, a wszyscy na równi podlegają normom prawnym. Wszyscy podlegają prawu, nikt nie stoi ponad prawem. Jeśli wprowadza się prawo to musi mieć ono poparcie społeczne. Prawo musi cieszyć się szacunkiem obywateli.
Konieczne jest pojawienie się księcia, silnej jednostki, która za pomocą armii, siły zjednoczy Włochy. Ma się pojawić książę, który zjednoczy Italię – zasady, którymi na się posługiwać książę procesie jednoczenia zawarł w książce „Książę”. Książę swoją pozycję zawdzięcza swojemu virtu. Książę musi odwołać się do dyktatury. Książę musi być skuteczny, jeśli zdobędzie władzę to musi jej wszelkimi środkami strzec.
Książę nigdy nie może okazywać niezdecydowania, bo niezdecydowanie jest oznakiem słabości przynosi zawsze szkody.
Książę jeśli ma do wyboru strach i miłość w rządzeniu, to musi wybrać strach, bo lepiej żeby lud się bał. Jeżeli książę dysponuje siłą to człowiek wykona jego rozkaz, bo się będzie bał konsekwencji.
Książę ma karać raz a dobrze, by człowiek nie miał siły powstać i się zemścić. Krzywda ma uwolnić od strachu przed zemstą
Jeżeli terror i przymus nie przynoszą rezultatu to trzeba odwołać się do polityki podstępu i zdrady – można kłamać, zdradzać; można nie dotrzymywać słowa
Człowiek ma naturę lisa i lwa. Lew dysponuje siłą, trzeba mieć siłę wziąć miecz i zabić. Lis kojarzy się ze sprytem, polityk musi być sprytny. Każdy polityk musi umieć łączyć siłę ze sprytem.
Najważniejsze jest zdobyć przychylność ludu, bo lud jest w stanie dokonać więcej niż armia. Sympatia ludu jest niezwykle ważna
Książę musi się troszczyć o rozwój gospodarczy kraju, bo dla ludzi dobra materialne są najważniejsze
Musi budować wokół siebie otoczkę, że jest człowiekiem sprawiedliwym, szlachetnym, prawym, religijnym itd. książę musi budować swoją dobrą opinię
Musi być skuteczny
Książę to jest władza okresu przejściowego. Jak książę zjednoczy Włochy to następnie powinien oddać władzę w ręce ludu i ustrój powinien zmienić się na republikański. Jego władza jest tylko władzą tymczasową. Jeżeli Włochy się zjednoczą to lud może zabić księcia jeśli nie będzie chciał oddać władzy lub książę nie powinien przekazać swojej władzy w drodze dziedziczenia i po jego śmierci nastanie republika